Dagur - 30.11.1966, Blaðsíða 4

4
Skrilstofur, Hafnarstræti 90, Akureyri
Símar 1-1166 og 1-1167
Ritstjóri og ábyrgðarmaður:
ERLINGUR DAVÍÐSSON
Auglýsingar og afgreiðsla:
JÓN SAMÚELSSON
Prentverk Odds Bjömssonar hJ.
Fyrirheit ríkisstjórn-
arinnar sl. haust
TIL ÞESS að fá samkomulag um
verðlagsgrundvöllinn gaf ríkisstjórn
in svohljóðandi yfirlýsingu um leið
og samningurinn við hana var gerð-
ur:
„1. Á árinu 1967 verði Veðdeild
Búnaðarbankans útvegaðar að láni
20 millj. kr.
Stefnt verði að því að veita lán allt
að 200 þús. kr. á býli, vegna jarða-
kaupa í stað 100 þús. kr. eins og nú
er gert.
2. Stuðlað verði að því, að Stofn-
lánadeild landbúnaðarins láni liaust
ið 1966 til vinnustöðva og sláturhúsa
ekki lægri upphæð en 30 millj. kr.
Hafi deildin ekki nægilegt fjár-
magn til þess, að svo megi verða, geri
ríkisstjómin ráðstafanir til, að það
fé verði fengið að láni.
3. Stofnaður verði með lögum frá
næsta Alþingi Jarðakaupasjóður
með 6 millj. kr. stofnframlagi.
4. Ríkissjóður leggi fram hag-
ræðingarfé, að upphæð 30 millj kr.,
sem nota mætti sem stofnfé Hagræð-
ingarsjóðs, en verksvið hans verði
ákveðið með lögum.
Af þessari upphæð greiðist 20
millj. kr. fyrir 31. des. 1966 sem
framlag til vinnustöðva landbúnað-
arins vegna endurbóta á þeim“.
Þessi yfirlýsing var staðfest í hófi
ráðherra til Framleiðsluráðs 19. sept.
með því orðalagi sem hér er upp tek-
ið. Fundur Stéttarsambandsins segir
í skýringum, að gert sé ráð fyrir, að
20 millj. kr. framlaginu til „vinnu-
stöðva“ verði ráðstafað þannig, að
„Framleiðsluráð landbúnaðarins
skipti þessu fé milli mjólkursamlag-
anna í landinu“.
Búnaðaríræðsla
EYFIRZKIR bændaklúbbsfundir
hafa lengi verið einskonar búnaðar-
háskóli í héraðinu. Þar eru ræddir
flestir þættir landbúnaðarmála á
fræðilegum vettvangi, nýjungar í
tækni og vinnuhagræðingu o. s. frv.
Engar samþykktir af neinu tagi eru
þar gerðar, svo sem títt er á fundum
stétta eða kröfur fram bomar, frem-
ur en í öðmm skólum. Það fer mjög
í vöxt, að ungir bændur og bænda-
synir sæki fundi þessa og taki þátt í
umræðum, að frumræðu þess sér-
fróða manns lokinni, sem jafnan
fylgir fundarefni úr hlaði. □
SEXTUGUR:
Jóhann Frímann fyrrverandi skólastjóri
.Á SUNNUDAGINN átti einn
af kunnustu borgurum þessa
bæjar sextugsafmæli. Það var
Jóhann Frímann fyrrverandi
skólastjóri og ritstjóri. í aldar-
fjórðung stjórnaði hann Iðn-
skólanum á Akureyri, jafn-
framt var hann kennari Gagn-
fræðaskólans á Akureyri, síðar
yfh-kennari þar og skólastjóri.
iHanii lét af skólastjórn fyrir
fáum árum vegna heilsubrests,
en er þar nú stundakennari.
Sæti'átti hann um skeið í bæjar
stjóm, fyrir Framsóknarmenn
og iðnaðarmenn bæjarins, var
um skeið formaður Framsókn-
arfélags Akureyrar, formaður
Ungmennafélags Akureyrar
um skeið, og í ótal nefndum og
ráðum.
