Dagur - 18.05.1966, Blaðsíða 4

4
Skrifstofur, Hafnarstræti 90, Akureyri
Símar 1-1166 og 1-1167
Ritstjóri og ábyrgðarmaður:
ERLINGUR DAVÍÐSSON
Auglýsingar og afgreiðsla:
JÓN SAMÚELSSON
Prentverk Odds Björnssonar h.f.
Hönd, sem gaf - hönd, sem tók
SAMÞYKKT var á þiiigi í vor frum-
varp ríkisstjórnarinnar um Atvinnu-
jöfnunársjóð. í úpphafi greinargerð-
ar, sem þingmenn fengu í hendur,
var sagt, að mál þetta væri flutt „í
samræmi við þá steínuyfirlýsingu rík
isstjórnarinnar að mynda sjóð til að
stuðla að jafnvægi í bvggð landsins
í ríkari mæli og á skipulegri liátt en
auðið hefur verið að gera með hinu
takmarkaða ráðstöfunarfé Atvinnu-
bótasjóðs“, er stofnaður var með lög-
um árið 1962.
Framsóknarmönnum, sem á fjór-
um þingum í röð höíðu flutt frum-
varp um sjálfstæða bvggðajafnvæg-
isstofnun og byggðajafnvægissjóð, er
fengi árlega 2% af ríkistekjum, en
hlotið þau svör, að ný löggjöf urn
þetta efni væri með öllu „óþörf“,
þóttu þetta góðar fréttir og töldu þar
með hilla undir nokkurn árangur af
baráttu sinni. Við nánari athugun
sáu þeir þó, að hér Var skemmra geng
ið en menn höfðu gert sér von um.
Sagt var, að sjóðurinn fengi 364
millj. kr. í stofnfé, sem mátti telja
góða byrjun, ef handbær var. En af
þessari upphæð reyndust 116 millj.
kr. vera skuldabréf úr eigu Atvinnu-
■bótasjóðs, 98 rnillj. kr. eiga að koma
lir búi Framkvæmdabankans á 4 ár-
um, en hann hættir lánastarfsemi
sinni, eins og Atvinnubótasjóður. í
þriðja lagi á svo ríkisframlagið, sem
Atviunubótasjóður hefur fengið, 10
millj. kr. á ári, að færast yfir í At-
vinnujöfnunarsjóð og hækka um 5
millj. kr., þannig að það verður 15
millj. kr. eins og „atvinnuaukningar-
féð“ var árið 1957, og er 10 ára fram-
lag (1966—1976) kallað 150 millj. kr.
„stofnfé". Reiknað var út hjá ráð-
herra, að þetta 364 millj. kr. stofnfé
verði orðið svo og svo mikð eftir lO
ár með vöxtum og vaxtavöxtum, en
óvissar tekjur eru það, þar sem mik-
ill hluti af aðstoðarfénu þyrfti að
vera vaxtalágur og sumt óafturkræft.
Fyrir utan „stofnféð“ er sjóðnum
svo ætlaður árlegur tekjustöfn, s’em
að vísu gefur ekki af sér neinar -tekj-
ur árin 1966—1969, en á árunum
1970-1972 rúml. II millj. kr. á ári.
Eiga síðan að fara hækkandi,- éf á-
æflanir standast.
Rétt er þó að gera sér grein fyrir
því, að hér er út af fyrir sig um að
ræða talsverða umbót frá því sem áð-
ur var í lögum um Atvinnubótasjóð
frá 1962, bæði að því er varðar fjár-
magn og starfshætti. En á það var
bent af talsmfinnum Framsóknar-
flokksins, að hér þyrfti miklu meira
tií að koma, ef duga skyldi.
Hitt er samt verra — og sorgarsaga
þessa máls — að sú viðleitni, sem í
hinum riýju lögum felst til aðgerða
í hinu örlágaþrungna byggðajafn-
(Framhald á blaðsíðu 7.)
Æska Akureyrar vex upp í fögrum bæ.
(Ljósm.: E. D.)
VOR Á AK
ÍBÚAR AKUREYRAR voru 1. desember sl. 9628 talsins.
Hve margir ættu þeir að verða t. d. árið 1980, þ. e. eftir 15
ár, ef um eðlilega fólksfjölgun væri að ræða þannig, að inn-
flutningur fólks í bæinn og brottflutriingur stæðust á?
