Dagur - 25.06.1966, Blaðsíða 4

4
Skrifstofur, Hafnarstræti 90, Akureyri |
Símar 1-1166 og 1-1167 ^
Ritstjóri og ábyrgðarmaður:
ERLINGUR DAVÍÐSSON
Auglýsingar og afgreiðsla:
JÓN SAMÚELSSON
Prentverk Odds Bjömssonar hl.
NÁTTÚRUSKOÐUN
NOKKRIR drengir á Akoreyri liitlu
nýlega skrítinn mann á förnum vegi.
Hann var með steina í poka eftir
dagslanga leit. Þeir tóku tal saman.
Maðurinn leiddi drengina heim með
sér og sýndi þeim nokkurt steina-
safn, skreytingu úr íslenzkum stein-
um og undursamlegar inyndir í sum-
um steinanna undir smásjánni.
Drengjunum opnaðist nýr heimur
um bergtegundir og fegurð í stein-
um.
En náttúra landsins bæði lifandi
og dauð á streng í hvers manns
brjósti, ungum og gömlum. Hún
snertir hann oft sjálf, einkum á vor-
in, er hún hefur hamskipti, klæðist
nýjum gróðri og allar lífverur vakna.
En oft er hljómgrunnurinn lítt
þroskaður og strengurinn ósnertur
að mestu, og þá fara menn á mis við
ævintýrið mikla, töfra vorsins og
veldi. Hversu margir eru þeir ekki,
sem ganga blindir úti í náttúrunni,
þekkja ekki grösin sem þeir ganga á,
eða steinana, þekkja ekki „fugla
himinsins" nema hrafn og spóa, hafa
aldrei gefið sér tíma til þess að horfa
í næði á líf og baráttu óteljandi
plantna og lítilla dýra á einni grasi-
j vaxinni þúfu, vita ekki hvað skeður
í lítilli seftjörn, sem er þó full af
lífi, hafa aldrei gengið á fjörur til
að fræðast um hið fjölbreytta líf þar?
En hin óendanlega fjölbreytni í
náttúrunni segir ævintýrin þeim,
sem heyra vilja og sýnir þeir, sem
vilja sjá. Það þarf hvorki flugvélar
; eða bíla til að ferðast til þessara
ævintýralanda, ekkert nema hógværð
hjartans og opinn huga. Hvert barn
finnur til lotningar undir hand-
leiðslu sjáandi manna í þessum efn-
um, og vissulega þurfa flestir að koin
ast í samfylgd mannsins með töfra-
' sprotann, hvort sem hann er náttúru-
fræðingur eða náttúruskoðari.
Drengir ]>eir, sem áður voru
nefndir eru gott dæmi um fróðleiks-
fiisan liuga, þegar um náttúrufræði-
| leg efni er að ræða og maðurinn með
steinapokann er um leið dæmi þess,
hve sá strengur er næmur í livers
manns brjósti, sem bundinn er nátt-
úrunni.
Það væri verðugt og skemmtilegt
viðfangsefni félaga eða áhugasamra
einstaklinga að efna til smáferða í
næsta nágrenni bæjarins, þar sem
náttúrufróðir menn væru leiðbein-
i endur ungra og gamalla. Líklegt er,
að slíkt yrði vel þegið, og fullyrða
má, að slíkar leiðbeiningar bæru
margfalt meiri ávöxt en lexíulær-
!| dómur í skóla, á þeim tíma er snjór
hylur jörðu.
Nýr fjárstofn úr Þistilfiríi
EYFIRÐINGAR hafa komið á
sauðfjársæðingutn á sama hátt
og í nautgriparæktinni. Ævar
Hjartarson ráðunautur BSE
gerði grein fyrir ýmsu í því sam
bandi á aðalfundi sambandsins
nú í vor.
