Dagur - 08.02.1966, Blaðsíða 5
4
Skrifstofur. Hafnarstræti 90, Akureyri
Símar 1-llGG og 1-1167
Ritstjóri og ábyrgðarmaður:
ERLINGUR DAVÍÐSSON
Auglýsingar og afgreiðsla:
JÓN SAMÚELSSON
Prentverk Odds Björnssonar h.f.
K J ÖRDÆMISÞIN G Eramsóknar-
manna á Laugum 1965 ályktaði um
nauðsyn þess að gera stórátak í skólá-
málum dreifbýiisins með það fyrir
augum, að unnt verði að fullnacgja
með eðlilegum hætti og í samræmi
við nútíðarkröfur löboðinni fráéðslu
skyldu og gera unglingum í sveitum
I og þorpum kleift að njóta framhalds-
I menntunar heima í héraði til jafns
við það, sem bezt gerist í kaupstöð-
um.
Benti þingið í því sambandi á
nauðsyn þess að fjölga héraðsskólum
í landinu og tók undir þá stefnu,
sem fram hefur komið hjá þing-
mönnum flokksins, að gerð verði
áætlun um byggingu a. m. k. sjö
nýrra héraðsskóla á næstu árum. I»ing
ið minnir alveg sérstaklega á nauð-
syn þess að reistir verði héraðsskól-
ar í Eyjafjarðarsýslu og Norður-Þing-
eyjarsýslu.
Kjördæmisþingið benti einnig á
nauðsyn þess að hið opinbera létti
námskostnaðarbyrði þeirra heimila,
sem senda verða börn og unglinga til
náms um langa vegu og e. t. v., sem
oft er, til vetrardvalar utan heimilis.
Kæmi þá til greina að greiða náms-
dvalarstyrki, eftir ákveðnum reglum,
svo og ferðakostnað eftir því sem við
ætti og framar því sem nú er gert.
Kjördæmisþingið taldi auk þess
æskilegt, að komið verði á í landinu
námslaunakerfi í Jtágu námsmanna,
sem leggja stund á dýrt nám heima
eða erlendis, enda er vinna til fjár-
öflunar með námi takmörkum bund-
in og í mörgum tilfellum óhugsandi.
Að öðru jöfnu, ætti slíkt fyrirkoinu-
lag að stuðla að styttingu námstíma
og meiri einbeitingu að námi. Þá
benti Jnngið á nauðsyn endurskoð-
unar fræðslukerfisins og mikilvægi
|>ess, að sérskólum verði dreift meira
um landið, en verið liefur og taldi
m. a. mikilvægt að Akureyri verði
markvisst og skipulega efld sem skóla
bær, enda ]>egar fyrir hendi traustur
grundvöllur undir víðtækara skóla-
starf í bænum. M. a. taldi þingið að
stefna beri að því, að fullkomin
tækniskóli taki þar lil starfa, sem
allra fyrst samkvæmt fyrirmælum í
lögum um Tækniskóla Islands. Einn-
ig, að vinna beri ]>ar að eflingu ann-
arra mennta- og menningarstofnana
og sköpun framtíðarskilyrða fyrir
æðri sérmenntun í einni eða annarri
mynd í höfuðstað Norðurlands.
AÐ BEIÐXI ritstjóra I
Dags lief ég tekiö sar.ian =
þeíía stutta yfirlit um I
barnafræðsluna á Norð- =
urlandi. Mér er Ijóst, að \
hér er um enga tæm- =
andi frásögn að ræða, |
heldur aðeins stiklað á =
nckkrum atriðum. =
Valgarður Haraldsson. \
Skólahverfi eru 64.
Á.Norðurlanái eru nú alls 64
skólahverfi, stór og smá, og í
vetur fer fram kennsla í þeim
öllum, þó með tveim undantekn
ingum, og sækja börn þaðan
skóla í noerliggjandi skólahverfi
eða stunda heimanám. Eftir
tegund skóla skiptast skóla-
hverfin þannig: Farskóla'nverfi
eru 17, heimavistarskólar í 20
skólahverfum og heimangöngu
skólar í 27 skólahverfum.
Láta mun nærri, að tala skóla
barna norðanlands sé um 4000.
