Dagur - 14.01.1967, Blaðsíða 4
4
5
Skrifstofur, Hafnarstræti 90, Akureyri
Simar 1-1166 og 1-1167
Ritstjóri og ábyrgðarmaður:
ERLINGUR DAVÍÐSSON
Auglýsingar og afgreiðsla:
JÓN SAMÚELSSON
Prentverk Odds Bjömssonar h.f.
ÞEIR „BROSA"
ÚTLIT er fyrir að draga muni til
átaka um það á Alþingi, hvort leyfa
skuli botnvörpuveiðar íslenzkra
skipa í landhelgi. Svokölluð togara-
nefnd á vegum ríkisstjómarinnar
vill nú bæta hag togaraflotans á
þennan liátt og sums staðar á Suð-
vesturlandi em kröfur komnar fram
um það úr verstöðvum, að bátum,
sem ekki geta stundað síldveiðar á
hafi úti, verði leyft að nota botn-
vörpu í Faxaflóa og við suðurströnd-
ina án tillits til landhelgslínunnar.
En víða um land mun verða hörð
andstaða gegn því, að þannig verði
að farið, enda hafa bátasjómenn
bitra reynslu af ágangi botnvörpu-
skipa, útlendra og innlendra, og
margir óttast, að upptaka botnvörpu
veiða í landhelgi geti orðið til að
spilla fyrir sókn fslendinga í land-
helgismálunum.
Einn af þeim, sem látið hafa ljós
sitt skína á þessu sviði er Þorsteinn
Amalds framkvaemdai-stjóri Bæjarút
gerðarinnar í Reykjavík, sem ritaði
í vetur grein um }>etta efni í Mbl.
Þorsteinn ræðir sem vænta mátti
rekstursörðugleika og mælir fast
með því að togurunum verði hleypt
inn í landhelgina. Telur Þorsteinn
það mikið hagsmunamál fyrir aðal-
útgerðarstöð togaranna, Stór-Reykja-
vík, að þetta verði gert og kallar það
furðu mikla, að dreifbýlismenn, t. d.
Vestfirðingar, skuli gera sig svo digra
að ræða það mál á fundum og bera
fram andmæli. Kemur hann í hug-
leiðingum sínum um það efni víða
við og segir m. a.:
„í þessu sambandi er vert að minn-
ast hinna fjölmörgu ákvarðana Al-
þingis, þar sem veitt er fjármagni
frá þéttbýlinu við Suðvesturland til
dreifbýlisins með þeim röksemdum,
að það sé gert til þess að stuðla að
jafnvægi í byggð landsins. Er nú svo
komið, að enginn fer með þessi orð
án þess að brosa.“
Það er kannski ekki nema eðlilegt
og í samræmi við annað, að þeir sem
nú gerast ákafastir talsmenn þess, að
hleypa togurunum inn í landhelgi
„brosi“ að þeirri skoðun að stuðla
beri að jafnvægi í byggð landsins.
Framtíð landsbyggðar byggist sem
sé að verulegu leyti á því, að bátaút-
vegurinn geti haldið áfram að stunda
veiðar sem víðast og frá sem flestum
útgerðarstöðum og að fiskimið
þeirra njóti nauðsynlegrar vemdar.
Það getur líka vel verið, að Þorsteinn
Amalds og sálufélagar hans í Reykja-
vík haldi áfram að „brosa“, þó að
landsbyggð eyðist. En þeir munu þó
reynast fleiri, Reykvíkingamir, sem
ekki „brosa“ að slíku eins og nú
standa sakir, hvað sem síðar kann
að verða.
<>
hreppur úr kauptúninu og
nokkrum neðstu sveitabæjun-
um. Ekki hefur tímans tönn
heldur látið sveitabyggðina
ósnerta, því af þeim 84 bæjum
sem nefndir eru i þulunni er nú
réttur þriðjungur kominn í
eyði. Mest hefur eyðingin sorfið
að Skíðadalnum því í stað 16
bæja eru nú aðeins 7 byggðir
í dalnum. Þar hafa farið í eyði
jarðir sem taldar væru góðar
bújarðir, svo sem Kóngsstaðir,
Hverhóll, Krosshóil og Sveins-
staðir, allir í ynni röð. En yfir
leitt hafa eyðibýlin þó verið
smákot, allsendis óhæf til nú-
tímabúskapar. Þau hafa því
verið lögð undir næstu jarðir
og nytjaðar þaðan. Þessi þróun
er enn í fullum gangi, því á síð
ustu fimm árum hafa jafnmarg
ar jarðir fallið úr byggð, eða
Hamar, Ölduhryggur, Skeggja
staðir, Hjaltastaðir og Brekku-
kot.
