Dagur - 17.06.1959, Side 5

Miðvikudaginn 17. júní 1959
D A G U R
5
,Síðasta tækifærið til björgimar4
segir Helgi lónasson á Gvendarstöðum í Kinn
Helgi Jónsson, bóndi og grasa-
fræðingur á Gvendarstöðum í
Kinn leit nýlega inn á skrifstofur
blaðsins. Enginn er hann mál-
skrafsmaður, enda ekki í þeim
erindum kominn, sem reyna á
þann hæfileika. En blaðið notaði
tækifærið og spurði hann frétta
að austan, hverjar hann taldi
engar vera öðrum nýrri. Þó væri
ekki saknæmt að spyrja, ef það
Væri eitthvað sérstakt sem
fregna væri óskað af og svo ólík-
lega skyldi vilja til að hann gæti
svarað þeim.
Urðu fjárskaðar í Kinn í ný-
lega afstöðnu lireti?
Ja, nei, nei, ekki svo að eg viti.
Þetta var ekki svo mjög illt veð-
ur hjá okkur, festi tæplega snjó,
en var kalt að vísu eins og
stundum áður á vorin og ekki er
til að kippa sér upp við. En víða
var ástandið verra, svo sem á
Húsavík, Tjörnesi og Reykja-
hverfi. Þar urðu einhverjir fjár-
skaðar, en auðvitað eru engar
tölur um slíkt ennþá. Þar snjó-
aði töluvert og fé fennti.
Hefur tófan lagst á fé í vor?
Ekki hef eg heyrt um það í
næstu sveitum. Hins vegar munu
brögð að því í Norður-Þingeyj-
arsýslu, Heyrt hef eg, að þar
hafi t. d. tvö greni fundizt alveg
nýlega og lágu 9 lambshausar hjá
öðru en tveir hjá hinu.
Lítur ekki vel út með sprett-
una?
Mjög vel, segir Helgi. Gróður-
inn er óvenjulega snemma á
ferðinni, bæði á ræktuðu landi
og óræktuðu. En jörðin var orðin
of þurr þangáð til hretið kom.
Þá var mikil úrkoma. Vætan var
svo sem kærkomin, þó að hún
hefði nú mátt vitja okkar á örlít-
ið hógværari hátt.
Verður ekki farið að lieyja
innan skamms?
Jú, ef einhver má vera að því
að sinna heyskap. Vorverkum er
ekki nærri lokið og verður aldrei
lokið.
Og eitthvað ertu farinn að
hugsa um pólitíkina?
Eg hef sjaldan mikið um hana
hugsað, er ekki í neinum póli-
tískum flokki, hef verið orðaður
við Framsóknar- og Sjálfstæðis-
flokkinn en aldrei við kommún-
ista svo að eg viti.
Hver telurðu stærstu mál
þjóðarinnar á þessum tímum?
Fyrir þá, sem litlir eru, eru
flest mál stór. En ekki er eg í
neinum efa um það, að landhelg-
ismálið og kjördæmamálið eru
stærstu málin, sem nú eru á dag-
skrá. Og þau eru töluvert skyld
þegar að er gætt. Friðun land-
grunnsins er stórmál fyrir nútíð
og framtíð og deilan við Breta út
af stækkun landhelginnar vinnst
með tímanum. Einarðleg og
röggsamleg framkoma í því máli
má aldrei bresta af okkar hálfu.
Vonandi verður landhelgismálið
aldrei flokksmál og vonandi setj-
ast aldrei þeir amlóðar í ráð-
herrastóla, að þeir slái undan,
þótt á móti blási. Eindreginn
vilji almennings ætti líka að
varna því.
En skyldleikinn milli landhelg-
isniálsins og kjördæmamálsins?
Jú, hann er nú meiri en ætla
mætti. í landhelgismálinu er það
hnefarétturinn sem ræður, en
ekki réttlætistilfinningin. Bretar
hafa oftast talað vinsamlega til
okkar, en nota ofbeldi engu að
síður.
