Dagur - 26.11.1966, Blaðsíða 4

4
Skrifstofur, Hafnarstræti 90, Akureyri
Síniar 1-1166 og 1-1167
Ritstjóri og ábyrgðarmaður:
ERLINGUR DAYÍÐSSON
Auglýsingar og afgreiðsla:
JÓN SAMÚELSSON
Prentverk Odds Bjömssonar h.f.
LÁNSFJÁRSKORTUR
IÐNFYRIRTÆKJA
í NÝÚTKOMNU 194.-195. tölu-
blaði „íslenzks iðnaðar", sem er mál-
gagn Félags ísl. iðnrekenda segir svo
í forystugrein:
„Á árinu 1958 samþykkti Alþingi
tillögu til þingsályktunar um endur-
kaup Seðlabankans á framleiðslu- og
hráefnavíxlum iðnaðarins. I‘að er
hins vegar ekki fyrr en á yfirstand-
andi ári, sem byrjað er á því að fram-
kvæma þá viljayfirlýsingu, en þó í
afar litlum mæli. Varðandi endui-
kaup afurðavíxla almennt er í þessu
sambandi rétt að minna á, að ein
meginforsenda innlánabindingar
Seðlabankans er sögð vera, að með
henni eigi að vega upp á móti endur-
kaupum Seðlabankans á afurðavíxl-
um. Innlánabindingin hefur hins
vegar skert útlánagetu jjess banka,
sem einkum hefur að markmiði fjár-
hagslega fyrirgreiðslu við iðnaðinn,
en fram til þessa hafa verið bundnar
um 85 millj. kr. af fé Iðnaðarbank-
ans í Seðlabankanum."
f nefndri forystugrein „íslenzks
iðnaðar" segir enn fremur svo um
sama mál:
„Því er ekki að leyna, að endur-
kaup hráefna- og framleiðsluvíxla
iðnaðarins hafa strandað á mikilli
tregðu Seðlabankans og því borið
við, að framkvæmd þeirra væri afar
erfið og flókin. Iðnaðurinn getur þó
engan veginn sætt sig við, að úrlausn
vandamáli hans verði látin stranda á
því. Sé þannig, að framkvæmd end-
urkaupa hráefna- og framleiðsluvíxla
sé svo flókin, þá er það krafa iðnað-
arins, að leiðir verði fundnar, er
jafngildi þeirri fyrirgreiðslu, sem
endurkaup framleiðslu- og hráefna-
víxla væru, næðu þau fram að
ganga.“
í þessum samanburði er þess að
minnast, - að Framsóknarmennimir
Þórarinn Þórarinsson, Ingvar Gísla-
son og Halldór Sigurðsson flytja á
Alþingi því, er nú situr, tillögu til
þingsályktunar um, að „fela ríkis-
stjóminni að hlutast til um, að Seðla-
bankinn endurkaupi framleiðslu- og
hráefnisvíxla iðnaðarfyrirtækja eftir
ákveðnum reglum, er bættar verði
með svipuðu ráði og reglur þær, er
gilda um endurkaup framleiðslu-
víxla sjávarútvegs og landbúnaðar".
Sömu þingmenn flytja einnig aðra
tillögu þess efnis að skora á ríkis-
stjórnina að hlutast til um að Seðla-
banki íslands kappkosti að fullnægja
því hlutverki sem honum er ætlað í
lögum frá 24. marz 1961, að vinna
að því, að framboð lánsfjár sé liæfi-
legt, miðað við það, að „framleiðslu-
geta atvinnuveganna sé liagnýtt á
sem fyllstan og hagkvæmastan hátt.“
ALDARMINNING
Sigurgeir Jónsson, söngkennari
25. nóv. 1866 - 25. nóv. 1966
HAUST. Sunnanvindur bærir
trjágreinarnar og blöðin skarta
í alls konar litum. Maður er á
ferð niður Spítalaveginn og
stefnir inn í Aðalstræti. Hann
er mikill vexti, fremur stórskor
inn í andliti, dálítið haltur og
gengur við staf. Þetta er að
áliðnu hádegi á sunnudegi. Mað
urinn hverfur inn í gömlu kirkj
una við Aðalstræti til að leika
þar á hljóðfæri við guðsþjón-
ustuna og stjórna kirkjusöngn-
um. Þann starfa hafði hann á
hendi í 29 ár. Hann var trú-
rækinn, kristinn maður.
