Dagur - 09.07.1958, Blaðsíða 2

2
D A G U R
Miðvikudaginn 9. júlí 1958
fyrrum skipstjóri og bóndi í Ytra-Garðshorni
Fæddur 20 des. 1883
Hann hét Jón Haraldur fullu
nafni og voru foreldrar hans
Stefán Hansson Baklvinssonar
prests að Ufsum og kona hans
hin síðari, Kristín Jónsdóttir frá
Hrísum í Svarfaðardal. Um ætt-
færslu ætla eg að fara fljótt yfir
sögu. Þess háttar fræði þykir
fæstum skemmtilestur. Get þess
aðeins að Haraldur Stefánsson
var í föðurætt 5. ættliður frá
Hallgrími prófasti á Grenjaðar-
stað og Ólöfu konu hans Jóns-
dóttur prests á Völlum í Svarf-
aðardal Halldórssonar annálarit-
ara Þorbergssonar. Haraldur var
og 9. maður frá Hrólfi lögvéttu-
manni á Álfgeirsvöllum í Skaga-
firði og 12. maður frá Torfa
sýslurnanni í Klofa Jónssyni. En
kona Toifa var Helga Guðna-
dóttir, systir Bjarnar sýslumanns
i Ögri. í móðurætt var Haraldur
Stefánsson kominn frá Sökku-
mönnum hinum eldri í Svarfað-
ardal. Bjuggu þeir frændur lengi
og hver eftir annan á Sökku og
póttu fyrirmcnn í bændastétt,
voru og afkomendur Þorvaldar
gamla Hríseyings Gunnlaugsson-
ar, en hann þótti vera aðsóps-
rnaður og.ekkert linjumenni í til-
'tektum. Frá þeim Sökkumönnum
er vaxin ein grein hinnar svo-
nefndu „Krossaættar“ á Ár-
.skógsströnd.
Haraldur Steíánsson ólst upp
hjá foreldrum sínum að mestu
leyti, er á þeim árum dvöldu á
ýmsum stöðum ó Árskógsströnd.
Snemma fór hann að fara á sjó til
aflafanga, innfjarðar og í land-
vari. En þar kom og eigi v.onum
seinna, að sigla skyldi hann á
sæinn út. Haraldur var fermdur
i sóknarkirkjunni að Stærra-Ár-
skógi. En skipið sem hann var þá
ráðinn á til hásetastarfa, beið við
ströndina á meðan fermingin leið
af.Mátti segja að hinnungisveinn
gengi úr húsi drottins allsherjar,
bráðbeint og krókalaust á skips-
fjöi. Hann mun brátt hafa hlotið
hylli og góðan þokka formanns
síns.og skipsfélaga. Var hverjum
manni skapfelldur og leysti af
hendi skyldustörf sín með einurð
ag þori. Síðar varð Haraldur
■stýrimaður Sæmundar frá Látr-
um á skipi hans Hjalteyrinni. —
IVIun þeim hafa fallið hið bezta
hvorum við annan, og vís er eg
þess, að vinir urðu þeir upp frá
því á meðan báðir lifðu.
Full skipsforráð hafði Harald-
ar á yngri árum, þó að eg viti
eigi að greina hve lengi. Og enn
-síðar var hann um alllangt skeið
vélbátaformaður frá verstöðinni
við Dalvík og lengi eftir það að
hann gerðist bóndi. Semskipstjóri
Pg formaður var Haraldur ágæt-
lega kynntur. Aflamaður í betra
iagi, farsæll og óslysinn. Og svo
vel kunni hann að sækja föng í
veldi Ránar, að sjálfum sér,
niönnum sínum og skipi, skilaði
hann heilu í höfn hverju sinni og
þurfti eigi um að bæta.
Bóndinn. Þá var Haraldur Stef-
ánsson innan við þrítugsaldur er
hann kvæntist og gekk að eiga
Onnu Jóhannesdóttur smiðs og
bónda á Hæringsstöðum. Og litlu
síðar, eða árið 1913, settu þau bú
að Þorleifsstöðum með búsefni í
minna lagi. Jörðin Þorleifsstaðir
var, á meðan í byggð hélzt, um
vídd og nytjar eitt þeirra svarf-
dælska sultarkot. Þar höfðu ábú-
endur svo langt sem vitað verð-
ur hver eftir annan og æ ofan í
ae lent í meinfangi vilæðis og ör-
birgðar. Þegar hér var komið ævi
Haraldar var hann orðinn all-
kunnur og eftirsóttur skipstjórn-
- Ðáinn 21. júní 1958
ar -og vélbátaformaður, að
minnsta kosti við utanverðan
Eyjafjörð. Hann hafði því að-
stöðu til, enda sætti því lagi, að
sniðganga annmarka ábýlis síns.
