Dagur - 03.09.1958, Blaðsíða 4

4
D A G U R
Miðvikudaginn 3. septetnber 1958
i|:
DAGUR
Aðalritstjóri og ábyrgðarmaður:
ERLINGUR DAVÍÐSSON
Meðritstjóri:
INGVAR GÍSLASON
Auglýsingastjóri:
Þorkell Björnsson
Skrifstofa í Hafnarstræti 90 — Sími 1166
Árgangurini kostar kr. 75.00
Blaðið kemur út á miðvikudögum
og laugardögum, þegar efni standa til
Gjalddagi er 1. júlf
Prentverk Odds Björnssonar h.f.
Bretar biðu ósigur á fyrsta degi
ALLIR ÍSLENDINGAR biðu hins fyrsta sept-
ember með mikilli eftirvæntingu. Tekin hafði
verið djörf og lífsnauðsynleg ákvörðun í land-
helgismálinu, fiskveiðitakmörkin færð út í 12
mílur og reglugerðin þar um gekk í gildi síðast-
liðinn mánudag. Ákvörðunin um breytingu fisk-
veiðitakmarkanna var gerð á nákvæmlega sama
hátt og tíðkast hefur með öðrum þjóðum undan-
farin ár. Það er hin svokallaða, einhliða ákvörðun
strandríkis á fiskveiðisvæðum landgrunnsins.
Ákvörðuninni var misjafnlega tekið hjá hinum
ýmsu þjóðum, sem hagsmuna þóttust eiga að gæta
á íslandsmiðum, en verst var henni tekið af Bret-
um. Brezka stjórnin sendi harðorð mótmæli og
togaraeigendur hótuðu ofbeldi, svo sem fram kom
í mörgum brezkum blöðum, sem tíðrætt varð um
málið. Hótanir Breta, hins mikla og járngráa her-
veldis, um að brjóta niður íslenzka landhelgis-
gæzlu, eru nú orðnar að veruleika.
Samkvæmt fyrirfram auglýstum fyrirmælum
skyldu brezkir togarar sigla inn fyrir nýju land-
helgislínuna á miðnætti 1. sept. og halda sig í
hnapp á þrem tilteknum svæðum og veiða. Her-
skip hennar hátignar Bretadrottningar, vel vopn-
um búin, áttu að verja veiðiþjófnaðinn með her-
valdi. Enginn trúði því að óreyndu, að bandalags-
þjóð íslands, hin mikla lýðræðisþjóð og vernd-
ari smáþjóða, sjálft Bretaveldi, myndi nokkurn
tíma gera alvöru úr gífuryrðum sínum, eftir að
aðrár þjóðir höfðu að mestu sætt sig við og viður-
kennt sjónarmið íslendinga. Með hótunum sínum
höfðu Bretar gengið í eins konar sjálfheldu. Tvær
leiðir voru þeim þó færar, en hvorug greið: Að
falla frá raunhæfum ofbeldisaðgerðum og virða
rétt íslendinga, eða halda málinu til streitu, einir
allra þjóða. Þeir tóku síðari kostinn með eins
konar leiksýningu úti fyrir Vestfjörðum. Rúmur
tugur togara tók þátt í henni. Þeir voru í þéttum
hóp í kríngum herskip eitt mikið, sem þar var sem
eins konar ungamóðir. Togararnir voru við veið-
ar, án þess að fá fisk, og strax fyrsta daginn bað
einn skipstjórinn um leyfi til að yfirgefa þessa
samkundu og fara út fyrir 12 mílurnar. Annar
vildi komast í landvar, en var neitað. Af samtöl-
um skipstjóra brezkra togara á öðrum slóðum,
mátti glöggt heyra önnur og skynsamlegri sjónar-
mið en þau, sem réðu á hinu vota leiksviði vestan
við land.
íslenzk varðskip komu á vettvang þegar fyi'sti
landhelgisbrjóturinn var staðinn að verki. Þá
sigldi brezkt herskip á mikilli ferð á milli varð-
skipsins og togarans og hindraði þannig landhelg-
isgæzluna með ofbeldi.