Jóhann Frímann var árin
1940—1943 einn af ritstjórum
Dags og blaðamaður í hjáverk-
um lengi síðan og var til hans
leitað þegar mest lá við, bæði
í sókn og vöm fyrir málstað
Framsóknarflokksins, sam-
vinnustefnunnar og þegar bar-
izt var fyrir menningar- og
réttlætismálum, hverju nafni
nem nefndust, enda maðurinn
óvenjulega ritfær, fjölfróður,
minnugur, rökfimur og drengi-
legur. Bera greinar hans í Degi
þessu gott vitni.
Mér var hann svo ráðhollur
þegar ég var að hefja starf sem
blaðamaður, að ekki gleymist.
Sjálfur var hann afkastamikill
við blaðamennsku, snjall á mál
og stíl og fljótur að finna kjarna
hvers máls og gekk jafnan vig-
reifur og glaður til andlegra
skilminga í kappræðum um
landsins gagn og nauðsynjar.
Á vettvangi Ijóðagerðar og
leikrita hefði hann komizt langt
ef tími hefði leyft. En ævistarf
Jóhanns voru uppeldismálin og
þeim helgaði hann mesta krafta
sína. Auk starfa sinna við Ak-
ureyrarskólana var hann tvö ár
skólastjóri Reykholtsskóla í
Borgarfirði.
Jóhann Frímann er ættaður
frá Hvammi í Langadal, brauzt
ungur til mennta, stundaði
fyrst nám hér á Akureyri, síð-
an í Askov í Danmörku og einn
ig i Þýzkalandi og Bandaríkj-
unum. Bráðþroska var hann til
líkama og sálar og stæltist á
unga aldri í vegavinnu og við
önnur algeng og erfið störf.
Vegaverkstjóm fór honum ung
um vel úr hendi eins og skóla-
stjórn síðar. Skap hans var í
senn viðkvæmt, mikið og ólg-
andi. Réttlætiskenndin var hon
um samgróin, en samúðin rík.
Vinnudagurinn varð jafnan
langur, og hann varð Jóhanni
oft erfiðari en öðrum vegna
þess að hann kunni ekki að
brynja sig kæruleysi eða kulda.
Hann bókstaflega sleit sér út
fyrir aldur fram og hlaut að
létta af sér nokkru af störfum
sínum fyrir nokkrum árum.
f dag dvelur Jóhann Frí-
mann á sjúkrahúsi, sér til
hvíldar og hressingar. Þangað
sendir Dagur honum sínar
beztu árnaðaróskir með von
um skjótan bata. Og þangað
sendi ég mínar beztu afmælis-
óskir og þakklátar kveðjur.
E. D.
JÓHANN FRÍMANN fyrrver-
andi skólastjóri er sextugur í
dag. Okkur finnst það ekki hár
aldur, og margir vinna sín
stærstu verk eftir sextugsald-
urinn, en þeim mun aðdáunar-
verðara er það, þegar mönnum
tekst á unga aldri að skila
starfi, sem aðrir gætu verið
hreyknir af að skila á langri
ævi. Jóhann Frímánn er einn
þessara aðdáunarverðu manna.
Hann hóf starf um tvítugt af
svo miklum þrótti og karl-
mennsku að þá þegar stóð hann
í fremstu röð.
Jafnhliða kennslustörfum, er
hafa verið hans aðalstarf, sinnti
hann mörgum öðrum ábyrgðar-
miklum störfum, sem öðrum
hefði nægt sem aðalstarf.
Sjálfum mér er hann ætíð
hugstæðastur sem einn stór-
brotnasti kennari sem ég hefi
haft og síðar skapfastur yfir-
maður og starfsfélagi.
Ég veit, að gamlir nemend-
ur Jóhanns hugsa til hans með'
meiri hlýhug en almennt gerist.
Mörgum fannst hann að vísu
strangur og gera miklar kröfur
til nemenda. En í rauninni var
þetta ekki frá honum sjálfum,
heldur fannst honum viðfangs-
efnið, þ. e. námið sjálft, gera
kröfur og að svíkjast undan
kröfum viðfangsefnisins taldi
hann með verri svikum. Sjálfur
laut hann þeim í hvívetna og
öðlaðist þannig þá menntun og
þann þroska, sem eftirsóknar-
verðast er að eiga.
