Dagur - 19.11.1958, Blaðsíða 4

4
D A G U R
Miðvikudaginn 19. nóv. 1958
DAGUR
Ritstjóri:
ERLINGUR DAVÍÐSSON
Auglýsingastjóri:
Þorkell Björnsson
Skrilstofa í Hafnarstræti 90 — Sími 1166
Árgangurinn kostar kr. 75.00
Blaðið kemur út á miðvikudögum og
laugardögum, þegar efni standa til
Gjalddagi er 1. júlí
Prentverk Odds Björnssonar h.f.
Hráefnasjónarmiðin að víkja
íSLENDINGAR hafa löngum þótt harðduglegir
sjómenn og aflasælir og eru það enn. ísland á
þróttmestu sjómannastétt heimsins. Auðug fiski-
mið kringum Iandið hafa örfað þá þróun, að hugsa
fyrst og fremst um og Ieggja megináherzlu á, að
ná sem mestunr afla á land, en hirða minna um
fiskverkun og hagkvæma nýtingu. Aðrir þjóðir
margfalda aflaverðmæti með gjörnýtingu í full-
koninum iðnverum. Við gleymdum fiskiðnaðinum
of lengi í hinu mikla kapphlaupi í veiðitækninni
og öflun hráefnanna. Ekkert minna en kúgunar-
ráðstafanir Breta í fjögur ár, löndunarbannið,
þurfti til að sýna okkur fram á hættuna af of
einhliða sjónarmiðum í sjávarútveginum. Lönd-
unarbannið var harður, en þó hollur sltóli, og það
opnaði augu manna fyrir því, að fiskiðnaður var
nauðsynlegur til gjaldeyrisöflunar og atvinnu-
aukningar í landinu og mun hagkvæmari en liið
cinhæfa hráefnasjónarmið. Tilgangur Breta var
þó allur annar og höfum við ekkert að þakka
þcim í því sambandi. En þrátt fyrir löndunar-
bann og vaxandi fiskiðnað í landinu á síðustu ár-
um, erum við enn svo skammt á veg komnir, að
allri óskemmdri Norðurlandssíld er mokað upp x
tunnur til útflutnings, en aðrar þjóðir, svo sem
Norðmenn, vinna úr henni hinar heimsþekktu
og eftirsóttu niðursuðuvörur. Þetta er aðeins
lítið dæmi. Annað dærni og ennþá nærtækara er
smásíldarveiðin á Pollinum og Eyjafirði innan-
verðum. Nokkur vissa er fyrir því, að á síðustu 25
árum liefur verið óhemju mikið smásíldarmagn á
þessu svæði allt árið. Síld þessi hefur verið vcidd
til beitu og örlítið til niðursuðu fyrir innanlands-
markað, þar lil í fyrravetur, að nokkrir bátar
stunduðu smásíldarveiðar og lögðu upp í Krossa-
nesi til bræðslu. Aflinn var um 40 þús. mál og út-
flutningsverðmæti mjöls og lýsis úr þessum afla
varð 5—6 milljónir króna. Hefði þessi síhl verið
unnin í niðursuðuverksmiðju til útflutnings hefði
verðmæti hennar numið 50—60 milljónir króna,
samkvæmt erlendum tilboðum í þessa vöru, sem
fyrir lágu.
í sambandi við síldveiðarnar á Akuareyrarpolli
hefur gætt uggs urn, að um hættulcga rányrkju
væri að ræða eins og veiðarnar voru stundaðar
sl. vetur. Án þcss að leggja dóm á það, má þó
benda á, að niðursuðuverksmiðja þarf ekki mjög
mikið hrácfnismagn til að skapa feikna rnikla at-
vinnu og milljónatuga verðmæti í útflutnings-
ursuðuvörum.
Oft hefur verið bent á þctta hér í blaðinu
undanfarin ár og þess vegna er því fagnað, aö
umræður um þetta hafa nú færzt inn fyrir hina
þykku veggi Alþingis.
