Dagur - 29.04.1959, Blaðsíða 2

2
D A G U R
Miðvikudaginn 29. apríl 1959
HERJÓLFUR SKRIFAR HRINGSJÁ
Óráð að leggja Akureyrarkjördæmi niður
Þríflokkarnir sameinast um að rýra rétt höfuðstaðar Norður-
lands, en Framsóknarfl. vill bæta við þingmannatölu bæjarins
AKUREYRI LÖGÐ NIÐUR.
Akurcyri verður svipt rétti
sínum til sjálfstæðs þingfull-
trúa, ef kjördæmatillögur þrí-
flokkanan ná fram að ganga.
Hin stækkandi höfuðborg
Norðurlands er ekki látin
njóta þess sjálfsagða réttar að
vera áfram kjördæmi með
eigin fulltrúa á Aíþingi. Er þó
sýnilegt, að öll sanngirnisrök
mæla með því, að Akureyri sé
kjördæmi út af fyrir sig. Þetta
munu allir viðurkenna, hvaða
skoðun, sem menn annars
kunna að hafa á kjördæma-
málinu. Þeir, sem vilja stór og
fá kjördæmi og sem mestan
jöfnuð á milli kjördæma,
hljóta að skilja, að það kjör-
dæmi, sem Akureyri — hinn
örtvaxandi bær — er í, mun
innan skamms vaxa öðrum
kjördæmum yfir höfuð og
þannig verða orsök að þeirri
mismunun, sem talinn er mik-
ill annmarki á núverandi
kjördæmaskipun og eitt af því,
sem nauðsynlegt sé að bæta
úr. Það Virðisí því næsta und-
arlcg ráðstöfun og jafnvel
grunsamleg, þegar svo er
hagað málum, að Akureyri er
tekin með í Norðurlandskjör-
dæmi eysíra í stað þess að
vera algerlega sjálfstætt kjör-
dæmi, sem hún á allan rétt til
vegna fjölmennis og sérstöðu
sinnar sem höfuðstaður Norð-
urlands. Þá var með því einu
hægt að ná þeim tilgangi, scm
flaggað er með í sambandi við
kjördæmabrcytinguna, þ. e.
nokkrum jöfnuði milli kjör-
dæma. Vegna'. þessa r.stóirkbéí-
lega galla á skipulaginu verð-
ur svo komið eftir nokkur ár,
að Norðurlandskjördæmi
eystra, með Akureyri innan-
garðs, verður algerlega úr sér
vaxið miðað við örmur sam-
bærileg kjördæmi. Þannig
munu stóru kjördæmin alls
ekki leiða til jöfnunar, fremur
en sagt er um sýslukjördæm-
in, og áður en langt um Iíður
mun enn á ný koma krafa um
stórkostlega breytingu kjör-
dæmaskipunarinnar, og, ef að
Jíkum lætur, verður markið
sett „hærra“ en nú. Þá mun
magnast áróðurinn fyrir því,
að landið verði eitt kjördæmi,
og það verður áreiðanlega
auðveldara að koma því
skipulagi á, eftir að yfirstand-
andi breyting er um garð
gengin og búið er að naga
sundur og slíta burt þær ræt-
ur, sem fastast héldu fomum
stofnum íslenzkrar lýðræðis-
skipunar.
LOKATAKMARKIÐ.
Oddvitar kjördæmabylting-
arinnar gera sér fyllilega
Ijóst, að sú breyting, sem að
er stefnt að sinni, er ekkcrt
endanlegt takmark. Eitt kjör-
dæmi skal landið verða fyrr
eða síðar. Það er markmiðið,
sem stefnt er að. Þess vegna
telja þeir ekki saka, þótt
ójafnaðargerillinn sé að verki
í því skipulagi, sem þeir í
blekkingarskyni telja fólki trú
um að miði að jöfnuði og rétt-
læti, sem ekki náist undir nú-
verandi grundvallarskipulagi.
