Dagur - 29.04.1959, Blaðsíða 5

Miðvikudaginn 29. apríl 1959
D A G U R
5
, Garðar Halldórsson, Rifkelsstöðum:
„Segið þjóðinni sannleikann
rr
79. gr. stjómarskrárinnar
Jónas Jónsson frá Brekknakoti:
Lýðræðið í liættu?
hljóSar svo:
„Tillögur, hvort sem eru til
breytinga eða viðauka á stjórn-
arskrá þessari, má bera upp
bæði á reglulegu Alþingi og
auka-Alþingi. Nái tillagan sam-
þykki fceggja þingdeilda, skal
rjúfa Aiþingi þá þegar og stofna
til almennra kosninga að nýju.
Samþykki báðar deildar ályktun-
ina óbreytta, skal hún staðfest af
forseta lýðveldisins, og er hún þá
gild stjórnskipunarlög."
Ekki ejr um það að villast, eftir
lestur þessarar greinar stjórnar-
skrárinnar, að til þess er Alþingi
rofið, eftir að það hefur sam-
þykkt breytingu á stjórnar-
skránni, að þjóðinni gefist kostur
á að leggja, sinn dóm á breyting-
una, enda fær hún þá fyrst sitt
gildi, þegar nýkosið Alþingi hef-
ur samþykkt hana öðru sinni.
Kosningar eftir þingrof eiga
því eingöngu að snúast um
stjórnarskrárbreytinguna. Hin-
um almenna kjósanda ber, í það
skipti, að greiða atkvæði ein-
göngu eftir því, hvort liann er
með eða móti fyrirhugaðri
stjórnarskrárbreytingu, þ. e.
hann kýs þann frambjóðanda eða
frambjóðendur, sem eru skoð-
anabræður hans um þetta atriði.
Það er því hrein blekking og
sagt mót betri vitund, þegar
stuðningsmenn núverandi ríkis-
stjórnar halda því fram, að
væntanlegar kosningar í vor séu
bara venjulegar kosningar, sem
snúist um flokkapólitík og hin
ýmsu dægurmál. Það er alrangt,
sem Jón Pálmason sagði í út-
varpsumræðum 14. þ. m. um
kjördæmamálið, að kjósendur í
vor gætu engu breytt um af-
greiðslu þess. Kjósendurnir í vor
eiga, geta og munu ráða því,
hvernig fer um afgreiðslu þess.
í landsfundarsetningarræðu
Sjálfstæðisflokksins 11. marz sl.
sagði Ólafur Thors að það ætti að
„segja þjóðinni sannleikann“ og
sannleikann allan, „það á að
reyna að binda fyrir augu fólks-
ins,“ sagði Ól. Th. Mundi þetta
víst ekki vera það sem heitir að
leika tveim skjöldum, eða að hafa
tungur tvær og tala sitt með
hvorri?
En hvers vegna? Það kynni þó
ekki að vera, að stjórnarflokk-
arnir séu eitthvað pínulítið
hræddir um, að kjósendurnir
taki til sinna ráða um kjördæma-
breytinguna, ef þeim er sagður
„sannleikurinn allur“?
En hver er þá sannleikurinn í
þessu máli? Hver er tilgangur
stjórnarflokkanna með þessari
snöggsoðnu stjórnarskrárbreyt-
ingu?
Það er búið að ræða og rita all-
mikið um málið frá báðum hlið-
um, og þótt formælendur þess
reyni af fremsta megni að dylja
tilganginn, fela hann í moldviðri
blekkinga og staðlausraa ásak-
ana á Framsóknarflokkinn, þá
vill nú samt svo vel til, að til-
gangurinn, „sannleikurinn allur“,
liggur ljóst fyrir. Formælendur
breytinganna hafa í ofurkappi
sínu sagt fleira en þeir vildu.
Fyrir liggja „þeirra eigin orð“.
í áðurnefndri landsfundarræðu
sagði Ólafur Thors: ....... það
sem við viljum minnka er kaup-
máttur Framsóknargjaldeyrisins“
og ......leiðrétta misrétti og
með því draga úr ofurvaldi Fram
sóknarflokksins“.
