Dagur - 16.12.1959, Blaðsíða 5

Miðvikudaginn 16. desember 1959
D A G U R
5
Sjötugsafmæli tvíburasystkina
honum og eignaðist snemma
sömu áhugamál og hann. Hugur
hans hneigðist snemma að bú-
skap og heimilishaldi á Gaut-
löndum, og hvíldu og nokkrar
áhyggjur á honum, unglingnum,
í fjarveru föður síns, sem þá var
bæði alþingismaður og kaupfé-
lagsstjóri á Húsavík, auk annarra
starfa.
Jón Gauti stundaði nám í
Gagnfræðaskólanum á Akureyri
og lauk þar prófi með ágætis
einkunn 1909. Hann giftist Önnu
Jakobsdóttur frá Narfastöðum í
Reykjadal vorið 1917 og tóku þau
við búi á Gautlöndum vorið 1918.
Anna, sem var gáfukona og mik-
ilhæf húsmóðir, lézt 10. febrúar
1934 frá 4 ungum börnum. Þau
eru: Ásgerður, bankaritari í
Reykjavík, Sigriður, gift Ragnari
H. Ragnar söngkennara á ísafirði,
Böðvar, bóndi á Gautlöndum,
giftur Hildi Ásvaldsdóttur frá
Ökrum, og Ragnhildur, gift Jóni
Sigurgeirssyni frá Helluvaði,
sjúkrahússráðsmanni á Akureyri.
Bú sitt hefur hann stundað af lif-
andi áhuga og oft gert tilraunir
með ýmislegt á ýmsum sviðum
búskapar og oft miðlað öðrum
fróðleik af reynslu sinni. Bújörð
hans, sem er tveir þriðju hlutar
af Gautlöndum, hefur tekið
miklum stakkaskiptum í lians
búskapartíð, þó að stærst hafi
skrefin verið síðan Böðvar sonur
hans fór að búa með honum, en
Böðvar hefur numið búfræði í
Noregi og er gæddur sama dugn-
aði og áhuga og faðir hans. En
þetta er ekki nema hálfsögð saga,
þó að birt sé, og látið vel af bú-
skap hans á Gautlöndum, því að
sá maður, sem alla sína starfsævi
hefur verið hlaðinn trúnaðar-
störfum, hlýtur að láta þar eftir
sig glögg spor í samtíðinni. Hann
hefur verið oddviti Skútustaða-
hrepps síðan 1919, eða í 40 ár.
Sá sem svo lengi hefur haldið um
stjórnvöl eins sveitarfélags hefur
oft hlotið að bera þungar áhyggj-
ur. Óhætt mun að fullyrða að
honum hafi farizt hin langa sveit
arstjórn mjög vel úr hendi, og
aldrei hefur neinum manni verið
teflt fram til þess að keppa við
hann um þetta starf. Formaður
skólanefndar hefur hann verið
lengi og unnið kappsamlega að
því að koma upp heimavistar-
skóla, og er hann nú í smíðum.
Hófst bygging hans á sl. vori.
Hann hefur átt sæti í sýslu-
nefnd um tuttugu ára skeið.
Sveitarmenn héldu honum
samsæti þegar hann var sextugur,
í þakkarskyni fyrir þann þrjátíu
ára starfstíma sem þá var að
baki. Frá því 1922 hefur hann
ýmist verið í stjórn Kaupfélags
Þingeyinga eða endurskoðandi
þess. Þá hefur hann setið í yfir-
skattanefnd Þingeyjarsýslu síð-
an 1921. Hann hefur átt sæti á
öllum fundum Stéttarsambands
bænda frá stofnun þess, og nú í
nokkur ár í Framleiðsluráði
landbúnaðarins. Fjölda mörgum
störfum innan sveitar og héraðs
hefur hann gegnt, og hann mun
hafa verið síðasti umboðsmaður
Norðursýsluumboðs yfir jarð-
eignum ríkisins. Hann er mjög
fróður og víðlesinn og hefur
skrifað í blöð og tímarit ýmsar
greinar, einkum um þjóðhags- og
menningarmál. Þá hefur hann
samið sögu Kaupfélags Þingey-
inga, allmikið rit.
Hann hefur verið skipaður í
nefnd til þess að undirbúa laga-
frumvörp nokkrum sinnum, og
nú dvelst hann í Reykjavík við
störf í nefnd, sem fjallar um af-
réttarmálefni. Er hann skipaður
til þess af Búnaðarfélagi íslands.
Þangað senda sveitarmenn
honum á afmælisdaginn hlýjar
kveðjur og þakkir fyrir langt og
dáðríkt ævistarf.