Fjöldi fastra kennara mun vera
kerfi vort. Áðurnefnd könnun
hefur þegar borið nokkurn
ávöxt. í haust sem leið hófu 5
skólahverfi (í þrem skólum) til
viðbótar að framkvæma fræðslu
skyldu til 15 ára aldurs, auk
þess sem könnunin hefur að
sjálfsögðu átt sinn þátt í því að
vekja fólk til umhugsunar og
jafnvel up.dirbúnings á málum
þessum.
Ilöfum sofið cf lengi
á verðinum
En hvað hefur valdið þessum
drætti? Þrátt fyrir þá staðreynd
í fræðslulögum frá 1946, að þau
skuli „koma til framkvæmda á
árunum 1947—1953“, — eða fyr
ir næstum því 15 árum. Hér
verður engum sérstökum aðil-
um um kennt, hvernig málum
er komið, heldur hljótum við
öll að vera þar meira og minna
samsek. Við Norðlendingar höf-
um soíið illilega á verðinum,
rétt eins og menn liafi treyst
því, að samþykktin ein á lög-
unum, nægði málinu til frekari
framdráttar, — og þá jafnan
gleymt, nverjir hafa eigi frum-
kvæðið í málum þessum.
Ýmsar orsakir.
Af öðrum orsökum, og þá
kannski öllu áþreifanlegri má
nefna:
1. Lítill áhugi og vilji ein-
stakra skólahverfa að stofna til
samvinnu við önnur skólahverfi
greinar vegna kostnaðar eða
skorts á kennslukröftum, auk
þess sem árlegur kennslutími
er þar mun skemmri en í fjöl-
mennari skólahverfum.
A5 öðru leyti læt ég nægja
nú, að vísa til gildandi kost'.iað-
arlaga um skólarekstur og
sömuleiðis námsskrá fyrir
skyldunámsstigið.
Skoríur á skólabyggingum.
Sú staðreynd blasir við, að
erm í dag eiga 37 skólahverfi
norðanlands ekkert skólahús-
næði fyrir starfsemi sína, og fer
því skólahald þar fram í leigu-
húsnæði, — félagsheimilum eða
íbúðarhúsnæði, misjöfnu a5
gæðum og oft við fremur þröng
an kost.
Flestum er þó vel kunnugt,
að það hefur löngum verið
stefna fræðslumálastjórnar að
sameina smærri skólahverfi um
byggingu samskóla fyrir fleirL
hreppa. Veit ég, að fyrrverandi
námsstjórar spöruðu livorki
tíma né fyrirhöfn til þess að
vinna að framgangi þessara
mála. Þótt ekki sé hægt að
segia, að hinn sýnilegi árangur
eða afrakstur af sameiningat'-
starfi þeirra sé enn mikill, að-
eins einn samskóli á öllu Norð-
urlandi, Þelamerkurskóli í Eyja
firði, þá er óhætt að fullyrða,
að þeir hafa með árvekni sinni
og dugnaði vakið þá öldu, sem
hér eftir verður ekki lægð. Á
Ileimavistarbarnaskólinn á
unandi og öflugt skólasetur
handa æskufólki sínu.
Nýir skólar.
Öllum áðurgreindum sam-
skólum (utan Eyjafjarðar) er
T> f X I ^ 'f j XT \ I i.
Darnarræo! slan a i>< 3rourIandi
160 og stundakennarar 51, auk
þess sem margir fastir kennar-
ar hafa á hendi aukakennslu.
Fræðsluskyldu óvíða fullnægt.
Á sl. skólaári, 1964—1965,
höfðu aðeins 15 skólahverfi á
Norðurlandi náð að framkvæma
gildandi lagaákvæði um fræðslu
skyldu til 15 ára aldurs, en í
öðrum skólahverfum, 49 að tölu,
fór kennsla fram eftir undan-
þágu þeirri, sem fræðslulögin
nr. 22 1946 veita, þ. e. a. s. að
fræðsluskylda skuli aðeins ná
til 14 ára aldurs, og nær þetta
ákvæði til um þriðjungs allra
skólabarna á Norðurlandi.
Þokar í rétta átt.