Sá fjárstofn, sem nú er not-
aður til blöndunar, er úr Þistil-
firði frá Holti eða út af fé það-
an. Miklar vonir eru bundnar
við þessa tilraun meðal fjár-
ræktarmanna.
Ráðunauturinn . segir m. a.
svo í skýrslu sinni:
„Mest af tíma mínum hefur
því farið í störf sem lágu fyrir
s. s. ýmiskonar skýrslugerð t. d.
uppgjör á skýrslum nokkurra
sauðfjárræktarfélaga og fleira.
Um niðurstöður vísast til
skýrslu Jóns Tr. Steingríms-
sonar.
Allmikil vinna fór í að gera
upp þær niðurstöður sem feng-
izt hafa af sauðfjársæðingunum,
bæði árangur sæðinganna og
afurðir eftir hvern hrút sem
notaður var.
Mun ég nú gera nokkra grein
fyrir þeim niðurstöðum er feng-
izt hafa.
Hér á sambandssvæði BSE
voru sæddar 1187 ær árið 1964.
Skýrslum hefur verið skilað
yfir 781. Af þessum 781 héldu
378 ær eða 48,4%. Árangur sæð
inganna virðist hafa verið lak-
astur hér í sýslu miðað við hin-
ar sýslurnar sem sæðingar voru
framkvæmdar í á sama tíma.
í framhaldi af þessu gerði ég
nokkra athugun á því hvaða
áhrif aldur sæðisins hefur á
það hve mörg % af ánum held-
ur.
Það er um það bil 53% betri
árangur sem næst ef sæðið er
tveggja tíma gamalt heldur en
ef það er orðið 30 tíma eða
eldra. Af þessu sézt nauðsyn
þess að tíminn frá því að sæðið
er tekið og þar til með því er
sætt sé sem stytztur. Allmikill
munur kom í ljós, hvernig hélt
við hinum einstöku hrútum,
eins og menn hafa orðið varir
við.
Allmikill munur kemur hér
fram, virðist útkoman á fjórum
BRIMBRJÓTAR
AF NÝRRI GERÐ
NÝ GERÐ brimbrjóta hefur
gefið góða raun í Kanada. Á
strönd Nova Scotia, brimasöm-
um stað, er nú verið að gera til-
raun með þessa gerð. í megin-
atriðum er þessi brimbrjótur
frábrugðinn eldri gerðum í því,
að hann er „opinn“. í stað stein
fylltra kerja er brimbrjótsvegg
urinn steyptur og höfð á hon-
um mörg göt og stór og sjór
innanvið. Afl öldunnar, sem á
brimbrjótnum skellur missir
máttinn að verulegu leyti, þar
sem mótstaðan er önnur og
minni. □
hrútunum vera svipuð yfir
heildina„ en einn er allmiklu
lakari og virðist tæpast nothæf
,ur á sæðingastöð.
í sambandi við' útreikning á
afurðum hinna einstöku hrúta
er rétt að taka fram eftirfar-
andi: Til þess að jafna út þann
mismun sem fram kemur í mis
munandi fjölda einlembinga og
tvílembinga, hafa öll lömbin
verið reiknuð yfir í einlembings
hrúta. Að vísu vantar nokkuð á
að þetta uppgjör sé nógu ná-
kvæmt. Ég hefi ekki getað leið-
rétt fyrir hinum ýmsu mismun-
andi atriðum, t. d. aldri lamb-
anna, mismunandi fjölda lamba
undan hinum einstöku hrútum,
en hann er mjög mikill eins og
fram kemur hér á eftir og ýmis
fleiri atriði, sem geta eitthvað
breytt þessum niðurstöðum.
Taflan hér á eftir sýnir niður
stöður þessarar athugunar.
Afurðir gefnar upp sem kg. fall
í einlémbingshrútum.