Vetur. Maður nokkur kemur
sunnan Spítalaveg og stefnir út
með Menntaskóla. Hann fer nið
ur stíginn niður með gilinu.
Hann hikar ekki við að leggja
í brekkuna, þó að þar sé hálka.
Hann treystir á stafinn og hef-
Ur gengið þessa leið á vetrar-
kvöldum í nær hálfa öld. Hann
hverfur inn í Skjaldborg til að
leika þar á hljóðfæri á fundi
stúkunnar sinnar, Brynju nr.
99. Hann var Góðtemplar.
Vor. Sami maður gengur út
Syðra-Brekkuna með skjala-
tösku í hendi. Hann hverfur inn
í hús og afhendir þar hefti af
Ganglera, ræðir ofurlítið um
efni þess við kaupanda tíma-
ritsins og dáist að kenningum
þeim, sem ritið flytur. Það mál
efni var honum hugleikið. Hann
var einlægur guðspekisinni.
Þessar þrjár myndir koma
mér fyrst í hug, er ég vil minn-
ast aldarafmælis Sigurgeirs
Jónssonar með nokkrum orð-
um. I þeim felst nokkuð af þeim
störfum, sem hann gaf sig að
síðari hluta ævi sinnar og voru
hans kærustu hugðarefni.
Hann var fæddur að Stóru-
völlum í Bárðardal, þann 25.
nóv. 1866, en lézt á Akureyri
4. nóv. 1954, nærri 88 ára gam-
all eftir langan starfsdag.
Hann vann hér mikið að tón-
listarmálum, kenndi söng og
orgelleik, lék á orgel við guðs-
þjónustur í kirkjunni og stjórn-
aði hér lengi söngkórum fram-
an af ævi sinni. Hann átti því
mikinn þátt í því, að glæða tón-
listarlíf í bænum. Hann var
einn af þeim mönnum, sem setti
svip sinn á Akureyri um tugi
ára.
En Sigurgeir var einnig ein-
lægur hugsjónamaður og lagði
mörgum góðum málum lið.
Hann gekk í stúkuna Brynju
nr. 99 árið 1904 skömmu eftir
að hann flutti í bæinn og starf-
aði í Góðtemplarareglunni af
mikilli fórnfýsi meðan heilsa
leyfði. Hann var einlægur bind
indismaður og fyrirleit svall og
drykkjuskap.
í guðspekifélaginu vann hann
einnig um áratuga skeið. Hann
lét sig aldrei vanta á fund í
guðspekistúkunni Systkinaband
inu meðan heilsa leyfði. Hann
lék þar jafnan á hljóðfæri á
fundum og var bókavörður
stúkunnar um langt skeið og
átti mestan þátt í að byggja
upp bókasafn hennar. Þá var
hann lengi útsölumaður tíma-
ritsins Ganglera og sýndi mik-
inn áhuga við útbreiðslu ritsins.
Á þessu aldarafmæli Sigur-
geirs Jónssonar verður ekki
hér rakin ævisaga hans, heldur
aðeins slegið á fáeinar nótur,
sem vöktu endurhljóma í sál
hans. Hann átti ágæta konu,
Friðriku Tómasdóttur og höfðu
þau mikið bamalán. Enda var
heimili þeirra á margan hátt til
fyrirmyndar.
Við, sem áttum því láni að
fagna að njóta vináttu Sigur-
geirs, munum ávallt minnast
þess á þessum tímamótum að
margir eru í þakkarskuld við
hann fyrir að hafa lokið upp
fyrir þeim töfraheimi sönglistar
innar. Hann beitti sér einnig
fyrir útbreiðslu fagurra hug-
sjóna hér í þessum bæ.