Pétur Jónsson.
Hólmfríður á Arnarvatni er
bráðum búin að lifa 70 ár. Það
virðist ekki langur tími, þegar
litið er til baka, en þó er það svo,
að fáar konur hafa afkastað
meira starfi en hún, bæði and-
lega og líkamlega, enda orðin dá-
lítið þreytt. Hún er gædd óvenju
miklum gáfum, og virðist því
kjörin forstöðukona af guðs náð,
enda systir Kristjönu Pétursdótt-
ur forstöðukonu Húsmæðraskól-
ans á Laugum, sem látin er fyrir
nokkru.
Hún naut máske meiri mennt-
unar en almennt var fyrir 50 ár-
um, það er að segja, hún var
gagnfræðingur, og þótti það
Hólmfríður Pétursdóttir. Jón Gauti Pétursson.
býsna mikil menntun í þá daga.
Að því námi loknu tók hún til
starfa á heimili föður síns og
einnig ýmsum framfaramálum
í sveitinni, svo sem ungmenna-
félagi, lestrarfélagi cg kvenfélagi,
og stóð bar ætíð í broddi fylking-
ar með rögg og skynsemi, seinna
varð hún forstöðukona Kven-
félagasambands Þingeyinga og er
það enn.
Hún giftist Sigurði Jónssyni á
Arnarvatni, sem þá var ekkju-
maður með 6 börn, og reyndist
hún börnum hans sem móðir, og
reynist þeim enn, og einnig
börnum þeirra, þó að þau séu
orðin tvístruð að heiman, og hafi
stofnað sín eigin heimili.
Með manni sínum átti hún 5
börn, sem hún dvelur nú hjá til
skiptis. Það er stór barnahópui'-
inn hennar Hólmfríðar, sem hún
breiðir sig yfir sem bezt. Það
lætur að líkum, að oft hefur ver-
ið mannmargt á hennar heimili,
því þurfti bæði þrek og þol til að
starfa og stjórna, en samt sem
áður var hún ætíð reiðubúin til
að sinna opinberum málum, sem
útheimtu þó nokkurn tíma. Oft
flutti hún erindi á samkomum,
bæði til fróðleiks og skemmtunar,
og flytur enn. Það er svo dásam-
legt hvað henni er létt um að
taka til máls, og er sérstaklega
gott og þroskandi að hlusta á
hana, hún virðist geta svipt burtu
drunga og dvala úr hugum sam-
ferðafólksins og jafnvel fyllt
menn anda og krafti, ef svo mætti
segja.
Að nokkru leyti má segja að
Hólmfríður sé og hafi verið ham-
ingjumegin í lífinu, þó að oft hafi
mætt henni örðugleikar, þá hefur
hún kunnað að taka þeim og
sigrast á, án þess að láta bugast,
sumir eru þannig gerðir og vaxa
við hverja raun, sjá alltaf eitt-
hvað, sem gefur lífinu gildi. Hún
hefur margoft sótt kvennafundi
út um allt land, og komið þar
ætíð fram með sæmd. Kvenna-
þingum hefur hún oft verið á í
Reykjavík, og sagði mér merkur
Reykvíkingur, að við mættum
vera stoltar af að eiga annan eins
fulltrúa. Þar er hún ætíð með
þeim glæsilegustu, bæði í sjón og
raun, er heilsteypt í framsögn og
fylgir málum vel eftir til sigurs.
Hún hefur verið í stjórn Hús-
mæöraskólans á Laugum frá
byrjun og er enn. Hún vill nú
frekar fara að draga sig í hlé frá
opinberum störfum, sem von er,
það er nú ekki vandalaust að
velja konu í hennar stað. — Hún
Hólmfríður er nú samt ekki setzt
í helgan stein, nú kennir hún
barnabörnum sínum, og saumar
á þau, og hún er hreint ekki í
vandræðum að taka til máls
ennþá.
Eg vildi mega óska þess að hún
fengi að halda heilsu og kröft-
um sem lengst sér og sínum og
okkur öllum til blessunar.
K. G.
Árið 1889 var að mörgu leyti
fremur dapurt og erfitt í Mý-
vatnssveit. Árferði hafði ekki
verið gott á undanförnum árum,
og það var að losna um fólkið,
svo að þetta ár fór dálítill hópur
til Ameríku, en alls flutti 48
■manns burtu úr sveitinni, en 31
inn í staðinn. Á hreppamótunum,
haust og vor, var helzt rætt um
bága afkomu sveitarsjóðsins,
enda var framfærsluþungi mjög
mikill á honum. Um vorið, þann
26. júní, dó Jón Sigurðsson al-
þingismaður og dannebrogsmað-
ur á Gautlöndum af afleiðingum
af byltu af hestbaki á Oxnadals-
heiði. Hann hafði verið höfðingi
þessarar sveitar, lengi hreppstjóri
og oddviti lengst af þann tíma,
sem hreppsnefnd hafði starfað
hér, en látið af þeim störfum rétt
áður en hann lagði upp í þingreið
sína, sem varð hans hinzta för.
