Dagur - 04.03.1959, Blaðsíða 7

Miðvikudaginn 4. marz 1959
D A G U R
7
- Verða 27!
Framhald af 5. siðu.
gert. Nú þegar eru sjónarmið Ilokks
einkiint áhuga fyrir og vekja athygli
á. En það cr sí/t til bóta, að meira
verði unniS á þann liátt en nú er
mennskunnar svo rik hér á landi,
að ekki er á það bætandi — að
ilokkafyrirkomulaginu ólöstuðu að
öðru leyti.
Kiördœmamál á Alþingi
1905—1907.
Rúmlega 00 árum eftir endur-
reisn Alþingis, á árunum 1905—07,
var, eins og ég gat uin áðan, lagt
fram á Alþingi frumvarp, sent var
ekki ósvípað þeim tillögum, sem
nú cru uppi. Þar var líka gert ráð
fyrir fáum stórunt kjördæmum með
hlutfallskosningu. — Ymsir mætir
menn á Alþingi voru þessu þá
lilynntir, og er stundúm til Jtess
vitnað. Hlutfallskosningar voru þá
lítt Jjekkt fyrirbæri, höfðu að sögn
verið teknar upp alveg nýskeð í
Belgíu og Finnlandi, scm þá laut
Rússakeisara. Kostir Jressa fyrir-
komulags Jróttu stærðfræðilega sann
aðir, cn gallarnir voru ekki komnir
í ljós, og Jiess vár varla að vænta, að
menn sæju J>á galla fyrir. Menn sáu
J>að ekki hcldur fyrir, þegar tekju-
skattslöggjöfin var sett á sínum
tíma, hve örðugt er að framkvæma
]>á löggjöf svo að í lagi sc. — En ]>ó
að mörgum al{>ingismönnum sýnd-
ist stóru kjördæmin og lilutfalls-
kosningin girnileg 1907, var frum-
varpið sarnt fellt á Alþingi. Fólkið,
kjósendurnir víðs vegar um land,
tóku í taumana. Af 30 þingmáía-
fundum, sem scndu fundargerðir til
Al]>ingis milli J>inga, gátu aðeins
]>rír hugsað sér slíka breytingu. Frá
öllum öðrum ]>ingmálafundum bár-
ust andmæli gegn breytingunni, og
það dugöi. Meirihluti þingnefndar
gerði þá tillögu um að skipta öllu
landinu í einmenningskjördænti, og
voru þær byggðar á tillögúih sýslu-
nefnda. En ntenn urð'u ósáttir urn
takmörk kjördæmanna, og því voru
þessar tillögur einnig felldar á Al-
þingi. Ekki er fyrir það að synja, að
slík lausn livaríli að mönnum nú,
ef knýja skal frarn afnám núverandi
kjördæma.
Illutfallskosningar erlendis.
Síðan þetta gerðist, liafa margar
þjóðir reynt hlutfallskosningar í
stórum kjördæmum, og margar búa
nú við það skipu]ag._I>að .hefur ó-
móftþöelanlega sína kosti frá vissu
sjónarmiði, og þá einkum frá sjón-
arntiði ýmissa flokka og flokksfor-
ingja. En gallar ]>css hafa reynzt
miklir og stuns staðar örlagaríkir. í
jarðvegi hlutfallskosninganna liefur
sprottið ti]>]> fjöldi flokka, sumir
næsta kynlegir kvistir. Þetta fyrir-
komulag eyðilagði þýzka Weimar-
lýðveldið á fimmtán árum og fjórða
franska lýðveldið á þrettán árum.
Þar var meðal annars risinn upp
ílokkur, sem vildi afnema skatta og
fckk talsvert fylgi! Ég segi ekki, að
svona þyrfti að fara hcr á landi.
