Dagur - 05.11.1958, Blaðsíða 4

4
D A G U R
Miðvikudaginn 5. nóvember 1958
DAGUR
Ritstjóri:
ERLINGUR DAVÍÐSSON
Auglýsingastjóri:
Þorkell Bjömsson
Skrifstofa í Hafnarstræti 90 — Sími 1166
Árgangurinn kostar kr. 75.00
Blaðið kemur út á miðvikudögum og
laugardögum, þegar efni standa til
Gjalddagi er 1. júlí
Prentverk Odds Björnssonar h.f.
Undir járnhælnum
ÞEGAR Halldór Kiljan Laxness hlaut Nobels-
verðlaunin fögnuðu íslendingar af heilum hug. —
Þegar Pasternak hinn rússneski var sæmdur á
sama hátt fyrir nokkrum dögum var hann ausinn
svívirðingum opinberlega, bæði í útvarpi og
blöðuin í heimalandi sínu, svo og sænska Aka-
demian.
Það cr gott fyrir almenning í þessu landi að
glöggva sig á þessum ólíku viðhorfum tveggja
þjóða til öndvegisskálda sinna. Laxness er opin-
ber andstæðingpr þess þjóðskipulags, sem við bú-
um við og berjumst fyrir. Hann hefur tekið þátt
í stjórnmálabaráttunni fyrir opnum tjöldum,
meðal annars vcrið í framboði fyrir kommúnista.
Á því sviði hefur hann stóran meirihluta þjóðar-
innar á móti sér. En hann er mikið sltáld. Þcgar
hann tók á móti bókmenntaverðlaunum Nobels
fagnaði þjóðin svo innilcga og án undantekning-
ar, að lcngi verður í minnum liaft. SkáldsniIIi
Laxness var þjóðarsómi og æðsta viðurkenning
fyrir bókmenntastörf yljaði hverju íslenzku
hjarta. Rússneska skáldið, Boris Pasternak, hefur
unnið þjóð sinni ómetanlegt starf á andans akri.
Hann er dáður og virtur í heimalandi sínu sem
einn af mestu andans mönnum. En hann vill
ógjarnan fara eftir forskriftum stjórnmálamanna
í list sinni. Handritið að síðustu bók sinni varð
hann að senda til ítalíu til útgáfu. Frá sjónar-
miði frjálsra inanna er þessi bók engin sérstök
ádeila á rússneskt stjórnarfar, en hún er hcldur
enginn dýrðaróður um það, eð'a í þeim þjóðnýt-
ingarstíl, sem flcst skáld og listamenn austur þar
beygja sig undir til að halda lífinu.
En hvað skeði svo, þegar þessu aldna skáldi
var sýnd hin æðsta virðing erlendis? Þau undur
gerast, að hann er rekinn úr rithöfundasambandi
Ráðstjórnarríkjanna og sviftur nafnbótinni, Sov-
ét-rithöfundur svo og öllum vegtyllum og heiðri,
sem valdhafarnir geta af honum tekið. í opinber-
um, rxissneskum tilkynningum er Pasternak orð-
inn föðurlandssvikari og sænska Akadenxian
brotleg með árás á lieiður Rússlands.
Með þessu atferli hafa valdhafarnir í Rússlandi
enn einu sinni flett ofan af því hyldýpi andlegrar
kúgunar, sem skilur austur og vestur. Stálgreyp-
ar stórveldisins skjálfa af blygðun og reiði þegar
frjálslyndur afreksmaður, þess eigin þegn, hlýt-
ur viðurkcnningu á hcimsmælikvarða. Ástæðan
er sú, að hann hefur ekki skrifað eftir forskrift.
Hinn frjálsi lieimur fyllist viðbjóði og réttlátri
reiði yfir hinni einstæðu meðferð á einu mesta
skáldi Sovétlýðveldanna. Mótmælaalda reis í
vestrænum löndum, jafnvel trúbræður og dýrk-
endur rússneskra stjórnarvalda gátu ckki orða
bundist og sendu harðorð inótmæli, þeirra á með-
al Halldór Kiljan Laxness.
