Dagur - 06.04.1960, Blaðsíða 5

Miðvikudaginn 6. apríl 1960
D A G U R
5
JÓNAS JÓNSSON FRA HRIFLU:
Tveir aíreksmenn í Eyjafirði
Tveir skörungar fæcklir við Eyja-
fjörð, Tryggvi Gunnarsson og Hall-
grímur Kristinsson, hafa markað
djúp spor í sögu héraðsins og alls
landsins. Tryggvi er raunvérulegur
landnámsmaður á Oddeyri. Hann
byggði þar fyrsta mikla verzlunar-
húsið og hann ræktaði ntikið af eyr-
inni fyrstur manna.
Hallgrímur Kristinsson grund-
vallaði hina nýju Akureyri. Kaupfé-
lagshúsið, þar sem hann starfaði
lengst og mest í í hinum norðlenzka
höfuðstað, var nærri núverandi
háfnarbryggju. Þá keypti Hallgrím-
ur, á meðan hann starl'aði í litla
timburhúsinu, lóð þá hina fögru og
góðu, þar sem nú er meginheimili
Kaupfélags Eyfirðinga.
Tryggvi Gunnarsson og Hallgr.
Kristinsson eru jress háttar menn,
sem fólki þykir, þegar saga þeirra
er öll, ástæða ti! að minnast með
því að reisa þeim myndastyttu.
Fyrir nokkrum árum sagði merk-
ur Akureyrarbúi, sem þá hafði ver-
ið þar lengi nokkur valdamaður, að
hann gerði ráð fyrir að síðar iriyndi
verða reist virðuleg mynd af Tr.
Gunnarssyni á miðju Eiðsvallatorg-
inu á Oddeyri. Síðan hefur ekki
verið á það minnzt opinberlega,
enda- er ekki hægt að gera allt í
senn, en Jress má geta, að engir
verulegir erfiðleikar eru á því að
reisa styttu af Tryggva Gunnars-
syni. Ríkarður Jónsson hefur gert
af honum afbragðsgóða brjóst-
mynd, sem síðar var steypt í eir á
leiði hans í Jtinghúsgarðinum. Auk
Jtess er lil af hóriúm mikill fjökli
mynda á ölhun aldri, enda var
hari'n sjálfur éinri fyrsti myndasmið-
ur á Jslandi. Lts'famérih framtíðar-
innar eiga auðvelt með að mæra
Jicnnan merkismann með mynd úr
varanlegu efni, Jtegar tími Jtykir til
kominn.
Þegar Einar Jóhsson myndhöggv-
ari gerði mynd Jtá af Jóni Sigurðs-
syni, sem er á miðjum Austurvelli,
gat hann stuðzt við ágæta brjóst-
mynd í marmara eftir norska mynd-
höggvarann Bergsfien, og ])ó að
Einar fylgdi fyrirmyndinni ekki ná-
kvæmlega, þá var mjög auðvelt fyr-
ir listamanninn að ná líkingu for-
setans, þó að hann væri löngu fall-
inn frá.
Hugmyndin um styttu Tryggva
Gunnarssonar á Eiðsvelli verður
ekki rædd liér frekar rrú, heldur til-
laga Hólmgeirs Þorsteinssonar á
fundi í Akureyrardeild Kaupfélags
Eyfirðinga nú í vetur. Þar var byrj-
að að hefja samskot og fjárframlög
vegna styttu af Hallgrími Kristins-
syni. Því máli var vel tekið. Þegar
Hallgrímur andaðist, var ekki til
af honum nein varanleg mynd, og
Jrví miður voru ljósmyndir, sem af
honum liöfðu verið verðar, ekki
sérlega heppilegar til þess að mynd-
höggvari gæti notað J>ær sem grund-
völl að varanlegu listaverki. En
vinir Hallgríms í Reykjavík, sem
hörmuðu fráfall hans 1923, gripu
þá strax til þess ráðs að fá Ríkarð
Jónsson myndhöggvara, sem var all-
kunnugur Hallgrími, til að gera ris-
mynd af hinurn látria forstjóra og
byggja í senn á ])eini ljósmyndum
sem til voru og sjálfssýn. Ríkarður
var glöggur og eftirtektarsamur
maður og hafði oft séð Hallgrím.
