Dagur - 05.04.1967, Blaðsíða 4

4
5
Skrifstofur, Hafnarstræti 90, Akureyri
Sírnar 1-1166 og 1-1167
Ritstjóri og ábyrgðarmaður:
ERLINGUR DAVÍÐSSON
Auglýsingar og afgreiðsla:
JÓN SAMÚELSSON
Prentverk Odds Bjömssonar h.f.
NV stefná
f SÍÐUSTU tveim leiðurum hér í
blaðinu voru nokkrir þættir úr ræðu
Eysteins Jónssonar form. Framsókn-
arflokksins, raktir. Fjölluðu þeir um
hina yfirlýstu stefnu stjómarflokk-
anna og síðan um efndirnar. Hér
verður minnt á nokkur atriði nýrrar
stefnu, sem Framsóknarflokkurinn
hefur mótað og nefnd hefur verið
„hin leiðin“ bæði í gamni og alvöru.
Hagstjómaraðferðir ríkisstjórnar-
innar hafa ekki læknað verðbólgu-
meinið. En þær hafa lamað atvinnu-
lífið og orðið til þess, að þýðingar-
mestu framkvæmdir í atvinnulífinu
og þjónustuframkvæmdir hafa setið
á hakanum. Breyta verður algerlega
um stefnu og fara inn á nýja leið.
Kjami þeirrar stefnu er sá, að ríkis-
valdið efni til nánara sambands við
einstaklingsframtakið og félagsfram-
takið og félagssamtök fólksins í land
inu en nokkru sinni áður. Stjórnkerf
inu verði breytt í samræmi við þessa
stefnubreytingu. Meginhugsunin
verður að vera sú, að efna til sam-
taka um að þær framkvæmdir kom-
ist fram fyrir, í stað þess að sitja á
hakanum, sem þýðingarmestar em
til eflingar atvinnulífinu og alhliða
menningarmálum. Kalla verður úr-
valsmenn úr atvinnulífinu, bæði af
hálfu atvinnurekenda og starfsfólks,
og einvalalið sérfróðra manna til
þess, ásamt ríkisstjórninni og fulltrú
um hennar, að finna farsæla lausn
hinna mörgu vandamála. Horfa verð
ur í kjama þessara mála í stað þess
að eyða allri orkunni til þess að fást
við neyðarráðstafanir til bráða-
birgða eins og orðið hefur hlutskipti
núverandi valdhafa. Hér verður að
taka upp skynsamlegan áætlunarbú-
skap, sem er byggður á því, að það
sitji fyrir, sem mesta þýðingu befur.
Slíkar áætlanir verður að gera í sam-
starfi milli ríkisvakls og stétta og ein
staklinga. Hér verður ekki um hafta
stefnu að ræða heldur jákvæða leið.
Þegar menn hafa gert sér grein
fyrir því með nægilega nánu sam-
starfi, hvað gera þarf, finnast margar
leiðir til þess að hrinda því í fram-
kvæmd með sameiginlegu átaki, en
fylgja verður því fast fram, að það
sem gera á strandi ekki á fram-
kvæmdastiginu. í því sambandi er
þýðingarmikið að tengja fram-
kvæmd lánastefnunnar þessu sam-
starfi og sjá um, að stofnlánastefnan
og reksturslánastefnan séu í sam-
ræmi við niðurstöður samstarfsins.
Stundum verður frumkvæði ríkis-
valdsins að koma til t. d. þegar ein-
staklingar eða félög eru ekki til taks
(Framhald á blaðsíðu 7)
SAURBÆJARHREPPUR
Yzti bærinn í Hólasókn, aust-
an Eyjafjarðarár, er Æsustaða-
gerði, en til samræmis við
grósku nútímans hefir nafninu
verið breytt í Grænahlíð. Þar
býr Kristján Óskarsson frá
Vatnsenda. — Næsti bær er
Arnarstaðir. Jörðinni hefir ver-
ið skipt í tvö býli: Arnarfell og
Arnarstaði. Á Arnarstöðum bjó
1860 Sigfús Eldjárnsson, sér-
kennilegur karl. Hann var um
nókkur ár hreppstjóri í Saur-
bæjarhreppi og meðhjálpari í
Hólakirkju mörg ár. Hann var
kominn af gáfu- og skáldakyni.