Það er álit flestra þeirra sem
reyna að skyggnast fram í tím-
ann að enn sé mælirinn ekki
fullur, og enn muni býlunum
fækka áður en jafnvægi kemst
á. Nú mættu ókunnugir ætla,
að gífurleg fólksfækkun hefði
orðið í byggðarlaginu á þessum
tíma. Svo er þó eigi. Út við sjó
inn í víkinni þar sem áður hét
Böggvisstaðasandur voru ver-
búðir frá fornu fari og útróðrar
stundaðir haust og vor af bænd
um og búaliði framan úr daln-
um og af Uppsaströndinni. Ná-
lægt aldamótunum tóku nokkr
ar fjölskyldur að setjast að
þarna við sjóinn. Síðan hefur
byggðin aukizt jafnt og þétt
svo að nú er þarna stórt og
blómlegt kauptún með yfir 900
íbúum, helmingi fleirum en eft
ir eru á sveitabæjunum. Ein-
hverntíma á fyrsta tug aldar-
innar fékk þetta byrjandi kaup
tún nafnið Dalvík en nú virðist
enginn maður vita með vissu
hvernig þetta nafn varð til, því
örnefnið var ekki til á þessum
stað.
Þessi heppilega byggðarþró-
un hefur valdið því, að héraðið
í heild hefur gert miklu betur
en að halda sínum fólksfjölda
þrátt fyrir grisjun sveitabyggð
arinnar. Af þessu leiðir, að flest
ar þaer bændafjölskyldur sem
gengið hafa af smájörðunum í
dalnum svo og fjöldi þess unga
fólks, sem vex upp í sveitinni,
en ekki er verkefni fyrir við
búskap, hefur ekki þurft að
fara út úr héraðinu til að finna
sér atvinnu og samastað. Jafn-
framt hafa risið upp þjónustu-
stofnanir á Dalvík sem allt hér
aðið nýtur góðs af, einnig sveit
irnar. Þar má m. a. nefna verzl-
anir, útibú frá KEA og fleiri
verzlanir, trésmíðaverkstæði,
bifvélaverkstæði o. fl., bíla-
þjónustu bæði til farþega og
vöruflutninga, læknaþjónustu
bæði héraðslækni, lyfjabúð og
Þessi mynd af Dalvík og nágrenni er tekin frá Hámundarstaðahálsi.
Eitt sinn hittust hrafn og valur,
hvor var öðrum feginn.
Pá var setinn Svarfaðardalur,
sinn fló hvoru meginn.
SKILUR nokkur maður þessa
undarlegu, gömlu vísu? Hvað
merkir hún, hver eru tildrög
hennar, hver orti hana?
Er þessu kannske hnoðað
utan um orðtak það sem fram
kemur í þriðja vísuorði, eða
felst að baki vísunni einhver
gömul og gleymd sögn og orð-
takið fengið úr vísunni? Lík-
lega mun það vefjast fyrir
mönnum að svara þessum
spurningum, en hvað um það,
orðtakið lifir á hvers manns
vörum: „hér er setinn Svarf-
aðardalur", og einnig á vörum
þeirra, sem aldrei hafa augum
litið dalinn sjálfan. Hvar er
hann þá og hvernig lítur hann
út þessi dalur og hvernig er það
fólk, sem „situr“ hann nú? Þess
um spurningum er unnt að gera
nokkur skil og skal þess freist-
að.
Ferðamaðurinn, sem ekur bif
reið sinni eftir þjóðveginum
milli Akureyrar og Reykjavík-
ur fer fram hjá vegamótum á
vestanverðum Moldhaugahálsi.
!Þar eru gömul vegaskilti, sem
á stendur m. a. Akureyri 11,
Dalvík 34. Og nú eru komin
splunkuný vegaskilti, sem
standa úti í móum og bera sum
Pöfn, sem ekki hafa áður sézt
á þessum stað. Að einu skiltinu
er ör, sem bendir út með Eyja-
firði og neðanundir stendur:
Dalvík — Ólafsfjörður — Siglu
fjorður.