Blessuð sé minning hans.
Eiríkur Sigurðsson.
Betra benzín flutt inn
(Framhald af blaðsíðu 1)
ar en það, sem nú er notað hér.
Hins vegar er það krafa margra
að enn sterkara benzín verði
flutt inn, og þá kemur til greina
að hafa fleiri tegundir í sam-
ræmi við þarfir vélanna til
fullra afkasta. Q
Tvær endumtinningabækur
STUNDUM heyrist kvörtun
yfir því frá gáfuðum gagnrýn-
endum eða ungum skáldmenn-
um, að ævisagnafjöldinn og
þjóðfræðasyrpurnar séu að
sliga allar bókmenntir aðrar.
Þykir þeim lítið til koma, ef
sagan er ekki með öllu login og
orðin til í sjöunda himni þeirr-
ar skáldgáfu, sem yfirstígur
venjulegan skilning dauðlegra
manna, svo að helzt enginn hef-
ur skáldverkanna not nema
snillingarnir sjálfir.
En þegar maður er nærri far
inn að trúa vitringunum, minn
ugur þess, að allt hið stundlega
sé hégómi, kemur þá ekki hróp
andans rödd úr útvarpinu, sem
biður menn í guðsbænum að
halda til haga hvers konar fróð
leik, jafnvel þó ómerkilegur sé,
eins og Árni Magnússon hirti
druslur í gamla daga, sem á
voru skráð forn fræði, og þykja
þær nú svo merkilegar að' ekki
verði seldar við fé. Eins geta
nú alls konar lýsingar gamalla
þjóðhátta og vinnubragða til
lands og sjávar, upplýsingar um
örnefni eða sönglög og sagna-
stúfa frá liðnum tímum, þótt
góðar er fram líða stundir, því
að með mörgu þessu timbur-
reki af tímans stórsjó getur flot
ið ýmisleg þekking, sem annars
mundi glatast að fullu á þeim
stórbyltingatímum sem nú
ganga yfir þjóð vora.
Þegar Jón Árnason safnaði
þjóðsögum og Ólafur Davíðsson
dró að sér efni í hið mikla rit:
íslenzkar gátur, skemmtanir,
vikivakar og þulur, var ekki
frítt um að sumum þætti
skömm að því að skrásetja slík
ar draugasögur og hindurvitni
og töldu það neðan við virðingu
gamallar bókmenntaþjóðar. En
nú skilja menn, hversu ágætt
verk og merkilegt var þá unnið
og saman dregnir fjársjóðir, er
þjóð vor mun búa lengi að.
Þetta er verk, sem standa mun
við hlið íslendingasagna sem
minnisvarði um ímyndunarafl
og andlegt líf þjóðar vorrar á
liðnum öldum og þrotlaus
náma af fróðleik um siði og
þjóðhætti liðins tíma.
En ef það er dýrmætt nauð-
synjaverk að afla upplýsinga
um hag og hugsunarhátt og
vinnubrögð þjóðarinnar á lið-
inni tíð, þá er það augljóst, að
óvíða er að finna eins mikla
fjársjóðu í þessu efni og ein-
mitt í endurminningum skil-
ríkra manna úr ýmsum lands-
hlutum. Þykir nú betra en ekki
að hafa í höndum ævisögur
Jóns Indíafara, Árna frá Geita-
stekk og Jóns Steingrímssonar,
og svo kann að verða um end-
urminningar þær, sem nú eru
skrifaðar, þegar aldir renna.
munu þær ugglaust verða tald-
ar sannfróð og merkileg heim-
ild eftir að gleymd er mörg sú
skáldsaga, sem víðfræg er nú,
að þeim þó ólöstuðum. En oft
fer svo, er frá líður, að gamlar
skáldsögur eru ekki lesnar fyr-
ir annað en orðafar og þjóðlífs-
lýsingar, sé eitthvað á þeim að
græða þannig, eftir að uppspun
inn vekur enga forvitni framar.
