Dagur - 20.12.1958, Blaðsíða 9

Laugardaginn 20. dcsember 1958
D A G U R
9
Kvikmyndir um jól og nýár
Jóla- og nýársmyndir í Nýja-
lííó.
Endurminningar frá París. —
Þetta er falleg og áhrifamikil
amerísk kvíkmynd, sem menn
munu lengi minnast.
Hinir heimskunnu amerísku
listamenn Elisabeth Taylor og
Van Johnson fara með aðalhlut-
verkin.
Sá hlær bezt. — Bráðskemmti-
leg gamanmynd. Red Skelton —
einn frægasti gamanleikari nú-
tímans — fer með aðalhlutverk-
ið. (Hláturinn lengir lífið.)
Davy Crocket og ræningjarnir.
Ævintýramynd í litum um hina
fi-ægu hetju sléttunnar, sem vek-
ur aðdáun eldri sem yngri.
Aúkamynd: Gerð af snillingn-
um Walt Disney. Mynd þessi
sýnir og skýrir á frábæran hátt
rannsóknir heimingeimsins og
hugsanlegar ferðir um hann með
eldflaugum eða geimförum. Til
aðstoðar Walt Disney við kvik-
myndagerð þessa, sem tækni-
ráðunautar, voru fremstu geim-
könnunarvísindamenn Bandaríkj
anna, þar á meðal hinn frægi,
þýzki eldflaugasérfræðingur,
Werner von Braun.
Brostinn stren’gur. Efni þessar-
ar kvikmyndar, sem tekin er í
litum og Cinemascope, eru þætt-
ir úr lífi áströlsku óperusöng-
konunnar, Majorie Lawrence. —
Hún söng við Metropolitan-
óperuna 1935—41. Myndin segir
frá hinum merkilega söngferli
politan-óperunni, þá bundin í
hjólastól.
Leikkonan fræga, Elenor Park-
er, fer með hlutverkið af fágætri
snilld og skilningi. Operusöng-
konan Eileen Farrel syngur sjö
aríur með þáttum myndarinnar
úr heimskunnum óperum og
auðgar það myndina stórlega. —
Hlutverk Dr. King er í höndum
Glenn Ford, sem gerir því frá-
bær skil, eins og vænta mátti af
þeim leikara.
Þetta er ógleymanleg kvik-
mynd.
Ólafur Kréstjánsson frá Ábæ
MINNINGARORD
Landssamband Grænlandsáhuga-
manna hélt nýlega aðalfund
Tala félagsmanna tvöfölduð - Áhugi mikill
Hvað dvelur Akureyringa?
þessarar konu, þar til hin hræði-
lega óhamingja hendir hana —
hún fær lömunarveiki. — Henni
er falið að stytta stundir her-
mannanna með söng sínum. —
Þetta eykur andlegt og líkamlegt
þrek hennar.
Glæsilegasta sigur sinn vinnur
hún, er hún fyrir uppörfandi og
frábæran stuðning eiginmanns
síns, læknisins Thomas King,
tekur boði um að syngja í Metro-
Vísindin liafa sannað:
Það cr hættulegt að anda, því
að andrúmsloftið spillist með
degi hverjum. Það er hættulcgt
að borða, því að ofát veldur 50%
fleiri dauðsföllum. Öllum er
kunnugt, hve hættulegt er að
drekka. Og sama má segja um
reykingar. Það er hættulegt að
vinna, og sérstaklega deyja
margir vinnuveitendur af hjarta-
slagi. Það er hættulegt að verða
ástfanginn, því áð hclmingur
allra sjálfsmorðstilrauna stafar af
ástarsorgum. Hættulegt er að
fcrðast úti, því að flcst umferða
slys stafa af þessu flakki. Og það
er hættulegt að sitja heima, því
að heimilisslys eru Iangtíðust
allra slysa.
Og stutt og laggott: Það er
hættulegt að lifa. Því að fyrr
eða seinna deyja allir af því. —
Já, Iífið er enginn leikur!
Nýskeð hefur Landssamband
Grænlandsáhugamanna haldið
aðalfund sinn í Reykjavík. Hefur
tala félagsmanna tvöfaldast síðan
stofnfundi, en þá urðu þeir
þegar um 340. Munu sambands-
félög nú vera 9—10 talsins. Héð-
an frá Akureyri munu einhverjir
hafa tekið þátt í stofnfundi sam-
takanna, en til þessa hefur enn
ekki verið hafizt handa um beina
félagsstofnun hér í bæ. Ætti þó
ekki að draga það lengur, að
áhugamenn beittu sér fyrir fund
arboðun og félagsstofnun á þess-
um vettvangi.
