Dagur - 02.07.1958, Blaðsíða 4
4
D A G U R
Miðvikudaginn 2. júlí 1958
DAGUR
Aðalritstjóri og ábyrgðarmaður:
ERLINGUR DAVÍÐSSON
Meðritstjóri:
INGVAR GÍSLASON
Auglýsingastjóri:
Þorkell Björnsson
Skrifstofa í Hafnarstræti 90 — Sími 1166
Árgangurim kostar kr. 75.00
Blaðið kemur út á miðvikudögum
og laugardögum, þegar efni standa til
Gjalddagi er 1. júlí
Prentverk Odds Björnssonar h.f.
Milliliðir í innbyrðisdeilu
UNDANFARINN HÁLFAN MÁNUÐ eða þrjár
vikur hefur staðið yfir í Reykjavík deila milli öl-
og gosdrykkjaframleiðenda annars vegar og smá-
kaupmanna og söluturnaeigenda hins vegar. Gos-
drykkjaframleiðendur neituðu að láta af hendi
framleiðsluvörur sínar nema gegn staðgreiðslu, en
áður höfðu smákaupmenn mánaðar gjaldfrest á
greiðslum til verksmiðjanna. Stóð því svo um
skeið, að framleiðsluvörur sumra helztu öl- og
gosdrykkjaverksmiðja var bannvara í búðum í
Reykjavík.
Þegar deilan stóð sem hæst, skutu smákaup-
menn á fundi og samþykktu þar í einu hljóði að
kjósa nefnd til þess að athuga um stofnun öl- og
gosdrykkjaverksmiðju. í nefnd þessa voru kjörnir
ýmsir af helztu dugnaðarforkum úr smákaup-
mannastétt, svo sem Kiddi í Kiddabúð, Silli hjá
Silla og Valda, Þorvaldur í Síld og Fisk, Axel Sig-
urgeirsson o. fl. Hvort sem gosdrykkjaframleið-
endur hafa óttazt aðgerðir þessarar nefndar eða
ekki, þá hefur svo til skipazt, að nú eru allar
horfur á að deilan leysist, og að því er virðist,
með nokkrum sigri smákaupmanna, því að þeir
munu halda mánaðargjaldfrestinum, sem þeir
lögðu aðaláherzluna á.
Gallar milliliðakerfisins.
Þótt deila þessi sé þegar leyst, eða a. m. k. ná-
lægt því að leysast, gefur hún samt tilefni til al-
mennra hugleiðinga um verzlunarhætti og verzl-
unarform. Það verzlunarform, sem leiðir af sér
slíka deilu sem þessa, er hið margúrelta milli-
liðakerfi, þar sem hver hlekkur í verzlunarkeðj-
unni er í andstöðu við annan, í stað þess að vera
samtengjandi afl til styrktar og örvunar frjálsum
viðskiptum með því markmiði að draga sem mest
úr kostnaði við vörudreifinguna. Þar sem full-
komin samvinnuverzlun ríkir, getur slíkt stríð
ekki átt sér stað milli heildsala og smásala, sem
nú stendur í Reykjavík. Samvinnuverzlunin er til
vegna neytendanna, og hvort sem um er að ræða
samvinnuheildsölu eða samvinnusmásölu, þá býr
alltaf það sama að baki allri starfseminni, tillitið
til neytandans. Frá sjónarhóli neytandans er það
ekkert annað en arðrán, þegar menn reyna að
auðgast á vörudreifingu. Þess vegna hlýtur skyn-
samur og vel menntaður neytandi að taka sam-
vinnuverzlunina fram yfir kaupmannaverzlun,
því að samvinnuverzlun er ekki gróðastarfsemi,
heldur þjónusta, sem neytendur sjálfir búa sjálf-
um sér eftir réttlátum og sanngjörnum reglum.
En samvinnuverzlun verSur fyrst fullkomin, þeg-
ar samvinnuframleiðslan er komin á allhátt stig.