Fyrirhuguð kjördæmabreyting,
sem hætt er við að menn hafi
ekki athugað niður í kjölinn, er
sveitafólki til skaða, ef hún nær
að ganga fram, svo mikið þykist
eg viss um. 1 þessu máli á að
neyta aflsmunar og láta kné
fylgja kviði. Eg er á móti öllu of-
beldi og hef litla trú á að vald-
beiting leiði til neins góðs í þjóð-
félaginu. Vonandi bíður hnefa-
rétturinn ósigur, bæði á hafinu
og í þeim innanlandsátökum um
kjördæmamálið, sem Sjálfstæðis-
flokkurinn og Alþýðuflokkurinn
stofnuðu til og kommúnistar
fyígja.
Hverju spáirðu um kosning-
arnar?
Spámaður hef eg aldrei verið
og spái þess vegna engu þar um.
En það máttu bóka og eftir mér
hafa, ef þér finnst ekki nóg
komið, að eg vil eindregið hvetja
HELGI JONASSON
bóndi á Gvendarstöðum í Kinn.
menn og konur til þess að beita
sér með öllum heiðarlegum ráð-
um á móti kjördæmabreyting-
unni. Það mun hollast fyrir þjóð-
félagið í heild, að landsfólkið
kasti ekki réttindum sínum á
glæ, en sýni það í næstu kosn-
ingum og í öllum kosningum, að
það afneiti hnefaréttarhugmynd-
inni, hvort sem henni er beint
gegn sveitum landsins og af inn-
lendum toga eða hún kemur utan
frá og beinist að þjóðinni allri,
segir Helgi Jónasson að lokum,
stendur upp og kveður.
Blaðið þakkar viðtalið við
hinn sérstæða bónda og fræði-
mann. — E. D.
Ýmis tíðindi úr nágrannabyggðum
SVAI.BARÐSSTRÖND, 14. júní.
Hafinh er sláttur hér á einum
tveimur bæjum, Litlahvammi og
Svalbarði. Eru það blettir, senr liafa
vcrið varðir fyrir iillum skepnum,
en reynslan hér virðist sýna það, að
hægt er að byrja að slá tún, sem eru
varin á vorin sjö til tíu dögum fyrr
en þau tún, sem beitt eru. Hér er
venja að féð gangi á túnum frá því
á haustin og þangað til fyrri part-
inn i júní, þegar það er rúið. Allt
fyrir það mun nú komin svo góð
spretta á tún almennt, að ekki
munu vera dæmi til slíks á þessum
tíma. Enda er almennt talið, að
jretta vor sé eitt hið allra bezta, sem
menn muna. Skepnuhöld munu liér
víðast hvar ágæt. Þó bar á jjví á fá-
Jón á Akri flýr
af fundi
Fjölmennur framboðsfundur í
Húnaveri á sunnudaginn varð all
sögulegur. Farið var fram á að
fundurinn yrði framlengdur og
rætt um kjördæmamálið og
kjósendum leyft að tala. Þessu
neitaði Jón Pálmason ruddist að
hátalaranum og sagði fundi slit-
ið. Fundarstjórinn, Bjarni Jónas-
son, setti þá fund að nýju og
leyfði hinum 7 mönnum á mæl-
endaskrá að tala.
Þá skoraði Jón Pálmason á
stuðningsmenn sína að ganga af
fundi og fylgdu honum 10 eða 12
menn!
Síðan fór fundurinn vel fram.
Frambjóðandi Framsóknat'flokks
ins, Björn Pálsson, fékk hinar
beztu viotökur á fundi þessum,
en ekki þótti það sigurstranglegt
af Jóni á Akri að flýja af hólmi.
einum bæjum, að ær fengju doða,
bæði fyrir og eftir burð. Margar af
jjessum ám voru læknaðar með j)ví
að sprauta jjxr með kalki. — Rétt
fyrir hretið í vikunni sem leið var
búið að reka féð af túnunum upp í
heiðina. þar sem ])uð gengur yfir
sumarið. Ekki vita menn um skaða
af völdum hretsins. En vel getur
])að [)ó verið, að lömb hafi fennt.
Að mestu var búið að setja niður
kartöflur hér fyrir hretið. Annars
gengu vorverk seinna hér en ætla
hefði mátt, [)ar sem tíðin var svo
óvenjugóð. En hinn slæmi inflú
enzufaraldur, sem hér gekk, gerði
víða strik í reikninginn, því hann
lék sum heimili svo grátt, að J)au
voru naumast einfær um að sinna
sinum daglegu störfum við skepn-
urnar, og sumir eru naumast að
fullu búnir að ná sér enn.
