Dagur - 17.10.1959, Blaðsíða 2

2
D A G U R
Laugardaginn 17. október 1959
III framkoma Brefa og afsakanir þeírra
Jóhannes Sigurðsson
FRA ENGIMYRI
Frá því að Alþingi íslendinga
samþykkti írumvarp til laga um
veiðibann togara innan 12 sjó-
mílna, sem tóku gildi 1. septem-
ber 1958, og engin þjóð hefur virt
að vettugi nema Bretar, hafa Jreir
íengið margt óþvegið orð í eyra,
bæði í útvarpi og blöðum og á
mannfundum og mjög að vonum.
ÍSLENDINGAR.
íslendingar stofnsettu lýðveldið
fyrir 15 árum. Þeir hafa sýnt dugn-
að og íramkvæmdasemi, bæði til
sjós og lands. Þeim íer stöðugt
íjölgandi. Er því skiljanlegt að
meira Jrurfi til sín 170 Jnisund í-
búar, en fyrir um Jjað bil 60—80
árum, er Jjeir töldust 75 jjúsund.
Aðalútflutningsvara þeirra eru
sjávarafurðir. Þeim er því jafnt og
lííið sjállt að vernda fiskimiðin í
nútíð og framtíð. Þegar litið er til
þess innflutnings, sem þeir Jjarfn-
ast, en sjórinn veitir Jjeim nær ein-
göngu útflutningsverðmæti eða
gjaldeyri, hlýtur öllum með sæmi-
lega dómgreind að skiljast, að Jjessi
stækkun fiskvciðilögsögunnar er
þeim sem lífið sjálft, hvorki meira
né minna. Þetta viðhorf Islendinga
virðast allar aðrar þjóðir skilja,
nema bandalagsþjóðin, Bretar.
BRETAR.
Þeirra sögu ætla ég ekki að
rekja hér. Þeir voru meðal önd-
vegisþjóða heimsins eða aðal-önd-
tegisþjóðin. Þeir voru taldir alls
ráðandi á hafinu og nýlendur
þeirra voru margfalt stærri en
beimalandið. Nú er talið að svo
hafi sköpum skipt; að veldi Jjeirra
hafi rýrnað, og meira að scgja er
ckki fráleitt að hugsa sér, að þeir
finni Jjað sjálfir.
FRAMKOMA BRETANS.
Þetta er ekki í fyrsta sinn, sem
slettist upp á vinskapinn milli Is-
lendinga og Brcta. Þcgar landhelg-
in var lærð út um f sjómílu, í 4 úr
3, urðu Bretar æfareiðir og lögðu
afgreiðslubann á íslenzka togara,
sem fyrr höfðu haft ]>ar kaup-
stefnuleyli með fisklarma sína.
■'í"'" V. -1 *
Heíðó }já‘ aoeins buið á jarðkringl-
unni þær Jjjóðir einar, hefði bragð
þetta orðið stórþjóðinni að gagni.
Þá hefði hún getað kúgað smá-
þjóðina til undanlátssemi, að
nokkru leyti svelt hana inni. En
svo var fyrir að þakka, að víðar
var til guð en í Görðum. Leitað
var um sölu til annarra landa.
Löndunarbann Bretanna færði
Jjeim engan vegsauka. Salan þang-
að hófst á ný. Svo fór uni sjóferð
þá. Þetta var nú líka svo alar stutt
stiikk, aðeins cinn áttundi hluti
stóra stökksins. Viðbrögðin fóru
ejnnig eftir Jjví. Nú dugar ekki
niinni en hervæddir bryndrekar til
að linekkja sjálfsákvörðunarrétti
íslendinga. Þeir eru ekki aðeins
hafðir til að vernda brezka togara-
sjómenn, heldur engu síður til að
líta eftir því, að skipstjórnarmenn
togaranna Jjverbrjóti íslenzk lög,
og hindra íslenzka sjólögreglu í að
frámkvæma skyldur sínar.