Beint liggur fyrir, að svara
Jiessari spurningu á grundVelli
þeirrar fjölgunar, sem orðið hef
ur á undanförnum 15 árum, þ.
e. á árunum 1951—1965. í því
sambandi er ástæða til að taka
það fram, að fólksfjölgunin á
Akureyri, að Glerárhverfi með-
töldu, varð á þessu tímabili tals
vert minni hlutfallslega en fólks
fjölgunin í landinu í heild, og
veldur því fólksstraumurinn
suður. En íbúum landsins í
heild fjölgaði á þessu tímabili
um nálega 49.600 eða um 35%.
Með sömu fólksfjölgun hlut-
fallslega næstu 15 árin, ættu í-
búar Akureyrar að verða ná-
lægt 13 þúsundum í árslok 1980
eða um 3370 fleiri en þeir voru
1. des. sl. Þessi viðbót er álíka
mikill fólksfjöldi og nú er í
Siglufjarðar- og Ólafsfjarðar-
kaupstöðum samtals.
800 ÍBÚÐIR
LENDUR.
LOÐIR OG
Ef þessi fólksfjölgun verður,
þarf að vera búið að koma upp
700—800 nýjum íbúðum í bæn-
um, auk þeirra, sem koma í
stað gamalla og lagðar verða
niður fyrir þann tírria. Ef þessi
fólksfjölgun verður, hlýtur hið
byggða svæði að stækka mikið,
jafnvel þótt unnið yrði að því,
að þétta nokkuð þá byggð, sem
hér er nú. Bygging háhýsa gæti
að vísu nokkuð dregið úr út-
þenslu byggðarinnar og jafnvel
stöðvað hana. En í bæ af þessari
stærð, sem auk þess ræður yfir
ódýrum lóðurn, verður naumast
talið líklegt eða æskilegt, að
hnigið verði að því ráði. Bygg-
ing 700—800 íbúða er mikið við
fangsefni fyrir bæjarfélagið og
fjölskyldurnar, sem í hlut eiga.
Á öðruni sviðum þarf einnig,
ef vel á að vera, margt að ger-
ast á næstu 15 árum. Eri því áð
eins mun það gerast svo vel sé,
að horft sé fram á Ieið, áætlanir
gerðar og ráð í tíma tekið með
almenningsheill fyrir augum.
Eitt af því, sem mestú máli
skiptir er, að bærinn eða önnur
almannasamtök eigi nóg land,
ekki aðeins til næstu 15 ára
heldur til notkunar um langa
framtíð. Eitt af því versta, sem
komið getur fyrir bæjarfélag og
atvinnulíf, ér að lóðir og lendur
séu farnar að ganga kaupum og
sölum í ábataskyni áður en þær
verða undirstaða bæjarbyggðar
og atliafna. Hátt lóðaverð stafar
af fyrirhyggjuleysi bæjaryfir-
valda og skiþuleggjenda og er
eiít af því, er skapar dýrtíð í bæ
og borg. Og á þann hátt hverfur
oft mikið fé úr vösum borgar-
anna yfir í hendur framsýnna
fésýslumanna.
HVERNIG VERÐA
GÖTURNAR?
í sambandi-við útfærslu bæjar
byggðar hér á Akureyri, fyrir-
sjáanlega fjölgun ökutækja og
auknirigu umferðar er gatna-
gerðin auðsætt og vaxandi við-
fangsefni komandi ára. Hvernig
verða götur Akureyrar eftir 15
ár, um það leyti, sem unglinga-
prófsbörnin á þessu vori komast
yfir þrítugsaldurinn? Bæjarfé-
lagið þarf að setja sér mark í
þessu efni til að keppa að, og
búa sig undir að ná því marki á
tilsettum tíma.
Reykjavík er að verða 80 þús.
manna borg og enn eru þar mal
argötur eða moldargötur um
mikinn hluta borgarinnar. Nú
er tækni og reynsla í gatnagerð
inni meiri en fyrr, og nýjar að-
ferðir við gerð slitlaga koinnar
til sögunnar t. d. olíumölin, sem
tilraun hefur verið gerð með
hér á Akureyri og virðist hafa
þolað allvel veturinn í Kópa-
vogi, þar sem talsvert var að
slíkri gatnagerð unnið sl. sum-
ar. Fleira kann að koma til sög-
unnar. Hér skipíir miklu að bær
inn hafi þeim sérfræðingum á
að skipa, sem ekki standa öðr-
um að baki í þekkingu, fram-
takssemi og áhuga fyrir því að
fylgjast með tækninýjungum,
því að fjárframlög koma ekki
að fullu gagni án þess.
Er það ekki eðlileg bjartsýni
að vænta þess, að Akureyri
verði eftir 15 ár, þrátt fyrir æski
lega stækkun, orðin ryklaus
bær þegar sól skín á sumri?
Að þá verði komið varanlegt
slitlag á allar götur, þar sem
teljandi umferð á sér stað?