Eyjafjarðarsýsla Allt svæðið
Hrúlur Fjöldi Kg. FjöUli Kg-
fall fall
Spakur 163 18.64 739 19.12
Þokki 148 18.09 843 19.35
Leiri 144 18.46 422 18.90
Gyllir 21 20.15 123 18.46
Ás 44 17.79 171 18.98
Meðaltal 520 18.62 2298 18.96
Meðalt. vegið 18.43 19.06
Þessi athugun sýnir ekki,
hvernig hrútarnir eru sem ær-
feður heldur miklu fremur,
hvernig afurðasemi er rneð til-
I ■ r / iV
Ljosio goöa og
ALMENNA BÓKAFÉLAGIÐ
sendir frá sér tvær nýjar bæk-
ur. Er það Ljósið góða eftir
danska skáldið Karl Bjarnhof
og fimmta bókin í Alfræðasafni
AB, Vísindamaðurinn, í þýð-
ingu Hjartar Halldórssonar,
menntaskólakennara.
Ljósið góða er stílfærðar end
urminningai' Karls Bjarnhof,
sem mun mörgum íslendingum
að góðu kunnur. Segja þær frá
unglings og manndómsárum
hans í Danmörku, og eru sjálf-
stætt framhald af fyrri endur-
minningabók hans, Fölna stjörn
ur, sem Almenna bókafélagið
gaf út árið 1960. Karl Bjarnhof
er einn af kunnustu núlifandi
rithöfundum Dana, fæddur í
Vejle í Danmörku 28. janúar
1898. Allt frá bernsku hefur
hann verið blindur og hefur
það að sjálfsögðu mótað allt
hans líf og skáldskap. Hann
stundaði hljómlistarnám við
blindrastofnun í Kaupmanna-
'höfn og síðar í París. Eftir
heimkomuna gerðist hann org-
anisti í Kaupmannahöfn, stund
aði síðan blaðamennsku um
langt skeið, en hefur síðan 1947
starfað við danska útvarpið.
Hann er félagi í dönsku aka-
demíunni frá árinu 1960 og er
ritari hennar. Á síðastliðnu ári
var hann formaður úthlutunai'
nefndar bókmenntaverðlauna
Norðurlandaráðs, og kom hing-
að á sl. vetri, er úthlutunar-
liti til framleiðslu sláturlamba.
Til þess að starfsemi þessi geti
orðið að sem mestum not.um
verður að leggja áherzlu á það
að fá sem flestar dætur þessara
hrúta skýrslufærðar, þannig að
sem beztar upplýsingar fáist
um hrútana sem ærfeður. Það
má ef til vill orða þetta svo, að
undirstaða þessarar starfsemi
sé að færðar séu afurðaskýrsl-
ur yfir dætrahópana.
Starfsemi Sauðfjársæðingar-
stöðvarinnar var með mjög líku
sniði á liðnu ári. Sæddar voru
frá stöðinni 5653 ær, þar af í
Eyjafirði 1625. Ennþá liggja
ekki fyrir neinar niðurstöður
um árangur.
Þá hef ég farið yfir fóður-
birgðaskýrslur af sambands-
svæðinu og gert nokkra útreikn
inga í sambandi við það, Nægar
fóðurbirgðir virðast vera fyrir
hendi í hverjum hreppi og þá
um leið héraðinu í heild“. Q
NOKKRARSAMÞYKKTIR
FRÁ AÐALFUNDI S. í. S.
Á AÐALFUNDI SÍS í Bifröst,
sem hér var áður sagt frá að
nokkru, voru m. a. þessar álykt
anir samþykktar:
„Aðalfundur Sambands ís-
lenzkra samvinnufélaga hald-
inn að Bifröst 10.—11. júni 1966,
beinir þeim eindregnu tilmæl-
um til Seðlabanka Islands og
viðskiptabankanna, að þeir
liækki afurðalán vegna land-
búnaðarafurða upp í það hlut-
fall er gilti um þær á síðast-
liðnu ári.