Hann hélt áfram sjósókn og
glæddi þannig atvinnu sína, en
hafði liðgenga kaupamenn um
vor og sumar hvert til öflunar
heyja og annarra starfa á búi
sínu. Var og Anna Jóliannesdótt-
ir, kona hans, jafnan heima til
eftirlits og meðráða um bústörfin.
Á vetrum vann Haraldur á
heimili sínu. Gegndi búfé og öðr
um heiniilisnauðsynjum. Á þenn-
an hátt tókst þeirn Þorleifsstaða-
hjónum að auka bú sitt að
nokkrum mun og standa í skil-
um, án þess að svelta.
Árið 1921— eftir 8 ára búskap
á Þorleifsstöðum — fluttu þau,
Haraldur og Anna, búferlum að
Ytra-Garðshorni. Þar hafði búið
einu ári fyrr Arnór Björnsson frá
Hrísum. En frá 1894—'1920
bjuggu í Ytra-Garðshorni Hall-
grímur Kristjánsson og kona
hans Pálína Pálsdóttir. Hall-
grímur Kristjánsson var öndveg-
ismaður um flest það er að bú-
skap laut. Hann hafði komið
góðri rækt í túnið og sléttað stór-
mikið og bætt, svo að töðufall óx
að miklum mun. Voru og hús
jarðarinnar sum góð, 'önnur
bjargleg og við þau hlítandi um
sinn.
Um sama leyti og Haraldur
flutti að Ytra-Garðshorni, höfðu
þeir bræður frá Háagerði, Frið-
leifur og Jóhann, keypt Garðs-
hornið. Líklegt mó telja að
tvennt hafi þeir haft í hyggju:
Með þessu tryggðu þeir sér for-
mannsráð Haraldar á vélbáti sín-
um fyrst um sinn, og í öðru lagi
fengu þeir Haraldi bjarglegri
jörð til ábúðar en áður hafði
hann á Þorleifsstöðum. Þetta
réðist vel og fór allt ágætlega.
Síðar, þegar þeir þræður skildu
félag, keypti Haraldur jörðina og
hafði nú fyrir nokkrum árum
lokið við að greiða andvirði
hennar.
Haraldur Stefánsson var um
eðlisfar umbótamaður og risnu-
gjarn. Hann byggði frá grunni
íbúðarhús á jörðinni og fjós fyr-
ir 15—17 gripi og fleira byggði
hann og færði til betra horfs.
Túnið græddi hann út og stækk-
aði að miklum mun, er allt og
ódulið blasir við sjónum allra
þeirra er um veginn fara. Hann
bjó á Ytra-Garðshorni til ævi-
loka, en aðeins á litlum hluta
jarðarinnar 7 eða 8 síðustu ævi-
árin. Þau Haraldur og Anna
eignuðust saman 4 syni og 3
dætur. Komust öll upp. En einn
sona sinna — Halldór Kristin —
misstu þau mjög skyndilega fyrir
nokkrum árum síðan.
Maðurinn. Haraldur Stefánsson
var hvorki kvartsár eða vílsam-
ur. Maður frjálslyndur og bjart-
sýnn. Glaður og reifur í lengstu
lög, vongóður og hress. Huggaði
sig sjálfur þegar á móti blés og
þuldi ekki þarlómsóðinn. Maður
jafnhuga, ekki æðrugjarn, enda
garpur í mannraunum. Fóru og
jafnan dult geðlæti hans og
fannst lítt á, hvort honum þótti
betur eða verr. Hann var gest-
risinn í fremstu röð og hjálpsam-
ur, eg held oft yfir efni fram.
Stolt sitt gerði hann siðgæft.
Lyfti höfði gegn éli hverju og af
hólmi vissi eg hann aldrei hopa.
Var þó varfærinn í aðra röndina
og virtist oft sjá í hendi sér
hverju gegndi um framhaldið. —
Allt sem eg vissi og þekkti um
andlega manngerð, skapfei'li og
háttsemi Haraldar Stefánssonar
benti til þess, að miklum mun
nær stæði hann siðuðu stórmenni
en þýlyndum kotungi. Og vamm-
lausan mann og mikinn dreng
vissi eg hann að síðustu héðan
hverfa.
Runólfur í Dal.
(Framhald af 8. síðu.)
taka meira en lö farþega. Sérstök
skírteini þarf nú til að stjórna
dráttarvél, nema menn hafi öku-
skírteini; aldursmarkið er 16 ár.