Til þess að koma þessu fram við
vopnlausa Jjjóð, hefir hið minnk-
andi Bretaveldi að flatarmáli þurlt
að hafa milli 30—40 sjóliða til eft-
irlits með hverjum togarasjómanni
svo að hann geti óhultur brotið ís-
lgnzk liig.
HVÍ ÞEIR EINIR?
1. september 1958, eða fyrir rúmu
ári, þegar 12 rnílna fiskiveiðitak-
mörkin komu lil framkvæmda,
brást engin þeirra Jjjóða, sem hér
hafa stundað veiðar á íslendsmið-
um innan 12 sjómíina undanfarið,
á sama hátt og Bretar. Hafi Bretar
Jjótzt missa spón úr aski sínum við
þessar aðgerðir íslendinga, hvað
má þá segja um hinar þjóðirnar,
sem orðið höfðu jafnhart úti. Hví
halda Jjcir ekki út herskipum eins
og B^etar, til að óhlýðnast íslenzk-
um lögum, sem byggð eru á lífsaf-
koniu þjóðarinnar?
Þarna liggur einmitt hundurinn
grafjnn. Þær skilja Jjað og eítir því
hegða Jjær sér, að lítil Jjjóð, sem
hefur verið viðurkennd af allieimi,
íullvalda, hetur alveg sama sjálfs-
ákvörðunarrctt og stór þjóð. Lög
hennar eru henni jafnheilög og
Jjeirra stærri. Lög hverrar Jjjóðar
á að hafa í heiðri, hvað sem höfða-
tölunni líður, eða vopnavaldi.
Framferði Bretanna virðist benda á
allt annað. Hvað vill Jjetta litla
kotríki vera að blása sig út! Við
ættum nú ckki annað eftir en að
láta Islendinga, Jjessar 170 þúsund
Á umliðnum mánuðum hefir svo
til dagle’ga, mátt lesa í blöðum ofan-
greindra flokka, margþættar árásir
á samvinnuhr.e.yfinguna, eða ein-
staka forystumenn hennar. Árásir
blaða Sjájfstæðísflokksins. hafa allar
átt Jjað sameiginlcgt að vera hvort
tveggja í senn, öfgakenndar og ófyr-
irleitnar, sniðnar eftir sams kónar
árásum á Jjýzku samvinnufélögin í
valdatíð Hitlers Þýzkalands. Árásir
blaða Alþýðuflokksins og Jjá alveg
séjcstaklega blaðs Jjess hér á Akur-
eyri, eru klæddar í annan búning.
Þar er úlíurinn í sauðargærunni,
ftdlur af umhyggju fyrir velferð
samvinnuhreyíingarinnar, áhyggju-
fullur yfir deildarstjórum sam-
vinnuhreyfingarinnar hér, að Jjeir
misnotj aðstöðu jSÍnf í pólitísku
...... • ' ' ^ r^J .
tilliti, innan samvinnuhreýfingar-‘
innar til framdráttar vissum stjórn-
málaflokki, Framsóknarflokknum.
Ennfremur áhyggjufullur yfir Jjví
að innan samvinnuhreyfingarinnar
hér svífi „andi Benediktar frá
Auðnum" eigi yfir vötnunum eins
og skyldi, og fullir af „vináttu er til
vamms segir“ yíir framkomu vissra
tiltekinna deildarstjóra samvinnu-
hreyfingarinnar hér.
Það er athyglisvert að Jjessar ár-
ásir beggja oíangreindra flokka,
fylgja í kjölíar kjördæmabreytingar-
innar, þar sem megin áherzla var
lögð á að leggja Krainsóknarfjokk-
inn að velli, eða ganga frá honum
Jjann veg að áhrifa hans í íslcnzkum
stjórnmálum gætti minna á kom-
andi tímum en á umliðnum árum.