En þessir menn hafa í raun-
inni alveg jafnlitla trú á ágæti
fyrirhugaðrar breytingar og
þeir hafa á héraðakjördæm-
unum. Hitt vitta þeir aftur á
móti, að um leið og búið cr að
raska hinum foma grunni
héraðakjördæmanna — slíta
upp sjálfar rætur eins elzta
lýðræðisskipulags í heimi. —
efla flokksræði og drepa niður
alla sjálfstæðisviðleitni Iands-
liluta gagnvart ríkisheildinni,
þá er næsta auðveldur Ieikur
að ná því marki, sem að er
stefnt. Núverandi breyting er
ekki takmark í sjálfu sér,
heldur aðeins áfangi að öðru,
— lokatakmarkinu. — Þess
vegna cr ekkert hikað við að
koma fram með skipulag, sem
veldur mikilli röskun frá því
sem áður gilti, og felur þó í
sér einn helzta ókost þess
skipulags, sem verið cr að
leggja niður, en geymir ekkert
af kostum þess, enda sjá allir,
sem augu hafa og vilja sjá, að
ætlun byltingarmanna er að
rífa fljótlega niður aftur það,
sem nú er hrófað upp. Aðal-
aíriðið í bili er að jafna við
jörðu hinn forna grundvöll,
n ii| li b i Is s k i p u I ag i ð skiptir í
’ y ý / •, * > ■. ¥-
rauri ög verú éngu mali nema
sem blekkingarhula til þess að
veifa framan í gamla íhalds-
menn í sveitunum meðan ver-
ið er að venja þá algerlega við
þá tilhugsun að ættbyggðir
þeirra verði sviptar fornhelg-
um rétti til sjálfstæðis.
Nauðsyn kjördæma-
breytingar
Framsóknarmenn viður-
kenna að sjálfsögðu nauðsyn
kjördæmabreytingar, en þeirra
stefna er sú, að breytingin
verði gerð á grundvelli þess
skipulags, sem haldizt hefur
frá því að alþingi var endur-
reist Framsóknarmenn vita,
eins og aðrir, að sum þéttbýl-
issvæði, sem risið hafa upp í
landinu, njóta í mörgum til-
fellum ekki þess réttar, scm
þau þó eiga tilkall til. Úr
þessu telja Framsóknarmenn
sjálfsagt að bæta með því að
lögfesta ný kjördæmi á þeim
svæðum, þar sem fjölgunin
hefur sérstaklega orðið. Þetta
er sú stefna, sem ávallt hefur
verið viðurkennd af löggjaf-
anum og mótað hefur kjör-
dæmaþróun Islendinga frá
upphafi, þar til Sjálfstæðis-
flokkurinn gekk í lið með Al-
þýðuflokknum og kommún-
istum um þá gjörbyltingu á
lýðræðisgrundvelli íslendinga,
sem nú stendur yfir.
Ef farið hefði verið að til-
lögu Framsóknarmanna, eða
samið í þeirra anda um kjör-
dæmamálið milli flokkanna,
þá hefði hlutur Akureyrar
verið bættur með fjölgun þing
manna Akureyrarkaupstaðar,
en nú sameinast kommúnistar
og Sjálfstæðismenn um að
rýra hlut Akureyrar sem þeir
framast mega og vilja leggja
hana niður sem sérstakt kjör-
dæmi. Ætli það hefði verið
Akureyringum síður að skapi
að halda sínu sjálfstæða kjör-
dæmi og bæta við þingmanni
— eða .jafnvel ÞINGMÖNN-
UM, ef svo hefði um samizt —
hcldur en að renna saman við
þetta konstrúeraða bákn, sem
kommúnistar og kratar í
Reykjavík hafa aðallega upp-
liugsað, flokkum sínum til
ímyndaðs framdráttar, og
Sjálfstæðismenn taka undir
vegna stundarhagsmuna í póli
tískri vígstöðu?