Sl. ár var fyrir tilstuðlan
menntamálaráðherra, dr. Gylfa
Þ. Gíslasonar, athugað, hvaða
möguleikar væru á því, að gild-
andi lagaákvæði, um fræðslu-
skyldu til 15 ára aldurs, gæti
komið til framkvæmdar í öll-
um skólahverfum landsins, og
þá í beinum tengslum við barna
fræðsluna. Ég tel, að hér hafi
verið stigið ákaflega heillaríkt
spor, og þar með mörkuð öllu
skýrari og ákveðnari stefna í
skólamálum til að vinna eftir
en áður hefur tíðkast, og virð-
ist mér hér jafnframt beinast í
þá átt að leiðrétta og samræma
þær kröfur, sem gera þarf um
xnenntun æskunnar í landinu,
en þó um íéið að efla og treysta
enn meir núverandi fræðslu-
um byggingu og rekstur sam-
skóla fyrir fleiri hreppa.
2. Komið hefur í ljós, að í
mörgum skólahverfum er
kennslueiningin, (þ. e. tala nem
enda í aldursárgangi), það lág,
að vart er hugsanlegt, að þau
ein sér geíi komið á skyldu-
námsfræðslu, sem standist þær
kröfur, er í dag eru gerðar
um fjölbreytni og gæði slíks
náms. Sú hefur líka raunin orð-
ið, að víða í fámennari skóla-
hverfunum verður að fella nið-
ur nokkurn hluta kennslu-
stunda eða alveg heilar náms-
næsta leiti hillir undir nýjan
samskóla í Austur-Húnavatns-
sýslu, sem 6 hreppar sýslunnar
eiga aðild að. Ennfremur er í
undirbúningi að reisa 2 sam-
skóla í Suður-Þingeyjarsýslu, 1
í Vestur-Húnavatnssýslu, 1
norður í Svalbarðshreppi og 1
samskóla fyrir unglingastigið í
framsveitum Eyjafjarðar, sem
vonandi leiðir til enn víðtæk-
ara samstarfs milli innhreppa
Eyjafjarðar um skólamálin. En
það má grátlegt kallast, að eitt
framsæknasta landbúnaðarhér-
að landsins skuli ekki eiga við-
ætlað að ná til alls skyldunáms-
stigsins, frá 7—15 ára aldurs,
og hefur Alþingi þegar lagt af
mörkum nokkurt fé til þeirra.
Þá eru í byggingu ný skólahús-
næði í Svarfaðardal, Grímsey,
Árskógi og Reykjadal. Nýir
skólar hafa verið teknir í not-
kun á Raufarhöfn og í Mývatns
sveit, þótt fullnaðargerð þeirra
sé að vísu ekki lokið. Nokkur
skólahverfi hyggja á stækkun
skólarýmis, til þess að geta full-
nægt fræðsluskyldunni og bætt
kennsluaðstöðuna. Má þar til
nefna Þelamerkrurskólann, en
Við Barnaskóla Akureyrar. (Ljósmynd: E. D.)
5
(Ljósmynd: E. D.)
OPIÐ BREF
til bænda á svæðinu frá norðanverðu Isaf jarð-
ardjúpi om Norðurland og Norðausiurland til
Fjarðarheiðar og Breiðdalsheiðar
■augalandi á Þelamörk.
meðal fólks í vjðkomandi hrepp
um er ríkjandi mikill einhugur
um að vinna sem bezt að fram-
gangi skólans og vilja foreldrar
hag hans sem mestan. Þá viija
Blönduósingar stækka sinn
skóla, á Dalvík er verið að
reisa íþi'óttahús, Akureyrarbær
er að fara á stúfana með undir-
búning að byggingu nýs skóla
fyrir barnafræðslúna og Síeins-
staðarskólinn í Skagafirði er að
sprengja utan af sár böndin.
Já, — og er svo einhver að
segja, að við Norðlendingar höf
um sofið á verðinum?
Nú kunna menn að spyrja,
hvað er samskóli?