Jóhann er mikill maður að
vallarsýn og mikilúðlegur
í allri framgöngu svo að
unglingar og jafnvel fullorðnir
stíga ósjálfrátt til hliðar, þegar
hann gengur um og gusturinn
sem af honum stóð, þegar hon-
um þótti eitthvað úr skorðum
ganga eða mál ætla í annan
farveg en hann vildi, líktist
stundum norðangarðinum, sem
herjar í dag. En hann átti líká,
og á það, sem margan skap-
minni manninn vantar, græði-
smyrsl sáttfýsi og vináttu. Sátt-
fýsi hans er alveg einstök og
mörg vináttuböndin hefir hún
bundið.
Ég hefi stundum velt því fyr-
ir mér hvernig umhorfs væri
hið innra, þegar sáttfýsin og
stórlætið í Jóhanni berðust. En
úrslitin hafa ætíð orðið sáttvís-
inni í vil. Hún hefir líka áreið-
anlega átt góðan stuðnings-
mann, þar sem er hin ágæta
eiginkona hans, frú Sigurjóna
Pálsdóttir.
Síðustu ái'in hefir Jóhann átt
við vanheilsu að striða og þess
vegna lítið borið á honum, en
þess er að óska og vænta, að
hann öðlist fulla heilsu á ný.
Ég árna honum og fjölskyldu
hans allra heilla á þessum
tímamótum.
Það er lífsreynsla út af fyrir
sig að kynnast persónuleika
eins og Jóhanns.
Sigurður Óli Brynjólfsson.
SÍÐASTLIÐINN sunnudag átti
Jóhann Frímann, fyrrv. skóla-
stjóri, sextugsafmæli.
Þar sem mér er kunnugt um,
að aðrir munu minnast hans
rækilega á þessum tímamótum,
verða þessar línur aðeins stutt
afmæliskveðja.
Við Jóhann vorum saman í
æsku einn vetur á lýðháskól-
anum í Askov fyrir 40 árum.
Þar var þessi glæsilegi, ungi
maður foringi í hópi okkar ís-
lendinganna, sem þar stunduðu
nám. Þá bundumst við vináttu-
böndum, sem haldizt hafa fram
á þennan dag.
Hugur Jóhanns hneigðist þá
mjög að skáldskap, og álitum
við vinir hans þá, að hann
mundi njóta mikils frama á
þeirri braut. Hann notfærði sér
vel bókasafnið við skólann og
las þar mikið fagurfræðilegar
bókmenntir.
En þegar litið er til baka í
dag, þá kemur í ljós, að Jóhann
hefur helgað starfskrafta sína
meira skólamálum en skáld-
skap. Hann hefur verið skóla-
stjóri og kennari lengst af og
notið mikils trausts á þeim vett
vangi. Hann hefur verið sam-
vinnuþýður, einlægur og hjarta
hlýr við samstarfsmenn sína og
dugmikill og viðmótsþýður
kennari við nemendur sína. Og
munu margir minnast hans
með hlýju á þessum. merku
tímamótum í lífi hans.
Þrátt fyrir miklar annir við
skólastörf lagði Jóhann þó ekki
skáldskapinn alveg á hilluna.
Það gat hann ekki. Skáldskap-
urinn átti svo mikil ítök í huga
hans. Ungur að ái'um gaf hann
út tvær ljóðabækur „Mansöngv
ar til miðalda“ 1929 og „Nökkv
ar og ný skip“ 1934. Þá kom
leikritið „Fróðá“ út 1938 og
fékk mjög góða dóma. Það hef-
ur verið sýnt bæði á Akureyri
og í Reykjavík. Efni þess sótti
Jóhann í fomsögur okkar.
Þar sem svo vel tókst til með
fyrsta leikritið, stóðu vonir til,
að hann héldi áfram á þeii-ri
braut. En annir skyldustai'f-
anna við skólann hafa komið í
veg fyrir það. Umfangsmikið
skólastarf og næði til skáldskap
ar fara illa saman.
Ég vil á þessum tímamótum
flytja Jóhanni innilegar árnað-
aróskir með þökk fyrir gömul
og ný, ágæt kynni.
Eiríkur Sigurðsson.
