Dagur - 22.02.1967, Qupperneq 4
1
Skrifstofur, Hafnarstræti 90, Akureyri
Símar 1-1166 og 1-1167
Ritstjóri og ábyrgðarmaður:
ERLINGUR DAVÍÐSSON
Auglýsingar og afgreiðsla:
JÓN SAMÚELSSON
Prentverk Odds Björnssonar h.f.
Stofnfé Atvinnu-
jöfnunarsjóðs
í STJÓRNARBLÖÐU M hefir ver-
ið mikið af því gurnað, að stofnfé
hins svonefnda Atvinnujöfnunar-
sjóðs, sem lögfestur var vorið 1966
sé ca. S60 millj. kr. og mun það af
sumum hafa verið skilið svo, að
þarna sé um handbært útlánafé að
ræða. Því fer þó auðvitað fjarri að
svo sé — því miður.
í greinargerð þeirri, sem fylgdi
stjómarfrumvarpinu um Atvinnu-
jöfnunarsjóð var m. a. gerð grein
fyrir „stofnfénu“, sem svo var nefnt,
og var það talið samtals 364 millj. kr.
Var það tilgreint í fjórum liðum og
er um það þetta að segja:
1. 150 millj. kr. framlag úr ríkis-
sjóði. I»etta framlag greiðist á 10 ár-
um, þ. e. aðeins 15 mill. kr. á ári.
2. Eignir gamla Atvinnubótasjóðs
ins, þ. e. útistandandi „atvinnuaukn
ingarlán" samtals 116 millj. kr. Þéir
sem þessi lán fengu, munu almennt
hafa litið svo á, að þau ættu að greið-
ast eftir hentugleikum, enda var það
eðlilegt, og hæpið má telja, að sum
þeirra verði greidd. Þetta „stofnfé“
er því síður en svo handbært til út-
lána og gildi þess í óvissu.
3. 55 millj. kr. í mótvirðisfé sem
Atvinnujöfnunarsjóður fær á 5 ár-
um.
4. 43 millj. kr. af mótvirðisfé, sem
Atvinnujöfnunarsjóður fær á 4 ár-
um, eða nánar tiltekið „gert ráð fyr-
ir“, að hann fengi á því tímabili.
í sambandi við 3. og 4. tölulið,
mótvirðisfé, er þess að geta, að það
fé var í vörzlu Framkvæmdabankans
og sjálfsagt meir eða minna af því í
svipuðum útlánum og gert er ráð
fyrir, að Atvinnujöfnunarsjóðurinn
hafa á sinni könnu.
Á þessu má sjá, að tilkynningar
stjómarblaðanna um „stofnfé“ At-
vinnujöfnunarsjóðs eru nokkuð
skrumkenndar svo að ekki sé meira
sagt. Þama er því miður ekki nema
að mjög litlu leyti um nýtt fé að
ræða. Gamli Atvinnubótasjóðurinn
hafði 10 millj. kr. ríkisframlag á ári
(stofnfé) og það var aukið í 15 millj.
kr. á ári. „Eignir“ Atvinnubótasjóðs-
ins vaxa ekki við afhendingu þeirra
til sjóðs með nýju nafni. Um mót-
virðisféð er áður rætt.
Tekjur Atvinnubótasjóðs, aðrar
en vextir, koma ekki til sögunnar
fyrr en álverksmiðjan er tekin til
starfa og enn er ekki byrjað að
byggja hana. Áætlað var, að þessar
tekjur yrðu á árunum 1970—1972 að
báðum meðtöldum, ca. 16 millj. kr.
að meðaltali á ári. Á árunum 1973—
1975, að báðum meðtöldum, vom
þessar áltekjur áætlaðar 24 millj. kr.
á ári. (Framh. á bls. 7)
Samband ísl. samvinnufélaga 65 ára
(Framhald af blaðsíðu 1)
þótt allmörg ár liðu þar til skrif
stofa til sameiginlegra innkaupa
var sett á stofn. Þá var einnig
rætt um afurðaverzlunina, svo
augljóst er hvert stefndi um
framhald á starfsemi félagsins.
Enda var afurðasalan jafnan
aðalumræðuefni á mörgum
fundum næstu ár og í sam-
bandi við hana aukin vöruvönd
un, sem í upphafi var eitt aðal-
mál kaupfélaganna.
