Dagur - 29.04.1959, Blaðsíða 4

4
]W'
DAGUR
Miðvikudaginn 29. apríl 1959
.SkrifsKilil i HalnarM-r.ft! ‘»0 — Sími 1IIÍIÍ
RJTSTJÓKI:
ERLI N c; lí R I) A V í n S S o N
AufjlyMUgaMjóti:
J Ó N S.AMf ELS S O N
irgangiirinn knslar kr. 7a.iK)
ltlaóiA ki'Huir ú( ú iniAv ikiulögtim og
laugardUguni, jirgnr «tni .itanda lil
Ojaldrlagi rr 1. júli
PKENTVERK OI)l)S IIJÖRNSSONAR H.F.
Hvað þola flokksböndin?
TIL ÞESS að lýðræðið verði sér ekki til minnk-
unar verða hinir almennu kjósendur að fylgjast
með stjórnmálunum á líkan hátt og réttlátur og
samvizkusamur dómari. Dómarinn má aldrei
sofna í réttinum og kjósendur verða líka að vaka.
Eitt mál er nú fyrir rétti og gengur væntanlega í
dóm um það bil tveim mánuðum eftir lok yfir-
standandi Alþingis. En þá fara almennar þing-
kosningar fram og 97800 borgarar geta þá neytt
atkvæðisréttar síns. Er það rúmlega 6 þús. fleira
en í kosningunum 1956. Á kjördegi skipar alþýða
manna dómarasæti, en stjórnmálamennirnir bíða
dómsins.
Kjördæmabreytingin er aðalmálið og um það
verður fyrst og fremst kosið í næstu kosningum.
Kaupstaðaflokkarnir hafa komið sér saman um
afgreiðslu þess á þann veg, að landinu verði skipt
í 5 kjördæmi, sem hvert um sig kýs 5 þingmenn,
2 kjördæmi með 6 þingmönnum og Reykjavík
með 12 þingmönnum, eða samtals 49 kjördæma-
kosnum alþingismönnum og 11 uppbótarþingsæt-
um. Samkvæmt þessu verða alþingismenn 60 í
stað 52 nú.
ENGIN ÓSK hefur komið fram um það, svo að
vitað sé, úr nokkru kjördæmi landsins, að afnema
gömlu kjördæmin og slengja þeim saman í fá og
stór kjördæmi. Enda liggja engin rök fyrir hinni
byltingarkenndu breytingu kjördæmaskipunar-
innar, önnur en þröng, flokksleg sjónarmið kaup-
staðaflokkanna. Hér er því ekki haldið fram, að
breytinga hafi ekki verið. þörf á þessum lið
stjórnarskrárinnar. En það þurfti fráleitt að gera
á þann hátt, að leggja kjördæmin niður sem slík.
Hægt var að fjölga þingmönnum þeirra staða, sem
mest hafa vaxið að fólksfjölda, án þess að við það
yrði skertur fornhelgur og sögulegur réttur hinna
gömlu kjördæma. Kjördæmabreytingin er því
naumast nokkurt réttlætismál eins og stjórnar-
flokkarnir hugsa sér að framkvæma hana með að-
stoð kommúnista, heldur pólitískt herbragð fyrst
og fremst, sem, samkvæmt undanförnum umræð-
um, er þó aðeins áfangi í þeirri fyrirætlan, að
gera landið allt að einu kjördæmi.
ÓHÆTT ER AÐ FULLYRÐA, að ef kjördæma-
breyting sú, sem nú á fram að ganga, hefði verið
lögð fyrir þjóðina á ópólitískum vettvangi, hefði
landsfólkið risið upp sem einn maður og mótmælt.
Hins vegar er á það treyst af stjórnarflokkunum,
að flokksböndin bresti ekki og verði sterkari en
almenn dómgreind og að þau nægi til þess að
málið nái fram að ganga í áföngum, fyrst með
nokkrum fáum, stórum kjördæmum og síðan með
afnámi þeirra einnig og landið verði gert að einu
kjördæmi.