Sæmundi Dúasyni er þetta
vel ljóst, þegar hann ræðst í að
skrifa sjálfsævisögu sína: Einu
sinni var (Akureyri 1966).
Hann kemst þannig að orði í
formála bókarinnar, eftir að
hafa borið fram afsökun sína
fyrir það, að ráðast í að skrifa
sjálfsævisögu, maður, sem eng-
in afrek hafi unnið um dagana
og ekki heldur verið við riðinn
stórviðburði, eins og hann
kemst að orði á sinni yfirlætis-
lausa hátt. Hann segir:
„Búinn var ég að lifa fulla
sjö tugi ára, fylgjast með og
berast með straumi þjóðlífsins
á þessu tímabili.
í allri sögu þjóðarinnar höfðu
aldrei orðið jafnörar og örlaga-
ríkar breytingar á högum fólks
ins og á þessum árum. Mikill
þorri þrítugra karla og kvenna
og þeir, sem þaðan af eru yngri,
þekkja t. d. naumast öðruvísi
en af afspurn áhöld og tæki,
sem þjóðin hafði ofanaf fyrir
sér með í þúsund ár. Margt af
þessu fólki hefur aðeins óljósar
hugmyndir um lifnaðarháttu
allrar alþýðu um aldamót og
raunar ekki heldur á mörgum
árum þar á eftir.
Ekki veit yngri hluti þjóðar-
innar hvílík þrekraun það gat
orðið ungu fólki að brjótast út
að heiman úr sveitinni, úr
fátækt og fásinni heimalnings-
ins, til náms, þó að ekki væri
nema einn eða tvo vetur.
Kannski dettur ungu fólki nú á
dögum ekki í hug, að áður létu
langflestir foreldrar sér nægja
þá bóklégu menntun eina sam-
an handa börnum sínum, sem
komizt varð af með minnsta til
að fá á þau fermingu. Almenn-
ingsálitið ætlaðist ekki heldur
til annars og meira.
Jafnókunnugt er flestum á
þessu reki um hitt, sem þó var
að, kalla vel um hinn gamla
tíma, eða hversu mörgum riytt-
ist vel til manndóms hin kröppu
kjör, er þjóðin átti við að búa.
Hvernig ætti líka þá æsku, sem
nú elst hér á landi, að geta
grunað, að kannski voru það
erfiðleikar aldarfarsins fyrr
meir, sem úr mörgum mann-
inum og margri konunni gerðu
hetju, sem vel mætti vera ung-
mennum allra alda og tíðar
fyrirmynd".
Allt er þetta vel og réttilega
mælt, og margt fleira segir Sæ-
mundur viturlega í formálanum
að sögu sinni, enda verður að
hafa það hugfast, ef mönnum
kynni stundum að finnast hann
tína til smávægileg atvik, að þá
gerir hann það' ekki tilgangs-
laust, heldur til að bregða ljósi
yfir vinnubrögð, þjóðhætti og
hugsunarhátt manna í af-
skekktri sveit fyrir meira en
hálfri öld.
Sæmundur er alinn upp í
Fljótum, þar sem ýmsir fornir
siðir og búskaparhættn- héldust
fram yfir aldamót síðustu.
Hann var af góðu og gáfuðu
fólki kominn, dóttursonur Jóns
Norðmanns, prests á Barði og
kominn í beinan legg af Gríms
græðara ættinni í Eyjafirði.
Eins og aðrir, sem ólust upp í
sveit á þessum tímum háði
hann harða en hugprúða bar-
áttu við alls konar örðugleika
á sjó og landi, löngum með tvær
hendur tómar en fullur af
áhuga og lífsfjöri. Hann var um
fram allt sjómaður af lífi og sál
framan af ævi, en unni þó sveit
inni og þar unir hann sér for-
kunnarvel, meðan börn hans
eru að vaxa upp. En einnig
brýzt hann í að fara í verzlunar
skóla og seinna í kennaraskóla,
þegar hann er orðinn miðaldra.