Þó gilda þessi ákvæði eigi, þegar
eingöngu er unnið við jarðyrkju-
störf utan alfaravega. Aldurs-
mark til að stjórna vinnuvél er
17 ár og fyrir reiðhjól með
hjálparvél 15 eins og nú er og 7
ár fyrir reiðhjól.
i
Ölvun við akstur.
Ákvæðin um ölvun vio akstur
og annað því skylt eru allmiklu
ítarlegri nú en var og viðurlög
þyngd verulega. Nú er í fyrsta
sinn lögfest ákvæði um ákveðið
vínandamagn í blóði; áður var
aðeins ákvæði um blóðtöku til
rannsóknar. Samkv. þessum
ákvæðum telzt maður ekki geta
stjórnað ökutæki örugglega, ef
vínmagnið í blóði hans er 0.50%„,
—1.20%o, en sé það 1.20 eða meira
telzt hann óhæfur til að stjórná
ökutæki. Viðurlög eru verulega
þyngd. Þannig er varðhald nú
skilyrðislaust í fyrsta sinn, ef
menn stjórna vélknúnu ökutæki
með áfengismagn í blóði, ef það
nær magni því, er síðast var
greint, þ. e. 1.20 eða þar yfir, en
ef það er þar undir er sekt við
fyrsta broti en varðhald við
ítrekun. Þá skal réttindasvipting
eigi skemmri en eitt ár, ef hið
hærra áfengismagn er í blóðinu,
en um hina verður væntanlega
beitt sömu reglum og verið hef-
ur, þ. e. G mán. Þess skal getið, að
í miklum meirihluta þeirra blóð-
rannsókna, er hér hafa farið fram
hefui' alkoholmagnið verið yfir
1.2%„.
Biðskylda — stöðvunarskylda.
Ekki er um að ræða, að um-
ferðareglum sé breytt í grund-
vallarstöðum, en þær eru miklu
ítarlegri en þær voru áðui' í lög-
um og einstök atriði ný; þó voru
svipuð ákvæði komin í sumar
lögreglusamþykktir, þ. á. m. fyrir
Akureyri. Nokkur atriði skulu
nefnd. ítarlegri ákvæði eru en
Gesfiim fagnað
Soffoníasi Þorkelssyni
Um síðustu helgi (6. júlí) bar
góða gesti að garði hjá oss,Svarf-
dælingum, sem oss var bæði
skylt og ljúft að fagna, — en það
voru hjónin Soffonías Thorkels-
son og frú Sigrún.
Soffonías er, eins og kunnugt
mun vera, Svarfdælingur að ætt
og uppruna. Rúmlega tvítugur að
aldri fluttist hann til Vestur-
heims og hefur lifað og starfað
þai' síðan, en nú er hann maður
82 ára gamaall. Þrátt fyrir risa-
vaxið starf og að sjálfsögðu
marga erfiðleika lætur hann lít-
inn bilbug á sér finna. Aldurinn
ber hann með ágætum. Ellin hef-
ur lítið náð að beygja liann enn
sem komið er. Hann er að vísu
hvítur fyrir hærum, en hinn fyr-
H B
áður um aðalbrautarrétt vissra
I gatna og er þar m. a. gert ráð
fyrir tvenns konar reglum, sem
sé biðskyldu, þegar komið er að
aðalbraut og stöðvunarskyldu
eftir ástæðum og verða tilsvar-
andi merki að vera á öllum
gatnamótum, þar sem slíkt á að
gilda.
Ilámarkshraði.
Þá eru ný og ítarlegri ákvæði
sett um hámarkshraða. Samkv.
lögum er hámarkshraðinn 45 km.
á klst. í þéttbýli og 70 utan þétt-
býlis; þó er hraðinn 60 km. há-
mark fyrir almenningsvagna, er
flytja mega 10 farþega, og vöru-
bifreiðar, sem eru meira en 3,5
smál. að heildarþyngd, þ. e. með
farmi. í kaupstöðum og kauptún-
um má setja sérreglur og gilda
ákvæði núgildandi lögreglusam-
þykktar þar til þeim verður
breytt. Skylt er .nú að gefa merki
um breytta akstursstefnu og skal
það gert með stefnuljósum á bif-
reiðunum. Einnig er ökumanni
skylt að gefa merki, ef hann ætl-
ar að nema staðar eða draga
snögglega úr hraða, og skal það
gert með hemlaljósum á bifreið-
um og fleiri teg. farartækja.