Árásum [jessara flokka á sam-
vinnuhreyfinguna hefir þegar verið
svarað af fólkinu í landinu. Svarið
er á þann veg, að fólkið er að yíir-
gefa Jjessa flokka báða. AlJjýðu-
flokkurinn tapaði þúsundum at-
kvæða í síðustu kosningum og telja
margir að atkvæðamagn ílokksins
í Reykjavík í sumarkosningunum
sé æði mikið litað íhaldsatkvæðum,
sem fengin hafi verið að láni til
bráðabirgða. — Sjállstæðisílokkur-
sálir, setja okkur stólinn fyrir
dyrnar, milljóna þjóðinni. Ýta
okkur enn lengra út frá strand-
lengju íslands. Við sem um eitt
skeið vorum alls ráðandi á haíinu.
Nú er að sýna Jjeim hvað við er-
um og getum.
ÍSLAND - RÚSSLAND.
Það er nú ekki svo vel, að Is-
lendingar séu fyrsta Jjjóðin, sem
hugsar lyrir lífsafkomu sinni og
niðja sinna með stækkun land-
helginnar. Rússar kváðu hafa gert
Jjað fyrr. Bretar höfðu sótt á fiski-
mið til Rússlandsstranda. Ekki hel-
ur Jjað séz.t á forsíðum stórblað-
anna að Bretar hafi haldið Jjangað
með brynjaðar íleytur sínar til að
hnekkja sjálfsákvörðunarrétti Rússa
og Jjverbrjóta lög Jjeirra. Þá hefðu
Jjeir ekki ráðizt á Jjann garðinn,
sem var lægstur. En sá er háttur
lítilmennskunnar, bæði einstákl
inga og Jjjóða.
Bretar urðu að vísu sárgramir
Rússum fyrir þetta tiltæki Jjeirra,
en Jjeir mótmæltu ekki aðgerðum
Framhald á 6. siðu.
inn stendur í stað Jjrátt fyrir fjölg-
un atkvæða í landinu, Jjað jafn-
gildir hnignun.
Báðum [jessum tilgreindu flokk-
um lirýs hugur við Jjeim gróanda
sem er í íslenzku samvinnuhreyf-
ingunni, en Jjeim ógnar sjáifsagt
enn meir sá vöxtur sem Framsókn-
arflokkurinn, eini stuðningsflokk-
ur samvinnuhreyfingarinnar nú,
hlaut í sumarkosningunum, og þar
er að finna Jjá raunverulegu ástæðu
fyrir oíangreindum árásum á sam-
vinnuhreyfinguria.
Báðum Jjessum flokkum er hollt
að glöggva sig á þeirri staðreynd,
að samvinnuhreyfingin er vinsæl
hreyfing, um land allt. Fólkið sem
lándið byggir til sjávar og sveita,
hefir notið margjjætts stuðnings í
lífsbaráttu sinni, geg'n um sam-
vinnuhreyfinguna. Hvers konar
ómakleg árás á samvinnuhreyling-
una er Jjví samhliða árás á lólkið
sem landið byggir og ann sam-
vinnulireyfingunni sem merkri
hugsjón og lijálparhellu í lífsbar-
áttu jjess.
Eins og allir vita, heíir samvinnu-
hreyfingin hér á Akureyri fest mjög
djúpar rætur. Hún hefir lylt hér
hverju Grettistakinu öðru stærra,
og átt lang sterkastan Jjátt í að
gera Akureyri |>að, sem hún er í
dag. Atvinnutæki samvinnuhreyi-
ingarinnar hér eru stöðug og bjarg-
föst. Þau eru í fullkominni mót-
sögn við atvinnutæki einkafram-
taksins sem standa í sííelldum
flutningum til Jjeirra staða þar
sem kapítalið rentar sig bezt lrá
tíma til tíma.