Vantrúin á landið
Kosningarnar munu fyrst og
fremst og nær eingöngu snú-
ast um kjördæmamálið. Eins
og Framsóknarmenn hafa oft-
sinnis bent á, blandast þó inn
í kjördæmamálið fleiri mál,
sem segja má að sé ein aðal-
kveikjan í öllu þessu mikla
umstangi. Á undanfömum ár-
um hefur æ meira tekið að
gæta áhrifa þeirra manna, sem
telja alhliða uppbyggingar-
stefnu fyrir landið allt hina
fávíslegustu framkvæmd. Telja
þessir menn, að öll fjárfesting,
sem átt hefur sér stað í þágu
atvinnulífsins úti um land, sé
óarðbær og sóun á Iandsfé.
Telja þeir það eitt koma til
greina, að öllu fólki sé stefnt
saman á einn stað á landinu
og þar skuli rísa það framtíð-
ar-sæluríki, sem hvorki þekk-
ir kreppu né bjargarskort. —
Þessi vantrú á landiðogalhliða
gæði þess, samfara virðingar-
leysi fyrir sögulegri helgi, er
svo nýtt fyrirbæri í íslenzkum
stjórnmálaátökum, að varla
verður hjá því komizt að
minna sérstaklega á það, ef
það skyldi verða til þess að
menn hugleiddu betur, hvað
hér er á ferðinni. Sérstaklega
er nauðsynlegt, að fólkið, sem
býr utan þessa svæðis, sem
vantrúarpostularnir telja að
eigi að vera miðstöð allra
framfara og uppbyggingar,átti
sig á því í tíma, hvað undir
býr.
«>
„Ég er að vísu ekki orðinn f jörgamall“
RÆTT VIÐ BALDVIN HALLDÓRSSON
LEIKSTJÓRA.
Nú þessa dagana standa yfir
hjá Le;kfélági Akureyrar æf-
ingar á leikritinu Vakið og
syngið eftir Clifford Odets. —
Leikstjóri að þessu sinni er
Baldvin Halldórsson, leikari
frá Reykjavík, sem, þótt ung-
ur sé að árum, hefir getið sér
mjög gott orð í leiklistarlífi
þjóðarinnar. Baldvin er aðeins
36 ára gamall, en á þó að baki
alllangan feril sem leikari. —
Hann stundaði nám við Royal
Academy of Dramatic Art í
London á árunhm 1946—49, og
hefir síðan verið starfandi
leikari hér á landi. Nú er hann
fastráðinn leikari hjá Þjóð-
leikhúsinu.
Fréttamaður þáttarins rabb-
aði smástund við Baldvin og
fer það hér á eftir.
Hvað vilt þú segja okkur
um leikritið Vakið og syngið,
Baldvin?
Þetta leikrit er alvarlegs
eðlis og á erindi til allra, en
sjón er sögu ríkari.
Getur þú ekki sagt okkur
eitthvað um höfundinn?
Höfundurinn er bandarísk-
ur og heitir Clifford Odets
Hann er fæddur árið 1906 í
Bronx-hverfinu í New York,
en þar gerist einmitt leikritið
Vakið og syngið. — Árið 1931
tóku allmargir ungir leikarar
og leikkonur sig sarnan og
stofnuðu Group-leikflokkinn í
New York. — Flest höfðu þau
starfað við þekkt leikfélag áð-
ur, Guild-leikfélagið. — Þess-
ir ungu og áhugasömu leikar-
ar byggðu leikstarfsemi sína á
kenningum Stanislavskys og
reynslu Listaleikhússins í
Moskva. Eftir nokkurra ára
starf kom í ljós að meðal
þeirra leyndust nokkrir ágæt-
ir leikstjórar og leikritahöf-
undar og ber þar hæst Clif-
ford Odets. — Fyrsta leikrit
hans var einþáttungurinn
Waiting for Lefty og vakti
hann mikla athygli fyrir raun-
sæi og þekkingu á leikhús-
tækni. — Næsta leikrit hans
var svo Awake and Sing
(Vakið og syngið) ' eða það
sem nú er verið að æfa hér. —
Seinna skrifar hann svo
Rocket to the Moon (Brúin
til mánans), ásamt mörgum
öðrum leikritum. — Leik-
flökkurinn Sex i bíl sýndi það
víða um land árið 1950 við
ágætar undirtektir. Clifford
Odets hefir skrifað mörg önn-
ur leikrit, eins og t. d. Vetrar-
ferð, sem sýnt var fyrir
nokkrum árum í Þjóðleikhús-
inu og vakti mikla athygli.