Næstu tvö ár voru aðeins 3
fyrrnefnd félög í Sambandinu,
en árið 1905 bættist fyrsta fé-
lagið við. Var það Kaupfélag
Eyfirðinga, og síðan hvert fé-
lagið af öðru, enda lagði Sam-
bandið höfuðáherzlu á út-
breiðslustarfsemi bæði með því
að senda erindreka til funda-
halda og fyrirlestra um landið
til þess að kynna eðli og starf-
semi Sambandsins og samvinnu
hreyfingarinnar yfirleitt og fá
þau félög, sem til voru í land-
inu til að samræma lög sín og
reglur, svo að það stæði ekki í
vegi fyrir, að þau gætu verið
með í samtökunum. Árið 1907
var stofnað Tímarit kaupfélag-
anna undir ritstjórn Sigurðar
Jónssonar í Yztafelli, sem fyrst
og fremst var kynningar og út-
breiðslurit, breytti síðan um
nafn undir ritstjórn Jónasar
Jónssonar frá Hriflu og heitir
síðan Samvinnan og hefur kom
ið út samfleytt í 60 ár.
Frá því að fyrstu kaupfélög-
in voru stofnuð og allt fram á
fyrstu ár Sambandsins var höf-
uðgjaldeyrisvara bænda sauðir,
sem seldii- voru á fæti til Bret-
lands. Allavega gekk með þessa
sölu; einkum komu fyrir óhöpp
í fjárflutningunum, en í heild
varð sauðasalan gjörbreyting í
afurðaframleiðslu og sölu
bænda á erlendum markaði. Á
fyrstu árum Sambandsins var
sá háttur upp tekinn að senda
mann með sauðaskipunum til
þess að líta eftir fénu og þeirri
aðhlynningu sem reynt var að
veita því á langri sjóferð. En
jafnframt tók nú að þrengjast
um sauðamarkaðinn í Bretlandi,
og þar kom að innflutningur lif
andi fjár þangað var bannaður
með öllu. Þá blasti við sá vandi,
að gjörbreyta verzlunarháttum
og vinna nýja markaði fyrir salt
kjöt. Til þess þurfti að reisa
sláturhús, og höfðu kaupfélög-
in forustu um það ásamt Slátur
félagi Suðurlands. Fyrstu slát-
urhúsin voru reist 1907.
Árið áður höfðu stórtíðindi
gerzt, sem vörðuðu kaupfélögin
og Sambandið. Árið 1902 varð
Hallgrímur Kristinsson kaup-
félagsstjóri á Akureyri.
Skömmu síðar fór hann á veg-
um kaupfélagsins til Danmerk-
ur og Bretlands til þess að
kynna sér samvinnuhreyfingu-
una þar. Á næstu árum á und-
an hafði skuldasöfnun sótt mjög
að kaupfélögunum og þegar
Hallgrímur kom heim úr ferð
sinni, hóf hann baráttu á tveim
ur vígstöðvum, ef svo má segja.
Hann beitti sér af öllum mætti
gegn skuldasöfnun og var sú
barátta raunar hafin áður og í
höndum allra kaupfélagsstjóra,
og svo beitti hann sér fyrir
skipulagsbreytingu, sem fyrst
náði til Kaupfélags Eyfirðinga
en síðan smátt og smátt til
flestra kaupfélaga landsins. Var
sú skipulagsbreyting fólgin í
því, að í stað pöntunarfélags-
formsins, sem gilt hafði í öllum
kaupfélögum á íslandi var nú
tekin upp hin svonefnda Roch-
dale-regla, sem fólgin var með-
al annars í því að selja allan
nauðsynjavarning í opinni búð
í aðalatriðum á venjulegu verði
kaupmanna á staðnum og end-
urgreiða tekjuafgang um ára-
mót. Þessi skipulagsbreyting
komst á í Kaupfélagi Eyfirðinga
1906 og verður það að teljast
merkisár í sögu félaganna og
Sambandsins.
Næstu stórtíðindi í sögu Sam
bandsins verður að telja stofn-
un umboðssölu og innkaupa-
skrifstofu í Réykjavík. Áður
hafði Sambandið haft opna
skrifstofu í Kaupmannahöfn og
enn áður ráðið sérstakan erind-
reka erlendis. Varð Hallgrímur
Kristinsson fyrir valinu, jafn-
framt því sem hann var kaup-
félagsstjóri. Aðalskrifstofa Sam
bandsins var á Akureyri, en höf
uðstarfsemin fór þó fram í
skrifstofunni M Kaupmanna-
höfn, eftir að hún var stofnuð.