En sýnt er, að ]>ctta fyrirkomulag
er ekki hættulaust. Þetta vissi al-
menningur á íslandi auðvitað ekki
1905 frekar en ]>cir, scm á Alþingi
sátu. Það, sem þingmálafundirnir
mótmæltu þá og kváðu niður, var
afnám hinna görnlu kjördæma. Hér-
uðin vildu halda sjálfstæði sínu og
hefðbundnum rétti. Eg levíi mér að
benda á, að íélagssamtök hér hafa
flest verið andvíg hlutfallskosning-
um hjá sér.
Samkomulag um þjóðstjórn.
Ég vil svo að lokum segja nokkur
orð um kjiirdæmamálið almennt frá
mínu sjémarmiði. Það, sem ég vil
segja, er ]>etta: Við eigum fleiri
vandamál, íslendingar. Það er ekki
stærsta liættan í þjóðfélaginu nú,
að fólk úti unt land, til sjávar og
sveita, sent vinnur að því hörðunt
liöndum að halda landinu í byggð
og bæta það, hafi of mikinn rélt. Ég
sé ekki, að neitt hafi legið á eðá
liggi á því, að afgreiða kjiirdæma-
málið á þessu ári. Með því út af
fyrir sig, er enginn vandi levstur.
Hér er um stjórnarskrárbreytingu
að ræða. Alþingiskqsningar þurfa,
að lögum, ekki að fara frain fyrr en
á árinu 19G0. Fyrir nokkrum árum,
var skipuð stjórnarskrárncfnd sjii
manna, sem hefur ekki skilað áliti.
I ltenni eru fulltrúar allra stjórn-
málaflokka, er fulltrúa eiga á Al-
þingi, en formaður hennar er
Bjarni Benediktsson, fyrrverandi
dómsmálaráðherra. Starf ]>essarar
nefndar hefur legið niðri, en þar
sem skriður er kominn á kjördæma-
niálið í flokkunum, virðist sjálfsagt
að kveðja nefndina sarnan og taka
þar stjórnarskrána eða endurskoð-
un hennar fyrir á breiðttm grund-
velli. Ég álít, að farsælast sé að
leysv. kjördæmamálið með sam-
komulagi milli allra þingflokka og
sé raunar skylt að reyna það til
þrautar. Og ég held, að ]>ctta sé
hægt. Það er hægt að auha réit
fjölmennisins án þess að afnema
rétt. Þannig cr hægt að vinna með
sanngirni að þessu máli. M. a.
vegna kjördæmamálsins — og stjórn-
arskrármálsins í heild — tcl ég -
eins og rnálinu er nú háttað að
öðru lcyti — lieppilegast að starf-
andi sé, meðan lausn þess stendur
yfir í stjórnarskrárnefnd, þjúðstjórn
allra þingflokka.
Ég veit, að slíkt fyrirkomulag á
ríkisstjórn er ekki framkvæmanlegt
til langframa. En þegar sérstaklega
stendur á, cins og nú um þetta mái
og fleiri, á gð reyna þessa leið til
að setja niður deilur og laða rnenn
til samstarfs. Sú stjórnarskrá og sú
kjördæmaskipun, sem ákveðin væri
á þennan hátt, yrði betri og vin-
sælli með þjóðinni en fyrirkomulag,
sem ákveðið er í skyndi og barizt
er um í kosningum. Enn er liægt að
taka upp þessi vinnubrögð, ef vilji
er fyrir hendi. Ef ]>etta virðulega
félag gæti stuðlað að því, að svo
yrði gert, væri það gott verk.
Réftlæti og flokkar.
Ég álít, að kjördæmaskipun eigi
ekki að breyta nteð tilliti lil þess,
að breytingin miði að því að stækka
cða ntinnka einstaka stjórnmála-
ílokka. Stjórnarskrá og kjördænta-
skipun á að vera sett lyrir þjóðina,
fyrir landið qg bvggðarlög þess, .en
ekki fyrir félög eða flokka.'Asfefn'
geta . verið hverfult stundarfyrir-
bæri, miðað \ið ævi þjóðarinnar.