Að ganga á hægri vcgarbrún.
Umferðafræðsla.
Um gangandi fólk er nú sett sú
regla, þar sem ekki er gangstétt,
að menn skuli að jafnaði ganga á
hægri vegarbrún.
Um fébótaábyrgð og vátrygg-
ingu gilda svipaðar reglur og áð-
ur, en eru þó allmikið ítarlegri,
svo sem um endurkröfurétt vá-
tryggingafélaga á hendur öku-
mönnum. Vátryggingaupphæoir
hækka verulega, þannig er upp-
hæðin nú 500 þús. kr. fyrir venju
legar bifreiðir. Vátrygginga-
skylda nær til allra vélknúinna
ökutækja.
UMFERÐAFRÆÐSLA.
Gert er ráð fyrir víðtækri
fræðslu um umferðamál, m. a.
skal það vera skyldunámsgrein í
barna- og unglingaskólum.
að Húsabakka
og frú haldið samsæti
irmannlegasti. Ollum hæfileikum
sínum virðist hann halda óskert-
um að mestu, en heyrnin er að
sönnu tekin að sljófgast.
í fjórða skiptið heimsækir
Soffonías nú gömlu sveitina sína,
sem hann gleymir aldrei og hefur
fyrr og síðar sýnt svo mikla rækt
arsemi og sæmt hana góðum og
höfðinglegum gjöfum. Má í því
sambandi minna á stórgjöf til
skógræktar að Ilofsá, fæðingar-
stað hans. Þá er og kirkjuklukk-
an mikla, sem talin er stærsta
klukka á íslandi, er hann gaf
fermingarkirkju sinni á Völlum.
Kalla má, að hann hafi byrjað
heimsókn sína í dalinn með því,
að sækja þangað messu ásamt
konu sinni. Er það til fyrirmynd-
ar og þess vert, að því sé haldiö á
lofti. Heyrði hann þá í fyrsta
skiptið hinn fagra hljóm klukk-
unnar miklu, gjafar sinnar, sem
heyrist um breiða byggð, fram í
dal og út að sjó. Við kirkjuna
hitti Soffonías nokkra gamla vini,
sem sóttu kirkju. Víst er, að
stundin í kirkjunni og á kirkju-
staðnum varð þeim til ánægju.
Um kvöldið gengust hrepps-
nefndirnar í Svarfaðardals- og
Dalvíkurhreppum fyrir ofurlitlu
kaffisamsæti til heiðurs þeim
hjónum, frú Sigrúnu og Soffoní-
asi. Komið var saman í hinum
vistlegu húsakynnum heimavist-
arskólans á Húsabakka. Samsæt-
inu stýrði oddviti Svarfaðardals-
hrepps, Hjörtur Þ. Eldjárn að
Tjörn. Flutti hann aðalræðuna og
minntist heiðursgestanna í hlýj-
um og vel völdum orðum. Af
hendi Dalvíkinga talaði Kristinn
J ónsson hreppsnefndarmaður.
Tilkynnti hann, að ákveðið væri
að gefa heiðursgestunum myndaf
Svarfaðardal sem þakklætisvott
héi'aðsbúa. Myndin væri að vísu
ekki tilbúin enn, en yrði afhent
innan skamms að öllu forfalla-
lausu. Ennfremur ávörpuðu
heiðursgestina þeir: Þórarinn
Eldjárn, Gísli á Hofi, Ármann á
Urðum, Gestur í Bakkagerðum,
Helgi á Þverá og Vald. V. Snæ-
varr, sem flutti þeim frumort
kvæði. Þá tók og heiðursgestur-
inn oftar en einu sinni til máls.
Tilkynnti hann, að Lestrarfélag
Svarfdæla mætti eiga von á
bókagjöf nokkurri við tækifæri
úr hinu mikla bókasafni sínu, en
nánar um það á sínum tíma. Bað
hann blessunar byggð og búaliði
og þakkaði móttökur.
Geta skal þess, að í ræðum sín-
um minntust flestir ræðumenn-
irnir þeirra hjóna beggja, þó að
eigi væri frú Sigrúnar minnzt í
sérstakri ræðu. En fegurst og
áhrifaríkast minntist heiðui's-
gesturinn ástríkrar eiginkonu
sinnar, sem vann hug þeirra, er
henni kynntust, með alúðlegri
framkomu sinni.
Um lágnættisbilið sleit þessu
ánægjulega hófi. Verður ekki
annað sagt, en að þessi samveru-
stund hafi vel heppnazt. Skildu
menn glaðir og þakklátir.
V. Sn.