Með samvinnuframleiðslu er átt við hvort
tveggja: a) framleiðslu fyrirtækja, sem sam-
vinnuverzlanirnar eiga og reka, eins og við höfum
dæmin fyrir okkur hér á Akureyri, eða b) þá
framleiðslu, sem hin sérstöku framleiðslusam-
vinnufélög hafa með höndum, en neytendakaup-
félögin annast dreifingu á. svo sem nokkuð er
tíðkað í Englandi og víðar. Þegar svo er komið,
að framleiðslan og vörudreifingin er komin undir
eina stjórn, sem neytendurnir velja með það fyrir
augum að gæta hagsmuna sinna, þá ætti ekki að
þurfa að koma til slíkra milliliðastyrjalda, sem
nú er háð í Reykjavík milli gosdrykkjaverksmiðja
og smákaupmanna. Þessi umrædda deila vekur e.
t. v. ekki þá athygli, sem vera
myndi ef hér ættu í hlut hinar
brýnu nauðsynjavörur almenn-
ings. En hugsum okkur, að deilan
hefði staðið um kaffi eða smjör-
líki. Þá hefði almenningur strax
fundið til erfiðleikanna af henni
og sjálfsagt hefðu þá opnazt augu
margra fyrir óhagkvæmni þessa
milliliðakerfis, þar sem hver
milliliður lítur á hlutverk sitt
sem gróðaaðstöðu og hugsar því
fyrst og fremst um sjálfan sig og
sinn smáa reit, en hefur enga yf-
irsýn yfir það, hvei'jir séu hags-
munir heildarinnar, eða lætur sig
það engu skipta. Það er því hags-
munamál hvers heimils í landinu,
að samvinnuverzlunin sé sem
öflugust og jafnframt, að sam-
vinnuverzlanirnar eigi sínar
verksmiðjur, er framleiði sem
fjölbreytilegastar vörur. Þannig
verður bezt sigrazt á vandamál-
um vörudreifingarinnai'.
Síldin á Skjálfanda - Veiði-
flofinn norður í hafi
Þegar síldveiðiflotinn var lengst
norður í hafi fann hrefnuskytta
frá Akureyri og færabátur frá
Flatey síldartorfur næri'i landi.
Páll A. Pálsson hrefnuskytta
kom með 7. hrefnuna til lands
fyrir síðustu helgi. Þann 26. f. m.
kom hann frá Siglufirði og var á
leið til Flateyjar á Skjálfanda. 3
—4 mílur út af Gjögrum lóðaði
hann á síldartorfu, þar sem
mikið var af fugli. Virtist hún 18
faðma þykk og síðar á annarri
enn þykkri. Báðar á 4—6 faðma
dýpi. Trúði hann naumast að hér
væri síld komin á sín gömlu mið,
fyrr en hann hafði samband við
Svan fi'á Flatey, sem var á hand-
færaveiðum og hafði lóðað á
torfu mjög stutt austur af Flatey
(10 mín stím). Hann renndi færi
þar og di'ó fallegar hafsíldar. Hér
var ekki um að villast. Síldin var
komin á þessar slóðir og Páll
gerði síldai'leitinni aðvart.
Páll lét svo ummælt, að mikið
væri af átu á Skjálfanda, enn-
fremur á Skerjagrunni og út
með Skaga.
En degi áður en Páll og bát-
vei'jar á Svaninum fundu síld á
gömlum miðum, þar sem hún
hefur naumast eða ekki sézt í 14
ár, var trillubátur á leið frá Flat-
ey til Húsavíkur og sáust þá 10
toi-fur á miðri leið, tvær þeirra
mjög stórai'.
Nýrri fregnir herma að síldin
sé komin mjög nálægt landi og
jafnvel inn í fjarðarkjaftinn. —
Þykir það góðs viti og minna á
hin góðu og gömlu síldarár.
„Kona í sveit“ skrifar
eftirfarandi:
„EG SENDI DEGI fáar línur,
ef það þykir þess virði að birta
þær. Eg hef fylgst með landhelg-
ismálinu síðan okkur var kunn-
gert að útfærsla landhelginnar
ætti nú loks að komast í fram-
kvæmd, eftir allt umtalið og
vangavelturnar, og þai'f ekki að
fjölyi'ða um það, sem alþjóð veit.