Fram til þessa hefur heitið
eingöngu verið notað yfir heima
vistarskóla, sem reistir eru og
reknir af 2 eða fleiri hreppsfé-
lögum í sameiningu, þó er alls
ekki svo fráleitt að hugsa sér,
að í framtíðinni og þá með batn
andi vegakerfi, megi byggja
upp slíka skóla sem heiman-
gönguskóla og þá að aka nem-
endunum í skólann.
Þríþætt starf.
-Samskólanum er ætlað að ná
'tll.ialls skylduhámsstigsins, en
þó_énn. um sinn með nokkrum
takmörkunum. - I stuttu máli
ságí, má aátlá-EaS starfsgrund-
'Völlur han's. ý.erði þríþættur:
a) Árleg vor bg haustnámskeið
'fý.Hr 7 og 8 ára-börn. Þó er hugs
áhlégt,. að~ bornih geti komið
öðrn hyerju y.fjr veturinn í skól
ann til eins- konar prófunar eða
köhnunar, því aukin fræðslu-
skylda hlýtur að gera það að
verkum, að betur verði fylgzt
með heimanámi yngri barna en
nú Oi' gert. Hér er þó á engan
hátt verið að kasta rýrð á lofs-
-.verðan þátt -E&írnilanna í námi
baima sinna, heiaur þvert á
móti er tilgangurinn sá, að skól
inn leiðbeini um heimanámið
meðan ékki þykir fært að sjá
þessum aldursflokkum fyrir
lengri skólagöngu árlega.
b) Tvískiptur skóli fyrir 9—12
ára börn, og dveljast þá tveir
og tveir aldursárgangar í senn
í skólanum yfir veturinn.
c) Unglingadeildir fyrir 13 og
14 ára börn, og sækja þau skól-
ann dag hvern. Skyldunáminu
lýkur með unglingaprófi og á
það að veita rétt til að setjast í
3. bekk gagnfræðaskóla.
Kennaraskoríurinn.
Kennaraskorturinn er stað-
reynd, sem ekki er hægt að
ganga fram hjá. Orsakirnar eru
efalaust margar, og koma mér
þar helzt í hug: Slæmur aðbún-
aður á skólast., lág laun vegna
þess hve árlegur kennslutími er
stuttur, lítil byrjunarlaun, aukn
ir möguleikar um stöðuval, cg
í mörgum tilfellum of einangr-
að og þá um leið bindandi starf.
Hugsanlegar leiðir til úrbóta,
tel ég vera: Að kynna betur
hinar björtu hliðar kennslu-
starfsins og auglýsa það meir
upp en gert hefur verið hingað
til. Að fækka skólahverfunum
og stækka þau svo að allir kenn
arar, hvar sem er á landinu, búi
við sem líkust kjör og jafnastar
aðstæður. Að athuga í samráði
við Kennaraskóla Islands, hvort
ekki séu tök á því að senda
kennaraefni út á land til
kennsluæfinga og skapa þannig
öllu virkari tengsl milli Kenn-
araskólans og landsbyggðarinn-
ar en verið hefur. Á móti gæti
svo komið hærri byrjunarlaun
en nú gerist.
Þá vil ég nota tækifærið og
geta þess, að í haust hófu hér
5 nýútskrifaðir kennarar starf.
Vonast.ég eftir, að Norðlending-
ar reynist þeim veþ svo þeir
ílengist hjá okkur.
Að framan hefur verið drep-
ið á þá hugmynd, að allt skyldu
námið fari fram í einum og
sama §kóla. Hér er þó ekki um
nein nýmæli í lögum að ræða,
heldur gera einmitt gildandi
fræðslulög ráð fyrir þessum
möguleika. Víða í kauptúnum
landsins og einstaka skólahverfi
til sveita fer öll skyldufræðslan
fram í sama skóla og ljúka börn
in þar fyrstu tveim árum gagn-
fræðastigsins. í flestum kaup-
stöðum er hins vegar allt gagn-
fræðanámið í einum og sama
skóla, — skóla gagnfræðastigs-
ins. Á seir.ni árum hefur þó
Reykjavíkurborg tekið upp fyrr
nefnda háttinn og virðist sú ráð
stöfun hafa heppnazt vel.