Hann er í utanlandssiglingum
og dvelst einn vetur í Kaup-
mannahöfn. Á efri árum stund-
ar hann kennslustörf.
Oll er frásögn Sæmundar
hugðnæm og yfirlætislaus, ein-
lægnisleg og ber vitni um hrein
hjartaðan og grandvaran mann.
Með henni flýtur mikill fróð-
leikur, sem betur er til skila
haldið. Höfundurinn gerir sér
far um að vanda málfar sitt og
á hann þakkir skilið fyrir sína
góðu bók. Stór kostur er það,
að aftast er nafnaskrá, og er
æskilegt, að þess konar skrá
fylgi öllum bókum af þessu
tagi.
Rétt þegar ég er að ljúka þess
um línum berst mér í hendur
önnur sjálfsævisaga, en það er
fyrri hluti æviminninga Jónas-
ar Þorbergssonar fyrrum út-
varpsstjóra: Bréf til sonar míns.
Horft um öxl. (Skuggsjá 1966).
Sögu sína skrifar hann í líkum
tilgangi og Sæmundur Dúason:
„Sumir menn taka svo til orða
að við, sem fædd erum fyrir
aldamót síðustu, höfum reynt
og horft upp á þjóðlífs-atburði
þvílíka, sem nágrannaþjóðir
okkar hafi gengið gegnum á
fleiri öldum. Svo hröð hefur
orðið framrásin á viðreisn okk-
ar og nýju landnámi. Ættu því
frásagnir um þessi snöggu um-
hvörf, frá hverjum sem þær
koma að geta orðið forvitnileg-
ar fyrir komandi. kynslóðir“.
Enda þótt bók Jónasar veiti
mikla innsýn yfir þjóðarhag og
þjóðarbrag þeirrar kynslóðar,
sem nú er að líða undir lok,
aldarhátt, sem er eins framandi
nútímanum og fornöldin, þá ger
ir hann sér far um að líta yfir
atburðina af hærri sjónarhól,
jafnframt því sém hann segir
frá sinni eigin hrakningssömu
uppvaxtarævi. Lesandinn verð-
ur þess var frá upphafi, að hér
er það hinn slyngi og þaulvani
blaðamaður, sem heldur á
penna og fatast hvorki tök á
frásögn eða efni. En auk þess
eru sumir þessir þættir svo
listavel ritaðir, að ég tel ugg-
laust, að seinna verði þeir tekn
ir í lesbækur barria og ungl-
inga, eins og t. d.: Hið blíða
vor ævi minnar og Móðurmiss-
ir. Það sýnir ritsnilld höfundar-
ins, að enda þótt hann barmi
sér hvergi, finnur lesandinn til
með honum, þessum innhverfa,
sárviðkvæma umkomuleys-
ingja, sem úr ástríkum móður-
faðmi er á barnsaldri hrundið
út í kalda og kærulausa veröld,
og verður þaðan í frá, gegnsósa
af berklum og vitaheilsulaus,
að vinna fyrir sér með þindar-
lausu striti við smalamennsku,
allt fram um tvítugsaldur. Auð-
vitað hittir hann öðru hverju
á þessum hrakningsferli gott
- SMÁTT OG STÓRT
(Framhald af blaðsíðu 8).
urgreiðslum. Nú fyrir skömmu
kom annað hljóð í stokkinn og
var þá hrópað upp: Stöðva skal
verðbólguna. Nógir peningar
voru þá allt í einu í ríkiskass-
anum til að greiða niður land-
búnaðarvörur. Og hvað svo um
smjörlíki og fisk? Já, nú er far-
ið að greiða niður þessar vöru-
fegundir báðar!
fólk, sem hlynnir að honum, og
bjargar það honum frá algerri
örvilnun. En það má reyndar
heita kraftaverk, að hann
skyldi lifa af þetta skeið ævi
sinnar. Hitt má þó heita ennþá
meira kraftaverk, hvernig sál
hans, skapstór og tilfinninga-
næm, fær sína mótun í hjáset-
unni við þögn og kyrrð heið-
anna, og vex þar að djúpsæi,
karlmennsku og listamanns-
lund. Kannske eru það bænir
móðurinnar, ef til vill einmitt
örðugleikarnir, sem stæla lund
hans og gefa draumum hans
vængi. En víst er um það, að
gáfur hans og meðfæddir hæfi-
leikar báru að lokum sigur af
hólmi, svo að hann kom sterk-
ari út úr þessari eldraun og
brautzt í því að koma sér í
skóla og kanna hina víðu ver-
öld.