Bendir fundurinn á, að nú er
svo komið að ekki hefur öllum
mjólkurbúum reynzt unnt að
greiða að fullu reikningslega
uppbót á mjólk innlagða 1965
og ennfremur orðið að lækka
útborgun til bænda. Er einsætt
hvílíkum vandræðum slíkt hlýt
ur að valda bændastéttinni ekki
sízt, þegar út af ber með
Vísindamaðurinn
nefndin tók ákvörðun sína um
þau verðlaun hér.
Karl Bjarnhof hefur skrifað
fjölda bóka, en mestrar frægð-
ar hefur hann getið sér fyrir
Ljósið góða og Fölna stjörnur.
Höfundarlaun sín fyrir þessa út
gáfu bókarinnar hefur Karl
Bjarnhof gefið til starfsemi
blindra á íslandi.
Ljósið góða er 277 bls. að
stærð, prentuð og bundin í
Prentsmiðju Hafnarfjarðar h.f.
Kápu og titilsíðu hefur Kristín
Þorkelsdóttir teiknað.
Vísindamaðurinn er fimmta
bókin í Alfræðasafni AB, en
áður eru komnar bækurnar
Fruman, Mannslíkaminn, Könn
un geimsins og Mannshugur-
inn.
Bókin Vísindamaðurinn fjall
ar um heim vísindanna. Greinir
bókin ýtarlega frá því hvernig
vísindamenn starfa, skiptingu
vísindagreinanna frá höfuð-
stofnstofnum í einstakar sér-
greinar. Sagt er frá ýmsum
kunnum vísindastofnunum, og
hve miklu fé er aflað til þeirra
og á hvern hátt. Bókin gefur
einnig yfirlit yfir hina undra-
verðu og hröðu þróun vísind-
anna, og skýrir á hvern hátt
þau koma öllum almenningi að
gagni og geta valdið hagsæld og
framförum sé rétt með farið.
í bókarlok er yfirlit yfir alla
þá, sem hafa hlotið Nóbelsverð
(Framhald á blaðsíðu 7)
árferði, eins og nú hefur verið.“
„Aðalfundur Sambands ís-
leúzkra samvinnufélaga liald-
inn að Bifröst 10.—11. júní 1966,
skorar á ríkisstjórnina að leyfa
frjálsan innflutning á fóðurvör-
um.“
„Aðalfundur Sambands ís- -
lenzkra samvinnufélaga hald-
inn að Bifröst 10.—11. júní 1966,
telur að sívaxandi verðbólga
stefni nú atvinnuvegum lands-
manna og afkomumöguleikum
almennings í bráðan háska.
Framleiðslukostnaðurinn hefur
sífellt farið hækkandi á undan-
förnum árum og er nú þegar
komið svo að liann er í ýmsum
greinum orðinn hærri en það
verð, sem fæst fyrir framleiðsl-
una á mörkuðum erlendis.
Á sviði landbúnaðarins hefur
aukinn verðbólgukostnaðúr þeg
ar leitt til alvarlegrar tekjurýrn
unar hjá bændum. Með sama
hætti lúta nú fleiri og fleiri inn
lendar framleiðsluvörur í lægra
haldi á innlendum markaði í
samkeppni við vörur, sem fram
leiddar eru í öðrum löndum,
þar sem framleiðslukostnaður
er stöðugri.
Fundurinn telur að tafarlaus
ar ráðstafanir séu nauðsynleg-
ar til þess að koma í veg fyrir
að framleiðslunni, og þá sérstak
lega útflutningsframleiðslunni
sé íþyngt frekar en orðið er af
völdum verðbólgunnar.
Líklegasta leiðin til að
stemma stigu við verðbólgunni,
telur fundurinn að séu samstillt
átök til þess að mæta vinnuafls
skorti og framkvæmdaspennu
með meiri afköstum, aukinni
tækni og bættu framleiðslu-
skipulagi og ályktar að brýnni
nauðsyn beri nú en nokkru
sinni til þess að öll ábyrg þjóð-
félagsöfl sameinist í voldugri
sókn gegn verðbólgunni."