Með þessum sögulega og einstæða atburði hefur
brezka heimsveldið afsalað sér virðingu sinni í
augum fámennrar og vopnlausrar þjóðar. Þessi
atburður hefur þó engan veginn svift okkur sögu-
legum rétti til landgrunnsins, né hefðbundnum
rétti strandríkis til einhliða útfærslu fiskveiðitak-
marka. Ofbeldi Breta hinn fyrsta september mun
vekja svo sterka andúð í hinum frjálsa heimi, að
réttur íslendinga verður meira virtur eftir en áð-
ur og hindrun sú, er brezk herskip hafa þegar
lagt fyrir íslenzk varðskip og nánast verður að
teljast til jafns við vopnaða árás, færir alla þjóð-
holla menn saman í harðsnúna fylkingu til sóknar
og varnar i landhelgismálinu. —
Á meðan íslenzk varðskip eru
höfuðsetin af brezkum herskip-
um og þeim varnað að sinna lög-
legum gæzlustörfum, og brezkir
togarar eru látnir vera að veiðum
í þéttum hópum innan nýju land-
helginnar í ögrunarskyni, býður
stórveldið samninga.
íslendingar geta ekki samið um
lífsafkomu þjóðarinnar við einn
eða neinn og munu væntanlega
aldrei gei'a, hvorki á jafnréttis-
grundvelli frjálsra þjóða, og enn
síður undir gapandi byssukjöft-
um herveldis.
Þegar á fyrsta degi hinna nýju,
íslenzku fiskveiðitakmai'ka hafa
íslendingar unnið þann mikla
sigur að togarar allra þjóða, ann-
arra en Breta, virtu hina nýju
landhelgi og voru utan 12 míln-
anna.
Hinar ósæmilegu aðgerðir
Breta á Vestfjarðamiðum, fela í
sér þann ósigur ái'ásaraðilans, að
vera fordæmdar meðal frjálsra
þjóða. Allt bendir til að Bretar
hafi raunverulega beðið algeran
ósigur í landhelgisdeilunni þegar
á fyrsta degi.
„Olíkt höfust við að------“
ÞAÐ DETTUR mér í hug, er
eg heyri í útvarpi öðru hvoru, frá
Keflavík, Ólafsfirði og víðar að,
auglýsta mikla lækkun á útsvör-
um, ef þau eru greidd að fullu
fyrir vissan gjalddaga. En við,
gjaldendur útsvara á Akureyri,
fáum að vita, að vegna þess, að
sumir tregðast við og koma sér
hjá að greiða útsvar, þá verður
að ætla þeim skilvísu hærra út-
svar en þeim í raun og veru ber.
Nýlega heyrði eg skilvísan skatt-
greiðanda á Akureyri segja, að
hjá sér skyldi í ár verða bið á
greiðslu tug þúsunda útsvars. —
Hér væru útsvörin hækkuð
vegna væntanlegrar — vanalegr-
ar — greiðslutregðu, og það
mætti þá á næsta ári eins vel
vera vegna þess að ógreitt væri
útsvar hjá sér. Aftur á móti
myndu margir kjósa að losna við
1/10 hluta útsvars — eða meira
— ef það fengist með því að
greiða upp fyrir vissan tíma. —
Er hér ekki verið að ala menn
upp í vanskilum og tregðu að
greiða tilskilin gjöld á réttum
tíma? Hvers eiga þeir að gjalda,
sem alltaf greiða skilvíst og fylli-
iega sín gjöld? Til hvers er að
vera að slíku, þegar næsta sinn
er enn hækkað vegna vanskila?
Væri ekki heppilegra að fara að
dæmi hinna? Myndi ekki bærinn
losna að nokkru við erfiða og
kostnaðarsama innheimtu — og
jafnframt fá meira greitt? Á hitt
ber líka að líta, hvor leiðin er
líklegri til góðs vana — góðs
uppeldis í borgaralegum dygðum,
til hverra skilvísi hlýtur að telj-
ast. — Skattgreiðandi.
Iíafin bygging
Reykjahlíðarkirkju.
Þriðjudaginn 26. ágúst fór fram
fátíð athöfn á Kirkjuhólum hjá
Reykjahlíð við Mývatn. Þar hafð'i
verið merkt íyrir kirkjugrunni og
þar á að reisa nýja kirkju. Kl. 5
síðdegis fór fólk að safnast þar
saman. Veður var fremur hægt og
ckki kalt. Þarna voru mættir, auk
sóknarprests, prófastur héraðsins,
sr. I'riðrik A. l'riðriksson og frú frá
Húsavík og allmargt sóknarmanna.