Þetta lánaðist svo vel, að Ríkarði
tókst að gera rismynd af Hallgrími,
sem er frábærlega góð og miklu
betri heldur en nokkur Ijósmynd,
sem nokkurn tírna var af honum
gerð. Þessi mynd er allvíða til, bæði
í Sambandinu, hjá nokkrum kaup-
félögum og hjá vinum og vanda-
mönnum Hallgríms Kristinssonar
Jafnframt Jiessu höfðu sumir vin
ir HaíÍgríms heitins verið svo fram
sýnir að Jieir komu því til leiðar, að
Sambandið eignaðist skrifstofuhús-
gögn hans og myndir, sem hann
hafði haft þar og nokkurn hluta
bókasafnsins. Þessum hlutum er nú
komið fyrir á smekklegan hátt í
Sambandshúsinu. Þar er Hallgríins-
stofa, að sumu leyti sambærileg við
tilraunir Tryggva heitins Gunnars-
sonar, Jiegar hann keypti eflir Jón
Sigurðsson látinn nokkuð af hús-
nninum hans, og eru jieir nú geymd
ir í Þjóðminjasafninu.
Meðal muna í Hallgrímsstofu er
göngustafur hans einkennilegur og
sérkennilegur og listræn göngukápa
með belti.
Vinir HalJgríms vildu tryggja, að
Jiessir hlutir gætu orðið til gagns
síðar meir, cf til mála kæri að reisa
honum styttu. Fengu Jieir bezta
Ijósmyndara Reykjavíkur til að
taka mynd af nákomnum frænda
Hallgríms, sem líktist honum bæði
um vöxt og yíirbragð, í Jiessum
búningi. Kemur kápan og göngu-
stafurinn af goðu haldi fyrir lista-
marin sem á að reisa styttu hans.
Menn geta litið svo á að Jiessi
hugulsemi sé fremur barnalcg, en
hitt mun peynast, að hér er um að
ræða frámsýni, sem getur orðið að
miklu gagni. Verða oft mikil mis-
smíði á minnismerkjum af látnum
mönnum, Jiar sem skortur var á
fyrirmyndum. Stytta Skúla fógeta i
Reykjavík hefur orðið fyrir höroum
dómum eins og kunnugt er. Sama
er raunin á um styttu Jakobs Hálf-
danarsonar í liúsi Kaupfélags Þing-
eyinga. Brjóstmynd af Þorsteini Er-
lingssyni var reist í sumar sem leið
við fallegan foss hjá Hlíðarenda-
koti, en hún er svo ólík skáldinu, að
frændum og vinum þykir lítt við-
unandi að liún standi Jtar til lang-
frama. Frægasta dæmið um mis-
heppnaðar höggmyndir er hafgyðj-
an í Reykjavíkurtjörn.
Eg hygg að vel fari saman sá hug-
ur, sem kemur fram t tilliigu Hólm-
geirs Þorsteinssonar um styttu af
Hallgrími Kristinssyni, og sú frant-
kvæmd málinu til undirbúnings, er
gerð hefur verið af mönnum, sem
störfuðu með honum síðustu ár
hans í Reykjavík. Geta má Jiess, að
sennilegt er að listamaður sá, sem
fengi það verkefni að gera styttu aí
Hallgrími, muni fagna Jjví, að til
skuli vera stafur lians og göngu-
kápa með belti.
Stytta Hannesar Hafsteins í Rvík
er að flestu leyti góð, en götufrakki
hans gefur styttunni ekki sérstakan
veruleikabæ. Itfiklir myndasmiðir
virðast hafa mikla trú á því að nota
léttar göngukápur á styttum af
merkum mönnum. Má Jiar nefna
styttu Egils Skallagrímssonar í Osló.
styttu Snorra Sturlusonar í Reyk-
holti, báðar eftir Vigeland, og
styttu Bertels Thorvaldsens í Rvík.
Ekki hentar að segja listamönn-
um fyrir, hversu Jieir eigi að géra
myndir af merkum mönnum, sent
fallnir eru lrá, en Jress munu flestir
myndasmiðir kreljast, að íá nokk-
urn efnivið til stuðnings við
myndasmíðina.