Flokkar ciga ekki endilega að vera
undirstaða þjéfðskipulagsins. En því
miður er það svo, að þegar talað er
um rétlleeti í þessu máli, þá cr oft-
ast aðeins átt við réttlæti lianda
flokkum, réttlæti, sem ]>ó er ómögu-
legt að tryggja eins og menn virðast
vilja gera, ]>. e. stærðfræðilega.
Sannast að scgja held ég líka, að
það sé nokkuð erfitt að sjá það fyr-
ir, ]>é> að menn þykist gera þaö,
hvaða áhrif breytingar á kjördæma-
skipun kann að hafa á vöxt og við-
gang einstakra stjórnmálaflokka.
Ég sé t. d. í blöðum, að ýrnsir halda
— eða gera sér vonir um — að flokk-
ur sá, sem ég telst til, Eramsóknar-
flokkurinn, bíði mikinn hnekki við
þær breytingar, sem nú eru ráð-
gerðar. En mér er nær að halda, að
sá flokkur sem slíkur, geti staðið
nokkurn veginn jafn réttur eítir
sem áður. Það cr erfitt að eyða
fylgi flokks með stjénnarskrár-
breytingum. En þetta, sem menn'
hafa í hyggju að gera, er áreiðan-
lcga vont lvrir hin dreifðu byggð-
arlög í landinu. —- Og það er a. m.
k. varhugavert fyrir þjóðina í heild.
Smáþjéið eins og íslendingar má
gjalda varhuga við hinu stærð-
fræðilega réttlæti í svona málum.
1 mínum augum er það eitt raun-
verulegt réttlæti í þessuni málum,
að reyna að semja stjórnarskrá og
kosningalög með það fyrir augum,
að meðferð þjóðmála verði sem
fléstum til góðs og :sem fæstum til
ills, og að þjóðinni meði takast á
komandi tímum að vernda menn-
ingu sína og sjálfstæði og stuðla að
velferð þeirra, sent í landinu búa.
Ég þakka fyrir áheyrnina.
Tapazt hefur
kvcnarmbandsúr á leiðinni
frá Hraðfrystihúsi Ú. A. út
í Glerárhverfi. — Finnandi
vinsamlegast snúi sér til
Bjarna Jónssonar, úrsmiðs.
Fundarlaun.
Fermingarföt til sölu
Meðalstærð. Verð kr. 575.00
SÍMI 1261.
Möðruvellir í Hörgárdal. Æsku-
lýðsmessa sunnudaginn 8. marz
kl. 2 e. h. —- Foreldrar, komið
með börnum yðar. — Sóknar-
prestur.
Föstumessa í kirkjunni í kvöld
kl. 8.3Ó. — Þessir Passíusálmar
verða sungnir: 14. sálmur 1.—6.
vers; 15. .sálmur 1,-—4. vers; 17.
sálmur 21.—27. vers og 25. sálm-
ur 14. vers. — K. R.
Ný
KJÖTBÚÐ
I. O. O. F. — 14036814
□ Rún 5959347 — 1.:
Sunnudagaskóli Akureyrar-
kirkju er á sunnudaginn kemur.
Fyrsti dagur kirkjuvikunnar. —
Valdimai' Snævarr, fyrrv. skóla-
stjóri, talar við börnin. — 7—13
ára börn í kirkjunni og 5 og 6 ára
börn í kapellunni.
©Stúlknadeildin. —
Fundur á laugardag-
inn kemur kl. 5 síðd.
í kapellunni. — Blá-
liljusveitin (foringi Ásdís Þor-
valdsdóttir) annast fundarefni. —
Mætið allar. Nýir félagar vel-
komnir. — (Ath. Takið með ykk-
ur skólatöskuna. Stjórnin.