Starf erindreka og skrifstofu
erlendis var fyrst og fremst að
annast afurðasöluna og inn-
kaup á erlendum vörum fyrir
hin einstöku kaupfélög, sem
þess óskuðu. En aðalinnflytj-
andi til kaupfélaganna allt frá
upphafi var Louis Zöllner heild
sali í Newcastle.
Nú varð sú breyting á 1917,
að aðalskrifstofan var flutt til
Reykjavíkur og sett þar á stofn
innkaupa- og söluskrifstofa, er
sá bæði um sölu á gjaldeyris-
vöru og sameiginleg innkaup
fyrir kaupfélögin. Hafði Jónas
Jónsson undirbúið það mál með
ritgerðum í Tímariti kaupfélag
anna, auk þess sem það hafði
verið rætt á aðalfundum Sam-
bandsins. Hallgrímur Kristins-
son var ráðinn forstjóri Sam-
bandsins og flutti hann alfarinn
til Reykjavíkur. Á næstu árum
skipulagði hann framtíðarstarf-
semi og lagði þann grundvöll,
sem í aðalatriðum hefur verið
á síðan.
Um svipað leyti gerðust önn-
ur stórtíðindi. Byrjað hafði ver
ið á að halda námskeið fyrir
samvinnumenn, fyrst á Akur-
eyri og síðan í Reykjavík vetur
inn 1918. Árið 1919 var byggt yf
ir starfsemi Sambandsins við
Sölvhólsgötu í Reykjavík og
þar tók síðan Samvinnuskól-
inn til starfa undir stjórn Jón-
asar Jónssonar og var þar til
húsa allt til ársins 1955, er hann
var fluttur að Bifröst í Borgar-
firði og séra Guðmundur
Sveinsson varð skólastjóri í
stað Jónasar, sem þá hætti
störfum. Jafnframt voru aðal-
skrifstofur Sambandsins í hús-
inu við Sölvhólsgötu og er svo
enn, enda hefur húsið verið
stækkað stórum mun síðan.
Oll hin fyrstu ár kaupfélag-
anna og síðan Sambandsins var
hin lagalega aðstaða þeirra og
réttur í þjóðfélaginu mjög
ótrygg. Árið 1921 voru á Al-
þingi samþykkt lög um sam-
vinnufélög, sem kváðu á um
réttindi þeirra og skyldur í þjóð
félaginu. Með þeim lögum voru
kaupfélögin og Sambandið við-
urkennd sem þýðingarmikill
aðili í þjóðfélaginu og þjóðar-
búskapnum og eru þau lög í
gildi enn í dag með smávægi-
legum breytingum, sem á þeim
hafa verið gerðar.
Árið 1923 andaðist Hallgrím-
ur Kristinsson, aðeins 46 ára að
aldri. Enginn maður eins og
hann hafði lagt grundvöll að
framtíðarstarfi Sambandsins og
kaupfélaganna. Síðan hafa for-
stjórar þess verið Sigurður
Kristinsson, bróðir Hallgríms til
1946, Vilhjálmur Þór til 1954 og
núverandi forstjóri Erlendur
Einarsson.
Þegar á dögum Hallgríms
Kristinssonar var Sambandinu
skipt í deildir: Innflutningsdeild
og útflutningsdeild, sem löngu
síðar var skipt í búvörudeild og
sjávarafurðadeild, en umboðs-
sala sjávarafurða hefur farið
mjög vaxandi hin síðari ár og
yfirleitt þátttaka kaupfélaganna
og Sambandsins í þessum höfuð
atvinnuvegi þjóðarinnar. Þá var
stofnuð iðnaðardeild og eru
flestar stærstu verksmiðjur
Sambandsins á Akureyri svo
sem kunnugt er, Skipadeild,
sem sér um rekstur skipa Sam-
bandsins sem nú eru 7 eftir
Hvassafell og Hamrafell hafa
verið seld, en Hamrafellið átti
Sambandið í félagi við Olíufé-
lagið h.f. Þá er Véladeild,
Fræðsludeild og Tæknideild,
sem er yngst af deildum Sam-
bandsins. Kaupfélög í Sam-
bandinu eru 56 og félagsmenn
rúmlega 30 þúsund.