„ÞAÐ, sem þú ert, skaltu vera
heill og óskiptur". Þessi orð
Ibsens koma mér í hug nú í
dag, þegar Jóhann Frímann
fyrv. skólastjóri og kennai’i, fyll
ir sjötta tuginn. Ég hygg fáa
hafa breytt jafn örugglega eftir
þessum oi'ðum. Öll störf hans
og framkoma einkennast af
þeim.
Ég ætla mér ekki þá dul að
geta Jóhanns Frímanns hér til
nokkurrar hlítar. Það er ekki
hægt í stuttu máli. En eftir um
aldai'fjórðungs kynni við hann
sem samstarfsmann og um
skeið húsbónda í Gagnfræða-
skólanum á Akureyri, get ég
ekki stillt mig um að senda hon
um kveðju í örfáum orðum með
einlægu þakklæti fyrir alla
hina góðu viðkynningu við
hann og heimili hans.
Fyrst, þegar ég sá Jóhann,
fannst mér mikið til um kai’l-
mennskusvip hans og g læsi-
brag, sem hlaut að vekja at-
hygli. Hann var þá orðinn
skólastjóri Iðnskólans á Akur-
eyri, kennari við Gagnfræða-
skólann og komin út eftir hann
ljóðabók. Allt þetta verkaði
þannig á mig, að ég leit frá
því fyrsta upp til Jóhanns og
fannst hann miklu eldri en raun
var á, því að hann var þá korn-
ungur, lítið eldri en ég sjálfur,
sem var þá enn aðeins skóla-
sveinn. Mig ói-aði þá ekki fyrir,
að leiðir okkar ættu eftir að
liggja saman. Og þegar þar að
kom, dvínuðu sízt hin fyrstu
áhrif við nánari kynningu. And
legt atgervi og innri maður
Jóhanns var í samræmi við út-
litið. Hann var ekki aðeins
drengilegur í sjón heldur og
di'engur í lund.
Fjölþættir og listi'ænir hæfi-
leikar Jóhanns hafa beint hug
hans inn á ýmsar brautir meðal
annars ritstarfa og skáldskapar.
Frá hans hendi hafa komið
tvær ljóðabækur og leikrit,
fjöldi greina og ljóða í blöðum
og tímai’itum auk þýðinga úr
ei’lendum málum. Á þessu sviði
hefur hann haslað sér völl við
góðan orðstír. En það er sér-
stakur þáttur, sem þarfnast fær
ari penna en hér er að vei’ki.
Það er kennai’inn, skólastjór-
inn og maðurinn Jóhann Frí-
mann, sem mér er efst í huga
nú. Hann valdi sér skólamálin
og kennsluna að aðalstai’fi, og á
þeim vettvangi hafa listahæfi-
leikar hans ekki leynt sér. I
kennslustofunni er „ræðan
hans ekki rituð á blað, en rist
inn í fáein hjörtu“. Ég veit, að
nemendur hans víðs vegar, eldri
sem yngi-i, hugsa til hans í dag
með hlýhug og þakklæti.
í hópi kennai’anna var Jó-
hann sjálfkjörinn til forystu.
Hann er hinn snjallasti ræðu-
maður, sem oft hefur á reynt
bæði utan skóla og innan. Oft
hefur hann flutt tækifærisræð-
ur, óundirbúinn, en aldrei
brugðizt orðheppni og fyndni,
en kann þó vel að samhæfa
gaman og alvöi’U. Er hann
næsta öfundsvei’ður af þessai’i
list. Sem skólastjóri var hann
hinn öruggi stjórnandi, en þó
hinn sami góði félagi og ætíð
endranær.