Án þess að kasta rýrð á höfuðborgina, er það
kunnara en frá þurfi að segja, hve gífurlegt vald
hennar er nú þegar orðið, svo að mörgum stendur
stuggur af. En í hinum fyrirhuguðu, stóru kjör-
dæmum er svipuð hætta fólgin og Reykjavíkur-
valdið er þjóðinni. Mannmargir staðir hinna stóru
kjördæma koma til með að ráða lögum og lofum
hinna nýju kjördæma og útkjálkar myndast. —
Tvennt virðist liggja mjög glöggt fyrir í hinu
margumtalaða kjördæmamáli. Hið fyrra er það,
að engin rödd hafði heyrzt um
það út um land, að leggja bæri
niður gömlu kjördæmin. Einnig
er það viðurkennt innan stjórn-
ai’flokkanna, að engar minnstu
líkur væru til þess, að fólk sam-
þykkti kjördæmabreytinguna ef
tillagan um hana hefði verið fram
borin af ópólitískum aðila. Þegar
þetta er athugað verður að telja
hæpið að flokksböndin reynist
nægilega traust til þess að menn
kjósi á móti sannfæi’ingu sinni og
hagsmunum af pólitískri þægð.
Una Hjaltadóttir
Nokkur minningarorð
Haustið 1957 sá eg Unu litlu
Hjaltadóttur fyi'st, til að veita
henni eftirtekt. Þá kom hún til
mín í 5. bekk Barnaskóla Akur-
eyrar. Eg man þessi fyrstu kynni
okkar mjög vel. Hún kom inn í
stofuna í fylgd með skólastjóran-
um, heilsaði mér kurteislega og
bi’osti sínu hógværa, fallega

brosi. Hún vakti sti'ax athygli
mína. Ekki var það þó fyrir það,
að hún á nokkum hátt reyndi að
vekja eftirtekt á sér, það gerði
hún aldrei, hún reyndi aldrei að
trana sér fram.
Hvað var það þá, sem vakti
eftirtekt mma á henni? Eg held,
að það hafi verið hin látlausa,
prúða framkoma hennar, sem var
ekki utanaðlæi'ð, heldur hluti af
henni sjálfri, hennar innra manni,
því að aldrei var framkoma
hennar öðruvísi þá tvo vetur,
sem eg kenndi henni. Hún var að
flestu leyti sérstakt barn og átti
mjög þroskaða skapgerð, þó var
hún bæði viðkvæm og tilfinn-
ingarík.
Henni lét mjög vel að skrifa
stíla. Ef eg gaf börnunum frjálst
val um stílsefni, valdi hún oftast
söguform. Mai'gar sögurnar
hennar las eg með óblandinni
ánægju, því að bæði voru þær vel
sagðar og í þeim kom oftast fram,
hve hún átti ríka samúð með
öllum smælingjum og þeim, sem
eru á einhvei'n hátt afskiptir i
lífinu.
í vetur efndi Áfengisvarnanefnd
Akureyrar til ritgerðasamkeppni
í öllum deildum 6. bekkja í
barnaskólunum á Akureyri. —
Efnið var: Hvers vegna ber ungu
fólki að forðast áfengi og tóbak?
Una litla var ein þeirra, sem
hlaut verðlaun fyrir ritgei'ð sína.
En hún fékk aldrei þau verðlaun
í hendur, því að sama daginn og
verðlaununum var úthlutað í
skólanum, var hún flutt fársjúk í
sjúkx-ahúsið og dó þar eftir fárra
daga erfiða legu.
Eg las ritgerð hennar, og sér-
staklega verða mér niðurlagsorð-
in minnisstæð. En þar skorar
hún á alla, sem útskrifast úr
Bai’naskóla Akureyrar í vor, að
taka þá ákvörðun að neyta
hvoi'ki áfengis eða tóbaks.
Þ^ssari áskorun hennar kem eg
hér með á framfæi'i. Það er
hennar síðasta kveðja til skóla-
systkina sinna.
Já, nú er þessi góða og elsku-
lega stúlka dáin, aðeins tæpra 13
ára gömul. Það er ekki löng ævi,
en samt skilur Una eftir sig
dýpri spor en mai-gur, sem leng-
ur hefur lifað. Við, sem kynnt-
umst henni, gleymum henni ekki.