Árið 1940 stofnaði Sambandið
Bréfaskóla og var þátttaka í
honum þegar mikil. Skólastjóri
er Guðmundur Sveinsson.
Kenndar eru 35 námsgreinar og
er nemendafjöldi nú um 1240
dreifður um allt land og á öll-
um aldri. Árið 1965 tókust samn
ingar á milli Sambands ís-
lenzkra samvinnufélaga og Al-
þýðusambands íslands um sam
eiginlegan rekstur bréfaskólans.
Samband íslenzkra samvinnu
félaga hefur leitazt við að beita
sér fyrir ýmsum nýjungum í
verzlunai-háttum og þjónustu,
eins og t. d. fyrstu kjörbúðun-
um hér á landi 1953. Innflutn-
ingsdeild Sambandsins stofnaði
fyrstu vörumiðstöðina (central-
lager) árið 1965 o. fl. Ýmis dótt
urfyrirtæki hefur það sett á
stofn eins og t. d. Dráttarvél-
ar h.f.
Auk þessa sem hér hefur svo
lauslega verið drepið á, stofn-
aði Sambandið Samvinnuspari-
sjóðinn árið 1954 og hafði for-
göngu um stofnun Samvinnu-
bankans. Þá stofnaði það Sam-
vinnutryggingar árið 1946 og,
ásamt nokkrum aðilum öðrum,
Olíufélagið h.f. árið 1946. Það
hafði og forgöngu um stofnun
Osta- og smjörsölunnar árið
1958.
Samband íslenzkra samvinnu
félaga er aðili að Alþjóðasam-
vinnusambandinu ICA og Nor-
ræna samvinnusamb. NAF.
Á undanfömum 65 árum hafa
fulltrúar frá Sambandinu verið
kvaddir til þátttöku í fjölda
milliríkjasamninga um viðskipti
við margar erlendar þjóðir. En
höfuðmarkmið þess frá upphafi
og til þessa 65 ára afmælisdags
hefur verið, að vera til þjón-
ustu og nytsemdar fyrir sam-
vinnumenn landsins og þjóðina
alla.
Á síðasta aðalfundi Sambands
ins, sem haldinn var að Bifröst
í Borgarfirði 10. og 11. júní 1966,
voru í ársskýrslunni, sem þar
var lögð fram og er tæpar 90
blaðsíður að stærð, birtar með-
al annars skýrslur frá forstjóra
Sambandsins Erlendi Einars-
syni og auk þess skýrslur frá
öllum aðaldeildum Sambandsins
en þær eru í dag þessar:
Búvörudeild: Framkv.stj.
Agnar Tryggvason.
Sj ávaraf urðadeild: Framkv.-
stj. Bjarni V. Magnússon.
Iceland Product Inc., Sölufé-
lag Sambandsins í Bandaríkjun
um: Framkv.stj. Sverrir Magn-
ússon.
Innflutningsdeild: Framkv.stj.
Helgi Þorsteinsson, sem nú er
látinn.
Véladeild: Framkv.stj. Hjalti
Pálsson.
Skipadeild: Framkv.stj. Hjört
ur Hjartar.
Iðnaðardeild: Framkv.stj.
Friðrik Ólafsson stórmeistari er hér að tefla fjölskák við yngri og
eldri skákmenn bæjarins. (Ljósm.: N. H.)
Jónas Halldórsson varð skák-
meistari Norðurlands
Harry Frederiksen.
Tæknideild: Framkv.stj.
Helgi Bergs.
Bifröst- og Fræðsludeild:
Skólastjóri séra Guðmundur
Sveinsson.
Fræðsludeild: Forstöðumað-
ur Páll H. Jónsson.
Lífeyrissjóður S.Í.S.: For-
stöðumaður Hermann Þorsteins
son.
Auk þess frá skrifstofum
S.Í.S. erlendis: í Hamborg:
Framkv.stj. Sigurður Markús-
son, og í London: Framkv.stj.
Guðjón B. Ólafsson.