Friðjón Skarphéðinsson og Björn Jónsson fluttu
þingsályktunartillögu um að mál þetta væri rann-
sakað hið fyrsta með byggingu niðui'suöuverk-
smiðju á Akureyri fyrir augum. Þetta mál er ekki
aðeins stórmál fyrir fólkið við Eyjafjörð og fyrir
þjóðarbúið scm hcild í von um nýjar útflutnings-
vörur, lieldur cr lxér snúið baki við hinu þráláta
Iiráefnasjónarmiði, sem allt of Iengi Ioðir við okk-
ur í framleiðsluháttum. Nauðsyn ber til, að rann-
sóknunx verði hraðað eftir föngum og síðar
framkvæmdum. Vonandi fær þctta mál skjóta og
viðhlítandi afgreið,slu hins háa Alþingis, er nú
situr.
Ljóli leikurinn á Akurcyri.
„Húsmóðir" skrifar blaðinu
eftirfarandi bréf til birtingar:
„KÆRI DAGUR MINN. Eg
var að lesa greinina þína um
leikinn Gasljós, sem Leikfélagið
á Akureyri er að sýna. Ekki sé
eg betur, en að þú hælir leiknum
fremur en hitt. Þó er hann svo
ljótur, að kona er deydd með
hníf og önnur kyi'kt, eða því sem
næst. Það er líklega þetta, sem
unglingarnir eiga að læra, þegar
þeir fara í leikhúsið, fyrir utan
saurlifnaðinn, sem líka er í þess-
um ljóta leik. Finnst þér nú ekki,
að nóg sé af hinu illa í veröld-
inni, þó að ekki sé verið að sýna
svona ljótt efni? Fær maður
kannski ekki nóg af svona löguðu
í útvarpinu og í neðanmálssög-
um blaðanna? Mér finnst blöðin
eigi að fordæma Ijóta sjónleiki,
ljótt útvarpsefni og ljótt efni í
blöðunum. Eg hefði ekki trúað
því um þig, að þú tækir þetta
sem góða vöru.
Eg verð nú að segja eins og er,
að eg hef ekki séð þennan lcik á
Akureyri og býst ekki við að sjá
hann. En eg fordæmi hann samt,
og eg veit að eg mæli fyrir munn
margra. Við eigum að fegra lífið
og leggja því lið, sem fagurt er,
göfgar og þroskar.
Svo bið eg þig, herra ritstjóri,
að færa þetta ómerkilega bréf til
betri vegar, ef þú vilt vera svo
góður að birta það. Til þess
treysti eg þér vel og svo þakka
eg fyrir blaðið og marga góða
ánægjustund við lestur þess.“
Athugasemd.
KÆRA HÚSMÓÐIR. Eg þakka
bi'éfið þitt, sem eg vona að hafi
ekki ruglast í meðförunum og
um margt er eg þér sammála. Til
dæmis tek eg undir það, að feg-
urð lífsins og hinar björtu hliðar
þess megi ekki víkja fyrir hinu
gi'ófa og siðlausa í sögum, sjón-
leikjum, kvikmyndum og út-
varpi. En í sambandi við orð
Dags um sjónleikinn Gasljós,
sem þú vitnar til og eru í síðasta
blaði, bið eg þig að lesa betur. —
Þar er enginn dómur lagður á
efni leiksins. En benda má á, að
í flestum sögum og leikjum er
barátta háð milli ills og góðs í
einhverri mynd. Sennilega hefur
þú lesið sakamálasögur og haft
gaman af og ekki fundizt þú
verri kona á eftir. Eins má segja
um þennan sjónleik. Hann er
spennandi sakamálasaga sett á
leiksvið, þar sem glæpamaðurinn
og x'éttvísin eigast við, með sigri
hins síðarnefnda. í þessum leik
er hvergi hneykslanlegt orðbragð
eða sóðalegar senur og aðalglæp-
urinn framinn fyrir 15 árum! —
Leikararnir fara yfirleitt ljóm-
andi vel með hlutverk sín, svo að
unun er á að horfa. Þess getur
maður notið, þótt fjallað sé um
sakamál. Eg vil til dæmis benda
þér á leik Bjargar Baldvinsdótt-
ur. Hún lei'kur konu, sem þorp-
arinn, eiginmaður hennar, er að
gei'a brjálaða með andlegum
misþyrmingum. Taktu eftir hinni
hyldjúpu öi'væntingu hennar,
ásamt barnslegri gleði, og svo
hatrinu, þegar hún gerir sér
fyllilega grein fyrir því, hvernig
með hana er fai'ið. Taktu líka
eftir því, hve frambui'ður hennar
er góður. Þú heyrir hvert orð,
sem hún segir, jafnvel þegar hún
hvíslar. Eg er alveg viss um, að
það fer hrollur um þig, þegar þú
sérð glæpamanninn eins og hann
birtist í sinni réttu mynd. Jóhann
Ögmundsson leikur þennan
þokkapilt. Þú trúir því ekki
lengi vel, að þetta sé hinn seki,
því að glæpamenn villa mönnum
sýn á meðan þeir geta. Það gerir
Jóhann og gerir ágætlega, þar til
innri maðurinn kemur í ljós, og
þá sérðu líka framan í glæpa-
mann. Hatrið og mannfyrirlitn-
ingin speglast í hverri hreyfingu
og augun loga af grimmd og'
slægð. Eða þá hann Guðmundur
Gunnai'sson. Hann leikur leyni-
lögreglumanninn á þann veg, að
maður finnur strax, að lögreglu-
manninum er hægt að treysta.