Á íslandi slógust pólitískir andstæðingar Lax-
ness um að gera honum scm mesta sæmd þegar
honum var veittur hinn sami heiður. Er hægt að
undirstrika betur þessi tvö glöggu og nærtæku
dæmi um frelsi og kúgun? Getur nokkur efast
um hvað bíður þeirra, sem ganga undir járnhæl-
inn?
- Búnaðarfræðsla Eyfirðinga
(Framhald af 1. síðu.)
hefur lengi verið til fyrirmyndar.
Hins vegar er ekki um neinar
stefnubreytingar að ræða í naut-
griparæktinni síðustu þrjá ára-
tugi. í landinu eru einkum þrjú
kúakyn, rauða kynið, danska,
józka svartflekkótta kynið og
jerseykynið. Öll eru kyn þessi
fyrst og fremst mjólkurkyn, en
eru notuð jöfnum höndum til
kjötframleiðslu, nema jerseykyn-
ið. Mjólkurverð er hið hrakleg-
asta í Danmörku nú, eða um 20
aurar fyrir lítrann til bænda,
þess vegna leggja bændur kapp á
kjötframleiðslu og ala alla naut-
kálfa til slátrunar. Stutthyrning-
arnir þykja ekki nægilega mjólk-
urlagnir.
Engan stuðning frá ríkinu.
Danskir bændur hafa engan
stuðning frá ríkinu og eiga við
erfiðleika að búa. Hins vegai'
styrkir ríkið ráðunautastörf og
búmenntun. Undanrennu kaupa
danskir bændur á 10 aura og sézt
bezt á því, hve smjörvei'ðið er
lágt. Danskir bændur eru snill-
ingar í að sveigja búskapinn
eftir markaðssveiflum og haga
framleiðslunni í samræmi við
markaðsmöguleikana. Eftirlits-
starf í nautgriparæktarfélögum
er þrískipt, A, B og C eftir því
hve nákvæmt það er.
Auknar afurðir.
Með samanburði á afurðum
kúnna frá því um aldamót eða
litlu síðar og-afurðaskýrslum nú,
sézt, að breytingin hefur orðið
mikil og allt að einum fjórða
hluta hvað mjólkurmagn snertir,
og fitan hefur einnig hækkað
álíka mikið. Til samanburðar gat
ræðumaður þess, að hér á landi,
þar sem nautgriparæktin hefur
verið stunduð á félagsgrundvelli
síðustu áratugi, liefði árangur
orðið svipaður hvað mjólkur-
aukninguna snertir.
í Danmörku eru um 80 sæð-
ingarstöðvar og þess utan 30—40
afkvæmarannsóknai'stöðvar. —
Hvert naut er notað að meðaltali
handa 1262 kúm. Sézt af þessu
hve mikla þýðingu það hefur að
vanda vel val þeirra. 100 naut
eru í rannsókn á afkvæmarann-
sóknarstöðvunum á ári hverju.
Dætrahóparnir undan hverju
nauti eru allt að 20. Á afkvæma-
rannsóknai'stöðvunum hefur
komið greinilega í Ijós, hver reg-
inmunui' er á nautunum, þrátt
fyrir mjög langa og nákvæma
ræktun stofnanna og geta menn
þá gizkað á, hver munurinn
hlýtur að vera í óræktuðum
stofni eins og hér á landi.
Ræðumaður sagði, að Danir
skipulegðu m.jög vel kynbóta-
starfið og að það væri óháð opin-
berum styrkjum.
Frá Noregi.