Garðar Halldórsson.
í útvarpsumræðum um stjórn-
arskrárbreytinguna sagði forsæt-
isráðherra að Alþýðuflokkurinn
vildi gera landið allt að einu
kjördæmi og takmarkið væri að
fækka fulltrúum Framsóknar-
flokksins á þingi. Þennan sann-
leika reyna þeir svo að fela í
málskrúði um „réttlætismálið
mikla“, það, að þéttbýlið á Suð-
vesturlandi sé orðið svo afskipt
um áhrifavald í þjóðfélaginu,
samanborið við aðra landshluta,
að vá sé fyrir dyrum, verði það
ekki leiðrétt.
Það munu nú raunar allir
stjórnmálaflokkarnir sammála
um, að rétt sé að fjölga þing-
mönnum í þéttbýlinu, en það
virðast ekki nema sumir flokk-
anna viðurkenna þá staðreynd,
að áhrifavald á Alþingi og ríkis-
stjórn fæst á fleiri veg'u en í
gegnum kosningarétt.
Staðsetning Alþingis, ríkis-
stjórnar og hér um bil allra ríkis-
stofnana, svo og búseta flestra
alþingismanna allt árið, og allra
meðan þing stendur yfir, í Rvík,
mesta þéttbýlinu, skapar því svo
mikla áhrifaaðstöðu, beint og
óbeint, umfram fjarlægari lands-
hluta, að vart mun hægt að meta.
Sannleikurinn um tilgang
stjárnarskrárbreytingarinnar ligg
ur fyrir samkvæmt eigin orðum
forystumanna stjórnarflokkanna.
Það er, að minnka áhrif Fram-
sóknarflokksins. Tilgangurinn er
flokkspólitískur en ekki þjóðar-
umhyggja né réttlætismál.
Og til þess að koma þessu „rétt-
lætismáli“ fram ætla þeir að
þiggja stuðning kommúnista,
manna, sem Sjálfstæðismennhafa
lýst með þessum orðum:
..... kommúnistar vúlja koll-
varpa ríkjandi þjóðskipulagi með
byltingu.“
„Kommúnistar virða að vettugi
lög og rétt og mannúðarhugs-
anir.“
„Að kommúnistar vilja brjóta
niður efnahagsstarfsemi þjóðanna
og láta sig engu varða hag al-
þýðunnar." ,
„Kommúnistar boða frið eða
stríð, hlutleysi eða varnarbanda-
lag, hervæðingu eða varnarleysi,
allt eftir því sem hentar hags-
munum erlends herveldis á
hverjum tíma.“
„Kommúnistar láta sig engu
skipta þjóðleg verðmæti, frelsi
eða sjálfstæði íslands.“
„Við megum ekki láta okkur
nægja að vera andstæðingar
kommúnista við kjörborðið,
heldur verðum við að vinna gegn
þeim opinberlega, á mannfund-
um, í starfshópum og félögum.
Við verðum að berjast við þá
alltaf og alls staðar.“
Sjá: „Þeirra eigin orð“, útgef-
andi Heimdallur (Félag ungra
Sjálfstæðismanna) 1953.
Það hallast ekki á, tilgangur
stjórnarflokkanna og baráttuað-
ferð.
Fjölmörg félagasamtök og ein-
staklingar út um land hafa látið
frá sér fara mótmæli gegn fyrir-
hugaðri breytingu stjórnarski'ár-
innar. Meðal þeirra eru ýmsir
mætir menn er ekki hafa hingað
til skipað sér í fylkingu Fram-
sóknarmanna. Þeir gera sér ljós-
ar afleiðingar þær er verða
munu fyrir landsbyggðina, ef
tekst að draga úr áhrifum Fram-
sóknarflokksins. Jafnvel þeir vita
og viðurkenna í verki að Fram-
sóknarflokkurinn er sverð og
skjöldur hinna dreifðu byggða.
Það er fyrir þrotlausa baráttu
Framsóknarflokksins, að tekizt
hefur nokkur leiðrétting á þeim
aðstöðumun, sem var milli þétt-
býlisins og sveitanna, og sem var
á góðri leið með að leggja ýmsar
sveitir í auðn, hefði ekki tekizt að
spyrna við fótum.