Landssambandið hefur undan-
farið haft allmikil verkefni með
höndum, og margvíslegar fram-
kvæmdir á prjónunum. Enda er
áhugi mikill hjá félagsmönnum.
M. a. var samþykkt á aðalfundi
að láta gera heildarkort af
Grænlandi með íslenzkum ör-
nefnum, og einnig hefjast handa
um útgáfu myndskreytts fræðslu
rits um Grænland. Var samþykkt
áskorun til Alþingis um fjárveit-
ingu til slíkrar útgáfu.
„Skoraði fundurinn einnig á
Alþingi að veita ríflegt fé árlega
til Grænlandsmála, sem notað
verði: til fornminja- og sögu-
legra rannsókna, sjómælinga og
kortagerðar við Grænland; að
undirbúa íslenzkar útgerðar-
stöðvar í Grænlandi; að styrkja
grænlenzkt æskufólk til náms í
skólum á íslandi; að koma upp
bóka- og handrita- og heimilis-
safni um Grænland; að réttar-
kröfur íslendinga til Grænlands
verði lagðar fyi'ir alþjóðadóm-
stólinn í Haag; að tekin vei'ði á
fjái'lög séi'stök fjárveiting til að
standa undir kostnaði við útgáfu
á vísindaritum dr. Jóns Dúason-
ar á helztu heimstungum.“ —
(Samkv. ,,Vísi“.)
Atkvæðagreiðsla um
áfengissölu
í Stafangri í Noregi hyggjast
bindindisinenn krefjast atkvæða-
greiðslu urn bann gegn áfengis-
sölu að loknum bæjarstjórnar-
kosningum að ári. Við atkvæða
greiðslu 1951 greiddu um 14000
gegn banni, en um 11400 með
Æskilegt væri að vandað og
vel gert íslenzkt landabréf af
Grænl. kærni sem allra fyrst!
Myndi það verða geysimikill
fi'óðleikssjóður og metnaðai-mál
til þjóðai'vakningar að kynnast
þannig opnum augum hinu
óhemjumikla landkönnunai'starfi
landnámsmannanna íslenzku á
báðum Grænlandssti'öndum og
einnig á Miklajökli. — Og síðan
frá Gi'ænlandi vestur um alla
Norður-Amei'íku. — Og eigi
væri það ófi'óðlegt að athuga og
bera saman landkönnunai'ferðir
landa vorra á þessum vettvangi
við ýmsa vel búna lciðangra á
sömu slóðum mörgum öldum
síðar. — Myndi þá mörgum tor-
næmum — ef til vill — opnast
augu og skiljast „hið furðulega
fyrirbrigði', að Grænlandsmál
eiga enn öflug og ói'ofin ítök í
brjóstum fjölmargra óspilltra
íslendinga! Og þekkingai'skoi'tur
á þessurn vettvangi sögu vorrar
er soi'glegur menningarskortur
hinnar svonefndu !„söguþjóðar“.
En m. a.: — Hvað dvelur Ak-
ureyringa?
Helgi Valtýsson.
Fjallfr ess drepur
f jölda sauðf jár
í innstu sveitum i Sogni í Nor-
egi hefur fjallfress (jai'fi) drepið
fjölda sauðfjár í haust, á annað
hundi'að er talið. Hafa t. d. tveir
bændur misst milli 50 og 60 fjár.
Er nú kappkostað að vinna á
vergi þessum, bæði með dýra-
bogum og skotum. Og er snjó
leggur verða þeir eltir uppi á
skíðum.
Fjallfi-ess er langstærsta dýi'ið
af marðarkyni. Er hann harla
ólíkur hinum mjóslegnu og tág-
mjúku skógai'mörðum og vatna-
minkum. Líkist fi-essið miklu
frekar litlum birni. Jarfinn er il-
feti, þéttur og þybbinn. skrokk-
urinn uin 80 sm. að lengd og urn
40 srn. hár. Hann er kænn og var
um sig. Hann er fjalldýr, lifir
venjulega á læmingjum, en
drepur þó bæði sauðfé og hrein-
dýr, villt og tarnin, og þykir illur
gestur á afréttum.