Um skéið gerðist Odets leik-
ari, en síðan fór hann að skrifa
leikrit, og á árunurn 1930—40
er hann talinn meðal efnileg-
ustu leikritahöfunda Banda-
ríkjanna. Hann einkennist
fyrst og fremst af samúð með
lítilmagnanum,einstakri tækni
í leikritagerð og látleysi í
framsetningu.
Group-leikflokkurinn, sem
Odets starfaði við í 10 ár,
hafði ótrúlega mikil áhrif á
leikhúslíf í Bandaríkjunum,
og þar komu fram, ekki aðeins
afburða leikarar, heldur einn-
ig leikstjórar og leikritahöf-
undar.
Hvert cr álit þitt á lcikhúss-
menningu okkar Akureyr-
inga?
Því miður get eg lítið sem
ekkert um það dæmt, þar sem
eg þekki svo lítið til, en mér
gafst tækifæri, nú fyrir
skömmu, til að sjá Delerium
Bubonis og hafði óskipta
ánægju af. Fannst mér sýn-
ingin ótrúlega áferðarfalleg og
gladdi það mig mjög hversu
vinur minn og „kollegi", Flosi
Ólafsson, hefir unnið vel.
Hvernig ganga æfingar á
„Vakið og syrigíð“.
Ohætt er að segja að æfing-í-
ar hafa gerigið fnjög vel. —>
Það er ótrúlegt hvað fólk, sem
vinnur ýmis störf frá 8—5
dag hvern, getur lagt á sig við
æfingar að starfi loknu. —
Allir taka æfingarnar mjög
alvarlega og vinna af stakri
samvizkusemi, jafnt þeir sem.
reynsluna .hafa pg hin þrjú
ungmenni,„áétn nú-reyna fjal-
irnar í fyrsta sinni.
Jæja, Baldvin, þetta cr nú
þáttur unga fólksins. Hvað
vilt þú segja okkur um ungu
kynslóðina?
Ekkert nema það bezta. —
Eg er nú að vísu ekki fjör-
gamall, en eg hefi ekki kynnzt
duglegri, . áhugasamari . .eða
gáfaðri ungmennum en þeim,
sem nú eru að vaxa úr grasi.
Til forráðamanna
kvikmyndaliúsamia
Hve lengi á sá ósómi að
haldast við afgreiðslu að-
göngumiða í kvikmyndahús-
um bæjarins, að afgreiðslu-
meyjarnar stöðva sölu að-
göngumiða til þess að svara í
símann og taka á móti pönt-
unum á aðgöngumiðum, á
meðan margir bíða afgreiðslu?
í öðru kvikmyndahúsinu
(Nýja-Bíó) hefir þetta gengið
svo langt, að oft á tíðum eru
tvær stúlkur við afgreiðslu, og
svarar þá önnur í símann en
hin afgreiðir þá, sem þreytt
hafa sína tvo jafnfljótu og
híma í biðröð. Á meðan geta
aðrir setið í rólegheitum
heima hjá sér og hafa jafnvel
meiri möguleika á að ná í að-
göngumiða. — Pöntunum í
síma á ekki að veita inóítöku
á meðan nokkur bíður eftir
afgreiðslu.
Þessu ættu forráðamenn
kvikmyndahúsanna að kippa í
lag, og það strax.
Verð aðgöngumiða er orðið
það hátt að þeir sem þá kaupa
eiga kröfu á leiðréttingu í
þessu máli. — G. G.