Sjálfstæðisflokkurinn hefur
jafnan þvælst fyrir umbótamál-
um sveitanna, svo lengi sem hann
hefur þorað, en síðan snúið blað-
inu við og talið sig eiga upptök
og allan heiður af framgangi
málanna. Eru næg rök fyrir þess-
um sannindum í Alþingistíðind-
um og blöðum flokksins. Það yrði
löng upptalning, ef nefna ætti öll
slík mál, nægir að benda t. d. á
héraðsskólana, jarðræktarlögin,
Byggingar- og landnámssjóð,
Ræktunarsjóð, afurðasölulögin
1934 og síðar lög um Framleiðslu
ráð o. fl. og rafmagnsmálin. 011
þessi mál og miklu fleiri telja
Sjálfstæðismenn nú, að sé þeim
að þakka, þótt næg rök séu fyrir
hinu gagnstæða. Slíkur hefur
málflutningur Sjálfstæðismanna
verið, er og mun verða.
í fullu samræmi við þetta er
svo málflutningur þeirra um
kjördæmamálið. Þeir láta svo
heita, að það sé mikið hagsmuna-
mál sveitanna að það nái fram að
ganga, en Framsóknarflokknum
gangi ekki annað til en barátta
fyrir eigin valdi, að standa gegn
Framhald á 7. siðu,
Frá daglegum störfum gefstl
mörgum naumur tími til að lesa,
og oft eru smábörn — og eldri — |
að keppa við útvarpið, að láta til
sín heyra. En flestir munum
við þó, nú orðið, kjósendur út
um hvipp og hvapp landsins, hafa
komizt eitthvað á snoðir um
„kjördæmamálið", — þetta mál
lýðræðisins á íslandi, sem allir
berjast nú fyrir: Að bjarga því,
halda því, reisa það við eða
vernda það! En hvernig?
Hvert stefnir?
Þegar eg kom heim að útvarps-
umræðunum á þriðjudagskvöldið
14. apríl sl., var sjálfstæðið í há-
marki, síðasti ræðumaður Sjálf-
stæðismanna lét okkur vita skýrt
og skorinort, að kjördæmamálið
mætti nú heita afgreitt, samein-
ing þeirra þriggja um það væri
svo sterk og einlæg, að þar yrði
engu um haggað! Við sama tón
kvað svo á eftir í Morgunblaðinu
og víðar. Þrátt fyrir mjög ákveð-
in mótmæli hvarvetna að á land-
inu, og frá ýmiss konar samtök-
um úti í dreifbýlinu, skal þetta í
gegn, og að sögn, án álits um
vilja þjóðarinnar, þ. e. að ekki
skuli um það kosið fyrst og
fremst. Er þetta ekki myndin af
„lýðræðinu“ sem á að koma, sem
þarna er barizt fyrir? datt mér í
hug. Frá Reykjavík er tilkynnt:
Svona verður þetta. Við höfum
talað. Þegið þið!
Fornhelgi kjördæmanna.
Það er oft og víða fárast yfir
tali Framsóknarmanna um „forn-
helgi kjördæmanna". En er slíkt
nokkur fjarstæða? Er ekki hér
um gamalt form að ræða, helgað
af margra alda sameiginlegri bar-
áttu við hvers konar erfiðleika,
helgað af samstarfi sveitunga og
oft mikils fjölda héraðsbúa i
ýmiss konar félögum og sam-
böndum. Helgað af baráttu fyrir
hugsjónum, — vonbrigðum og
sigrum þessara hópa, af gleði-
stundum þeirra heima og heim-
an, m. a. undir héraðsmerki á
þúsund ára hátíð þjóðarinnar á
fornhelgum þingstað hennar.