Ánægjulegt væri einnig að mega
vænta þess á þeirri tíð, að kynd
ing eldstæða og óþrif sem henni
fylgja, væru úr sögunni, en
vatn úr heitum neðanjarðarlind
um eða raforka frá ódýrri vatns
virkjun verði komin í hennar
síað.
HRAÐBRAUT UM AKUR-
EYRI.
Ætla má, að áður en lagt er
liðið á 15 ára tímabilið, verði
búið að byggja liina fyrirhug-
uðu hraðbraut gegnum Akur-
eyrarbæ, sem nú þegar er byrj-
að á. Svo mun vera ráð fyrir
gert, að braut þessi verði að
verulegu leyti byggð á uppfyll-
ingu í sjó fram og að Glerárgata
á ofanverðri Oddeyri taki við
í beinni stefnu norður af hinni
nýju sjávarbraut.
HÖFN OG SKIPASMÍÐAR.
Hin eldri hafnarmannvirki
hér munu þá verða að þoka um
set og er þá vissulega tími til
þess kominn að gera sér grein
fyrir því, hvernig og hvar fram-
tíðarhöfn Akureyrar verður.
Þegar hafa verið byggð hafnar-
mannvirki á Oddeyri, svo sem
Togarabryggjan, smábátadokk
o. fl., og þar verður hin nýja og
mikla dráttarbraut, sem mun
verða byrjað að byggja innan
skamms og miklar vonir éru
bundnar við í sambandi við stál-
skipasmíði hér á Akureyri og
riiargskonar skipaviðgerðir.
Hjá verkfræðingum syðra
hafa verið uppi þær hugmynd-
ir, að til greina geti komið, að
öll framtíðarhöfnin verði norð-
austan á Oddeyri, og að skipa-
afgreiðsla flytjist þangað. Hér
í bæ munu þó margir vera þeirr
ar skoðunar, að skjólið á Poll-
inum beri að nota hér eftir sem
hingað til og að meiriháttar
skipaafgreiðslu eigi í framtíð-
inni að staðsetja sunnan á Odd-
eyrinni og ekki þurfi að vera
mjög dýrt að mynda þar rúm-
gott athafnasvæði í landi fyrir
út- og uppskipun. En hvað sem
þessu líður og þó að bygging
dráttarbrautarinnar sitji fyrir
öðrum hafnarmannvirkjum á
næstunni, er jafnframt aðkall-
andi að komast að niðurstöðu
um framtíðarstað'setningu fram-
> - -
Flughöfnin við Akureyri er ein af lífæðum Norðurlands,
5
tíðarhafnarinnar og að hefja
áætlunargerð í sambandi við
hana. Við þá ráðagerð þarf að
gera sér grein fyrir því, að Ak-
ureyri verður á komandi tímum
einnig xitflutningshöfn í mun
stærri stíl en hún er nú, og
hvernig þau skip muni verða,
sem í förum verða milli íslands
og annarra landa.
FLUGHÖFNIN.
Eins og kunhngt er hefur flug
höfn Akureyrar þegar verið vral
inn staður og er vel á veg kom-
in, þó að meira þurfi þar til að
koma. Ef Norðurland verður
svo eftirsótt dvalarsvæði ferða-
manna .Víðsvegar að, sem ýmsir
Iáta sér til hugar koma, mun
hlutverk hennar verða mikið,
er stundir líða.
ATVINNAN ER UNDIR-
STAÐA GÓÐRA LÍFSKJARA.
Um vegi og götur, orkuleiðsl-
ur, skipahöfn og flughöfn falla
þeir straumar, sem nú og eftir-
leiðis gefa atvinnulífi bæjarins
lífíð og vaxtarmáttinn. En at-
vinnulífið sjálft er hér sem ann
arsstaðar undirstaða góðra lífs-
kjara, menningar og framfara.
Atvinnulífið er frumskilyrði
þess, að bærinn vaxi, þó að þar
kómi margt fleira til. Verði hér
hnignandi atvinnulíf t. d. á
næstu 15 árum, mun ekki verða
um þá fólksfjölgun að ræða, sem
kölluð hefur verið eðlileg hér
að framan. Hún gæti líka
orðið meiri. En með ólieillaþró-
un í landi getur endurtekið sig
hér, það sem gerðist á Seyðis-
firði, sem var 1000 manna
blómlegur bær snemma á þess-
ari öld en ekki nema 700—800
manna bær nær hálfri öld síðar.
f því sambandi er þess ekki að
dyljast, að hér hafa í seinni tíð
sumar vonir brugðizt og útlit
ekki sem bezt á sumum sviðum.