Þetta bindi segir aðeins frá
undirbúningsárum undir hið
eiginlega ævistarf. En það er
lærdómsrík saga fyrir þá ungl-
inga, sem nú eru að alast upp.
Er það æskilegasta uppeldið, að
fá mönnum fyrirhafnarlaust í
hendur allt sem hugurinn gim-
ist? Eða er eitthvað hæft í hinu
foma orðtaki: Á misjöfnu þríf-
ast börnin bezt?
Hér kann að vera einhver
millivegur. En undarlega oft
hafa þeir menn orðið mest dug-
andi, sem harðast fengu upp-
eldið.
HVAR STÖNDUM VIÐ
Þegar ég skrifaði grein mína:
„Hvert á að kasta steininum?“,
sem birtist í 76. tölublaði Dags
þetta ár, var megintilgangur
minn að fá almenning til að
hugsa af nokkurri alvöru og
raunsæi um þjóðfélagslegt
vandamál — uppeldismál. —
Staða mín í þjóðfélaginu er
beinlínis bundin uppeldismál-
um, svo engan þarf að undra,
þótt þau séu sífellt ofarlega í
huga mínum. Mig hafði lengi
langað til að skrifa um þetta
sígilda vandamál allra kyn-
slóða, ef það mætti vekja ein-
hverja til umhugsunar og end-
urbóta. Spjöll, sem unnin voru
á Melgerðismelum á síðastliðnu
hausti, voru aðeins atburðir,
sem kom þessari ætlun minni í
framkvæmd. Tilgangurinn var
ekki sá að bera í bætifláka fyr-
ir verknaðinn, né ásaka sérstak
lega uppalendur þessara ungu
manna, enda var mér þá alls
ókunnugt um, hverjir þeir voru
enda þótt mér sé það kunnugt
nú.
Ég þakka vini mínum og
frænda, Rósberg G. Snædal,
fyrir grein hans í fokdreifum
MINNING
Péfur Björgvin Jónsson,
skósmíðameistari
Er stormur blæs um bera mörk
og bitur kuldinn svíður,
þá næðir svalt um blásna björk, —
en bráðum vetur líður.
Er aftur kemur indælt vor,
þá enn fer björk að grænkast;
og löngum taka að léttast spor,
er lífsins hagir vænkast.
Það næddi um Pétur nístings frost,
er nár var faðir hniginn;
oft þola varð hann þröngan kost,
er þræddi ævistíginn.
sem lagður var um land og sæ
með löngum vinnudegi.
Hann dvaldi í sveit, hann bjó í bæ
og bifreið stýrði um vegi.
Hve stillta þarf og sterka lund,
er stormar svalir næða,
að svigna ekki á sorgarstund,
en sína braut að þræða
og birta karlmanns þrek og þrótt
í þrautum, fátækt, raunum,
að strita fram á niðanótt
með naumum vinnulaunum.
Hann horfði ekki á eigin hag,
var ávallt heill í verki.
Hann átti mannsins aðalsbrag,
bar andans forna merki:
að vera sannur, vinur, trúr,
að vera maður dyggur,
sem ekki nægir orðaflúr,
er öllum sínum tryggur.
Hans iðni sinni efldi hag,
unz ævin var á förum.
Hann gekk oft fram með gamanbrag
og gleðimál á vörum. —
Á Frelsaranum festi hann traust
og fann þar hjartafriðinn.
Hans skip er komið nú í naust,
og nóttin jarðnesk íiðin.