Og mörg þessara kjördæma
eru svo sérstæðar heildir —
vegna framleiðslu, búnaðar-
hátta, og möguleika í lífsbarátt-
unni — og á vissan hátt sterkar
heildir í ríkinu, að eðlilegt er, að
sumir telji þeim heppilegra í
flestum tilfellum og ákjósanlegra,
að hafa sinn eigin fulltrúa á þingi
þjóðarinnar, en að eiga aðgang
að 5—6 fulltrúum, sem án fullrar
ábyrgðar líta við og við hornauga
til útkjálkakjördæmanna, og
rétta þangað litla fingur, þegar
hjálpar er vænst, — eða vísa til
annars. — Eða myndi það heppi-
legra, ef um 5 stórbú væri að
ræða, að fela forsjá þeirra 5
manna hópi, er allir sjái um öll
og enginn um neitt sérstakt,
heldur en að velja einn mann til
forsjár á hverju búi? — Og fyrir
fáum árum töldu sterkir Sjálf-
stæðismenn það réttilega líka
lýðræði, að frá einu slíku kjör-
dæmi mætti á Alþingi sá fulltrúi,
er mest fylgi hlýtur við almenna
þingkosningu. Því að þingmenn
eru ekki valdir aðeins vegna
fólksins, þjóðarinnar, heldur og
landsins, framleiðslusvæðanna,
auðlindanna á landi og við land-
ið. Þess vegna á að hlusta á radd-
ir þeirra, sem kalla utan úr kjör-
dæmunum. Það lýðræði og
líka skynsamlegt. Eða hvor er
líklegri að sjá, hvað helzt hentar
í Þingeyjarsýslu, sá sem nú er
þar sýslumaður, eða hinn, sem
áður var þar í því embætti, en
nú um nokkur ár sterkur
Reykjavíkur - Sjálfstæðismaður?
Júlíus Havsteen vitnar mikið í
ummæli frænda síns Hannesar
Havsteens. En bæði Júlíus og
hinir Sjálfstæðismennirnir, sem
sífellt eru að vitna í ummæli
Hannesar Havst., Jóns í Múla og
Péturs á Gautlöndum, gæta þess
eltki, að slíkt eru alveg haldlaus
rök í þessu máli. Því að hafi þeir
foringjarnir, Ólafur Thors og
Bjarni Benediktss. í raun og veru
skipt um skoðun í kjördæma-
málinu — svo sem þeir láta — á
síðustu 12—16 árum, má fullyrða,
að hinir hafa gert það ekki síður
á hálfri öld! Því að til þess hafa
þeir margfalda ástæðu á móts við
þá Ólaf og Bjarna. Og um alda-
mótin síðustu kvað Hannes Hav-
steen
„Sú kemur tíð að sárin foldar
gróa,
sveitirnar fyllast, akrar hylja
móa,
brauð veitir sonum móðurmoldin
frjóa,
menningin vex í lundum nýrra
skóga.“
Já — en þetta kemur ekki af
sjálfu sér, ekki með því að setjast
við kjötkatlana við Faxaflóa og
tala fagurt, því að — eins og H.
H. segir áfram: „Starfið er margt,
en eitt er bræðrabandið, boðorð-
ið, hvar, sem þér í fylking stand-
ið, hvernig, sem stríðið þá og' þá
er blandið það er: að elska,
byggja og treysta á landið.“
Það er vissulega mögulegt að
elska, byggja og treysta á landið,
þótt búið sé í birtu og hlýju
Reykjavíkur, en hvernig horfir
þá með spádóminn um þétt-
byggðar sveitir, akra, íslenzict
brauð og vaxandi menningu í
nýjum skógum? Myndu þeir,
Hannes Havst., Jón í Múla og
Pétur á Gautlöndum nú ekki
hrópa — ef mættu: Snúið við!
Hlustið á þá, sem enn lifa og
berjast í hinum dreifðu byggð-
um!
En — þetta kemur bara ekki
kjördæmamálinu við — munu
sumir „umbótamennirnir“ segja.
En það munu finnast mikil rök
fyrir því, að kjördæmabreytingin,
— ef til kemur, — hlýtur enn að
auka á vald Reykjavíkur og
skerða íhlutunarmátt dreifbýlis-
búa, og afleiðingin verða augljós
til óhagræðis fyrir alþjóð.
(Meira síðar.)