Kosning í stjórn.
Þá fóru fram kosningar. I
stjórn Sambandsins höfðu lok-
ið kjörtíma Jakob Frímannsson,
formaður og Skúli Guðmunds-
son og Þórður Pálmason. Voru
þeir allir endurkjörnir.
í varastjórn voru kosnir:
Björn Stefánsson, Ólafur E.
Ólafsson og Ólafur Sverrisson.
5
.....• J
(Ljósm.: E. D.)
Oft er margt um manninn og mikið að gera á Matstofu KEA,
Matstofa KEA nýtur vinsælda
MATSTOFA K. E. A. (Café-
teria), sem er til húsa í Hafn-
arstræti 89, hóf starfsemi sína
28. júlí 1962 undir stjórn Guð-
mundar Ketilssonar, en var þó
og er rekin undir yfirstjórn
kjötbúðarstjóra, sem þá var
Sigmundur Björnsson. Matstof
an náði þegar vinsældum fólks,
einkum ferðafólks, sem þurfti
að fá skjóta afgreiðslu, en þarna
er sjálfsafgreiðslufyrirkomulag.
í upphafi voru sæti fyrir 44
manns á Matstofunni, en á s. 1.
ári var byrjað á breytingum,
sem segja má að nú sé endan-
lega lokið. Húsnæði matstofunn
ar hefur verið stækkað til vest-
urs, þannig að nú rúmar hún
80 manns í sæti, skipt hefur ver
ið um húsgögn og gerð sérstök
gjaldkerastúka, auk annarra
minni lagfæringa. Húsgagna-
vinnustofa Ólafs Ágústssonar
annaðist að mestu smíði inn-
réttinga Matstofunnar, en einn
ig Valbjörk h.f. og að hluta
KEA-smiðir undir stjórn Stef-
áns Halldórssonar, en vélsmiðj-
an Oddi smíðaði loftræstingar-
kerfið.
Á Matstofunni starfa nú 14
manns og er unnt að afgreiða
allt að 150 manns með mat á
einum klukkutíma. Matstöfan
er opin frá kl. 8 f. h. til kl. 11
e. h. allan ársins hring, og vill
kappkosta að veita öllum, sem
þangað sækja, sem beztan
beina.
( Fr étta tilky nning.
ÞJÖÐHÁTlDARDAGUR
FLESTAR þjóðir eiga einhvern
sérstakan þjóðhátíðai'dag, sem
•minnst er á ýmsan hátt.
Margir þjóðhátíðardagar eru
að einhverju leyti bundnir við
það, hvernig þjóðirnar öðluðust
frelsi og sjálfstæði.
Sumir þessir dagar eru
bundnir við stjórnarskrá við-
komandi lands.
Eins og að líkum lætur er á
hátíðahöldum þessum oft sýnt
það, sem einkennir þjóðlífið eða
skemmtanir viðkomandi þjóðar.
Því meir, sem þjóðin hefur
fórnað fyrir frelsi sitt, því
vænna þykir henni um þjóð-
hátíðardag sinn og fána. Og
auðvitað konung, hafi hún
hann.
Á Norðurlöndum hygg ég að
hvergi sé eins mikið um að vera
og í Noregi á þjóðhátíðardag-
inn.
Norðmenn glötuðu frelsi sínu
í síðustu styrjöld og lifðu við
kúgun erlendrar þjóðar í fimm
löng ár. Aldrei hafa þeir fagnað
þjóðfrelsi sínu eins og síðan
þeir heimtu það aftur.
Og konungur þeirra, sem neit
aði allri málamiðlun við her-
námsþjóðina, og lifði í útlegð
þessi ár, átti hjarta hvers Norð
manns.
Á þjóðhátíðardaginn tjáh'
þjóðin ást sína á landi sínu,
konungi og fána af mikilli ein-
lægni.