Allflestar þessar deildir hafa
fleiri og færri undirdeildir með
sínum deildarstjórum og má af
þessu ráða hversu Sambandið
er í dag orðið yfirgripsmikið og
fjölþætt fyrirtæki og vafalaust
lang stærsta verzlunar-, iðnað-
að- og þjónustufyrirtæki ís-
lenzku þjóðarinnar. Allar eru
þessar deildir reknar á sam-
vinnugrundvelli og vil ég í því
sambandi benda þeim öllum á,
er nánar vilja kynnast Sam-
bandinu og samvinnufélögun-
um, að ársskýrslur Sambands-
ins og ársskýrslur kaupfélag-
anna eru gefnar út árlega til
upplýsinga og fræðslu fyrir all-
an landslýð og hverjum manni
frjálsar til athugunar og aflestr
ar. □
- Kynningarkvöld hjá
r
Ferðaskrifst. Utsýn
(Framhald af blaðsíðu 8.)
færi kvikmyndir frá ítalíu og
Spáni, einkum frá hinum eftir-
sóttustu ferðamannastöðum
þessara landa, ennfx-emur lit-
skuggamyndir.
Spánn og ítalía eru ódýr
ferðamannalönd. Hópfex-ðir
þær, sem ferðaskrifstofur undir
búa, kosta um 12.000 kr. þangað
með'15 daga dvöl eða lítið meira
en ferðirnar einar í venjulegu
farþegaflugi. Má því segja að
fei-ðaskrifstofur hafi lækkað
mjög fargjöldin og fyilrgreiðslu
alla í hópferðum. Hins vegar
má um það deila hvoi’t æski-
legt sé að íslendingar eyði jafn
miklu fjármagni í utanlands-
ferðir og verið hefur á síðustu
árum, og er það önnur saga.
Á kynningarkvöldi Utsýnar
var fullt hús og þótti kvöldið
bæði fróðlegt og skemmtilegt.
TÓNLISTARFÉLAG AKUR-
EYRAR gekkst fyrir æskulýðs-
tónleikum í Borgai'bíói á
fimmtudaginn. Þar lék píanó-
leikarinn Philip Jenkins fyrir
nemendur úr Gagnfræðaskólan
um. En áðui' en hann settist við
hljóðfærið voru verkin kynnt
SKÁKFÉLAG AKUREYRAR
stóð fyrir skákmóti í haust.
Eftir áramótin fékk það hingað
Friðrik Ólafsson stórmeistara
og þreytti hann fjölskákir við
skákmenn staðarins. Hann fór
ósigraður úr skákfei'ð sinni til
höfuðstaðar Norðurlands.
GJÖF TIL SKÁL-
HOLTSSKÓLA
BISKUPINN yfir íslandi, herra
Sigurbjöm Einai'sson, hefur frá
því skýrt, að dönsk söfnunar-
nefnd hafi tilkynnt um gjöf til
fyrirhugaðs lýðháskóla í Skál-
holti, myndai'lega fjái'hæð. —
Verður fé þetta geymt í dönsk-
um banka þar til bygging lýð-
háskóla hefst, ennfi-emur það
fé sem safnað er í sama skyni á
hinum Norðurlöndunum. Nærri
lætur, að fé það sem safnað hef
ur verið til skólans í Danmöi'ku,
Noregi, Færeyjum og Svíþjóð
nemi fast að 4 millj. ísl. kr. Q
og höfundar þeirra og annaðist
frú Soffía Guðmundsdóttir
þann þátt. Var sú kynning mjög
til skilningsauka. Húsið var
fullskipað og virtist nemenda-
hópurinn njóta þess vel, er
fram fór. Q
Skákþing Norðlendinga hófst
á Akureyri 11. febi-úar og lauk
18. febrúar. Þar kepptu 23 skák
menn i þrem hæfnisflokkum
um titilinn Skákmeistari Norð-
uxlands 1967. Sigurvegari var
Jónas Halldórsson frá Leysingja
stöðum í Austur-Húnavatns-
sýslu. Hann hlaut 5 vinninga af
7 mögulegum. Næstir og jafnir
ui'ðu Þoi'geir Steingrímsson
Akureyri og Hjöi'leifur Hall-
dói'sson á Steinsstöðum í Öxna
dal með 414 vinning hvoi'.
Hraðskákmót Norðurlands
var haldið á sunnudaginn var.
Sigurvegari var Þoi'geir Stein-
grímsson og hlaut hann 2114
vinning af 24 mögulegum. Næst
ir voru Jón Torfason MA og
Jón Björgvinsson Akureyri. Q
- NÝTT SKIP
(Framhsdd af blaðsíðu 1).