Þetta vegaskUti er sigurtákn,
staðfesting þess, að Vegagerð
ríkisins hefur unnið sigur á hin
um mikla bergrisa, Ólafsfjarðar
múla, og brugðið bandi um
hann miðjan, þ. e. a. s. bandi
vegarins, sem opnaður var til
frjálsrar umferðar á þessu
hausti. En opnun þessa vegar
hefur það í för með sér, að út-
byggðir Eyjafjarðar, sem verið
hafa nokkuð svo úr alfaraleið,
síðan akvegurinn var lagður
um Öxnadalsheiði, eru nú aft-
ur komnar í þjóðbraut.
Við skulum nú beygja af
Norðurlandsvegi þama á Mold
haugahálsinum og aka inn á Ó1
afsfjarðarveg, sem til skamms
tíma hét Dalvíkurvegur. Við
förum hratt yfir, þvert fyrir
mynni Hörgárdals, norður eftir
endilöngum Arnarnesshreppi,
yfir Hillurnar, sem skilja þann
hrepp frá Árskógsströndinni og
ökum eftir henni endilangri, yf
ir Hámundarstaðaháls og stönz
um ekki fyrr en á Hrísahöfða,
fyrir miðju mynni Svarfaðar-
dals, því að hingað var ferð-
inni heitið.
Hrísahöfði er „eyja á þurru
landi“, gamall jökulruðningur,
minnisvarði ísaldarinnar, sem
hún skildi eftir þegar hún tók
að draga inn klærnar og skrið-
jökullinn að hörfa til fjalla fyr-
ir 10—20 þúsund árum síðan.
Lítið er nú orðið eftir af fomri
dýrð þessa glæsta jökuls, „sem
þá flæddi“ ofan úr fjalllendinu
og fyllti dalinn upp í miðjar
hlíðar eða meir. Þó er hann
ekki með öllu horfinn af yfir-
borði jarðar. Hann hjarir enn
uppi í hinum hrikalega fjalla-
baki hans Kerlingin sem til
samans mynda eitt afar reglu-
legt píramidalagað fjall meira
en 1200 metra hátt. Stóllinn er
fremsti múli mikils fjallaklasa
sem skiptir megindalnum í
tvennt, til vinstri í Skíðadal og
til hægri í framhluta Svarfaðar
dals, fram dalinn á máli heima-
manna. Á báða bóga eru svo
fjöll og dalir í óslitinni röð og
allt í kring um byggðina nema
til norðurs, þar sem sviðið opn-
ast út mynni Eyjafjarðar og
allt norður í Dumbshaf. Hér er
(Ljósm.: E. D.)
Látum svo útrætt um fjöllin.
Þau eru raunar efni í heila
doktorsritgerð sem bíður fram-
tíðarinnar að semja. Nú er kom
inn tími til að líta lægra. Hérna
á Hvarfinu erum við stödd 10
km. frá sjó, en hér niðri á flat-
anum er dalbotninn hins vegar
aðeins fáa meti'a yfir sjó svo
hallalítill er hann. Og breidd
sinni heldur hann líka furðuvel
alla þessa leið, því hér framhjá
er hún ennþá um það bil einn
kílómeter milli malarkamb-
anna, sem sýna jaðra þess stöðu
gegnum myrkrið brosandi
rétta fram hönd.
Rimarnar og Stóllinn og
Hnjótafjallið hátt
halda vörð um byggðina
vetrarlanga nátt.
Víst er hægt að búa sér
bjarta framtíð hér í dalnum.
Betra er varla að harka í
Reykjavík.
Nú hefur verið reynt að gefa
lesandanum hugmynd um dal-
inn, umgerð byggðarinnar, sem
Svarfdælir eru mjög hreyknir
af, enda þótt þeir hafi ekki bú-
ið þetta til sjálfir.
En hvað þá um mannaverkin,
byggðina sjálfa.