En það er dugandi manna hátt-
ur, að treysta giftu sinni meðan
auðið er.
Akureyri óx á öldinni sem
leið, sem verzlunarstaður, er
studdist við landsnytjar. og sjáv-
araflann innfjarðar. Hér og ann
arsstaðar við Eyjafjörð tók al-
menningur upp þá aðferð fyrir
aldamót að reka sjálfur verzlun
sina og nota þá aðstöðu, er þann
ig skapaðist, í vaxandi mæli til
atvinnuuppbyggingar. f seinni
tíð liefur Akureyri verið mis-
jafnlega vaxandi verzlunarbær
og iðnaðarbær, umferðamiðstöð
og að nokkru leyti skólabær fyr
ir aðkomufólk auk sinna eigin
barna.
STOR FISKISKIP.
Vegna legu bæjarins við botn
Eyjafjarðar, er ekki almennt tal
ið, að fiskveiðar standi liér föst
um fótum, a. m. k. ekki þær
veiðar, sem mest kveður að nú.
Því var til þess ráðs gripið að fá
hingað stór fiskiskip til veiða á
djúpmiðum íslenzkum eða á
fjarlægum miðum. En undan-
farin ár hefur slík útgerð staðið
höllum fæti hcr og annarsstað-
ar. Er íslenzki togaraflotinn nú
mjög minnkandi og úr sér geng
inn, hvað sem verða kann.
IÐNAÐURÍNN.
• Sú framleiðsla, sem bezt lief-
ur dafriað hér í bæ og staðið hef
ur föstum fótum undanfarin ár,
er framleiðsla ýmiskonar iðn-
aðarvara auk byggingaiðnaðar-
ins í þágu bæjarbúa. Ber þar
hæst verksmiðjur samvinnu-
manna, sem einkum liafa unnið
úr landbúnaðarafurðum en þó
nokkuð úr innfluttum hráefn-
um. En margar aðrar stoðir
renna þó undir Akureyrar-iðn-
aðinn eins og hann er nú, t. d.
húsgagnasmíði og skipasmíði, er
síðar verður að vikið. Þetta hef-
ur gerzt í seinni tíð, þó að sam-
göngur liafi verið og séu enn
skipulagðar sérstaklega fyrir
iðnað og verzlun höfuðborgar-
innar, en á engan hátt með sér-
stöku tilliti til framleiðslu Ak-
uréyringa eða verzlunar hér í
bæ.
VARNAÐARORÐ.
FuII ástæða er til þess fyrir
Akureyringa sem og marga aðra
víðsvegar um land, að vera á
verði gegn nýjum hagfræðikenn
ingum og ráðstöfunum, sem á
döfinni eru og nú eru mjög
pí-edikaðar fyrir þeim stóra liópi
verkfróðra og tæknimenntaðra
manna, sem vegna tilviljunar-
kenndrar þjóðfélagsþróunar
hafa safnazt saman í höfuðborg
vorri af því að viðfangsefnin
þykir skorta á öðrum stöðum.
Hér er um að ræða þá kenn-
ingu, að innflutningur vara eigi
að vera frjáls, án tillits til inn-
lendrar framleiðslu, og að svo
mikinn liluta íslenzks iðnaðar
sem unnt sé, eigi að sameina í
stórum verksmiðjum á einum
stað, þar sem f jölmennið er mest.
Þannig, segja formælendur þess
arar kenningar, kemst íslenzk-
ur iðnaður næst erlendum stór-
iðnaði í hverri grein, og lijá
fyrirtæki, sem sé staðsett í
mesta fjölmenninu, verði dreif-
ingarkostnaður minnstur og
arðsvon mest fyrir eigendur, og
(Ljósm.: E. D.)
geti þeir þá borgað hæst kaup.
Þessu fylgir svo sá hoðskapur,
að fslendingum verði ekki lífs
auðið sem slíkum á komandi
tímum, nema liér sé hægt að
veita sér þær hæstu tekjur og
mestu lífsþægindi, sem á hverj-
um tíma fyrirfinnast við austan-
eða vestanverl Atlantshaf — að
„lífsþægindagræðgin“, sem Sig-
urður Líndal nefndi svo í hinni
frægu 1. des. ræðu sinni verði
dauðamein þjóðarinnar, ef
henni verði ekki fullnægt.