það verði til bóta fyrir landeig-
endur og ennfremur fyrir þá
sem kaupa veiðirétt í ánni. For
maður veiðifélagsins er Gunnar
Valdimarsson bóndi Teigi.
Rætt við Trjggva Gunnarsson.
Blaðið náði sem snöggvast
tali af Ti-yggva Gunnarssyni
skipstjóra, sem kom með nýja
skipið Bretting til Vopnafjarðar
í gærmorgun. Brettingur er 317
tonna skip, smíðað í Flekkefjord
í Noregi. í í-eynslufei'ð var gang
hi-aði þess 12 sjómílui', og á-
heimsiglingunni reyndist skip-
ið vel. Það leggur í dag af stað
til Akureyrar og verður hér í
tvo daga en heldur síðan suður
á loðnuveiðar.
Skipstjóri á heimsiglingu var
Tryggvi Gunnai'sson og verður
harrn með skipið áfram. Hann
og þó einkum Sigui'ður bróðii'
hans höfðu eftirlit með smíði
skipsins nú í vetur.
Eigandi Brettings er sem áð-
ur segir hlutafélag er nefnist
Tangi h.f. Það hlutafélag keypti
fyi'r í vetur síldai'skipið Kristj-
án Valgeir. Q
Æskulýðstónleikar í Borgarbíói
Helgi Hallgrímsson:
ÞÆTTIR AF FLATEYJARDÁL
(Niðurlag)
í skógbotninum hér getur að
líta mei'kilega flóru. Þai'na vaxa
m. a. lyngjafni, hjartafífill,
skógfjóla, hárdepla, þrílaufung-
ur, skjaldburkni, skollafingui',
eskigi-as, geithvönn, brönugi'ös,
blágresi, hrútabei-jalyng og
Ijósadúnurt. Sumar þessai'a teg
unda eru fi'emur sjaldgæfar út-
sveitategundir á Noi'ðurlandi.
Hjartafífillinn hefur hvergi
fundizt héi'lendis, nema yzt á
skögunum við Eyjafjöi'ðinn, en
skógfjóla og lyngjafni, auk þess
á andnesjum austanlands og
vestan. Flestar ei-u plöntur' þess
ar ekta skógaplöntui', sem eru
algengar í skógur um alla
Skandinavíu. En þó vaxa aðeins
fáar þeii'ra í skógum innsveit-
anna, t. d. í Vaglaskógi. Hvað
veldur? Hér ber allt að sama
brunni og áður var getið í sam-
bandi við reyniviðinn. Eina
skýringin virðist vera sú, að í
innsveitunum hafa hinar upp-
runalegu skógar eyðzt, og þar
með skógarplönturnar. Síðan
uxu skógar innsveitanna upp
aftur, sumsstaðar, en þá fylgdu
skógarplönturnar ekki allar
með. Aðeins þær, sem gátu þrif
izt utan skógarins, eins og hi'úta
berjalyng og blágresi, komu
aftur inn í skóginn, en hinai',
sem hjarað höfðu í skógarleif-
um útskaganna, döguðu þar
uppi svo sem sjá má.
Innan við Urðargilið er einn-
ig þroskalegt skógai'kjarr, með
reynistóðum á stangli. Þar bæt-
ist enn ein útsveita- eða skóg-
arplantan í hópinn, en það er
skollakamburinn, sem þar vex
víða í rökum dældum, skjól- og
sólarmegin. Hjai'tafífillinn er
þar algengur, svo og lyngjafn-
inn.
Ekki gat ég kannað hvað
þessi merkilegi gróður nær
langt inn eftir hlíðinni, en gat
mér til um, að hann næði inn
undir Stóruski'iðu, sem áður
var nefnd.
Urðarköttur.
ætla að vaka of nóttina, og vita
hvers hann yrði vísari um verk
og hugsanir Stjöi'nu-Odda
þax-na.
Hver var Stjöx-nu-Oddi?
Hann hét réttu nafni Oddi
Helgason, og bjó að því er talið
er í Múla í Aðalreykjadal, ein-
hvei-ntíma á tólftu öldinni.