Hann er líka slyngur og hug-
rakkur, og þar að auki góðhjart-
aður maður. Þetta sýnir Guð-
mundur ágætlega og auk þess er
hann léttlyndur og fyndinn. Og.
enn ætla eg að biðja þig að taka
eftir henni Freyju Antonsdóttur,
sem leikur í'áðskonu. Höfundur-
inn leggur henni lítið annað í
munn en „já, herra“ og „nei,
herra“, en þó segir hún okkui'
svo margt með sterkum undii'leik
sínum. Og svo er það nýliðinn,
Elín Guðmundsdóttir. Mér finnst
hún leika mjög vel, en hefði kos-
ið meiri spennu ,í „ástarsenunni“.
Nú er eg orðinn margorðari en
ætlað var. Ef þú lest þetta til
enda, vildi eg mega senda
þér tvo aðgöngumiða á
leikinn, og bið þig að láta mig
vita, hvenær þér hentar að
skreppa í leikhúsið. — Með vin-
semd og virðingu. E. D.
Fangabúðirnar á Gleráreyrum.
„Vex'kamaður“ sendir blaðinu
eftirfarandi:
„TUG ÞÚSUNDA kr. girðingar
lagðar hlið við hlið, eða með 50
metra millibili, 2 metra háar,
þvert yfir veginn milli Gefjunar
og Þórshamars, og þar með 7
fjölskylduíbúðir teknar úr vega-
sambandi við aðra bæjarhluta. —
Um þennan veg hafa farið fleiri
hundruð manns daglega, gang-
andi fólk, sem vinnur á Gefjun,
hjólreiðamenn og bifreiðar. Þessi
vegur hefur verið notaður í 30—
40 ár, og er því komin hefð á
hann frá mínu sjónai'miði, þrátt
fyrir það, þótt hann sjáist hvergi
á skipulagsuppdrætti bæjarins,
sem er talinn mjög ófullkominn
og úreltur. Svo að eg víki að
þessum innilokuðu föngum í
þessum 7 íbúðum, þegár vetur
gengur í garð í sínu almætti, með
stórhríðar. Þá er ekkert viðlit að
koma að neinu nútíma farartæki.
í þessum íbúðum búa bæði gam-
alt fólk og einn farlama maður.
Ef eldur kemur upp, þá þyrfti að
moka slökkviliðinu langan veg,
og gæti það orðið um seinan, eins
er með læknabíla og sjúkraflutn-
ing að og frá. Fráleitt að ösku-
bíllinn komist nálægt íbúðunum,
svo má lengi telja. Vegurinn, sem
gerður var nú fyrir helgina,
langsum eftir brekkunni, hefur
mjög litla þýðingu, ef snjóar,
verður hann í kafi, en í hláku
eitt drulludýki. Með þessum að-
gerðum er strætisvagninn fjar-
lægður um fleiri hundruð metra.
Eitt er enn ótalið. Þórshamar
þarf að fylla undir girðinguna á
löngum parti. Myndast þá uppi-
staða vestan við hana, en norðan
við íbúðirnar, og mun þá vatnið
í miklum hlákum renna inn í
flestar íbúðirnar. Þarna við girð-
inguna þarf að gera niðurfall. —
Satt að segja eru þetta einhverj-
ar þær vitlaususlu framkvæmdir,
sem eg hef séð hér á Akureyri.