Við geymum minninguna um
hina hljóðlátu, prúðu og hjarta-
góðu stúlku, sem öllum vildi gott
gei'a. Um hana .eiga engir annað
en góðar minningar, og þeir þó
beztar, sem bezt þekktu hana.
Þeii', sem skilja aðeins eftir
þannig minningar, hafa ekki til
einskis lifað.
Bekkjai'deildin hennar úr 4.
stofu Barnaskóla Akureyrar hef-
ur ákveðið að stofna sjóð við
skólann til minningar um hana.
Skal hann heita Minningarsjóður
Unu Hjaltadóttur, og er hlutverk
hans það, að veita smáviðui'kenn-
ingu árlega einu bai'ni úr hverri
deild 6. bekkjar, sem skara fram
úr í kurteisi og háttprýði. Þannig
vilja þau að minning hennar lifi
við skólann.
Allir, sem þekktu Unu litlu,
sakna hennar, en sárastur er
söknuðurinn hjá nánustu ástvin-
um hennar, sem hafa svo mikið
misst.
En, „enginn maður hefur vald
yfir dauðadeginum,“ segir forn
spekingur. Enginn maður er
heldur megnugur að veita þeim,
sém syrgja, huggun og frið. Þá
eru öll okkar fallegu orð svo lítils
virði. Það er aðeins Guð einn„
sem getur það. Eg vil að lokum
biðja hann að senda Ijós sitt í
hjörtu syrgjandi ástvinanna og
kveðja þá með þessu versi Stef-
áns frá Hvítadal:
„Ó, Guð, án þín er létt vor list
og lífið eftirsókn í vind.
í trúnni á þig og kæx'leik Krists
er kynslóðanna svalalind.
Ó, lyftu oss yfir tap og tjón,
því takmark vort er æðri sjón.
Þitt ljós að handan ljóma slær.
Ó, lyftu oss þínu hjarta nær.“
Guðyin Gunnlaugsson.
1. niðí hátíðahöld
verkalýðsfélaganna á Akureyri:
ÚTIFUNDUR VIÐ VERKALÝÐSHÚSIÐ KL. 2 E. H.
Rceðumenn: Jón B. Rögnvaldsson, Hauknr Haraldsson
og Guðmundur J. Guðmundsson. — Kröfuganga.
Barnaskemmtun í Alþýðuhúsinu kl. 3.30 og dansleikir
á sama stað að kvöldi 30. apríl og 1. maí.
Styrkið byggingu félagsheimilis verkalýðsfélaganna
með því að kaupa merki dagsins. Nánar í götuaugl.
1. MAÍ-NEFNDIN.
ÁVARP “
frá 1. maí nefnd verkalýðsfélaganna
á Akureyri og Iðnnemafél. Akureyrar
FYRSTA MAÍ NEFND verkalýðsfélaganna á Akureyrt
hvetur meðlimi samtakanna og alla velunnara þeirra til
þátttöku í 1. maí hátfðahöldunum, þannig að þatt verði
verkalýðss.téttinni til sóma. Aðeins með slíkri þátttöku
fjpldans ná hátíðahöldin þcim tilgangi sínum að sýna
samtakamátt og samheldni þeirrar stéttar, sem hefur hclg
aö sér daginn sem hátíðis- og baráttudag. Fyrsta maí minn-
ist hún baráttu sinnar, starfs og sigra á liðnum árum, skýr-
ir viðfangsefni líðandi stundar og markar djarfa og mark-
vissa sókn hins vinnandi fjölda að frelsi, jafnrétti og bræðra-
lagi með öllum þjóðum.
Við skorum á alla alþýðu þessa bæjar, að fjölmenna á
útifnndinum og í kröfúgönguna, katipa og bera merki dags-
ins og taka þátt í skemmtunum dagsins. Sá ágóði, sem
verðttr af merkjasölunni og skemmtununum, færir okkur
nær því marki, að akureyrsk alþýða cignist viðunandi liús-
næði fyrir félagsstarfsemi sína. — að félagsheimili verka
lýðsfélaganna rísi af grunni.