„í heimi er allt hvcrfult,
og háðar liggja
breytingum brautir
að banadægri.“
Þessar ljóðlínur skáldsins
komu mér í hui, er ei frétti lát
vinar míns, Ólafs Ki'istjánssonar.
Það var skyndilega orðin bi'eyt-
ing á 'braut hans og sjálfur færð-
ist eg óðfluga nær endadægi'i. —
Þær minntu mig á þau sannindi,
að kynslóðii'nar koma og hvei'fa
^með þungum nið, ef svo mætti
segja, eins og áin, sem flýtur að
ósi.
Það rifjaðist upp fyrir mér,
þegar fundum okkar bar saman,
hinn 22. október síðastliðinn. Eg
minntist hlýju hans og umhvggju
á hinum síðasta fundi og þá var
hann opinskárri en oft áður. —
Ólafur bjó við vanheilsu síðustu
sjö árin og gat ekki unnið, en
hafði þó fótavist. Hann andaðist
í Sjúki-ahúsi Akureyrar 15. nóv-
ember eftir hai'ða baráttu við
dauðann í fjóra sólai’hringa.
Ólafur var fæddur að Keldu-
landi í Akrahreppi 15. júní 1884.
Foreldi'ar hans voi'u Kristján
Kristjánsson bóndi og kona hans,
Ingibjöi'g Jónsdóttir bónda á
Svínavatni, en hún var systur-
dóttir séra Ai'nljóts á Bægisá.
Ki'istján var sonur Ki'istjáns
bónda og smiðs á Höfða á Höfða-
sti'önd og kpnu hans Kristínar,
dóttur Guðm. Guðmundsson-
ar bónda á Ábæ í Austurdal. —
Guðmundur var mikill athafna-
maður og í'íkisbóndi á sinni tíð.
Hann hóf búskap á Ábæ ái'ið
1825 og hann og afkomendur
hans bjuggu þar síðan í 104 ár.
Ólafur ólst upp með foreldrum
sxnum, fyi'st á Keldulandi og
Tyi-fingsstöðum, en síðar á Ábæ.
Snemma bar á því, að hann væri
hagur í höndum eins og faðir
hans og afi og það mun hafa ver-
ið á ái'unum 1906 til 1908, að
hann nam trésmíði á Akureyri
og eftir það var húsasmíði og alls
konar smíði ævistarf hans.
Árið 1912 kvæntist Ólafur
Lilju Jóhannesdóttur Randvei's-
sonar bónda á Jökli í Eyjafii'ði.
Þau bjuggu eitt ár á Ábæ, en
fluttu þaðan að Glæsibæ í Stað-
arhreppi og voru þar um skeið.
Lilja andaðist árið 1930 eftir
langvarandi vanheilsu. Dóttir
þeirra er Ólína, gift Sigui’ði
Magnússyni á Sauðáx’króki.
Árið 1932 kvæntist Ólafur í
annað sinn Guðlaugu Egilsdóttur
á Sveinsstöðum og bjó þar síðan
á hluta af jöi’ðinni til 1945. Þau
eignuðust eina dóttur, Ingi-
bjöi'gu, sem er gift kona á Akur-
eyri. Fyi'ir þi-emur ái’um fluttist
Ólafur til Eyjafjax’ðar og var
ýmist á Kristneshæli, þar sem
kona hans hefur unnið eða á Ak-
ui-eyx-i hjá dóttur sinni.
Ólafur var góður smiður og öll
smíði hans var vönduð og traust,
eftir því sem efniviður leyfði.
Hann var maður vinsæll og hlaut
mikið traust hjá samtíðai-mönn-
um sínum. Yfii-smiður var hann
við fjölmargar byggingar í Lýt-
ingsstaðahi’eppi og víðar í Skaga
firði. Meðal þeirra bygginga eru
þi’jár kirkjur: Ábæjai’kirkju
byggði hann laust eftir 1920,
Mælifellskirkju 1924 og Glaum-
bæjai'kirkju skömmu síðar.
Enda þótt Ólafur ynni löngum
við smíðar, var hann oftast ann-
ai’ai' þjónn og undi því vel. Hann
smíðaði aldrei sitt eigið hús, og
orsökin var sú, að hann var mik
ill snyrtimaðui' og snyr.timennska
hans náði inn á fjármálasviðið.