Sæmundur G. Jóhannesson.
Dags 9. nóv. s.l. Ég lít á þá
grein sem framhald af minni
grein, miklu fremur en and-
mæli, enda þótt höfundur sjálf
ur skrifi hana sem andmæla-
grein. Með grein sinni heldur
Rósberg málinu vakandi og gef
ur mér færi á að stinga niður
penna öðru sinni. Hann lítur á
uppeldismálin frá annarri hlið
en ég gerði í fyrri grein minni.
Það er út af fyrir sig nauðsyn-
legt að skoða fnálin frá öllum
hliðum, en gallinn er bara sá,
að hann horfir á sörnu hlið og
allur almenningur og kemur
þar af leiðandi fram með fátt
nýtt.
Það hefur sennilega aldrei
verið jafn erfitt að vera uppal-
andi á íslandi og nú á tímum.
Við lifum á öld hraðans og
breytinganna. Gamlir þjóðfé-
lagshættir lifa aðeins í minning
um eldra fólksins, auk þess,
sem það má lesa um þá í skráð-
um heimildum. Fyrir æskunni
eru þeir úrelt fyrirbrigði, sem
naumast eru til annars en brosa
að. Ætli mörgum unglingnum
mundi ekki finnast kátlegt að
sjá okkur Rósberg Snædal við
heyvinnu með þeim aðferðúm,
sem við vöndumst í æsku? En
væri þá ekki jafn kátlegt að
reyná að ala æskuna upp með
þeim aðferðum, . sem notaðar
voru við okkur Rósberg? Þæf
gáfu okkur gott veganesti, en
eiga nú ekki lengur við, frekar
en sláttur með orfuiri á túnum
nútímans.
Til þess að ákveða rétta
stefnu, verða menn fyrst að
gera sér glögga grein fyrir því,
hvar þeir standa. Athugun á
öllum aðstæðum og umhverfi
er nauðsynleg við hverja stað-
arákvörðun. Slik staðarákvörð
un hefur ekki verið gerð í ís-
lenzkum uppeldiSmálum, og
hún hefði sennilega ekki‘ vérið
á vitorði almennings, endaþótt
hún hefði verið gé.rð. Fólk læt-
ur reka á reiðanúm með UPP^
eldið. Það grípúr til þeirrar að
ferðarinnar, sem hagkvæmust
er í svipinn, án þess að húgsa
nánar út í það, hvaða afleiðing-
ar hún kunni að hafa. í framtíð-
inni. Afleiðingin er algert aga-
leysi á unglingum, og um það
vona ég, að við Rósberg getum
verið sammála. Til þess a'ð geta
haldið aga á öðrum,; verð
menn fyrst að hafa agað sjálfa
sig. Það getur enginn stjórnað
öðrum, sem ekki kann að
stjórna sér.
Þegar ég skrifaði fyrri grein
mína, var mér fyllilega ljóst, að
hún var sízt til þess fallin að
auka á aga unglinganna, enda
væri tilgangslaust fyrir mig að
reyna að skrifa slíka grein. Ef
ég fengi örfáa foreldra til að
skilja, hve vonlaust það er að
banna börnunum það, sem þeir
leyfa sér sjálfir, væri betur af
stað farið en heima setið. Með
spurningum mínum og dæmum
vildi ég vekja fólk til athug-
unar á því, hvar það stendur,
og hvernig það stendur að vígi
á þessu sviði gagnvart börn-
unum.
Þetta er aðeins einn þáttur
uppeldisins. Honum þyrfti að
gera miklu betri skil, en þess
er ekki kostur í stuttri blaða-
grein. Ég vil líka, að fólk athugi
fleiri þætti.