Var ekki réttara að loka Gefjun-
argirðingunni fyrir bílum, en
hafa gönguhlið fyrir fólk. —
Það lítur út fyrir að það sé ekki
hörgull á gjaldeyri. Þetta tel eg
að menn séu að leikg sér með
pcninga öðrum til óþurftar, en
engum að gagni.
Frú Soffia Sfefánsdóffir
- Minning -
Nú riðar veikur reyr í haustsins blæ,
nú rökltvar yfir þínum lieiniabæ.
Við göngum liægar, liljóðir yfir sviðið
og hcyrum dóminn: Suniar þitt cr liðið.
Þeir hljóta alltaf mest að missa hér,
sem mikið eiga, þegar kallað er.
Það verður lengi skarð í þcirra skjöldu,
scm skjól sitt fengu af þér í hverri öldu.
Þú réttir lítilmagna móðurarm,
þeir minnast þín með gleði — en tár um hvarm.
Þín mildu gros í barnsins hjarta geymast.
Þinn bjarti svipur mun þeim aldrei gleymast.
Við munum konu, kvist af traustri rót,
þau kynni verða okkur raunabót.
Við munum kjark þinn, starf og sterkan vilja
í stríðu og blíðu. Minningarnar ylja.
Þú hylltir andans auð og sálarþrótt,
og allir gátu mikið til þín sótt.
Til hinztu stundar gekkstu glöð að verki.
Það gcta færri valdið þínu merki.
En moldin fær þig aldrei alla hcinxt,
þitt ævistarf í minni verður gcymt.
Og lengi sjást þín leiðarmörk við veginn.
Þú lifir áfram hér — og hinum megin.
Við skiljumst hér við þessi þáttaskil,
og það er gott að sakna og finna til.
Við þökkum kynni í kuli sólarlagsins
og kveðjum þig í minning sunxardagsins.
RÓSBERG G. SNÆDAL.
ÞANKAR OG ÞÝÐINGAR
Kirkja Hákonar konungs.
Eina húsið, sem reist hefur verið utan Noi-egs úr
norsku grjóti, er nú fullgert í Kaupmannahöfn.
Þetta er kirkja, sem reist hefur vei'ið til minningar
um Hákon 7. Noregskonung. Árið 1954 fór fram
fjársöfnun til þessara framkvæmda í Noregi og
Danmörku, og söfnúðust 2,5 millj. d. kr. Þessi fjár-
hæð reyndist þó ekki næg.
Kirkjan verður vígð þann 23. þ. m. að viðstödd-
um Ólafi Noi'egskonunngi, en þann dag eru 53 ár
liðin frá því að danski prinsinn fór frá Danmörku
til þess að taka við konungdómi i Noregi.
------o------
Ef pabbinn er órólegur yfir því að vita dóttur
sína úti með ungum manni, þá er minni hans lík-
lega ekkert farið að sljóvgast.
------o------
Fæturiiir stækka.
Þýzkir og danskir skógerðarmenn fullyrða, að
fætur Evrópumanna fari nú stækkandi. Einn
danskur skósmiður segist hafa viðskiptavini, sem
noti skó nr. 53, og annar segist selja dálítið af skóm
nr. 52. En hann segist selja kvenskó nr. 32. .. .
------------------------o-------
Sanngjarnt.
Tveir vellríkir furstar frá arabísku olíulandi
hoi'fðu hrifnir á 15 þús. dollara Rolls Royce bílinn
í verzluninni. Að lokum sagði annar þeirra við
sölumanninn: „Eg ætla að fá einn,“ og gerði sig
um leið líklegan til þess að þrífa upp peninga-
veskið.
Félagi hans greip um um handleginn á honum.
„Nei, Abdul,“ sagði hann og dró upp sitt eigið
veski. „Nú er það eg. Þú borgaðir matinn.“
'-----o------
Þrx'r flokkar.
í bandarísku blaði er nýlega haft eftir Croucho
Marx, að þrír helztu flokkarnir þar i landi séu „tha
Democratic party, the Republican party and tha
Cocktail party.“