Einu sinni um miðja síðast-
liðna öld voru nokkrir svarf-
dælskir bændur að veiða fisk
úti á firði fyrir norðan Sauða-
nes, en þar er oft gott til fanga
inn undir landsteinum. Lík-
lega hefur afli verið ti'egur í
þetta sinn, því að svo er sagt,
að einn bóndinn hafi stytt þeim
félögum stundirnar með því að
setja saman eftirfarandi bæja-
þulu og byrjaði þá, sem hann
var staddur, framundan Sauða
koti, yzta bæ á Upsaströnd og
hélt í huganum rangsælis og
öfuga boðleið fram um alla
sveit:
Hæringsstaðir og Búrfell bezt,
beit er þar fyrir kú og hest.
Á Melum og Tungufelli er feitt.
Fer ég í dalinn Skíða greitt..
Dæli og Másstaði tvenna tel.
Tíðum á Þverá gengur vel.
Kóngsstaðir, Hverhóll,
Krosshóll kemst,
kotið Sveinsstaðir allra fremst.
Gljúfrár- og Hólárkotin klén,
klárunum er þar opnuð ben.
Blængshóll og Hnjúkur
beztu bú,
Blængshólskotið ég nefni nú.
Sauðakot stendur allra yzt.
Ég tel Sauðanes líka fyrst.
Sauðaneskot og Karlsá með
kemur svo Hóll og Miðkotið.
Efstakot, Hátún, Brimnesbrot.
Bakki, Lækjar- og Upsaslot.
Á Böggvisstöðum er oftast Ó
Árgerði, Hrappstaðir og
Holtin tvö,
Svarfaðardalur
heimi, sem liggur fyrir botni
hinna stóru, djúpu dala, sem
skera sundur þennan stóra fjall
garð og þennan tröllslega skaga
sem skilur milli Eyja- og Skaga
fjarðar. Þennan skaga sem
aldrei hefur hlotið viðurkennt
kristilegt nafn eins og allir aðr-
ir skagar á íslandi. En dalirnir
sem teygja anga sína upp í fjöll
in á þessum stöðum eiga sér
nöfn, tignai'leg, hljómmikil
nöfn. Við skulum hafa þau yfir:
Svarfaðardalur, Skíðadalur,
Barkárdalur, Hjaltadalur, Kol-
beinsdalur, Deildardalur, Una-
dalur, Stífludalur svo nefndir
séu þeir helztu. Þetta er ósvik-
in norræna og þama uppi er
ísland í öllu sínu hrikalega
veldi. Þama lifir ísöldin enn í
dag, þama er Tunguhryggs-
jökull, sundurslitinn af fjalla-
hryggjum en býsna myndarleg
ur þó þegar að er gáð. En því
er nú miður, að furðu fáir ger-
ast til að gá að þessum okkar
heimajöklum á þessari miklu
ferðaöld. Þar eru þó margar
girnilegar leiðir milli byggða.
Raunar er skýringin einföld,
ferðahestur nútímans, bíllinn,
kemst ekki um þessar leiðir.
Þeir sem vilja kynnast þessum
fjallaheimi verða að notast við
hesta postulanna, og enn eru
þeir íslendingar heldur fáir,
sem vilja nota þá til ferðalaga.
En það á eftir að breytast.
Þetta var talsverður útúrdúr
því enn stöndum við niðri á
Hrísahöfða og virðum fyrir okk
ur umhverfið, Svarfaðardalur
blasir við sjónum eins og svið
í geysistóru leikhúsi. Við skul-
um líta yfir sviðið.
Fjöllin draga fyrst að sér at-
hygli ferðamannsins, há, tind-
ótt, hrikaleg. Eyfirzk fjöll. Fyr-
ir miðju sviði er Stóllinn og að
ekki unnt að nefna nöfn fjalla
og dala sem hverttveggja skipta
hundruðum. Þó verður að nefna
sumt: Rimarnar er hár fjalls-
kambur fyrir miðri sveit austan
verðri, 12—1300 m. hár, sér-
kennilegur vegna reglulegra
rinda eðá rima í gróðurlausri
fjallshlíðinni. Hvarfshnjúkur-
inn, þar framan við sem í fyrnd
inni hefur sent geysimikið fram
hlaup, Hvarfið, niður í mynni
Skíðadals og lokar honum til
hálfs. Og Gljúfrárjökullinn í
samnefndum dal, fallegur botn-
jökull, sem gengur fram í skrið
jökulstotu og blasir við sjónum
neðan úr sveitinni, svo ókunn-
ugum sýnist að þar sjái í botn
Skíðadals sjálfs. Svo er þó ekki
því hann sveigir til vesturs og
gengur miklu lengra inn í há-
lendið og er afréttur hreppsins.