Athöfnin hófst með því, að allir
sungu sálm: „Vor guð er borg á
bjargi traust." Þá tók sóknarprest-
urinn, sr. Orn Friðriksson, til máls
og flutti ræðu. Á eftir var sungið
„Vor dýra móðir, kristin kirkja,“
1. erindi. Þá talaði form. sóknar-
nefndar, Sigfús Hallgrímsson, Vog-
um. Þegar liann lauk máli sínu,
bað prófastur hann að stinga fyrstu
skóflustunguna úr grunninum. Var
þá kirkjuklukkunum liringt. Eftir
það var sungið síðasta erindi sálms
nr. 416. Loks flutti prófastur ræSu,
bað bænar og blessaöi yfir staðinn.
Einnig minntist liann gömlu kirkj-
unnar mjög hlýlega og þeirra, sem
hana byggðu. Þá var sungið „Son
Guðs ert jiú með sanni". Að síðustu
var gengið í kirkju og sunginn sálm-
ur. Athöfn þessi fór fram látlaust og
virðulega. Yfir henni og staðnum
livíldi hátíðleiki og mildur blær, í
lnimi kvöldkyrrðarinnar.
Einn af viöstöddum.
EG ÞURFTI NÝLEGA að
ná mér í matinn og ók til
frystihússins. Neðarlega í Strand
götunni var eg kominn á rúmlega
löglegán hraða — og varð þá á
vegi mínum, — ja bílsins —
stærðar hola — mér datt í hug
Stóra-Víti — sem mér aðeins
tókst að sneiða hjá (bara af því,
að eg var rétt genginn í Bindind-
isfélag ökumanna). Ókunnugir
utanfélagsmenn ættu víst hægt
með að brjóta þarna eitt og annað
í bíl sínum. Þegar aka skyldi inn
í undirganginn að frystihúshlað-
inu, var þar fallgryfja mikil með
vatni og flugbjörgum að. Mér
flaug í hug hin fræga Askja,
hverja eg aldrei hef séð,en heyrt
af látið, eigi lítið. Þegar inn úr
göngunum kom tók litlu betra
við, stallar, klettar og klungur —
Dimmuborgir, Ódáðahraun!
Margir eiga þarna leið um dag
eftir dag — og langa lengi hefur
„vegurinn“ verið með þessu yfir-
bragði. — Gætu nú ekki ríkin í
ríkinu: KEA og Akureyri, lagt
saman og bætt úr þessu? Annars
verður að reyna að fá þennan
vegarspotta kringum frystihúsið
í þjóðvegatölu og í umsjá Karls!
1. september 1958.
Jónas frá Brekknakoti.
Kantu að sjóða silung?
Mývatnssilung skal meðhöndla
mjög varlega. Aldrei skafa hreistrið
af og ekki láta hann liggja í volgu
vatni. Bezt er að láta liann þiðna
af sjálfu sér eða í köldu vatni, ef
hann er tekinn úr frosti. Kljúfið
eftir endilöngu og hreinsið blóð og
innvols vel burtu. Skerið silunginn
í hæfileg stykki og leggið í kalt
vatn. Látið pottinn vera lilemm-
lausan, hitið hægt að suðu og saltið
jiegar suðan er að koma upp. Sjóðið
sem stytzt og í sem minnstu vatni.
Mývetnsk liúsfreyja.
Fiskirækt á Árskógsströnd.
Nú á tímum er stangveiðin eitt
eftirsóttasta sport bæjarbúa, enda
holl skemmtun. Með hverju ári
fjölgar þeim mönnum ört, sem
eyða vilja sumarleyfuin sínum við
lax- og silungsár. Næstum því liver
árspræna, sem silungs hefur orðið
vart í, er leigð út til veiða.
Víða hefur tekizt, bæði mcð klaki
og takmörkuðum veiðum og lagfær-
ingu liskivega í ánum, að glæða
göngurnar að mun, jafnvel að gera
„dauðar" ár að góðum veiðiám.
Á Árskógsströnd er Þorvaldsdalsá,
og kemur hún úr eyðidalnum Þor-
valdsdal. Rétt við jijóðveginn er
foss, scm liindrar lax- og silungs-
göngur. Ef fossinn væri yfirunninn,
Jiá kæmist lax og silungur óhindrað
(Framhald á 7. síðu.)
Hvað gerðist fyrir 50 árum?
19. ágúst: Skuli Thoroddsen sjálfkjörinn.