Hann var þjóðkunnur stjórnmála
maður og hafði verið forseti Al-
þingis. Utför hans var mjög fjöl-
menn cg virðuleg, og hafði komið
þar glöggt í ljós, hve mikill
harmur var kveðinn að sveitar-
mönnum við fráfall hans. Hinn
19. ágúst þetta sama ár féll svo
ekkja hans í valinn, Sólveig
Jónsdóttir húsfreyja á Gautlönd-
um, ekki síður elskuð og virt en
hann.
En of snemmt er að rita annál
nokkurs árs fyrr en það er liðið,
og svo fói' hér, að síðasti mánuð-
ur ársins gaf þessari sveit einn
mikilsverðan hamingjudag, og er
það hann, sem hér á að minnast
að nokkru. Þann 17. desember
fæddust tvíburar, sveinn og mey,
á Gautlöndum, og voru foreldrar
þeirra Pétur Jónsson bóndi,
sonur þeirra nýfráföllnu heið-
urshjóna, og kona hans, Þóra
Jónsdóttir, Jónassonar bónda á
Grænavatni. Nú eiga þessi tví-
burasystkin sjötugsafmæli 17.
desember, og vil eg hér minnast
Jóns Gauta Péturssonar með
nokkrum orðum, en treysti því
að Hólmfríðar systur hans verði
líka minnzt, því að bæði eru
þjóðkunn. ,
Jón Gauti Pétursson hefur átt
heima á Gautlöndum alla. ævi
sína. Móðir hans féll frá þegar
hann var 5 ára, og hafði hann því
meira af föður sínum að segja,
og varð fyrir miklum áhrifum af
FERÐAÞÆTTIR
FRÁ RÚSSLANDI
(Frnmlmld i'ir jólablnði.)
Vnlið um tungumál.
Eitt af þvl, sem mcsta athygli vekur
á þessari sýningu í heild, er það, að víða
eru kvikmyndasýningar í sérstökum tækj-
um með skífu líkri og á sjónvarpi. Mcð
því að styðja á takka, getur maður fengið
að sjá kvikmynd um efni það, sem um er
fjallað í viðkomandi sal. Við sáum til dæm-
is kvikmynd um þróun húsabygginga í
Ráðstjórnarríkjunum, þar sem vinnuað-
ferðir voru sýndar nákvæmlega. Mcð því
að styðja á hnapp gat maður eiunig valið
á hvaða tungumáli skýringarnar með
myndinni væru fluttar.
1 annarri aðaldeild sýningarinnar er
fjallað tim iðnað og samgöngur. í þriðju
deildinni er landbúnaðurinn allsráðandi,
en í Jjcirri fjórðu eru sýndar byggingar,
aukning orkuvera o. s. frv. Við fórum af
þessari sýningu ákveðnir í að koma þang-
að aftur, cn af því gat þó ekki orðið.
Circarama.
Hið síðasta, sem við sáum á þessari sýn-
ingu, voru kvikmyndir á Circarama-tjaldi
(hringtjaldi), en það mun nú talið nýjasta
nýtt í kvikmyndasýningum, og enginn
efast um, að þar standa Rússar framarlega.
Bandaríkjamenn sýndu þetta á heimssýn-
ingunni í Briissel, en útbúnaður Rússa
er talinn ennþá fullkomnari, ef marka
má þá sjálfa. Þarna stóðum við á miðju
gólfi, en atburðir kvikmyndarinnar gerð-
ust allt í kring um okkur. Við vorum
isjálfir í miðju atburðanna. Stundum
vorum við staddir í járnbraut, bíl eða flug-
vcl, þutum áfram, en sjónarsvið myndar-
innar var allur sjóndeildarhringurinn.
Sénnilega er ekki auðvelt að sýna skáld-
ságnaatburði á þennan hátt, efni flestra
sk,emmtikvikmynda, og erfitt er að standa
lengi og snúa sér í hringi, en varla get
ég hugsað mér neina betri aðferð við að
sýna landslagsmyndir.
Hús vináttunnar.