Ég átti þess kost að fylgjast
með hátíðahöldum frænda okk
ar í Osló á þjóðhátíðardaginn í
vor, og skal nú leitast við að
lýsa honum í stórum dráttum.
Eins og kunnugt er, þá er
þjóðháííðardagur Norðmanna
17. maí. í vor var hann einn af
fegurstu dögum, sem þekkjast
í Osló. Sólskin og blíða.
Snemma um morguninn
heyrðist í barnahljómsveitum
skólanna sem voru að æfa sig
undir daginn. Það er oft lítið
sofið nóttina á undan og risið
snemma úr rekkju. Tilhlökkun
fyllir hjörtu barnanna.
Tiltölulega snemma um morg
uninn sá ég, þegar ég leit út
um gluggann, syngjandi og
hoppandi börn í hátíðaskapi á
gangstéttunum veifandi htlum
fánum. Sumar telpurnar voru í
þjóðbúningum. Hátíðin var
byrjuð.
En aðalhátíðahöldin fara
fram í miðbænum. Skrúðgöng-
ur með 'íúðrablæstri koma upp
Karl Jóhann og stefna upp að
konungshöllinni. Þar heilsar
fólkið konunginum, sem stend-
ur á svölum hallarinnar og tek-
ur kveðjum þjóðarinnar.
Hallargarðurinn er þétt set-
inn fólki og allar götur í ná-
grenninu niður í miðbæinn.
Fyrst kemur fagurlega búin
hljómsveit, sem leikur konungs
sönginn og þjóðsöng Norð-
manna. Meðan þjóðsöngurinn
var leikinn fór fagnaðaralda
um manpfjöldann og allir tóku
undir.
Þá komu barnaskólarnir hver
á-eftir öðrúm. Þeir gengu undir
I NOREGI
fána sínum og fór hljómsveit
skólans í fararbroddi fagurlega
búin. Við og við ráku börnin
upp glaðleg fagnaðaróp. Inn á
milli komu svo hljómsveitir full
orðinna, sem léku þjóðfrelsis-
lög eða fögur vorlög.
Eftir barnaskólunum koma
framhaldsskólarnir. Allir heilsa
þeir með fánum sínum framan
við höllina.
Síðar koma verðandi stúdent
ar klæddir litríkum búningum.
Þeir eru tákn lífsgleðinnar. Þeir
syngja stúdentasöngva og
dansa léttilega keðjudansa eft-
ir götunum. Á eftir þeim koma
svo almennir borgarar að heilsa
konungi sínum.
Þessi hátíðahöld taka tvær til
þrjár stundir og alltaf standa
Ólafur konungur og Haraldur
krónprins á svölunum og taka
kveðjum fólksins.
í mannfjöldanum má sjá
margar konur klæddar þjóð-
búningum hinna ýmsu héraða.
Þjóðbúninga varðveita Norð-
menn betur en flestar aðrar
þjóðir.
Eftir að hafa verið 'viðstadd-
ur þessi hátíðahöld, fannst mér
að fáar þjóðir mundu fagna
þjóðfrelsi sínu af eins mikilli
einlægni og Norðmenn.
Og fögnuður barnanna með
litlu fánana sína Ijómaði úr aug
um þeirra.
En hvers vegna að vera að
segja frá þessu hér? Kemur
þetta okkur nokkuð við?
(Framhald á blaðsíðu 7.)
HVER VAR JÓN JÓNSSON FOR-
FAÐIR GRÝTUMANNA?
í MINNIN G ARGREIN, sem
birtist í Degi um Tryggva heit-
inn Jónsson afgreiðslumann á
Gefjun, eftir Ingólf Pálsson, er
rakin ætt hans í beinan karl-
legg.
Þar sem ég þykist sjá skekkju
í þeirri ættrakningu, tel ég það
skyldu mína að benda á hana,
ekki sízt fyrir það, að af þessum
ættarmeiði eru fjölmargir Ey-
firðingar sprottnir.