Akureyri hefur notið starfs-
krafta Jóhanns frá því, að hann
lauk framhaldsnámi sínu, sem
hann stundaði, fyrst í Gagn-
fræðaskólanum á Akureyri (nú
Menntaskólinn) og síðan í Dan
möi-ku og víðar í Mið-Evrópu-
löndum. Hann hóf kennslu við
Iðnskólaim hér 1927, varð skóla
stjóri hans frá 1928—55 að und
anskildum tveim árum, er hann
var skólastjóri Héraðsskólans í
Reykholti, 1939—41. Að frátekn
um þeim tveimur árum var
hann kennari við Gagnfræða-
skóla Akui’eyrar frá stofnun
hans 1930—55, en þá varð hann
skólastjói’i þess skóla til 1964,
en lét þá af svo umfangsmiklu
stax-fi sökum vanheilsu, en kenn
ir enn við skólann. Auk þessa
hefir hann sinnt mai-gvíslegum
félagsstöi-fum, sem hér verða
ekki greind. ,
Jóhann hefur ekki setið auð-
um höndum, enda aflað sér mik
illar reynslu og fjölbi’eytti’ar
menntunar, meðal annai’s með
utanlandsferðum og komið víða
við, allt frá Rússlandi til Banda
ríkjanna. Fáséð mun í einka-
eign jafn mikið og gott bóka-
safn sem hans, og er það eitt af
mörgu, sem prýðir heimili
þeii’ra hjóna, en það hafa þau
byggt upp af fágætri smekkvísi.
Við samkennai’ar Jóhanns
sendum honum hugheilar ham-
ingjuóskir í dag. Og við hjónin
þökkum honum og frú Jónu og
börnum þeirra margar ógleym-
anlegar ánægjustundir og send
um þeim ynnilegar blessunar-
óskir á þessum tímamótum.
Akureyri 27. nóv. 1966.
Skúli Magnússon.
Guðrún
Júlíana
Tómasdótlir
Fædd 18. febrúar 1889
Dáin 11. nóv. 1966
Ástvinakveðja
Nú, er skilja okkar lífsins leiðir,
þín ljúfa minning geisla á veginn breiðir.
Þú allt hið bezta, ástrík ávallt veittir,
og okkar vegferð gæfu rósum skreyttir.
Þú hetja varst að liinzta ævidegi,
þín hjartans göfgi gleymist vinum eigi.
Að gleðja okkur, gefa af kærleik sönnum,
þín gleði var í sjúkdómsþraut og önnum.
Elsku móðir, amma og tengdamóðir,
nú ástvinimir stöndum klökkvir, hljóðir.
Við hinzta beðinn, hér á kveðjudegi,
en hjörtun geyma mynd, sem fölnar eigi.
Við þökkum gæði þín á liðnum árum,
af þínum kærleik blessun upp við skárum.
Þín góðu álirif geymum við í lijarta,
og Guði þökkum samfylgd Ijúfa og bjarta.
- Um innvigfunargjaldið og fleira
(Framhald af blaðsíðu 8).
afurðir í þetta sinn. En þá er
það smjörlækkunin. Eins og að
framan greinir, þá á ekki að
nota innvigtunargjaldið til að
standa undir henni, fyrst ekki á
að innheimta það. Er því sýni-
legt að Framleiðsluráð hefur
tryggt greiðslu á því með öðr-
um hætti, þó að engin bein yfir
lýsing hafi komið fram um það.
Með þetta í huga, og við nánari
lestur blaðaviðtals við Gunnar
Guðbjartsson um hagræðingar-
sjóðinn, er það sýnilegt að þess
ar 20 milljónir sem Framleiðslu
ráð á að hafa nú þegar til ráð-
stöfunar til að gei-a vinnslu-
stöðum landbúnaðarins kleift
að gei-a upp við bændur í ár, á
a ðfara til þess að mæta smjör-
lækkuninni. Ég get því ekki séð
annað, en bændur geti treyst
því að innvigtunargjaldið verði
greitt fyrir áramót. Það væri
líka hálf skrítin ráðstöfun, ef
bændur í sumum landshlutum
fengju endui’greiðsluna á inn-
vigtunai'gjaldinu nú þegar, en
aði'ir yrðu að bíða fram yfir
áramót. Allir bændur vei'ða að
sitja við sama boi'ð í þessu til-
liti, og að öðru leyti þarf að
jafna aðstöðu þeirra, eins og
við vei'ður komið. Bændur eru
mjög óánægðir hér yfir þessari
óvissu, og margir skilja ekki
hvers vegna KEA endurgreiðir
ekki innvigtunargj aldið án taf-
ar, þar sem það hafi aldrei far-
ið úr þeirra vörzlu. En hvað
um það?