Einn fyrsta daginn í Moskvu var okkur
tjáð, að við værum boðnir í „Hús vinátt-
unnar við ercndar þjóðir" (House of
Friendship with Foreign Peoples). I>að
vissi ég að vísu fyrir, að Rússar leggja
mikið kapp á að efla vináttu við aðrar
þjóðir, og heyrt hafði ég þessarar stofn-
unar getið að einhverju, en þó vissi ég
ekki stöðu þess nákvæmlega. Og það er
svo, að eftir heimsóknina þangað vefst
fyrir mér að gera nákvæmlega grein fyrir
henni. Megiriatriði málsins er þó það,
að þetta er opinber stofnun til að leggja
stuncl á vináttu og frið við aðrar þjóðir
og efla áhuga Rússa á öðrum þjóðum
og þeirra lífi.
Áhugi á lcngslum við framandi þjóðir.
Stofnunin er til húsa í gömlu og virðu-
legu auðmannshúsi frá öldinni sem leið.
Lagt er kapp á að stofna vináttu og menn-
ingartengslafélög við sem flestar þjóðir.
Forseti stofnunarinnar og ýmsir fleiri
tóku á móti okkur, þar á meðal stúlka
ein, sem var fulltrúi og frömuður í
„Menningartengslum Ráðstjórnarríkj
anna og íslands." Var hún einnig túlkur
forseta, sem hélt drjúgan ræðustúf um
friðinn og vináttuna og starf stofnunar
sinnar.
Við spurðum, hversu gömul stofnunin
væri.
Kom í ljós af svörunum, að hún er svo
til ný af nálinni, eða }>að eru að minnsta
kosti núverandi starfshættir hennar. Að
markmiði sínu vinnur hún með því að
stofna áhugamannafélög um livert ein-
stakt land sem víðast í Ráðstjórnarríkjun-
um. Fyrsta félagið, sem stofnað var í þess-
um dúr, er íslandsvinafélagið í Moskvu,
og komst það á laggirnar snemma síðast-
liðið vor. Hafa nú 30 slík félög verið
stofnuð. í þessum félögum fer fram hin
mikilsverðasta kynning á allan hátt:
haldnir fyrirlestrar á fundum, um hin
framandi lönd og sýndar kvikmyndir. Auk
þess er lagt kapp á að skiptast á hópum
ferðamanna, en ekki sízt eru gagnkvæmar
lieimsóknir listmanna mikilsverðar. Má
í þessu sambandi minna á MÍR, scm feng-
ið hefur marga ágæta sovét-listamenn til
íslands, en af þeim góða félagsskap virðist
heldur hafa dregið upp á síðkastið.
Rússarnir spurðu mikið um MIR og
starf þess, og það virtist vera sama, hvar
við komum í Ráðstjórnarríkjunum, alls
staðar þekktu menn MIR, að minnsta
kosti að nafni til. Kann það að standa
í einhverjum tengslum við, hversu
skemmtilega nafnið er myndað með tilliti
til skammstöfunarinnar: mir = friður á
rússnesku (mir miru, lieiminum frið, er
eitt þeirra slagorða, sem víðast eru fest
upp á hátíðum Sovétþjóða), en grund-
vallarhugsjón þessara landkynningarfél-
aga er auðvitað friðurinn.
Minntust Jónasar.
Hvarvetna verður þess vart, að Rússar
eru þyrstir í fróðleik um framandi lönd
og þjóðir, enda liefur komið í ljós, að
áhugi fvrir vináttufélögum er mikill og
almennur. Er vissulega vert, að íslend-
ingar sýni íslandsvináttufélaginu í
Moskvu sóma. í vor hélt félagið hátíðar-
fund til að minnast 150 árstíðar Jónasar
Hallgrímssonar, og Ivanoff, prórektor við
Moskvuháskóla, sem var á íslandi 1956,
flutti erindi. Hann og ýrnsir aðrir fröm-
uðir í menningarmálum Ráðstjórnarríkj-
anna eru meðlimir í félaginu.
Guðrún frn Lundi og Kristján Albertsson.
Vináttuhúsið likist að sumu leyti fél-
agsheimili, m. a. er þar bókasafn, en lögð
er áherzla á að eiga bækur frá öllum þeim
löndum, sem vináttufélögin efna til sam-
bands við. Er við sáum bókasafnið, báð-
um við urn að fá að sjá, livað til væri
íslenzkra bóka. Vegna flutnings, var okkur
tjáð, var ekki hægt að sjá nema lítið
af þeim. Þar voru Ijóð Jónasar, en tvær
bækur voru þar, sem sízt var að vænta:
hið umdeilda leikrit Kristjáns Alberts-
sonar og ein skáldsaga Guðrúnar frá
Lundi. — Davið Erlingsson.