Þessi skekkja hefst þegar
gerð er grein fyrir faðerni Árna
Jónssonar bónda á Stórhamri,
því honum er ruglað saman við
alnafna sinn, Árna Jónsson frá
Hlíðarhaga, eða réttara sagt,
tveir menn eru gerðir að einum
og sama manni. Þetta er algeng
villa í ættfræði, þegar um al-
nafna er að ræða, sem eru sam-
tíðamenn í sama héraði.
Vil ég nú fyrst gera grein
fyrir Árna Jónssyni frá Hlíðar-
haga, sem í fyrrnefndri minn-
ingargrein er ranglega talinn
forfaðir Tryggva heitins Jóns-
sonar og þar með hinnar fjöl-
mennu Grýtuættar í Eyjafirði.
Árni þessi er fæddur um 1727,
og var sonur Jóns Jónssonar
eldri bónda í Hlíðarhaga og
konu hans Margrétar Jónsdótt-
ur. Hann kvæntist 13. júní 1762,
Þórdísi Bjarnadóttur (b. á
Stokkahlöðum, Sæmundsson-
ar). Árni bjó fyrst 1 ár (1762—
1763) í Hlíðarhaga á móti Halli
bróður sínum, en síðan á Torf-
um frá 1763 til dánardags 1766.
Einkabarn hans og Þórdísar, ■
var Margrét f. 2. okt. 1764,
sem átti Bjarna Gunnlaugsson
b’. að Bæ á Höfðaströnd.
Þórdís ekkja Árna bjó áfram
á Torfum til 1769, en þá giftist
hún aftur (27. okt. þ. ár) Hall-
dóri Björnssyni. Þau fluttu að
Hólshúsum 1770 og bjuggu þar
í 14 ár, en síðast á Hrísum og
Æsustöðum. Er margt ágætis-
manna frá þeim komið, sem
kunnugt er.
Árni Jónsson á Stórhamri,
hinn rétti forfaðir Grýtuættar í
beinan karllegg, er fæddur um
1732. Hann kvæntist að Möðru-
völlum í Hörgárdal 6. nóv. 1761,
og gekk þá að eiga Guðrúnu
Einarsdóttur frá Möðrufelli,
systur séra Magnúsar á Tjörn í
Svarfaðardal. Árni bjó á Vögl-
um á Þelamörk 1762—1764, en
flutti þá að Stórhamri og bjó
NÁMSKEIÐ
í amerískum fræðum
MENNTASTOFNUN Banda-
ríkjanna á íslandi (Fulbright-
stofnunin) tilkynnir að Upp-
lýsingaþjónusta Bandaríkjanna
í Stokkhólmi í samráði við
menntamálaráðuneytið sænska
og Fulbright-stofnunina þar,
muni halda áttunda námskeiðið
í amerískum fræðum, „Introduc
tion to America“, í Mora Folk-
högskola dagana 31. júní til 10.
ágúst n. k. Menntastofnun
Bandaríkjanna á íslandi mun
veita nokkra ferðastyrki til ís-
lenzkra kennara í ensku, er
myndu taka þátt í námskeiðinu.
Þeir, sem hefðu áhuga á að
sækja námskeiðið, eru beðnir
að hafa samband við stofnun-
ina, Kirkjutorgi 6, opið frá 1—6,
sími 1-08-60. Umsóknarfrestur
rennur út 24. júní n. k.
14. júní 1966.
(Fréttatilkynning frá Mennta
stofnun Bandaríkjanna á ís-
landi).
þar til dauðadags 1765. Hann er
dáinn fyrir 14. jútií 1765, því
þann dag fóru fram skipti á
dánarbúi hans að Stórhamri.