í sumarkosningunum varð sá er
Jjetta ritar Jjcss greinilega var í
mörgum tillellum að árásir ofan-
greindra Ihjkka á samvinnuhreyf-
inguna ýttu undir menn að yfir-
gefa tilgreinda flokka og ganga í
Framsóknarflokkinn. Einnig cr
kunnugt um marga slíka flutninga
nú er haustkosningarnar fara fram,
25. þ. m. A. Þ.
Þann 7. þ. m. andaðist hér í bæn-
um Jóhannes Sigurðsson fyrrum
bóndi í Engimýri í Öxnadal og víð-
ar. Hann var fæddur 12. júní 1876
á Neðstalandi í Öxnadal, en [jar
munu Jjá foreldrar lians liafa búið,
Sigurður Mikaelsson, Árnasonar
skálds frá Skútum, Sigurðssonar og
kona hans Sigurrós Sigurðardóttir,
Bjarnasonar. Hann fór á unglings-
aldri í vinnumennsku, eins og Jjá
var títt, Jjó til frændfólks síns, og
var vinnumaður Jjar til hann lióf
sjálfur búskap.
Þann 31. desember 1898 kvænt-
ist Jóhannes Guðnýju Jónsdóttur
á Þverá í Öxnadal og áttu þau
ungu lijónin Jjar heima fyrstu árin,
en vorið 1901 liólu Jjau búskáp á
Hóluni í Öxnadal og vorið 1908
fluttu þau svo að Engimýri í sömu
sveit og bjuggu ]>ar lengst af síðan,
enda var Jóhannes löngum kennd-
ur við þann bæ. Jóhannes í ÍEngi-
mýri var Jjekkt nafn á sínum tíma,
ekki einasta í byggðarlaginu, heldur
einnig vestur um Skagfjíirð og víð-
ar, var hann mjög vinsæll og víða
að góðu getið.
Þau hjónin Jóliannes og Guðný
eignuðust 10 börn, 3 Jjeirra dóu í
æsku (eitt af Jjeim fæddist andvana),
elzti sonur Jjeirra, Stefán, andaðist
fyrir fáum árum um fimmtugt að
aldri, var hann kvongaður og átti
börnv Börn þeirra sem lifa eru:
Ragnar, skrifstofumaður hjá S. í. S.,
Jóhannes bóndi á Vindheimum á
Þelamörk, Bjiirg húsfreyja á Bakka
í Öxnadal, Sigurður, gjaldkeri á
vitamáláskrifstofunni, María, kona
Jóhanns Franklín bakarameistara
hér í bænum og l'ryggvi, verkamað-
ur hér á Akureyri. Öll systkinin,
nema eitt, eru gift og eiga afkom-
endur.
Ei'ns o'g fyrr segir, var Jóhannes
sál. mjög vinsæll maður og hann
naut líka trausls sveitunga sinna,
enda voru honum falin ýmis trún-
aðarstörf. Hann átti nokkur ár
saéti í hrepjjsnéfncl' Skriðnhréþps
forna. Þegar svo hréppnum var
skipt árið 1910, var hann kosinn í
hréppsnefnd Öxnadalshrepps og
átti þar Iengi sæti, var haiin jafnan
Norðlendingar!
Þegar þið veljið ykkur fulltrúa
á Alþingi íslendinga til næstu
fjögurra ára í kosningunum 25.
oo 26. október næstk., hafið m. a.
O 7
hugfast:
Að Sjálfstæðisflokkurinn hef-
ur reynzt ótrúr flestum fram-
faramálum norðlenzkra byggða
og bæja.
Alþýðuflokkurinn er nú þjónn
hans. Alþýðubandalagið er undir
stjórn kommúnista.
Alþýðuflokkurinn og Alþýðu-
bandalagið sviku vinstri stjórn-
ina í óþökk alls almennngs og
guldu m. a. þess vegna afhroð í
síðustu kosningum.