Ég álít, að þessi sveigjanleiki
fræðslukerfisins sé fremur kost
ur en löstur, — enda hefur flest
um þjóðum reynzt erfitt að
draga ákveðna markalínu milli
barnafræðslu og gagnfræðastigs
ins, ekki sízt þar, sem aldurs-
sjónarmiðið ræður mestu um
tilfærslu nemenda milli skóla-
stigá, — og því er nokkuð á
reiki, hvorum skólanum fyrstu
ár unglingastigsins tilheyra.
Margir hallast að þeirri skoðun,
að því seinna sem aðskilnaður
milli skólastiga fer fram, því
betra, og benda þá oft á hin
erfiðu og viðkvæmu unglingsár
máli sínu til framdráttar.
Aðalkostir þess að hafa sam-
felldan skyldunámsskóla, ætla
ég vera:
Gagnfræðaskólarnir losná við
hinn tvískipta starfsgrundvöll,
þ. e. a. s. að vera hvortveggja í
senn skyldunámsskóli og frjáls
framhaldsskóli. Auðveldar þar
samræmingu á aga og reglum
fyrir allt skyldunámsstigið.
Betri yfirsýn fæst yfir allt
skyldunámið og ætti frekar að
ýta á eftir endurskoðun og jafn-
vel endurmati á skyldunáminu
með tilliti til ,einstaklinganna
sem skólana sækja. Stuðlar
þetta og að breytingum á náms-
skrá og námsefni, t. d. að byrj-
að verði fyrr á máiakennslu og
eðlisfræðikennslu en nú tíðk-
ast.
Þótt ég hafi gert hér að um-
talsefni hið ytra skólastarf, má
(Framhald á blaðsíðu 7.)
Góðir bændur!
Ekki mun þörf á að vekja at-
hygli yðar á, að fyrir Alþingi
liggur nú frumvarp til laga um
sinubrennur og meðferð elds á
víðavangi, því að þótt þér búið
fjarri sölum Alþingis, eruð þár
svo trúir íslenzkri bændamenn-
ingu, að þér látið yður ekkert
það óviðkomandi, sem varðar
málefni þjóðarinnar.
Tilgangur bréfs þess er í
fyrsta lagi að leita álits yðar á
efni 6. gr. nefnds frumvarps,
þar sem lagt er til, að höfuð-
reglan um sinubruna verði sú,
að sina sé ekki brennd eftir 1.
maí ár hvert, en ef veðrátta
hamli í byggðarlögum yðar að
mati hreppstjóra, megi veita
leyfi til brennslu á sinu til 15.
maí.
Þér, sem ár hvert eigið þess
kost öðrum frekar að - njóta
radda vorsins, munuð unna
fuglalífinu, og ekki munu aðrir
skilja betur en þér ..aðstöðu og
lífskjör varpfuglanna, vegna
þess að þeir, eins og þér, ,eiga
alla sína afkomu undir veður-
farinu og hvað kjörlendi þeirra
hefur þeim upp á að bjóða, og
því leyfum vér oss í fvllsta
trausti að bera upp við yður þá
spurningu, hvort þér teljið sinu
brennslu slíka nauðsyn, að óhjá
kvæmilegt sé, að hún verði
leyfð á tímabilinu frá 1. til 15.
maí, ef snjóalög banni, að unnt
sé að brenna sinu fyrir þann
tíma?
Getur það ekki skaðað gróð-
ur að sina sé brennd svo síðla
vors? Og hvort teljið þér ekki,
að brennsla, sem fram fer í
fjórðu viku sumars, þegar allar
tegundir varpfugla — um 50
talsins — eru komnir í kjörlendi
sín, muni hafa truflandi og jafn
vel eyðandi áhrif á fuglalífið?
Vér höfum undanfarin ár bar
izt fyrir að mynda almennings-
álit, sem snúizt gegn því, að
sinubrunar verði leyfðir eftir 1.
maí, án tillits til landshluta, og-
bæði Búnaðarfélag íslands og
Stéttarfélag bænda hafa gert
samþykktir, sem falið hafa í ser
tilmæli um, að eftir 1. mai verði
sina alls ekki brennd. Vér höf-
um og aftur og aftur komizt að
raun um, að almenningur hefur
fyllzt gremju, þegar hann. þef-
ur séð sinu brennda eftir þann
tíma, og hafa margir snúiá sér
til sýslumanna og kært þá, sem
að brennunum hafa staðið. Þeir
hafa svo orðið steinhissa, þegar i
þeir hafa verið fræddir á því,
að engin lög væru til, sem bönn
uðu sinubruna eftir 1. maí.