Með þátttöku sinni í 1. maí hátíðahöldunum undirstrik-
ar alþýðan kröfttr sínar um atvinnuöryggi, bætta lífsafkoinu
og skilyrðislaust samningafrelsi verkalýðsfélaganna. Jafn-
framt mótmælir hún afskiptum hins opinbera af samnings-
bundnum kjörum launþeganna — eins og þeim er gerðar
voru á síðastl. vetri, þegar Alþingi lækkaði stórlega um-
samið kaup allra launþega í landinu með lögum.
Þá ber að leggja höfuðáherzlu á fullkominn samhug
allra iandsmanna í hinu mikla hagsmuna- og sjálfstæðis-
máli lands og þjóðar — landhelgismálinu. Við fordæmum
hið vopnaða ofheldi lirezka heimsvcldisins í íslenzkri land-
helgi og stvaxandi ágengni þcirra og ögranir í garð lslend-
inga, einna af þeim mörgu þjóðum, scm stækkað hafa laud-
helgi sína í 12 mílur, og sem sýnilega er beilt við Islend-
inga í skjóli hins mikla aflsmunar. Við heitum á stjórnar-
völdin að bvika aldrei frá rétti okkar til tólf mílna fisk-
veiðiiandhelgi og krefjast þess, að tafarlaust verði slitið
stjórnmálasambandi við Bretland. í landhelgismálinu eiga
tslendingar aðeins einn vilja.
Þá vilja alþýðusamtökin enn á ný lýsa yfir, að þau tclja
sjálfstæði þjóðarinnar bezt tryggt með því, að Islendingar
sýni fulla djörfung í samskiptum við allar þjóðir og skipi
sér við hlið hinna hlutlausu þjóða í átökum stórveldanna.
Við viljum að ísland sé sjálfstætt og friðlýst land og krefj-
mnst þess, að staðið verði við yfirlýsingu Alþingis frá 28.
marz 1956 um brottför hersins.
Alþýða Akureyrar vill fylla flokk með þeim samherjum
sínum um allan heim, sem vinna að friði, farsæld og ör-
yggi allra landa og þjóða. Þar á alþýða alls heimsins sam-
slöðu og samleið.
Lifi eining alþýðunnar!
Lifi Alþýðusamband íslands!
Akureyringar! Heiiir til liátíðar 1. maí!
í 1. maí nefnd
Frá Fulhrúaráði verkalýðsfélaganna:
Jón Ingimarsson. Stefán K. Snæbjömsson.
Frá Verkamannafél. Akureyrarkaupstaðar:
Rósberg G. Snædal. Þorstcinn Jónatansson.
Frá Bílstjórafélagi Akureyrar:
Vilhjálmur Sigurðsson. Davíð Kristjánsson.
Frá Sveinafélagi járniðnaðarmanna:
Pétur Breiðfjörð. Jósef Kristjánsson.
Frá Vörubílstjórafélaginu Val:
Árni Stefánsson.
Frá Iðju, félagi verksmiðjufólks:
Ingiberg Jóhannesson. Jón Ingólfsson.
Frá Sjómannafélagi Akureyrar:
Tryggvi Helgason. Sigurður Rósmundsson.
Frá Verkakvennafélaginu Eining:
Elsa Grímsdóttir. Sigrún Finnsdóttir.
Guðrún Guðvarðardóttir.
Frá Vélstjórafélagi Akureyrar:
Svavar Björnsson. Þórir Áskelsson.
Frá Iðnnemafélagi Akureyrar:
Haukur Haraldsson.
Glæsilegur sigur Eyfirðinga í
Drengjahlaupi Ármanns
Drengjahlaup Ármanns í Reykjavík var háð sl.
sunnudag. Þar sigraði Jón Gíslason frá Vallholti
á Árskógsströnd með miklum yfixburðum. Annar
Eyfirðingur, Birgir Marinósson, Engihlíð í sömu
sveit, varð annar. Báðir kepptu piltar þessir fyrir
Ungmennasambaixd Eyjafjarðar og var frammistaða
þeirra með þeim ágætum, að mikla athygli vakti,
sérstaklega yfirburðasigur Jóns Gíslasonai’, sem var
tæpum 20 sek. fljótari en næsti maður.