Hann var stjöi-nufi'óður með
afbrigðum, svo fáir munu hafa
fundizt hans líkar, þótt leitað
væri um alla Noi'ðurálfu. Verk
hans þekkjast nú aðeins í mis-
munandi áreiðanlegum afski'ift
um af rímbók, sem kölluð er
Stjöi-nu-Odda-tal, en af því má
sjá, að Oddi hefur gert margvís
legar athuganir á himintungl-
um og gangi þeii'i'a. M. a. athug
aði hann nákvæmlega á hvaða
tíma, jafndægrin og sólhvöx-fin
ber upp á, en í þá daga höfðu
menn yfirleitt mjög rangar hug
myndir um það, töldu sólhvörf-
in yfirleitt seinna en þau raxm-
verulega vox'u (sbr. Jónsmess-
una).
Enginn veit nú léngur hvar
Oddi stundaði sínar athuganir,
þótt líklegt sé að það hafi aðal-
lega verið í Múla. Samkvæmt
gömlum sögxxm, átti Oddi einnig
að hafa verið í Flatey og á
Brettingsstöðum, og örnefnið
Oddakofi þekktist ekki alls fyr-
ir löngu uppi í fjallinu, fyrir
ofan Jökulsá. Þar átti Oddi að
hafa stundað rannsQknxr ' síríór.
Engin mei-ki sjást nú kofans,
sem varla er vöri.' . ,
Oddi er talinn hafa verið held
ur lítill vei-kmaður og félítill,
en sá var eiginleiki hans að
hann sagði aldréi ósatt.
Líklega hefur Oddi verið
fyrsti nafnkunni vísindamaðui'-
inn á Noi'ðui'landi, og séu vís-
indamenn Norðlendinga lítils
metnir í dag, þá munu þeir þó
að líkindum hafa verið erm
minna virtir á dögum Odda.
Ég sé að Þórir situr enn við
borðið í stofunni, og styður
hönd undir kinn. Vonandi verð-
ur hann einhvers vísari að
morgni, hugsa ég og er sofnað-
ur innan lítillar stundar. 1
\
HoIIt er heilum vagni j
heim a'ð aka. \
Að moi'gni níunda dags ferð-
arinnai', þann 28. júlí, kvödduxrí
við kóng og prest á Jökulsá, og
röltum sem leið liggur inn að
Hofshöfða, en þar beið bíllinn
Fenrisúlfur komu okkai'.
Fannst það á, að hann var fús
til heimferðarirmar, því hann,
fór snarlega í gang, og tók svo
skeiðið inn ásana. t
í Þvei'ánni sat hann nokki'a
stund fastur, en hafðist þó upp
með hjálp nokkui'ra rekaviðar-
trjáa, er við höfðum með okkur,
í þessum tilgangi. Var svo hald
ið áfram stanzlaust inn að Mó-
gilsánum, en þar hlóðum við
allmiklu af litgrýti á pallinn, og
hafði hann eftir það góða kjöl-
festu. t
Komum að Heiðai'húsum síðla
dags, og gistum þar um nóttina.
Næsta dag var haldið áfram
og segir ekki af fei'ðum unz við
komum að Almannakambi. Þá
bað ég Þóri að aka bílnum upp
kambinn, þóttist ætla að taka
myndir af honum á kambinum,
en ástæðan var þó aðallega sú,
að ég þorði ekki að aka upp
kambinn.
Allt gekk þó slysalaust, Þóx-ir
setti í fyrsta og fullt benzín, og
Ferírir skreið upp kambinn,
eins og ekkert væri.
Segir svo ekki af ferðum fyrr
en við komum ofan í Fnjóska-
dal. Þóttumst við þá eiga góðri
ferð að fagna, og heppnir höfð-
um við verið með farartækið
þrátt fyrir allt. Fói'um við í því
tilefni heim á fyrsta byggða ból
ið, Þverá, fengum þar kaffi og
meðlæti, og glugguðum í blöð-
in, sem við höfðum blessunar-
lega vei-ið lausir við í tíu daga.
Greiddum við þar og af hendi
greiðslu fyrir gistingu þá hina
ágætu í Heiðai'húsum.
Var svo haldið rakleiðis til
Akureyrar, enda stóðumst við
þá freistingu að fara niður á
Svalbarðseyri, að hefna ill-
spánna.