Nú er rétt að færa sig um set
og taka sér stöðu á öðrum góð-
um útsýnisstað, á Hvarfinu sem
áður er nefnt austan við mynni
Skíðadals milli samnefndra
bæja, Ytra- og Syðra-Hvarfs.
Héðan sér vel yfir alla sveit-
ina og heim á nærfellt alla bæi,
því nú blasir líka framhluti
Svarfaðardals við með öllum
sínum glæstu fjöllum. Aðeins
eitt þeirra skal þó nefnt, Hnjóta
fjallið, sem er einkennisfjall
þessa sveitarhluta og stendur
fyrir miðjum dalbotni, annar
píramidinn til og ennþá form-
fegurri en Stóllinn. Menn geta
séð hann á nóvemberblaði daga
tals KEA sl. ár. Beggja vegna
Hnjótafjallsins liggja gamlar og
frægar leiðir til Skagafjarðar,
vinstra megin Heljardalsheiði
niður í Kolbeinsdal og þaðan
áleiðis til Hóla og niður í megin
héraðið. Hin, hægra megin upp
Skallárdal yfir Unadalsjökul
niður á Hofsós og Höfðaströnd.
vatns eða lóns, sem hér hefur
verið í dalnum í fyrndinni, áður
en áin eyddi því á þann tvenna
hátt, að grafa sig í gegnum jök-
ulruðningana út við sjóinn og
svo að fylla upp vatnið með
framburði úr fjöllunum. í stað
vatnsins eru nú komnar grösug
ar engjar og bithagi, sem áin
rennur eftir í stórum bugðum
á leið sinni til sjávar og er hún
hin mesta sveitarprýði. Svo
segir í nýlegu lofkvæði til
Svarfaðardals:
Þegar sumarsólin á himninum
hlær
hlíðar dalsins algrónar skarta
í ljósinu.
Iðgræn eru túnin og brosir
hver bær
buggðótt rennur áin svo skín-
andi tær.
Augað lítur hvarvetna bú-
pening á beit,
bílarnir þeir þjóta um
endilanga sveit.
Víst er hægt að búa sér
bjarta framtíð hér í dalnum.
Betra er varla að harka í
Reykjavík.
Ekki er þó svo að skilja að
það sé eilíft sumar og sól í
Svarfaðardal. Oðru nær, hann
hefur löngum verið talinn snjó
þungur og vetrarríki þar mikið.
Sú er þó bót í máli að byggðin
er þétt og nú samtengd síma-
og rafmagnsþráðum sem ná
heim á hvert heimili og skapa
birtu og öryggi þótt vetur ríki.
Eða eins og segir í sama kvæði:
Þegar vetrargaddurinn leggst
yfir lönd,
langar eru stundir og hvergi
sér sólina.
Rafmagnsljósin geisla sem
glitperlubönd
Ingvarir, Tjörn og Tjarnarkot.
Tel ég Gullbringu lítil slot.
Tjarnargerðishorn og Jarðbrú
já.
Jeg sé Brekkukot standa hjá.
Brekka og Grund eru af
skriðum skemmd.
Skulu Garðshornin líka nefnd.
Bakki, Steindyr og Þverá þá,
þar næst skal Hreiðarsstaði tjá.
Hreiðarsstaðakot og Urðir enn.
Annexiu það kalla menn.
Þorleifsstaðir og þarnæst Hóll.
Það er réttnefndur arnarstóll.
Auðnir og Klaufabrekknakot.
Af Klaufabrekkum menn hafa
not.
Göngustaðakotið ég greini
beint,
Göngustöðum ei yerður leynt.
Sandá og Þorsteinsstaðir þá,
Þarnæst skal Atlastaði tjá.
Á Koti er yfir bragði blítt.
Bragnar segja á Skeiði grýtt.
Hjörtur E. Þórarinsson skrifaði
þessa góðu grein fyrir Dag og
þakkar blaðið hana.
Sæla og Hjaltastaðir hátt
Hreykja sér nóg þótt
standi lágt.