Nú stendur jafnvel til að flytja
inn tilbúin hús og draga þar
með úr því, að íslendingar byggi
yfir sig sjálfir eins og gert hefur
verið. Einhverjir kunna að
spyrja: Hvemig fer um verzl-
unarjöfnuðinn og gjaldeyris-
varasjóðinn, ef allt á að kaupa
frá útlöndum nema fiskinn í
sjónum? Um það efni verður
ekki fjallað hér. En í augum
Akureyringa og margra ann-
arra hlýtur, þegar svo horfir, að
vera blika á lofti — en hinir sér
fróðu menn fáir nyrðra til að
bera fram þau lærdómsrök, er
til varnar mega verða.
STÓRVIRKJUNIN
Þegar allt þetta er haft í huga,
þarf enginn að furða sig á því,
að bæjarstjórn Akureyrar þótti
hlýða, að fara fram á það í nóv-
ember 1964, að byrjað yrði að
framleiða ódýra raforku í stór-
um stíl hér á Norðurlandi, og að
aluminiumverksmiðja, ef til
kæmi, reist í nágrenni Akur-
eyrar. En eins og kunnugt er,
tókst riiönnum fyrir sunnan að
reikna út, að jafnvel háþróaður
stóriðnaður útlendur þyldi ekki
Iiið norðlenzka loftslag. Hvað þá
um allt það, sem smærra er,
þegar tækni- og liagfræðikvarð-
inn verður á það lagður, spyrja
menn e. t. v. Þeirri spurningu
verður ekki svarað hér. Ekki
skal heldur langt út í það farið,
hvemig aluminiumstóriðja
hefði lánazt hér. E. t. v. hefði
hún megnað það, sem ekkert
annað fær megnað, að snúa fólks
straumnum, sem til suðurs ligg-
ur, við um stund. Vera má að
hún hefði ekki orðið sumum at-
vinnugreinum þarfleg. En nú
liggur það fyrir, að aluminium-
verksmiðja verður reist í Stór-
Reykjavík, og að hún er líkleg
til að stækka strauminn fyrst
um sinn, en livorki minnka
liann né snúa honum við.
STÁLSKIPASMÍÐI O. FL.
Stóriðjuleiðin verður ekki
leið Akureyringa fyrst um sinn,
a. m. k. ekki sú stóriðja, sem
var á dagskrá þjóðarinnar í
vetur. Og þrátt fyrir þær kenn-
ingar, sem lýst hefur verið hér
að framan, hljóta bæjarfélagið
og oddvitar atvinnulífsins að
sækja fram eftir öðrum leiðum,
til að tryggja framtíð Akureyr-
ar. Hér mun verða reynt að'
byggja ofan á það, sem fyrir er
á sviði atvinnumála. Vera má,
að dráttarbrautin og stálskipa-
smíðin eigi eftir að verða mikil
lyftistöng Akureyrar og spara
þjóðinni gjaldeyri, jafnvel
skapa hann, er stundir líða.
NORÐLENZKT VIÐHORF.
En ef slíkt á að takast — að
tryggja framtíð Akureyrar og
eðlilegan vöxt — mun það
skipta meira máli en flest arin-
að, að unnt reynist að efla og
varðveita bæði hér og annars-
staðar á Norðurlandi,norðlenzka
félagshyggju og sjálfstæða
norðlenzka stefnu til atvinnu-
og landsmála eftir því, sem
nauðsyn krefur. Að norðlenzk
hugsun og norðlenzkur vilji til
framsóknar geti verið skapandi
afl, þar sem norðlenzk samtök
og norðlenzkir fulltrúar koma
við sögu. Að oddvitar niála
liér á Akureyri og á Norður-
landi yfirleitt líti á sig sein ann-
að og meira en útibússtjóra, er
framkvæmi það eitt, sem fyrir
þá er lagt af æðra valdi í öðrum
landshluta. (Framhald)
SKRIFSTOFUR
FRAMSÓKNAR-
FLOKKSINS
Á AKUREYRI
SKRIFSTOFAN HAFNARSTRÆTI 95
er opin kl. 10—12, 2—6 og 8—10 alla daga til kosn-
inga.
SKRIFSTOFAN LÖNGUHLÍÐ 2
er opiri kl. 8—10 öll kvöld til kosninga. Stuðnings-
menn látið skrá ykkur til stárfa. B-listinn.
KOSNINGASJÓÐURINN
Stuðningsmenn tryggið skerf í kosningasjóðinn. —
Margt smátt gerir eitt stórt.
SJÁLFBOÐALIÐAR!
Þeir stuðningsmenn B-listans, sem vilja starfa á kjör-
degi, eða við undirbúning kosninganna fram að
þeim tíriia haf samband við skrifstofurnar Hafnar-
stræti 95, símar 2-11-80 og 1-14-43, og Löngulilíð 2,
sími 1-23-31. Þar er einnig tekið á móti framlögum
í kosningasjóðinn.