í gærkvöldi hlustaði eg á viðtal
við Jóhann Hafstein, sem tekið
var í Ameríku. Honum fannst
það litlu skipta, hvort það væri
vikunni fyrr eða seinna, sem
þessi mál kæmu til framkvæmda.
Og þá fór eg að hugsa um,
hvernig á því stæði, að þjóðin öll
skyldi ekki standa einhuga sam-
an um þetta mál, í öllum atrið-
um, á móti svo mörgum sem snú-
ast gegn því, og vilja undiroka
okkur um alla framtíð í þessu
mikla réttlætismáli. Og þá datt
mér líka í hug vísa, sem eitt af
góðskáldum okkar kvað einu
sinni, og er svona:
Tækifærið gríptu greitt,
giftu mun það skapa.
Járnið skaltu. hamx-a heitt,
að hika er saiiia og tapa.
Margt fleira hefur verið sagt
og skráð um að draga ekki hlut-
ina.
Kveðja.
17. júní 1958.
Kona í sveit.“
Rík þjóð. — Skuldug þjóð.
VIÐ ÍSLENDINGAR erum rík
þjóð, en kunnum afar illa með fé
að fara, einkum fjöldinn allur af
unga fólkinu, og í-aunar stór hluti
af miðaldra fólkinu líka. Aldraða
fólkið mun nokkru gætnai'a með
fé. Það man ástand þjóðai'innar í
peningamálum fyi'ir og um alda-
mótin síðustu, þegar 1 ki-óna var
talsvei’ður peningur og 10 kr. all-
mikill hluti úr árskaupi kvenna
og karla.
Þá heyrðist milljón ekki nefnd
á nafn, nema í í'eikningsbókinni
og skýi'slum um útlendar ríkis-
skuldii'.
Þeir sem eru 30 ára og yngri
nú, gjöra sér enga grein fyrir
hinu gamla gildi peninganna,
sem ekki er heldur von til. •
Þá, (fyi'ir og um aldamót)
kostaði pottur, — lítri, af mjólk
10—12 aura og var áratugi að
smáhækka upp í 25 aura, og stóð
í því mai'ki allmörg ár. Eg efa að
ungmenni nú þyki „100 karl“
meiri peningur en mér þótti 1—2
kr. á mínum ungu dögum, enda
er það nálægt samræmi í dag-
kaupi unglinga þá og nú. Svo tala
eg nú ekki um ef óprúttni og
eyðslusemi er bætt við, svona
sem eins konar „vísitölu“.
Já, við erum stórrík þjóð og
getum, — ef við viljum, — gert
hvert „kraftaverkið“ af öðru á
fjárhagssviðinu. Hvað hafa krakk
arnir hans Snoi'ra gert nú á fáum
árum? Komin mikið á 4. milljón
með spai'naði á dálitlum slatta af
eyðslufénu, sem annars hefði allt
í-unnið í vasa sælgætissalanna.
Ekki svo sem þau hafi hætt að
kaupa gott í munninn.
Við höfum þegar gert möi’g
kraftaverk, af því að við vildum
það og þar eiga konurnar í
mörgu meira en bróðurhlutann.
Vei'st þykir mér hve lítið þær
sækjast eftir valdastöðum í þjóð-
félaginu, því að það er trú mín,
— byggð á reynslu, — að þá yrðu
(Framhald á 7. síðu.)
Það er hægt að fyrirbyggja mörg
slys meðal barna
Hvort er happasælla til þess að fyrirbyggja slys
meðal bax-na og unglinga, aðvaranir eða bann? —
Þessi spurning var ofai'lega á baugi á alþjóðaráð-
stefnu, sem haldin var í London á dögunum á veg-
um Alþjóða heilbi'igðisstofnunar Sameinuðu þjóð-
anna (WHO). Sérfi'æðingar víðs vegar að úr heim-
inum hittust á fundinum til að bera saman í’áð'sín
um hvernig væri bezt að fyi'irbyggja hin tíðu slys
meðal barna.