Frá Mæðrastyrksnefnd. — Þær
konur, sem vilja og geta hagnýtt
sér notuð föt, til að sauma upp
úr þeim eða notað á annan hátt,
geta fengið þau á skrifstofu
Mæðrastyrksnefndar, sem er op-
in á mánudögum og föstudögum
kl. 4—6 e. h. Mæðrastyrksnefnd.
Slysavarnafélagskonur Akur-
eyri og aðrir velunnarar deildar-
innar! Að öllu forfallalausu verð-
ur fjársöfnunardagurinn 15.
marz. Æskilegt að skila sem fyrst
bazarmunum og kaffipeningum.
Nefndirnar.
Stúkan Ísafokl-Fjallkonan nr. 1
heldur fund fimmtud. 5. þ. m. kl.
8.30 e. h. í Landsbankasalnum. —
Fundarefni: Vígsla nýliða. Hag-
nefnd skemmtir. Dans á eftir. —
Mætið vel og stundvíslega. —
Æðstitemplar.
Austfirðingamót verður á Hótel
KEA laúgardaginn 14. marz n.k.
Auglýst nánar síðar.
- Skólaleikurinn
Framhald af S. síðu.
foreldi'a ungu konunnar á mjög
viðfeldinn hátt.
Pétui' Einarsson og Laufey
Þorbjarnai'dóttir leika hjónin á
næstu hæð. Eftirminnilegt par.
Aðrir leikendur eru: Björn
Dagbjartsson, Ola Aandegard,
Aðalbjörg Jónsdóttir, Björn Ól-
afsson, Kristín Halldórsdóttir og
Björn Guðmundsson. Öll leysa
þau hlutverk sín vel af hendi og
er það einkennandi fyrir þennan
Menntaskólaleik, hve hann í
-heild er snurðulaus og hraður og
hann er skemmtilegur frá upp-
hafi til enda. — E. D.
Barnavagn til sölu
Stór og rúmgóður. — Uppl.
gefnar í Rósenborg (Eyrar-
landsveg 19) uppi.
Flötuspilari til sölu
Tækifærisverð. — Upplýs-
ingar í Munkaþverárstr. 16,
að austan.
Þvottavél til sölu
Tegund Goblin. Vel með
farin. Afgr. vísar á.
„Allir eitt“ klúbburinn
DANSLF.IKUR í Alþýðuhús-
inu föstudaginn 6. marz kl.
9 eftir hádegi.
Lítil íbúð óskast
sem fyrst, helzt á norður-
brekkunni eða Eyrinni. —
Fyrirframgreiðsla ef <>skað
er. Uppl. í sima 2127.
Skiðs - Skíðaútbúnaður
HICKORY SVIGSKÍÐI, með stálköntuin
HICKORY SYIGSKÍÐI, án stálkanta
UNGLINGASKÍÐI, með bindinguin
BARNASKÍÐI, með bindingum
JÁRN- OG GLERVÖRUDEILD
TILKYNNING
TÍL ÚTVARPSNOTENDA
Lögtök á ógreiddum útv'arpsgjöldum til ríkisútvarpsins
1958 og eldri hefjast eigi síðar en 10. þ. m. og eru gjald-
endur því alvarlega minntir á að inna gjöldin af hendi
hér í skrifstofunni fyrir þann tíma, svo eigi þurfi.til lög-
taks að koma.
Skrifstofu Eyjafjarðarsýslu og Akureyrar.
SIGURÐUR M. HELGASON
— settur —
Akureyri - Nærsveitii
Höfurn flutt verkstæði okkar að Gránu-
r
félagsgöíu 4 Aknreyri (hús U. A.).
GLLGGATJALDAEFNI (þykk)
BAÐSLOPPAEFNI (frotté)
BAÐHANDKLÆÐI
APASKINN
FLÁLEL (slétt og rifflað)
POPLIN (þunnt og þykkt)
VBFNAÐARVÓRUDEILD