Surnir menn álíta að stytta af
Hallgrími Kristinssyni eigi að vera
á Akureyri. Aðrir nefna höfuðað-
setur Sambandsins, Bifröst. Mætti
vel nefna líka Reykjavík í Jjessu
sambandi, því að Jiar mun verka
hans lengi verða minnzt.
Að visu mun heldur snemmt að
ræða Jjessa lilið málsins, en ég vil
samt benda á, að varðandi minn-
ingu Hallgríms getur verið um
tvennskonar framkvæmdir að ræða.
Annars vegar styttu lians, og sýnist
mér að lnin eigi hvergi betur heima
en á Akureyri, þar sem liann hóf
sitt þýðingarpikla starf. Hin fram-
kvæmdin væri ævisaga. Myndi all-
vel fara á að önnur framkvæmdin
gerðist undir forystu Eyíirðinga en
hin á vegum Sambandsins.
Nokkru eftir að Hallgrímur Ivrist
insson andaðist gerðist myndasmið-
ur einn, sem var honum ókunnug-
, ur, til að rnóta af honum brjóst-
mynd í fullri stærð. Mun hún vera
til á tveim stöðum, í Reykjavík og
á Akureyri. Þennan myndasmið
vantaði tækni og þekkingu til að
gera listaverk af Jiesu tagi og var
auk Jiess ókunnugur Hallgrími.
Þótti vinum og frændum Hallgríms
leitt að til skyldi vera mynd úr var-
anlegu efni til að tákria Jiennan
glæsilega merkismann, er væri hon-
um ]>ó ósamboðin á allan liátt og
hlyti að gefa seinni kynslóðum al-
ranga hugmynd úrii höfuðleiktoga
íslenzkrar samvinnu. Þessir menn
hafa leitað til Ríkarðs Jónssonar og
fengið hann til að gera brjóstmynd
af Hallgrími eftir Jieirri rismynd, er
harin hafði áður gert fyrir mörgúm
árum. Ríkarður hefur lokið jiessu
verki, og er sú rnynd með afbrigð-
um góð. Geta menn séð lauslega
mynd af henni í Sunnudagsblaði
Alþýðublaðsins fyrir skömmu, þar
sem brugðið er upp skyndimynd af
vinnustofu Rfkarðs. Sést hann ]>ar
við vinnu sína, og frarnan við hann
er Jressi nýgerða brjóstmynd af Flall
grími Kristinssyni.
Getur J>essi mynd orðið til mikils
gagns, ef reist verður stytta Hall-
gríms Kristinssonar.
Hvað ællarðu þér að verða?
Framhald af 1. siðu.
Helgasonar. Og Olafur Gunnars-
son flutti einnig ávarp við þetta
tækifæri.
Að þessari athöfn í bátíðasal
skólans lokinni, hófst svo starfs-
fræðslan sjálf í hinum ýmsu
vistarverum skólans. Hvarvetna
voru hæfir menn og konur við-
búin að leysa ur spurningum
unglinganna og fræða þá.
Aðsókn að starfsgreinunum
var auðvitað mjög mismunandi.
En nokkur hundruð óskuðu
fræðslu og völdu á milli 60
starfsgreina.
Það er Æskulýðsheimili
Templara til sóma, að hafa kom-
ið á þessum starfsfræðsludegi.
Þetta er annar starfsfræðslu-
dagurinn á Akureyri, hinn var
haldin hér fyrir þremur árum,
einnig á vegum templara. Að-
sókn var helmingi meiri nú.
Ólafur Gunnarsson, sálfræð-
ingur, skipulagði daginn, en
Hannes J. Magnússon, skólastp,
Á 109 ára afmæli Káins,
7. apríl 1960
Margur sá finnst, er frægur telzt
fyrst, þegar hann er dáinn,
og ljóðhagans umbun er þá helzt
umstang í kring um náinn.
Fyrir sín snjöllu og lipru Ijóð
lítið fékk gjald hjá sinni þjóð
góði og gamli Káinn.
Or var flóttinn, í æsku hans,
á óbyggðar slóðir vestur,
þá hrjóstrugar sveitir heimalands
herjaði skoríur mestur.
Þá sýndist víst fáum um sveininn þann
að síðar fyndnastur yrði hann
og orðsnilldar æðstiprestur.