í skýrslum frá Ameríku, sem lagðar voru fyrir
fundinn, mátti meðal annars sjá, að 37,2% allra
dauðaslysa meðal bai'na, á aldrinum 1—4 ára, voru
umferðaslys, 19,9% voru brunaslys, 15,4% drukkn-
un, 6% hrösun eða fall, 5,2% eitrun, 4,4% köfnun
og 11% af öði'um oi'sökum.
40 af hvei'jum 100 slysum meðal barna í þessum
aldui'sflokki eiga sér stað á heimilunum, eða í ná-
grenni þeiri'a. Mestur hluti umferðaslysanna varð
á götunni fyi'ir utan heimili barnanna.
í aldursflokknum 5—14 ára skiptust oi'sakir slysa
á annan hátt. Þar eru 39% umferðaslys, 30%
drukknun, 9% bi'uni, 5% voðaskot, 17% af öðrum
orsökum.
Slysahættan frá í'afmagni hefur aukizt mjög hin
síðari ár. Rafmagnstækjum fjölgar stöðugt á heim-
ilunum og fi'eista börnin til fikts.
Skapstyggum börnum hættara við slysum.
Sérfræðingunum á fundinum í London kom sam-
an um, að slysahætta meðal barna gæti oft stafað
af sálai-legum orsökum, ekki síður en af efnalegum
eða líkamlegum oi'sökum. Þreyta, slæmt skap, eða
stífni, t. d. vegna þess að barnið hefur orðið fyrir
einhverju mótlæti, getur leitt til slysa. Sérfræðing-
arnir töldu einnig, að börn, sem eiga gott með að
semja sig að öðrum börnum og leika sér í hópum,
kornist hættuminna gegnurn lífið, en börn, sem eru
einræn, fara einförum eða eru skapstygg.
Almennar varúðarreglur.
Almennar varúðarreglur gegn slysum meðal
barna, t. d. að læsa vel lyfjabirzlum og verkfæra,
láta ekki bitvopn liggja á glámbekk o. s. frv., eru
vitanlega sjálfsagðar. En það getur líka verið
hættulegt, að gera of strangar varúðai-x'áðstafanii'.
Þar á enn við, að brennt barn forðast eldinn, og
bezta vörnin gegn slysi af bitvopni, er að barnið
hafi kynnzt því að eggvopn skera. Ef börn eru
útilokuð frá öllum hættum og læra ekki sjálf af
reynslunni að foi'ðast þæi', er hætta á, að þau eigi
verra með að forðast slysin þegar þau fara út í lífið
á eigin spýtur.
WHO hefur ákveðið, að halda áfram að safna
skýrslum um slys meðal bax-na og unglinga til þess
að fá sem bezt yfirlit yfir hvar hættui'nar liggja.
Síðar er ráðgert að reyna að hafa áhi-if á löggjöf,
sem miðar að því að forðást slysin meðal bai'na og
unglinga.
Góð ráð
Að lakka gólf.
Gólf má ekki lakka við rafmagnsljós eða annað
lampaljós, því að dagsbirtan kemur þá upp um
„helgidaga“, sem ella væri hægt að foi'ðast.
Að þvo sér upp úr regnvatni.
Sá, sem hefúr þurra húð, ætti að þvo sér upp úr
regnvatni, því að þá er hann viss um að ekkert
kalk er í vatninu. Þá er beztur árangur af hár-
þvotti, ef það er þvegið upp úr rigningarvatni.
Litaðir nylonsokkar.
í erlendu blaði lesum við, að amerískar stúlkur
telji nú ekkert meira viðeigandi en að ganga í lit-
uðum nylonsokkum. Eiga sokkai'nir að svara í lit
til hattsins eða di'agtarinnar eða einhverrar ann-
arrar flíkur, sem konan klæðist. Samkvæmt nýj-
ustu skýrslum hafa lituðu sokkarnir lagt undir sig
allt að 35% af sokkamarkaðinum í sumum boi’gum,
— og allt bendir til, að tízka þessi eigi eftir að
breiðast út enn meira. Þess skal getið, að litirnir á
sokkunum ei'U mjög daufir og eru því ekki áber-
andi á fæti