LÓMATJÖRN, 16. júní. - Mikill
snjór kom á Látraströnd í hretinu,
og þar urðu fjárskaðar, en óvíst hve
miklir. Búið er að vinna 15 minka
liér í sveit í vor. Þórður Pétursson
frá Arhvammi í Laxárdal hefur
unnið dýrin og haft góðan liund
við veiðarnar.
Heima er bezt,
júní 1959, flytur þetta efni: Dr.
phil. Árni Friðriksson fiskifræð-
ingur, eftir Steindór Steindórs-
son, Húnvetnskir húsgangar eftir
Guðmund Jósafatsson, Fyrsta för
mín úr föðurgarði, eftir Guð-
mund B. Árnason, Þáttur æsk
unnar, er fjallar uni Hallorms-
staðaskóg og Lagarfljót, fram-
haldssaga Guðrúnar frá Lundi og
upphaf nýrrar framhaldssögu
eftir Ingibjörgu Sigurðardóttur.
Forsíðumyndin er af dr. Árna
Friðrikssyni.
Fjórðungsþingatiilögurnar
í útvarpsumræðunum frá Al-
þingi leyfðu þeir sér það báðir,
Benedikt Gröndal og Friðjón
Skarphéðinsson, að halda því
fram, að fylkjatillögur fjórðungs-
þinganna hefðu verið mjög
skyldar kjördæmabreytingartil-
lögum þríflokkanna. Þar hefði
meira að segja verið gert ráð
fyrir að leggja sýslufélögin niður.
Þetta er hin mesta fjarstæða
og illkynjað ranghermi.
Tillögur sínar gáfu fjórðungs-
þingin út í sérstökum bókarpésa
1949, og var honum útbýtt
ókeypis. Sennilegt er jjví, að
hann sé víða til. Vill Dagur ráð-
leggja mönnum að leita hann
uppi og lesa hann. Með lestri
hans geta menn kynnst áreiðan-
leik áðurnefndra útvarpsræðu-
manna í málsmeðferð, þegar í
harðbakka slær hjá j)eim.
Tillögur fjórðungsþinganna
voru miðaðar við að dreifa ríkis-
valdinu og draga úr höfuðborg-
arvaldinu. Hvergi í þeim tillög-
um, eða greinargerðinni, er þeim
fylgir, er minnst á að leggja eigi
sýslufélögin niður. Þvert á móti
talað um aukin völd landsbyggð-
arinnar og færslu valds frá Al-
þingi til sex fylkisþinga, sem
kosið sé til í einmenningskjör-
dæmum.
f greinargerðinni segir:
„Fyrst og fremst er áríðandi að
dreifa ríkisvaldinu eins mikið og
fært er, án þess að nauðsynlegur
styrkleiki ríkisheildarinnar bíði
tjón af þeim sökum. Til þess að
ná því marki eru tvær leiðir
gagnlegar: Önnur að AUKA
VÖLD HERAÐANNA, og hin að
AUKA VÖLD FORSETANS. —
Hið fyrra miðar einkum að
dreifingu ríkisvaldsins, en hið
síðara treystir ríkisvaldið bæði
inn á við og út á við.“
Ekki var annað að heyra á
fyrrnefndum ræðumönnum j)rí-
flokkanna en að fjórðungsþingin
hefðu viljað taka upp hlutfalls-
kosningar. í þeirri frásögn er líka
öllu snúið öfugt. Fjórðungsþingin
vildu hafa einmenningskjör-
dæmi. Um j)au segir í greinar-
gerð tillagna fjórðungsþinganna:
„Sá er höfuðkostur einmenn-
ingskjördæmanna, að þau
tryggja hinum óbreytta kjósanda
betri aðstöðu en honuin hlotnast,
þegar flokksstjórnir ráða mestu
um framboð, eins og ætíð verður
við hlutfallskosningar. Samband-
ið milli kjósanda og frambjóð-
anda verður milliliðalaust. í
annan stað miða j)ær að samein-
ingu skyldra sjónarmiða og efla
á þann veg einingu fólksins í
þjóðfélagsmálum. Þeir, sem hafa
Iík sjónarmið — þótt eitthvað
kunni að bera á milli — eru
neyddir til að þoka sér saman og
eiga samstarf, en hafa aðeins
litlar vonir um að koma manni
að á þing hver í sínu lagi.