Erfingjar voru ekkjan Guðrún
og Einar einkasonur þeirra
hjóna. Hann fæddist að Vöglum
í apríl 1763 og var lengi bóndi
á Litlahóli, en síðast og lengst
í Hraungerði. Guðrún Einars-
dóttir bjó áfram á Stórhamri til
1766, en giftist þá Sigurði Ólafs
syni frá Guðrúnarstöðum. Þau
bjuggu á Stóra-Kjarna góðu
búi, enda hafði Sigurður Kjarna
umboð og var kallaður forpagt-
ari. Voru börn þeirra, Árni
skáld á Skútum og Hallfríður
húsfreyja á Þverá í Öxnadal, og
eru fjölmennar ættir frá þeim
systkinum.
Mér hefur ekki tekizt að fá
fulla vissu fyrir framætt Árna
Jónssonar bónda á Vöglum og
Stórhamri. Lang sennilegast er
að ætla hann ættaðan úr Hörg-
árdal og þá helzt frá Vöglum á
Þelamörk, þar sem hann fær
fyrst staðfestu. Víst er að hann
hefur verið af efnuðu fólki kom
inn. Það ber tíund hans vitni
um og eins dánarbúsfjármunir
eftir aðeins 3ja ára búskap.
Sterk rök hníga að því að Árni
hafi verið sonur Jóns Jónssonar
bónda á Vöglum, sem dó þar í
byrjun nóvember 1758 „giftur
maður, aldraður (ágætur)“.
Hann var skv. tíund, efnabóndi.
Kona hans Sigríður að nafni,
bjó síðan á Vöglum þar til Ámi
Jónsson tók við ábúðinni.
Um aldur Jóns Jónssonar,
hins ágæta bónda á Vöglum, er
ekki vitað annað en það, að
hann hafi verið aldraður þegar
hann féll frá 1758. Gæti hann
því verið fæddur fyrir 1703, þeg
ar manntalið er tekið, þó það sé
alls ekki víst. í ættbókum
Espólíns p.222 er þessi klausa:
„Guðrún Einarsdóttir átti Árna,
son Jóns á Vöglum“. Hér er átt
við fyrrnefnd hjón á Stórhamri,
Guðrúnu og Árna. Er því bein-
línis sagt að Árni hafi verið son
ur Jóns á Vöglum, en því miður
ekki gerð nánari grein fyrir
þessum Jóni. Tel ég næstum
óyggjandi að hann sé sá Jón
Jónsson, sem ég hefi þegar gert
grein fyrir. Lengra verður
varla rakinn karlleggur Grýtu-
og Uppsalamanna í Eyjafirði, að
svo stöddu, a. m. k. ekki eftir
þeim heimildum sem ég hefi að-
gang að. Hitt er annað mál að
gaman væri að leysa þessa ráð-
gátu betur. Sem stendur hefi ég
þó ekkert haldgott til málanna
að leggja, annað en það, að ég
þykist vita að kona Jóns Jóns-
sonar á Vöglum og móðir Árna,
hafi verið sú Sigríður Ólafsdótt
ir, sem deyr á Vöglum 177fi,
„gömul ekkja“. Hún mun hafa
dvalið þar í elli sinni hjá dóttur
sinni, Sigríði Jónsdóttur, sem
gift var Árna Sigurðssyni hrepp
stjóra, en þau hjón tóku við
ábúð á Vöglum þegar Árni Jóns
son flutti að Stórhamri. 0f
reiknað er með því að þau hjón,
Jón Jónsson og Sigríður Ólafs-
dóttir á Vöglum, séu á bernsku
skeiði 1703 og ættuð úr Hörgár-
dal, þá mætti geta sér til að hún
væri frá Flöguseli, en hann
annaðhvort frá Ásgerðarstöðum
eða Myrkárdal, (sbr. manntalið
frá þessu ári bls. 328). Vona ég
að einhverjir hafi rannsakað
þetta betur og hefði ég gamaa
af að heyra álit þeirra.
í maí 1966. ]
Stefán Aðalsteinssen.