Um síðustu áramót var meii-a
en % af smjöi'fjallinu hér í
Eyjafirði eða i'úm 430 tonn. Af
því leiðir að KEA hefur selt
mjög mikið magn af smjöri á
lága verðinu í sumar og haust
eða rúmlega alla sumarfram-
leiðsluna, því nú mun smjörið
vera hér um 400 tonn'. Enda
mun vanta um 2 milljónir upp
á það að innvigtunargjaldið
nægi til að standa undir smjör-
lækkuninni hér í Eyjafirði, og
er það því ekkert undarlegt, þó
þungt sé fyrir fæti með að
boi'ga þetta til baka, meðan
ekki kemur fé annarsstaðár frá
til að standa undir þessai’i smjör
lækkun.
Hvað með 40 aurana, sem
eftir standa enn af mjólkurupp-
bótinni frá því í fyrra?
Eitt af því sem héraðsnefnd-
irnar lögðu höfuðáherzlu á að
leyst yrði, var að fá lánsfé til
að greiða mjólkuruppbótina í
þeim héruðum sem mestar
birgðimar voru í, og þar af leið
andi gátu ekki innt greiðsluna
af hendi af eigin rammleik. Hér
eru t. d. birgðir fyrir um 100
milljónir. Eftir að afurðalánin
voru hækkuð aftur upp í 68,6%,
þá er fast í þessum bii-gðum af
okkar fé 31,4 millj. kr. og þar
sem KEA mun ekki hafa greið-
an aðgang að lánsfé, frekar en
við bændumir, þá er auðskilið
að þessar miklu birgðir valda
miklum erfiðleikum.
Framkvæmdanefnd héraðs-
nefndanna fór því fram á það
við landbúnaðarráðherra, að
hann sæi um það, að viðbótar-
lánsfé fengist til að leysa þenn-
an hnút. Enda fór það svo að
landbúnaðarráðherra lofaði, að
ef viðkomandi kaupfélög gætu
uppfyllt viss skilyrði í sam-
bandi við lántöku, þá mundi
hann sjá um að lán fengist fyrir
næstu áramót.
Nú er mér kunnugt um að
KEA uppfyllti þessi skilyi’ði í
tíma og ætti því greiðsla á þess
um 40 aurum, sem eftir standa
af mjólkuruppbótinni frá því í
fyrra að greiðast fyrir næstu
áramót.
Er sama verð greitt fyrir
mjólkina um allt landið?
Nei, á Suður- og Suðvestur-
landi er greitt 70 aurum meii'a
á lítra yfir haustið og a. m. k.
fyrstu vetrai-mánuðina. Þetta
er gei't í þeim tilgangi, að sagt
er, að reyna að auka mjólkina
þennan tíma en þá er fram-
- SMÁTT OG STÓRT
(Framhald af blaðsíðu 8.) -
stjórinn hafi af persónulegum
ástæðum cinum óskað að liætta
störfum og samstarfið við bæjar
stjórn hafi ávalt verið gott og
væri enn. En í stað þess bætir
„annálsritarinn" þeim dylgjum
við, að bæjarstjórinn hafi alls
ekki meint þetta, því að þrír bæj
arfulltrúamir væru taugaveikl
aðir „sjúklingar“ og tilgangs-
laust að sóa starfskröftum sín-
um fyrir slíkan meirihluta. —
Dylgjur „annálsritara“ um
hræsni bæjarstjóra eru sannast
að segja dónalegar, ekki síður
en þær, að bæjarfulltrúar and-
stæðra flokka beri „rýting í
erminni“. Margt fleira furðu-
legt er í ritsmíð þeirri, sem liér
hefur verið gerð að umtalsefni.
leiðslan í lágmarki. Nú er ástand
ið þannig, að fly.tja þarf rjómá
og skyr héðan, tjl Reýkjavíkur.