Einmenningskjördæmin miða
þannig að því, að fjöldi stjórn
málaflokkanna verður ekki úr
hófi fram, og stefnur þeirra
verða glöggt afmarkaðar lwer
gagnvart annarri. Auðveldar
þetta málefnalegt mat kjósend-
anna á stefnum flokkanna. Líkur
verða til þess að hreinn meiri-
hluti geti skapast, sem þannig
fær aðstöðu til að ráða óháður,
Stjórnmálaleg ábyrgð verður þá
raunveruleg. Flokkur, sem hlýt-
ur meirihlutaaðstöðu og mistekst
hlutverk sitt, á raunverulega á
hættu að verða settur hjá við
næstu kosningar. Hins vegar
vaxa sigurvonir lians, farist hon-
um forysta stjórnmálanna vel og
giftulega úr hendi. Miðar þetta
að því, að hver kjósandi læri að
fara með atkvæði sitt; einnig
liann verður ábyrgur, enda á
hann mest á hættu, ef honum
mistekst val flokks eða stefnu.“
Af því, sem hér að framan hef-
ur verið orðrétt tekið upp úr
greinargerð þeirri, sem tillögun-
um fylgdi, getur hver maður séð,
að fyrrnefndir ræðumenn höfðu
ekki sannleikann að leiðarljósi,
fremur en bæjarblöð hér á Ak-
ureyri, sem á þetta hafa minnst.
- Kaflar úr ræðu
Garðars Halldórsson-
ar á framboðsfundi
Framhald af 8. siðu.
gagnvart öllum ])eim framleiðend-
um, sem nota eigin lramleiðslu til
neyzlu á heimilum sínum.
Samdráttur cðlitegra framtara.
Samdráttur sá, sem verða hlýtur
í atvinnulegri uppbyggingu fyrir
atvinnuaukningarféð, er mjög al-
varlegur. Það orkar ekki tvímælis,
að j)essi aðstoð, atvinnuaukningar-
féð, hefur verið mikil lyftistöng
fyrir atvinnulífið í kaupstöðum og
kauptúnum víðs vegar um landið
og stóraukið atvinnutekjur manna
og átt sinn [)átt í því, að svo mjög
hefur clregið úr fólksflutningum til
Reykjavíkur, að sums staðar virðist
sú óheillajrróun hafa stöðvazt.
1 húsnæðismálunum munti marg-
ir verða þess varir á yfirstandandi
ári, að stjórnarliðið felldi J)á tillögu
Framsóknarmanna, að verja 15
rnillj. kr. af greiðsluafgangi ríkis-
sjé>ðs til byggingarsjé)ðs ríkisins og
5 millj. kr. til byggingarsjóðs Bún-
aðarbankans. Hefði hér verið meiri
j)örf við að auka en úr að draga,
svo erfið eru byggingarmálin j)eim,
sem ekki liafa meira en venjulegar
atvinnutekjur.
Nýjir bílar í stað rekstrarvara.
Ríkisstjórnin boðar aukinn ittn-
flutning hátollavara, til [)ess að
skapa útflutningssjóði tekjur. Ekki
getur hjá því farið, að sá innflutn-
ingur gangi út yfir fjárfestingu og
rekstrarvörur, en skortur á jreim
myndi fyrst og fremst bitna á j)eim,
sem éit um landið béta.
Þegar litið er yfir reynslu undan-
farinna áratuga sést glögglega, að
uppbyggingin út um land hefur
verið því meiri, sem áhrifa Fram-
sóknarflokksins hefur meira gætt á
stjórn landsins.
„Reynslan er réttlátur dómari.“
„Reynslan er réttlátur dómari,"
segir í áróðurspésa, sem Sjálfstæðis-
flokkurinn gaf út fyrir kosningarn-
ar 1956. Reynslan af núverandi
stjórnarflokkum er slík, að þar eru
þjóðarhagsmunirnir í þriðja sæti,
hagsmunir flokksins í öðru sæti, og
þeirra eigin hagsmunir í fyrsta sæti.
Þess vegna mun J)að J)jóðinni
hollast og fólkinu farnast J)ví betur,
sem áhrifa Sjá'lfstæðisflokksins gætir
minna í þjóðfélaginu.