Þar sem enginn hefur boðið sig fram í Norður-
ísafjarðarsýslu annar en Skúli Thoroddsen, er hann
sjálfkjörinn. Það er leiðinlegt til afspurnar fyrir
uppkastsmenn, er það fréttist tilDanmerkur,að eini
minnihlutamaðurinn í nefndinni skuli engan keppi-
naut hafa haft og engin kosning því farið fram. —
Kosning Skúla þannig löguð, er því ekki aðeins
stórsigur fyrir hann, heldur afarmikill ósigur og
hrakfaravottur fyrir andstæðinga hans, sannarlega
mjög óálitlegt kosningaupphaf fyrir þá, enda kvað
þeir nú mjög vera farnir að missa móðinn og ör-
vænta um, að þeir geti bjargað helztu gæðingum
sínum í því pólitíska skipbroti, sem nú vofir yfir
þeim og óhjákvæmilega sópar burtu mörgum, sem
sízt mega tapast úr þeirra liði. (Þjóðólfur.)
----o----
Hlutafélagið Málmur í fjárjiröng.
Fær livergi fé til gullvinnslunnar.
Hlutafélagið Málmur hélt nýlega aðalfund sinn.
Búið er að verja 24 þús. króna til vélakaupa og
rannsókna, og er félagið nú komið í 4500 króna
skuld. Leitað hefur verið álits sænsks félags, og
taldi það þurfa 25 þús. kr. til gullvinnslunnar, en
það fé fékkst ekki í Svíþjóð. Einnig var leitað til
Lundúna, en árangurslaust. Sumir fundarmenn
töldu aðferðina við gullvinnsluna hafa verið ranga.
Betra hefði verið að kaupa og nota dýr borunar-
áhöld.
----o----
Gas og rafmagn.
Bæjarstjórn Reykjavíkur hefur gert samning við
Carl France í Bremen um byggingu gasstöðvar og
um rannsókn á því, hvort tiltækilegt væri að fram
leiða rafmagn með vatnsafli úr Elliðaánum.
Jóhann Sigurjónsson ferðast um öræfi
landsins.
6. ágúst: Fjórir göngugarpar eru nýkomnir til
Reykjavíkur frá Akureyri, og lögðu þeir leið sína
þvert yfir öræfi landsins. Þeir hófu för sína 29. júlí,
en lögðu á öræfin hjá Tjörnum í Eyjafirði 31. júlí
.... náðu byggðum í Árnessýslu snemma morguns
4. ágúst. Þátttakendur í för þessari voru: Jóhann
Sigurjónsson skáld, Magnús Matthíasson Jochums-
sonar og tveir kennarar við gagnfræðaskólann á
Akureyri, Lárus J. Rist og Stefán Björnsson. Jó-
hann Sigurjónsson hefur í smíðum leikrit um
Fjalla-Eyvind og Höllu og fór hann til að kynnast
af eigin sjón og raun öræfum þeim, sem Halla og
Eyvindur gistu lengst í útlegð sinni.
----o----
Sprenging við glugga íslandsbanka.
Kvöldið 2. jan. um kl. 8 var gerð allmikil púður-
sprenging við glugga íslandsbanka í Reykjavík.
Púðurhylki hafði verið smeygt inn fyrir járngrind-
urnar, sem eru fyrir gluggunum og hampi vafið
utan um, en síðan kveikt í með þræði. Þetta var
glugginn á herbergi bankastjóra og sat Sighvatur
Bjarnason þar inni, þegar sprengingin varð. Rúð-
urnar sprungu allar í glugganum, en mikið af brot-
unum festist í gluggatjaldi, sem inni fyrir var, en
þó flóu sum inn í herbergið. Hvellurinn af spreng-
ingunni heyrðist víða um bæinn, og segir banka-
stjóri, að sér hafi komið til hugar að gufuketill
hitunarvélar hússins í kjallara væri að springa.
Stólarnir tókust á loft þar inni í herberginu og allt
lék á reiðiskjálfi. En púðurreykurinn sagði fljótt til
hvers kyns þetta var og var jiá þegar kallað á lög-
reglustjóra. En sökudólgarnir höfðu, sem vænta
mátti, forðað sér og náðist ekki til þeirra. Einhverj-
ir höfðu jió tekið eftir pukri tveggja manna við
gluggann skömmu áður. Bankastjóra sakaði ekki,
og var það af því að hann sat fjarri glugganum. Héí?
er annað hvort um að ræða heimskulegan stráks*
skap eða tilraun til illvirkis.
Oldin okkar.