Einnig hafa fainð suður tveir
bílfax-mar af mjolk, og er .þúizt
við áfi-amhaldi á þeirri flutning-
um ef færð leýfir. Nú er mjólk
urskortur á Austurlandi og
víða á Vestf-jörðum. Sti-and-
ferðaskipin hafa tekið mjólk Á
þessa staði hér.í hvei'ri fei'ð að
undanfömu, t. d. fór Esja með
um 11 þúsund lítra austur nú
fyrir helgina. Á þessu sézt að
við hér í norðurbyggðunum
erum til öryggis fyrir aðra
landshluta hvað mjólk og mjólk
urvörur snertir, sem sagt forða
búr þegar í nauðrmar rekur.
En það er mikill kostnaður við
að flytja þessar vörur lands-
hoi-nana á milli, og ekki að
fullu ráðið hvernig hann skuli
greiddui'. En því ekki að út-
jafna flutningskostnaðinum á
markaðsstað eins og nú er gert
með kjötið?
Dagur þakkar viðtalið. E. D.
íslenzfeir málshættir
FYRIR nokkx;um árum hóf
Almenna bókafélagið; undir- -
búning að nýjum flpkM* "út* *
gáfubóka, ÍSLÉTÍZKUM ÞJÓÐ'
FRÆÐUM, og skyldi hann eins
og nafnið ber með sér taka -til
hvers konar alþýðlegra fræða,
er til þess væru fallin, ýmist í
nýrri samantekt eða gamalli, að
bregða ljósi yfir líf hoi'finna
kynslóða, hugsunarhátt þeirra
og dagleg hugðarefni í önnum
og hvíld. Hófst flokkurinn með
KVÆÐUM OG DANSLEIKJ-
UM, tveggja binda verki, sem
út kom að jólum 1964, en önnur
í röðinni er bók sú, ÍSLENZK-
IR MÁLSHÆTTIR, sem hér
birtist og tveir góðkunnir
fi’æðimenn, þeir Bjax-ni Vil-
hjálmsson skjalavöi'ður og Ósk
ar Halldórsson mag. art. hafa
tekið saman og búið til prent-
unai'.
íslenzk málsháttarnöfn yoru
fyrst gefin út á 19. öld og voru
þar að verki sr. Guðmundur
Jónsson á Staðarstað (1830) og
dr. Hallgi'ímur Scheving (1834)
Næstur þeim kom Finnur Jóns
son prófessor, sem einnig gaf
út nokkurt safn málshátta
(1920), en öll eru þau rit löngu
horfin af bókamai’kaði. Áð sjálf
sögðu hafa útgefendur hins riýja
safns sótt sitthvað til þessara
manna, en annars hafa þeir leit
að ærið víða til fanga og m. a.
kannað fjöldann allán af sam§
konar söfnum, sem geymzt hafa
í handriti, auk ógrynnis af prent
uðu máli. Má fullyrða, að þessu
efni hafi ekki íyrr verið gerð
Næsti
bæj arstjórnarfundur
verður síðdegis á morgun,
finimtudag. Þar verða mörg
merk mál tekin til meðferðar.
Væntanlega getur bláðið sagt
frá þeim á laugardaginn kcmur.
nein viðlika skil og á það sér-
staklega við um þá málshætti,
sem örugglega eru spiöttnir
upp úr íslenzkum jai'ðvégi. f
bókinni eru um 7000 málshættir
raðað niður í stafrófsröð eftir
aðalorði hvers málsháttar og
þess um leið getið úr hvaða
málsháttarsafni eða öðru heim-
ildarriti pi-entuðu eða ópi-ent-
uðu hver málsháttur er tékirin.
Samtals eru slik heimildarrit
um 230. Þá eru einstök fágæt
orð eða óvenjulegar mei’kingar
orða skýrðar og stundum gefn
ar bendingar um notkun máls-
háttanna. Einnig er gi'eint frá í
stöku tilvikum þegar sami máls
háttur er til með mismunandi
oi'ðalagi.
í ýtarlegri inngangsritgei'ð,
þar sem fjallað er um feril og
einkenni íslenzkra málshátta og
gerð grein fyrir málsháttasöfn-
um, prentuðum og ópi'entuðum,
kemst höfundurinn, Bjarni Vil-
hjálmsson, svo að oi'ði, að máls
háttunum megi „líkja við gang
silfur, sem enginn veit, hver hef
ur mótað”.