í Noregi eru viðhorf að ýmsu
leyti ólík til nautgriparæktar. —
Þar er eftirlitsstarfið aðallega
lagt til grundvallar við val nauta
en afkvæmarannsóknarstöðvar
ekki til. Þar er mjög náin sam-
vinna milli mjólkurstöðva og
nautgriparæktarfélaga. — Þar
stunda dýralæknar aðallega sæð-
ingu kúnna. Fjósaeftirlit er að
nokkru í höndum mjólkurstöðva.
Norðmenn stunda meiri kyn-
biöndun nautgripa en Danir.
Votheysverkun er ofarlega á
baugi hjá Dönum og Norðmönn-
um og margar tilraunir gerðar
við þessa heyverkunaraðferð. —
Sameiginlegt álit þeii-ra er það,
að votheysgerð verði bezt með
því að knosa heyið í samhliða
söxun. Höggsláttuvélarnar, sem
farið er að framleiða, gera þetta.
Ein slík vél hefur nýlega verið
smíðuð á búnaðarskólanum á
Ási, en er á tilraunstigi ennþá.
í Ameríku hefur tekizt að
geyma sæði mun lengur en áður
án djúpfrystingar, og er nú verið
að reyna þetta í Noregi.
Víða er harðbýlt í Noregi, og
jafnvel svo erfiðar samgöngur, að
flytja vei'ður á streng að heimil-
unum og jarðirnar sums staðar
svo undur litlar, að erfitt er að
átta sig á, hvernig hægt er að lifa
við þær aðstæður. Skógurinn
gefur þó landinu ómetanlegt
gildi og víðast er skógarhögg til
rnargs konar nytja. Búskapui'inn
í Noregi nýtur stuðnings frá rík-
inu á líkan hátt og hér.
Ræðumaður í'ómaði viðtökur
allar í ferð sinni.
Umræður.
í umræðum þeim, sem á eftir
fóru, tóku þessir til máls, auk
frummælanda og fundai’stjóra:
Garðar Halldórsson, Gunnar
Kristjánsson, Sigurjón Valdi-
marsson, Aðalsteinn Guðmunds-
son, Jón Bjarnason og Guð-
mundur Benediktsson.
Þessir menn beindu fyrir-
spurnum til Ólafs Jónssonar út
af erindi hans og fengu greinar-
góð svör. Að síðustu flutti Jónas
Kristjánsson nokkur hvatning-
arorð til bænda og sleit þessum
fyrsta bændaklúbbsfundi vetrar-
ins.
Nemendasambandí Sam-
vinniiskólans
Eins og skýrt hefur verið frá í
útvarpi og blöðurn, hefur nýlega
verið stofnað Nemendasamband
Samvinnuskólans, og er þegar
orðinn allfjölmennur hópur
þeirra, sem gerzt hafa stofn-
endur.
Nú vill stjórn Nemendasam-
bandsins gefa öllum þeim nem-
endum, er stundað hafa nám í
Samvinnuskólanum og ekki gátu
mætt á stofnfundinum, kost á
því að gerast stofnendui'.
Heitir stjórnin á nemendur að
bregðast fljótt og vel við og
senda inntökubeiðni sína til for-
manns sambandsins, Sigurvins
Einarssonai', alþm., Mjóuhlíð 2,
Reykjavík, eða gjaldkera þess,
Kristins Guðnasonai', Linnetstíg
8, Hafnarfii’ði, ásamt kr. 100.00,
sem var samþykkt árgjald sam-
bandsins á stofnfundi þess, og
teljast þar með til stofnenda
sambandsins.
ÁFENGISSALA
Samkvæmt upplýsingum frá Áfengisverzlun rík-
isins hefur sala áfengis verið frá verzluninni þriðja
ársfjói'ðung (1. júlí til 30. sept.) 1958:
I. Heildarsala:
Selt í og frá Reykjavík .kr. 30.897.240.00
Selt í og frá Akui'eyri ............ — 4.518.633.00
Selt í og frá ísafirði ............. — 1.427.646.00
Selt í og frá Seyðisfirði .......... — 1.207.756.00
Selt í og frá Siglufirði ........... — 2.130.471.00
Kr. 40.181.746.00
II. Sala í pósti til héraðsbannsvæðis:
Frá aðalskrifstofunni í Reykjavík, Vestmanna-
eyjar kr. 515.928.00.