Syðra- og Ytra- svo er Hvarf
Sízt að neinu þar finna þarf
Skriðu- og Hofsár- kostakot
Kallast Skeggjastaðir friðarbrot
Hofsá og Hof eru landnámsland
Ljótur karlinn það setti í stand
Þar næst kemur hún
gamla Gröf
Get eg Brautarhóll stEuidi á nöf
Veitingastaðir er Valaból
Vænir Uppsalir standa á hól
Hánefsstaðir sín hafa not
Og híbýlistetrið Garðakot
Ölduhryggur og Sakka svo
Sé eg út betur Hamra tvo
Skáldalæk, Hrísa hér með Háls
Hefur svo talið rumur stáls
Vallahreppsbæi alla ört
Er til skemmtunar þetta gjört.
(Sumir hafa þessa þulu dá-
lítið á annan veg en hér er
gert).
Mikið vatn er til sjávar runn
ið síðan þetta var sett saman og
miklar breytingar hafa orðið á
byggðinni. Fyrst er þess að geta
að nafni hreppsins hefur verið
breytt. Nú heitir hann ekki
lengur Vallahreppur, heldur
rétt og slétt Svarfaðardals-
hreppur. Svo gerðist það árið
1946 að hreppnum var skipt og
búin til nýr hreppur, Dalvíkur
Aðal verzlunar- og skrifstofuhús samvinniunanna á Dalvík.
tannlækningastofu. Og að lok- nemendur, sem útskrifazt hafa
um skal nefna skemmtistaði, með unglingapróf frá Húsa-
kvikmyndahús o. fl. bakka, hafa með fáeinum und-
Að hinu leytinu er svo Dal- antekningum komizt klakk-
vik mikill útgerðarbær sem á laust gegnum landspróf á eðli-
álitlegan flota fiskiskipa og legum tíma. Samt er nú í ráði
framúrskarandi sjómannastétt. að auka kennsluna, bæði með
En þar sem Dalvík gæti verið því að hefja fulla kennslu-
efni í sjálfstæða grein í þessum skyldu ári fyrr og svo að auka
greinaflokki, þá skal hér ekki kennslu í unglingabekkjunum
farið lengra út í þá sálma. En til muna.
ekki fer það milli mála, að hér En þá hefur komið í ljós, að
hefur þróunin tekið mjög æski húsnæði gamla skólans er alls-
lega stefnu frá svarfdælsku endis ófullnægjandi, svo nú er
sjónarmiði, því enda þótt ekki í smíðum annað hús á staðnum,
hafi myndazt byggðakjarni í sem á að leysa vandann.
Svarfaðardal sjálfum, eins og Af þessum sökum hefur sveit
ýmsa menn dreymir um, þá er arfélagið ekki enn haft ráðrúm
Dalvík svo nálæg og svo svarf- til að snúa sér ’að byggingu nýs
dælsk að eðli og uppruna, að samkomuhúss, heldur látið
hún gerir sama gagn fyrir nægja í bráðina að endurbæta
sveitabyggðina, rétt eins og gamla samkomuhúsið á Grund,
sveitin er kauptúninu ómiss- sem er sameign hreppsfélags-
andi bakhjarl og forsenda fyrir ins og ungmennafélagsins Þor-
vexti þess í framtíð jafnt sem steins Svörfuðar.
fortíð. Eigi að síður telja Svarfdæl-
Af framansögðu má draga þá ingar sjálfsagt að byggja nýtt
ályktun, að í heild hafi byggð- ‘ og betra samkomuhús um leið
ar- og atvinnuþróunin gengið í og ástæður leyfa, en hins vegar
heppilega átt í þessu héraði, er ekki almennur áhugi á
bæði með fækkun og stækkun neinni stórbyggingu í því sam-
bújarða og með myndun þétt- bandi, og það því síður, sem á
býlishverfis. Eigi að síður örlar Dalvík er líkt ástand.