Komum við til Akureyrar að
kveldi hins tíunda dags og var
þá lokið reisu. Q
Framboð I Vesturlandskjördæmi
Ég gekk nú aftur út í skógár-
hvamminn, fyrir utan Urðar-
gilið. Þar er stórgrýtisurð í miðj
txm hvamminum, þó næstum
þakin af kjarrinu. Mér vai'ð
hugsað til Kjarvals. Væri þetta
ekki eitthvað fyrir hann? Þess-
ir steinar, með mosatæjum, og
iðjagx-ænt birkið. Hér var öll
fegui'ð heimsins samankomin í
litlum bletti, en auðvitað „gat
ei nema guð og eldur gei't svo
dýrlegt furðuverk“.
Sem ég er að hugsa þetta, sitj
andi á einni hellunni, heyi'i ég
xmdarlegt hljóð, birrri'r, síðan
eins konai’ tíst, og nú sé ég að
hér er kominn hoffinn, og situr
á annai-ri hellu andspænis mér,
buktar sig og beygir og lætur
allmikið yfir sér. Svo fer hann
að tína upp í sig, eins og ekkert
hafi í skorizt, vappar fram og
aftur um steininn, í svo sem
tveggja metra fjai'lægð, og áður
en ég veit af er hann hoi’finn,
eins og hann hafi gufað upp á
staðnum. Svei mér þá ef hann
hvarf ekki ofan í jöi'ðina. Og nú
skil ég hvei's kyns er. Þetta hef
ur verið músarindill, sem auð-
vitað býr þama ofan í urðinni.
Sannkallaður xxrðarköttur sá.
Stjömu-Oddi.
Síðustu nóttina, sem við er-
um á Jökulsá, leggst Þórir ekki
til svefns. Þegar ég inni hann
eftir ástæðxmni, segir hann það
sneypu mikla okkui', að sofa
þar allar nætur, sem Stjömu-
Oddi vakti allar. Segist hann
ÁKVEÐINN hefur verið fram-
boðslisti Framsóknai'flokksins í
Vestui-landskjördæmi. Listinn
er þannig skipaður:
1. Ásgeir Bjarnason, bóndi og
alþingismaður, Ásgarði.
2. Halldór E. Sigurðsson,
sveitarstjóri og alþingis-
maður, Borgarnesi.
3. Daníel Ágústínusson, bæjar
fulltrúi, Akranesi. '
4. Gunnar Guðbjartsson,
bóndi, föi'maðui- Stéttarsam
bands bænda, Hjarðai'felli.
5. Alexander Stefánsson, odd-
viti, Ólafsvík.
6. Séra Guðmundur Þorsteins
son, sóknai'prestui', Hvann-
eyri.
7. Steinþór Þorsteinsson, kaup
félagsstjóri, Búðai'dal.
8. Árni Benediktsson, fram-
kvæmdastjóri, Ólafsvík.
9. Þórður Kristjánsson, bóndi
MINNINGARSPJÖLD Kven-
félagsins 'Hlífar verða fi-am-
vegis seld í Bókabúðinni
Huld og hjá Laufeyju Sig-
ui'ðardóttur.
MUNIÐ minningarspjöld Elli-
heimilis Akm-eyrar. Fást í
Skemmunni.
og oddviti, Hi-eðavatni.
10. Sveinn Víkingur Þórarins-
son, kennari, Úlfsstöðum.
„Einar Montanusw
sýndur í Ólafsfirði
LEIKFÉLAG Gagnfræðaskól-
ans í Ólafsfirði hefur að undan
förnu sýnt gleðileik í fimm þátt
um eftir Ludvig Holberg,
Enarus Montanus. Þýðinguna
gerði Lái'us Sigui'bjömsson en
piologus er eftir Jón A. Hjalta-
lín. *
Leikui-inn hefur vei'ið sýnduí
þrisvar i félagsheimilinu Tjaim-
aiborg við ágæta aðsókn og
undirtektir.
Leikstjóri er Kristinn G. Jó-
hannsson, skólastjóri, en leik-
myndir og bxininga hafa nem-
endur skólans gert. Leikendur
eru ellefu, en auk þess kemup
gleðileikgyðjan Thalia fram og
einnig hljóðfæraleikarai'. Leik-
félag skólans var stofnað á síðn
astliðnu hausti og er þetta
fyrsta verkefni þess. Foi'maðuxs
félagsins er Sigurður B. Björns
son 4. bekk. □