Hann vildi ekki skulda neinum
neitt. Hann vildi vera öðrum
lóháður fjárhagslega og var það
líka. Hann varaðist allt það ’er
gat verið blekking og afstaða
hans til umhverfisins var mótuð
af í'aunsæi. Hvern hlut vildi
hann skynja eins og hann var í
raun og veru og satt vildi hann
segja í hvei'ju máli.
Ólafur var viðkvæmur í lund,
fáskiptinn og dulur. Ef einhver
vinur hans talaði til hans í létt-
um tón, svaraði hann oft fáu, en
mjúkt bros fæi'ðist yfir vai'ir
hans. Lífið vii'tist honum oft ex'f-
itt, en þegar mikið reyndi á óx
honum afl og það hygg eg sann-
mæli um ýmsa ættmenn hans, að
þeir hafi verið þrautgóðir á
í-aunastund.
Þegar Ólafur Kristjánsson er
hoi'finn af sviði jai'ðlífsins, minn-
ist eg hans með þakklæti. Við
vorum lengi í sambýli og áttum
margt saman að sælda í áratugi.
Eg minnist þess, að aldrei kom
það fyrir að okkur yi'ði sundur-
oi'ða og dylst mér það þó ekki,
að eg er fljótur að skipta skapi,
þegar svo ber undir. Minning-
arnar eru margar, en eina þeii'ra
vil eg tilgreina sérstaklega.
Við vorum samtíða á Mælifelli
og mun það hafa verið vetui'inn
1924, þegar hann var að smíða
kii'kjuna. Eg svaf einn í hei'bergi,
en Ólafur í næsta hei'bergi við,
ásamt öðrum manni. Eitt kvöld
vaknaði eg við það, að hann kom
fáklæddur inn til mín. Hann
hafði vei’ið háttaður. Þá stóð svo
á, að eg hafði sofnað frá logaandi
ljósi og lampinn ósað, svo að ekki
sá handa skil. Eg er þess fullviss,
að ef mér hefði ekki borizt hjálp,
væri eg búinn að liggja í gröfinni
frá þei mtíma. Ef að þetta líf er
mér einhvers vii'ði — en eg trúi
því að svo sé — þá á eg Ólafi
mikið að þakka. Löngu síðar
spux’ði eg hann að því, hvers
vegna honum hefði dottið í hug
að koma inn til mín og svarið var
þetta: „Eg veit það ekki.“
Eg veit það með vissu, að Ól-
afur átti nokkra dulræna
í’eynslu. Hann dreymdi bera
drauma og stundum sá hann það,
sem aðrir sáu ekki, en um það
sagði hann fátt, því að hann vissi
að hann var einn til frásagnaj’.
Fyrir ái'i síðan færði hann það'í
tal við mig, að skrifa eitthvað um
í-eynslu sína á þessu sviði og fá
mér það í hendur, en af því varð
ekki. Sjónin var farin að bila og
starfsoi’kan þorrin.
Eftir að hann fluttist norður
di'eymdi hann oft vestur í
Skagafjörð, og þó einkum á
æskustöðvar í Austurdal, og þá
var hann ekki haltur. Nokkrum
dögum áður en hann andaðist
sagði hann draum. Hann þóttist
vera staddur á meðal fólks, sem
allt var hoi’fið af sviði jai'ðlífsins.
Þar sá hann frænda sinn og vin,
Tómas á Bústöðum. Tómas leit
til hans brosleitur og glettinn á
svip og sagði: „Hér er nú Tómas
á Bústöðum.“
Ef-til vill hefur þessi draumur
boðað það, að innan tíðar þyrfti
Ólafur ekki að ganga haltur og
samband þeii'i'a Tómasar að
vei’ða nánara.
Að lokum vil eg tilfæra og
gera að mínum oi'ðum síðasta er-
indið í erfiljóðum þeim, er séra
Friðrik Fi’iðriksson orti eftir
Kristján á Ábæ, föður Ólafs:
„Nú söknum vér þín og syi’gjum
hljótt,
því sælt er að vona og bíða.
í nafni Guðs sofðu sætt og rótt,
unz sólin upp rennur með dýi'ðar
gnótt
og ráðast rúnir tíða.“
Björn Egilsson.