En er það ekki ákveðinn og
almennur vilji íslenzks sveita-
fólks, að sá dagur verði lögfest-
ur til viðmiðunar banni við
brennslu á sinu um land allt,
án tillits til þess, hvernig vora
kunni?
í öðru lagi viljum vér með
þessu bréfi leita vitneskju um,
hvort það stríði ekk; gegn rétt-
lætis- og sómatilfinningu ís-
lenzkra bænda og annars sveita
fólks, að handhöfum veiðiréttar
verði heimilað í lögum um
fuglaveiðar og fuglafriðun að
smala grágæsum á stöðuvötn-
um og sjávarlónum til deyðing-
ar, meðan þær eru í sárum og
geta ekki neytt vængjanna til
undankomu?
Ennfremur vilj.um vér leyfa
oss að spyrja: Er það ekki
reynsla íslenzkra bænda víða
um land, að á friðunartíma
fugla séu allmikil brögð að því,
að ýmsir aðkomumenn, sem
fara um víðavang, hafi með sár
byssur og skjóti fugla? Og ef
svo er, mundi þá ekki frekar
ástæða til að stöðva þetta fram
ferði, heldur en auka það, beint
og cbeint, með frávikum frá lög
unum um fuglaveiðar og fugla-
friðun?
Vér leyfum oss að vænta
þess, að einhverjir yðar, helzt
sem flestir, verði til að láta í
ljós skoðanir sínar á frarnan-
greindum atriðum, sem allra
fyrst eftir að þér hafið lesið
þetta opna bréf.
Bréf um þessi mál má senda
stjórn S. D. í., ef bréfritari kýs
það fremur en senda bréf sitt
beint til Alþingis eða til þess
alþingismanns, sem hann þekk-
ir eða treystir bezt.
Með vinsemd og virðingu.
I stjórn Sambands Dýravernd
undarfélaga íslands:
Þorbjöm Jóhannesson, for-
maður. Tómas Tómasson, vara-
formaður. Hilmar Norðfjörð,
gjaldkeri. Þorsteinn Einarsson,
ritari. Guðmundur Gíslason
Hagalín, meðstjórnandi. Ásgeir
O. Einarsson, meðstjórnandi.
Þórður Þórðarson, meðstjórn-
andi.
Flugfélag Islands gef-
ur út ný auglýsinga-
spjöld til landkynn-
ingar
f DAG kom út á vegum Flug-
félags íslands ný auglýsinga-
spjöld með myndum frá íslandi.
Utgáfa slíkra spjalda er einn
liður í hinni margþættu land-
kynningarstarfsemi félagsins,
en það hefir áður gefið út aug-
Iýsingaspjöld með myndum af
Surtseyjargosinu og Gullfossi, í
samvinnu við Ferðaskrifstofu
ríkisins, o. fl.
Myndirnar sem prýða nýju
auglýsingaspjöldin, eru af
„BLIKFAXA“ yfir Reykjavík
og af Dynjanda í Arnarfirði.
Báðar eru prentaðar í litum og
hafa að þeirra dómi er séð hafa
tekizt mjög vel. Myndina af
„BLIKFAXA“ yfír Reykjavík,
tók norski ljósmyndarinn Mats
Wibe-Lund, en myndina af
Dynjanda tók Jón Þórðarson.
Litgreining, myndamót og
prentun fór fram í Kassagerð
Reykjavíkur.
( F réttatilkynn ing)
- Handbók bænda 1966
(Framhald af blaðsíðu 8.)
Magnús Óskarsson um búfjár-
áburð, Óli Valur Hansson skrif-
ar um garðrækt, Stefán Aðal-
steinsson um ull, Vigdís Jóns-
dóttir um húsfreyjuna og heim-
ilið og þannig mætti lengur
telja.
Handbókin virðist hafa margt
það að geyma, sem bændum er
til hagræðis að hafa í bókahill-
unni. q