Af samferðamönnum vel hann var
virtur ,metinn og kynntur,
aldrei af ljóma upphefðar
ellegar fljóðum ginntur,
ckki naumur né aurasæU,
því aldregi var hann Mammons þræll,
en Bakkusi heldur hlynntur.
Þótt æ hann í stríði ætti við
armóð, barning og hnekki,
á basli og skuldum var skopleg hlið,
sem skáldinu duldist ekki,
þá skellti hann söðli á skáldfák sinn,
skeiðfráan vel og ófælinn,
en fullan með fjör og hrekki.
Úr öllu gamni hjá okkar þjóð
allmjög er þróttur dreginn,
cg þegar skerðist um þenna sjóð
%
þá verður margur feginn
vísum þess Braga-virktarmanns,
cg vona að Iifi snilli hans
og „húmorinn“, hinum meginn.
DVEUGUR.
Eiríkur Sigurðsson, skólastjóri
og Tryggvi Þorsteinsson, yfir-
kennari, skipuðu undirbúnings-
nefnd af hálfu templara.
Sextíu trúnaðarmenn starfs-
fræðsludagsins skrifuðu undir
tilmæli til Alþingis og stjórnar
fræðslumála, að aukin yrði
starfsfræðsla meðal æskufólks.
Samkvæmt upplýsingum frá
undirbúningsnefnd, skiptust ungl
ingar milli eftirsóttustu starfs-
greina á þessa leið:
1. Flugmál, leiðbeinendur Krist-
inn Jónsson, Guðlaugur Kristins
son og Sigrún Sveinsson. Nær
200 unglingar spurðust fyrir um
þessa atvinnugrein og þar af 70
stúlkur um flugfreyjustörf.
2. Löggæzla og umferðamál,
leiðbeinandi Gísli Ólafsson. 151
ungmenni spurðist fyrir um
þessa grein.
3. Síminn. Gunnar Schram leið-
beindi 100 manns.
4. Vélskóli, leiðbeinandi Jón
Einarsson. Hans fræðslu leituðu
56.
5. Læknisfræði. Jchann Þorkels-
son svaraði spumingum 55
ungra manna.
6. Skipstjórn og stýrimennska,
Þorsteinn Stefánsson leiðbeindi
50.
7. Bifreiðaakstur og bifreiÖaeft-
irlit, Svavar Jchannsson leið-
beindi 43.
8. Kjúkrun. Ragnheiður Árna-
dóttir leiðbeindi 40 ungum kon-
um.
9. Arkitektúr. Þar leiðbeindi
Jón Ágústsson 39 manns.
10. Kennarar, leiðbeinandi Jónas
Jónsson, 38 ungmenni leituðu
hans ráða.
11. Iðnnám. Jón Sigurggirsson
leiðbeindi 38 manns um iðnnám.
12. Leikarar, leiðbeiriandi Guð-
mundur Gunnarsson, fyrirspyrj-
endur 37.
13. íslenzk fræði. Sverrir Pálsson
fræddi 33 um þessa námsgrein.
14. Barnagæzla, leiðbeinandi
Dóróthea Daníelsdóttir fræddi
33 stúlkur.
15. Nátíúdufræði, leiðbeinandi
Steindór Steindórsson. Hann
leiðbeindi 32.
16. Húsgagnasmiði og tanlækn-
ingar hlutu jafna aðsókn hjá
þeim Jóhanni Ingimarssyni og
Jóh. Gunnari Benediktssyni, 27
í hvorri grein.
(17. Hárgreiðsla og lögfræði þóttu
jafn forvitnilegar atvinnugrein-
jar og veittu Guðrún ísberg og
Ragnar Steinbergsson 25 ung-
mennum fræðslu um þau mál,
bvort um sig.
Hér verður ekki lengur talið.
Eflaust verða upplýsingar þær,
sem unglingamir fengu, þeim til
gagns á tvennan hátt, bæði sem
staðgóð fræðsla og einnig og
ekki síður til umhugsunar um
hinar mörgu leiðir, sem opnar
standa ungu fólki. Eftir starfs-
fræðsluna í Barnaskólanum var
farið á nokkra vinnustaði með
þá, sem vildu. Gefjun og Iðunn
heimsóttu 100 unglingar, Hrað-
frystihús Ú .A. enn fleiri, Val-
björk 80, Þórshamar 45 og
Atla 56.