III. Áfengi til veitingahúsa:
Selt fi'á aðalski'ifstofu kr. 813.720.00.
Á sama tíma 1957 var salan sem hér segir:
Selt í og frá Reykjavík........... kr. 28.202.211.00
Selt í og frá Akureyi'i ............ — 4.165.429.00
Selt í og frá ísafirði.............. — 1.462.781.00
Selt í og frá Seyðisfirði .......... — 925.289.00
Selt í og frá Siglufirði ........... — 2.153.039.00
Ki’. 36.908.749.00
Sala í pósíi til héraðsbannsvæðis: Frá aðalskxáf-
stofu í Reykjavík, Vestmannaeyjar kr. 450.890.00.
Áfeugi til veitingahúsa: Selt frá aðalskrifstofu kr.
1.007.943.00.
Fyrstu mánuði ái'sins 1958 hefui' sala áfengis
til neyzlu frá Áfengisverzlun ríkisins numið alls kr.
101.792.515.00, en á sama tíma 1957 kr. 93.326.195.00.
Allt árið 1957 nam salan kr. 129.223.023.00. Það skal
tekið fram, að nokkur verðhækkun varð á áfengum
di'ykkjum 1. marz síðastliðinn.
Rétt er að geta þess, að mikill hluti af áfengis-
kaupum veitingahúsa (en þau eru 5 að tölu og öll í
Reykjavík), fer ekki sérstaklega gegnum bækur
Áfengisverzlunarinnar, þar sem um kaup er að
ræða úr vínbúðunum.
Sala til veitingahúsa nemur því í'aunverulega
allmiklu hærri upphæð en framanrituð skýrsla ber
með sér. — Frá Áfcngisvarnaráði.
ÞANKAR OG ÞÝÐINGAR
Þeir, sem kvax'ta yfir því, að það sé dýrt að
kaupa í matinn, ættu að láta flytja símann sinn.
------o------
Á síðasta ári minnkaði olíunotkun Svía urn 3%.
Af þjóðum heims nota Bandaríkjamenn mesta
brennsluolíu — eða 2990 1. á mann. Næstir koma
Kanadamenn og Venesúelar, og þriðju í röðinni
eru Svíar með 1425 1. notkun á hvern íbúa.
———o---------
Faðirinn: Heldurðu ekki, að sonur okkar hafi
erft greindina frá mér?
Móðirin: Jú, vafalaust. Eg hef mína enn.
------o------
Góður starfsmaður þarf ekki stærri skrifstofu en
svo, að heili hans komist þar fyrir.
------o------
Skoðun: Álit starfsmannsins — eftir að hann
hefur rætt við húsbóndann.
------o------
Fi'iður koxnst á.
Stjórnin í Andoi’ra, litla i'íkinu í Pyrenafjöllum
(sex manna hei'lögregla) lýsti því yfir nú í haust,
að Andorrabúar ættu ekki lengur í styrjöld við
þýzka keisaradæmið. f fyrri heimsstyrjöldinni sagði
Andorra Þýzkalandi stríð á hendur, en svo hafði
þetta gleymzt þar til nú.
------o------
Nýtízku leikfang.
Móðirin (skoðar leikfangið): Er þetta ekki of erf-
itt og margbrotið fyrir lítil börn?
Búðarmaðurinn: Þetta er uppeldisleikfang, frú
mín góð, ætlað til þess að gera barnið hæfara -til
þess að lifa hér á jörðinni. Það er alveg sam&;
hvernig þetta er sett sarnan; það verður alltaf vito
laust.