á þeim ótta hjá ýmsum mönn- Þar þarf að byggja veglegt
um að með meiri fólksfækkun samkomuhús í náinni framtíð
í sveitinni veikist sveitarfélagið og því varla skynsamlegt að
um of og geti átt erfitt með að reisa samkomuhöll í sveitinni
halda uppi nauðsynlegum störf líka.
um fyrst og fremst skóla- og Ekki er óhugsandi að um ein
samkomuhaldi í framtíðinni. f hvers konar samvinnu geti orð
þeim málum hafa Svarfdæling- ið að ræða miUi hreppanna í
ar tekið þá stefnu, sem sumum þessu efni og e. t. v. fleirum,
finnst ekki óskynsamleg, að enda heyrast nú laddir sem tala
láta skólamálin sitja í fyrir- um eldursameiningu hrepp-
rúmi, fyrst ekki er hægt að anna. Varla mun það þó gerast
gera alla hluti í senn. Heima- alveg á næstunni.
vistarbarnaskóli var reistur á Hér hefur verið stiklað á
Húsabakka í miðri sveit á ára- stóru í frásögn af Svarfaðardal
tugunum 1946—56. Strax var og Svarfdælingum og ekki einu
tekin þar upp unglingakennsla sinni vikið að mörgum veiga-
fyrst í námskeiðum, en bráð- miklum atriðum svo sem bú-
lega var komið upp tveimur skapnum í dalnum sem er þó
föstum unglingabekkjum og undirstaða mannlífsins. En þar
skólaskyldan lengd til samræm sem grein þessi er þegar allöng
is við það, sem fræðslulög gera orðin verður við þetta að sitja.
ráð fyrir sem aðalreglu. Enn Þeim, sem fýsir að vita meira
sem komið er fær hver nem- skal ráðlagt að taka sér ferð á
andi aðeins hálfs vetrar hendur einhvem góðan veður-
kennslu, því deildir skiptast á dag og sjá með eigin augum
hálfsmánaðarlega. Þrátt fyrir það þyggðarlag, sem hér hefur
það hefur þetta fyrirkomulag verið lýst, því sjón er jafnan
gefizt vel i stórum dráttum og sögu ríkari.
Gróður og ræktun
MARGIR skógræktarmenn áburðar. En það dettur mörg-
álíta, að skógar geti vaxið til um í hug í skógræktinni, enda
fégurðar og nytja ef það tvennt. fleiri hugsjónamenn í þeirra
sé fyrir hendi, að trjáplöntur.. hópi en ræktunarmenn. Hér á
séu gróðursettár óg jandið girt. landi stöndum við frammi fyrir
Hin tíðu vonbrigði og mistök. í þeirri staðreynd, að þurfa að
skógræktinni stafa oftast af því, nota meiri tUbúinn áburð á
að frumþörfum nýskóga er ekki hverja flatareiningu grasrækt-
fullnægt. Grasræktamaðurinn , ar- og garðlanda en nokkrir
veit, að það er ekki nóg að aðrir. Hversu heitt sem við unn
slétta land og sá í það grasfræi, um gróðurmold lands okkar og
heldur þarf einnig áburð. Sama gróðurmætti hennar og þótt við
gildir um skóg. Til eru að vísu vitum að þessi mold og hinn
staðir, sem gefa allgóða upp- græni gróður, sem hún nærir,
skeru heys ár eftir ár án þess sé okkar dýrmætasta þjóðar-
að áburður komi í staðinn, svo eign og undirstaða lífsmögu-
sem við læki, sem grafizt hafa leika okkar, er frjósemi jarð-
niður í djúpum og rökum jarð- vegsins mikil takmörk sett.
vegi. Þar hafa jurtaleifarnar Veðráttan er köld og þar með
hlaðizt upp án þess að fúna, en jarðvegurinn, veðrunin er hæg
við þurrkunina verður þessi fara og jarðvegurinn er grófur
jarðvegur mjög frjór og góður og kornaður þar sem frostin eru
vaxtarbeður grastegunda og hörð og yfirborðsveðrunin ríkj-
einhig trjáa. í höfuðatriðum fer andi. Jarðvegminn einkennist
það saman, að sú jörð, sem er þó af miklu magni af lífrænum
vel fallin til grasræktar er einn efnum, samansöfnuðum yngri og
ig vel fallin til skógræktar a. eldri jurtaleifum. Þessar jurta-
m. k. frá jarðvegsfræðilegu sjón leifar eru forðabúr næringar-
armiði. ísland er fyrst og fremst efna, sem leysa má úr læðingi
grasræktarland, það vita allir. með þurrkun, opnun og viðeig-
En grasrækt dettur engum heil andi áburðargjöf. Með þurrk-
vita manni í hug að stunda án (Framhald á blaðsíðu 7)