Sjálfstæði unglinga keyrir
langt úr hófi fram. Þó færist
skörin fyrst upp í bekkinn, þeg
ar börnin fara að stjórna heimil
unum. Sem betur fer er það
ekki algengt enn, en þess finn-
ast þó dæmi. Ef börnin komast
á annað borð á lag með að
stjórna foreldrum sínum, er
vonlaust fyrir foreldrana að fá
því breytt. Þess vegna ættu all-
ir foreldrar að varast að lenda
í slíkri úlfakreppu. Bezta ráð-
ið er að athuga fyrirfram, hvað
má leyfa barninu og hvað ekki,
og leyfa því strax að gera það,
sem hvorki skaðar það né aðra,
en gefa aldrei eftir á því, sem
barninu er bannað í upphafi.
Sumir foreldrar hafa fyrir sið
að banna börnum sínum svo til
allt, sem þau fara fram á í upp-
hafi, en leyfa það síðar fyrir
þrábeiðni barnanna. Þessi böm
komast fljótt á lag með að fá
stöðugt vilja sinn og fyrr en
varir eru það þau, sem raun-
verulega stjórna foreldrunum.
Alltof algengt er að heyra
fólk banna börnum að fremja
einhverja óhæfu, án þess að
nokkur skýring fylgi. Barninu
er bara bannað að gera þetta,
en það veit ekki hvers vegna
það má það ekki. Ef til vill spyr
bamið eftir því, en fær aðeins
það svar, að það megi ekki gera
þetta, af þvi það megi ekki.
Slíkt er auðvitað ekkert svar
fyrir barnið. Það skilur ekki
hugsanagang fullorðna fólksins
og kemst að þeirri eðlilegu nið
urstöðu, að bannið sé ástæðu-
laust. Það fyllist réttlátri reiði
gagnvart þeim, sem hindrar það
við að framkvæma það, sem
skemmtilegt er, og heldur sín-
um verknaði áfram, hvenær
sem færi gefst. Þetta barn get-
ur verið stillt og siðprútt í nær-
veru foreldra sinna af ótta við
þá, en sleppir fram af sér beizl-
inu, þégar þeir eru ekki við.
Skólar eiga nokkurn þátt í
uppeldi barna, þó eru mörg
börn orðin svo fast-mótuð, þeg
ar þau koma í skóla, að lítlu
verður þar umbreytt. Samviriná
• milli foreldra og kennara er
undirstaða uppeldisins á skóla-
aldri. Skilningur á því hefur
aukizt á seinni árum.
„Lengi býr að fyrstu gerð“,
segir gamalt og gott máltæki.
Þess vegna vil ég nú beiná orð-
um mínum til ungra foreldra.
Uppeldi og ögun byrjar strax
og barnið er fætt. Hugsið um
að barninu líði sem bezt, án
þess þið dekrið við það. Barnið
verður helzt að læra að hlýða
strax fyrstu vikuna. Eftir því
sem bamið er eldra, verður erf-
iðara að kenna því að hlýða
settum reglum. Það á eftir að
þroskast og komast á unglings- :
árin. Þið ráðið ekkert við það.
þá, ef þið ráðið ekki við það á
fyrsta ári.
Ég er alltaf til viðræðu um
þessi mál í ræðu eða riti. Ég tek
fúslega við hvers konar gagn-
rýni eða fyrirspurnum út af
þessum blaðagreinum mínum.
íhugun á málinu verður alltaf
til bóta.
Angantýr H. Hjálmarsson.
5HG LANGAR að gera stutta
athugasemd við grein Hjalta-
línu Guðjónsdóttur í Fokdi-eif-
um þann 9. nóv. sl. Hjaltalína
segist vilja mótmæla texta und
ir mynd sem birtist í „Degi“ i
sumar þar sem segir, að Krist-
björg Kristjánsdóttir hafi hjálp
að séra Sigtryggi á Núpi við að
koma upp skrúðgarði þar. Ég
get ekki séð að það rýri hlut
séra Sigtryggs neitt þó sagt sé
að Kristbjörg hafi hjálpað hon
um. Það hljóta svo margir að
hafa gert. Annað er nær óhugs-
andi. Og hvað viðvíkur orðun- —
um „að koma upp skrúðgarði15
(Framhald á blaðsíðu 2.)