Það er eðlilegt og hyggilegt að
treysta bezt þeim flokki, sem
skyldastur er ungmennafélögun-
nm og samvinnuhreyfingunni.
xB
vara oddviti nefdarinnar. Ég var
oddviti hennar frá 1915 og Jjegar
ég fór á þing á árununt 1924—28,
gegndi Jóhaíines þeim störfum í
fjarveru minni og skilaði [jeim af
sér við heimkomu mína í röð og
reglu, fleiri trúnaðarstörfum gegndi
hann, var t. d. í sóknarneírid
o. s. frv..
Jóhannes sál. var vel skáldmælt-
ur, enda af skáldum og líagyrðing-
um kominn, urðu margar af lausa-
vísum lians a. m. k. héraðsfleygar.
Hann var prúðmenni í allri fram-
göngu, fríður sínum og manna
skemmtilegastur í allri umgengni,
einkum í góðra vina hóp, Jjví hann
var dálítið hlédrægur og ekki gef-
inn fvrir að láta á sér bera í marg-
ntenni. Gestrisni Jjeirra hjóna var
viðbrugðið og Jjó ekki væru mikil
húsakynni á Engimýri, var J>ar
eftirsóttur gististáður lerðamönn-
um, var j>ar oft margmenni og glatt
á hjalla.
Eftir að þau lijónin hættu bú-
skap dvöldust þáu á heimilum
barna sinna, en voru þó „sjálfra
sín", fyrst lengi á Vindheimum
hjá Jóhannesi syni Jjeirra og nú
síðast hjá Maríu dóttur sinni í
Holtagötu 10 á Akureyri.
Jóhannes var lengst af heilsu-
hraustur, Jjó skeði Jjað fyrir rúm-
um 20 árum, að hann lekk sjúk-
dóin í annað augað, sem endaði
með Jjví að taka varð ]>að burt. Á
hinti auganu fiélt 'Jiauu riokkurri|
sjón lil æfiloka. Síðast liðinn vetur
varð liariri fyrir því áfalli, að radd-
færi háits urou skyndilcga máttlausj
svo að hann gat samia og ekkert
talað. Ég kom trl hatls í' stfiriar og
skildi J)á ckkert, sem haun reyndi
að segja nema já og nei.-Tók ]>á
lífið að gerast dauflegt, enda skrif-
aði hann Jjessa vísu á blað fyrir
stuttu:
„Óski’jp finnst mér lífið leitt,
h'tið á að byggja,
málið farið, augað eitt,
ekkert nreð að»tyggja.“
Hann var þó glaðlyndur að eðlis-
fari, enda sýnir þessi vísa ekki líls-
viðhorf hans, heldur aðeins þá
raun gamals manns að verða ósjáll-
bjarga. Agli Skallagrímssyni þótti
líka dauflegt sjtmleysið í ellinni,
Jjó karhnenni væri.
Ég var sem drengur í brúðkaupi
þeirra Jc'jhannesar og Guðnýjar,
enda var Jjað haldið á heimili for-
eldra minna og áttu Jjau |jar heima.
Síðan, eða rúni 60 ár, hef ég þekkt
Jóhannes náið og Jjegar ég Jjrosk-
aðist urðum við lélagar og lengi
samstarfsmenn. Við fóruin marga
förina saman og var |>á stundum
glatt á hjalla. Ég Jjakka honum
nú langa og góða samfylgd og kveð
hann hiuzlu kveðju með einlægri
vináttu og Jjökk.
Og nú í dag, 15. okt., er Jóhann-
es í Engimýri lagður til hinztu
livíldar í kirkjugarðinum á Bakka
í Öxnadal, sveitinni okkar, sem
hann alltaf unni og lifði og starf-
aði öll beztu manndómsár sín.
Öxnadalur býður liann velkominn
heim.
Árásir Sjálfstæðisflokksins og Alþýðn
flokksins á samvinnulireyfinguna
Bernharð Steíánsson.