KRISTRÚN í HAMRAVÍK,
eftir Guðmund Hagalín, kom
"fyi'st út 1933. Hún er nú komin
út að nýju og er í þeim flokki
bóka Almenna bókafélagsins,
sem líklegar þykja til skemmt-
unar og hlotið hafa viðurkenn-
ingu, og AB hyggst gefa út end
urprentaðar.
Hagar að sneggjast
Blönduósi 28. nóv. Hér var hi'íð
um helgina en ekkert ólátaveð-
ur. Söguleg var þó uppskipun
hér í gær og varð að hætta
henni vegna sjógangs. Samgöng
ur á landi hafa ekki teppzt þótt
dálítið hafi snjóað. Allir stærri
bílar munu hafa komizt leiðar
sinnar.
RÖDD AÐ SUNNAN
Kæri Dagur.
ÉG ÞAKKA þér fyrir að þú
hefur ekki brugðizt mér, þótt
ég kvitti ekki fyrir komu þína
til mín, sem skyldi. Það er alltaf
hressing að heimsókn þinni.
Það er svo gamalgróin okkar
kunningsskapur, að vonandi
slitnar aldrei upp úr honum. í
dag eru Reykjavíkurblöðin full
af frásögnum og myndum frá
úrslitastundu handx'itamálsins,
og er þar að vonum slegið á
fagnaðarstrengi. Það má heita
furðulegt að svona mikið bram
bolt hafi þurft til þess að ís-
lendingar mættu endui-heimta
þá dýrgripi sem geymdir hafa
verið þai-na úti. Þökk sér þeim
sem barizt hafa fyrir málefninu,
bæði íslendingum og Dönum.
Eitt er það nafn sem virðist
alyeg hafa gleymzt, en það er
nafnið Bjarni M. Gíslason, en
hann hefur í mörg ár barizt
manna mest og bezt fyrir því
að handritin kæmust heim til
sín. Nú eru 15 ár liðin síðan ég
dvaldi á Askov á Jótlandi part
úr sumri. Síðan hefi ég aldrei
getað eða viljað gleyma hans
brennandi áhuga og viturlegu
útskýringum í ræðu og riti í
sambandi við þetta mál. Hann
hefur hvorki séð eftir tíma eða
efnum til þess að fylgja málinu
eftir, og ætti hann sannai’lega
skilið að íslendingar létu hann
finna það á einhvern hátt, að
það sé þakklætisvert, og það
væri þá það kostnaðarminnsta
að nafns hans sé getið, þegar
sigur er fenginn. Margir hafa;
fengið orður fyrir. njinna.; Það
er fátt að frétta sem- þú veizt
ekki. Hvað finnsf þér urri
bröltið hjá stórveldunum út í
geimnum? Er það ekki bara
hlægilegt? Finnst þér ekki að
mennirnir ættu fyrst að læra
að stjóm þessari jarðkringlu á
sómasamlegan hátt, áður en
þeir fara að sletta sér fram í
það sem þeim kemur ekkert
við? Ég er alltáf á nálum um
að þeir skemmi fyrir mér tungl
ið, og verður mér því oft á að
gæta að því, í hvert skipti sem
það er fullt. En þetta er víst
aðeins byrjunin hjá þeim stóru,
því miðui'. F. K.
Beitarjörð er sæmileg í sveit
um ennþá, en víða fara hagar
að verða snöggir, svo sem í
Vatnsdal, þar sem stóð er mik-
ið. Holtavörðuheiði er greið-
fær. Ó. S,
DAUFUR SÍMI TIL
SVALBARÐSEYRAR
Svalbarðseyri 28. nóv. Ofsaveð-
ur var á Svalbarðseyri um helg
ina. Lítt var farið út fyrir hús-
dyr á meðan verst var og veður
hljóðin válegust. Sem betur fór
urðu hér ekki skaðar af veðr-
inu, nema óbeinir. Truflanir
urðu á rExfmagni og símasam-
bandið hefur síðan verið dauf-
legt. Togarinn Hrímbakur ligg-
ur nú þar í fjöru, sem sæsíminn
liggur frá Gleráreyrum austur
yfir álinn og er honum um
kennt. Snjór er ekki til tafa á
veginum milli Akureyrar og
Svalbarðseyrar. S. J,