Ekki var hann talinn skáld-
mæltur, en gat þd allvel komið
saman vísu. Sérstakt yndi hafði
hann af að semja nýjar karl-
og kvenkenningar og setja í vís
ur sínar, svo sem „steylubörk-
ur“, „silkispöng", „gullbaugsey"
og margar fleiri. Ábúendur á
Amarstöðum eru þeir feðgar
Jón Vigfússon, kona hans er
Helga Sigfúsdóttir, og sonur
þeirra Sigfús Jónsson. Kona
hans er Elsa Grímsdóttir frá
Jökulsá, Sigurðssonar. Á Arn-
arfelli búa Eiríkur Björnsson
og kona hans Klara Jónsdóttir
Vigfússonar. Nýibær hefir ver-
ið lagður undir Arnarstaði.
Höfuðbólið Hólar í Eyjafirði
hefir jafnan verið ein af stærstu
jörðum hreppsins. Þar er land
mikið og gott til ræktunar. Á
Hólum hefir verið kirkja frá
ómunatíð, og var lengi annexía
frá Miklagarði. Árið 1703 bjó
þar Magnús Benediktsson, svo
nefndur Hóla-Magnús, umtöluð
og sögufræg persóna. Um hann
er saga Jónasar Jónassonar:
„Magnúsar þáttur og Guðrún-
ar“. Á Hólum hefir löngum ver
ið tvíbýli og stundum þrí- og
fjórbýli. Þar voru því oftast
fremur efnalitlir smábændur,
sem litlar sögur fóru af. Merk-
astur þessara bænda og efnað-
astur, var Jón Ólafsson, sem
bjó þar í 20 ár. Hann endur-
bætti stórlega húsakost jarðar-
innar. Fyrri kona hans var Geir
laug Þórðardóttir, en síðari
Kristjana Pétursdóttir. Senni-
lega hefir aldrei verið einbýli á
Hólur* að staðaldri frá 1712,
þar til 1946, að alla jörðina
höfðu til ábúðar Jón Siggeirs-
son og kona hans Geirlaug Jóns
dóttir í Hólum Ólafssonar. Nú
búa þar félagsbúi synir þeirra,
Ólafur Jónsson og Rafn Jóns-
son. Sunnan við Hóla-hólana er
Hólavatn. Við það eru sumarbú
staðir KFUM á Akureyri á fall
egum og skjólsælum stað. Sunn
an við Hólavatn er Vatnsendi.
Þar býr nú Sigmundur Bene-
diktsson, allmiklu búi. Þá koma
tvær eyðijarðir: Jökull og Hall
dórsstaðir. Fremsti bær Hóla-
sóknar, að austan er Tjarnir.
Þó jörðin sé afskekkt dalajörð
hafa þar stundum búið atkvæða
og efnabændur. Þar bjó um
1735 Tómas hreppstjóri Egils-
son, gildur bóndi og kynsæll.
Hann var forfaðir Páls hrepp-
stjóra Steinssonar á Tjörnum,
sem bjó þar frá 1825 til 1888.
Hann var ríkasti bóndi Saur-
bæjarhrepps, athafnamaður
mikill og héraðshöfðingi. Kona
hans var María Jónsdóttir. Nú
búa á Tjörnum stórbúi Gunnar
Jónsson og Rósa Halldórsdóttir.
Síðustu árin hefir að nokkru
verið félagsbú með þeim feðg-
um Gunnari og Hreini syni
hans, sem hefir haft afnot af
landi Halldórsstaða. Nú mun í
ráði að Hreinn endurreisi bæ á
Halldórsstöðum. Á Tjömum er
stærsta sauðfjárbú hreppsins
auk myndarlegs kúabús.
Syðsti bærinn í Hólasókn,
vestan Eyjafjarðarár, er nú
Hólsgerði, síðan Ulfá fór í eyði
Iiólakirkja.
1925. í Hólsgerði bjó um 1880
Jónas Jónasson, greindur og
hagyrðingur góður. Hann var
afi Brynjólfs í Teigi og Baldurs
sýsluskrifara á Akureyri. Þeg-
ar séra Guðjón Hálfdánarson
kom að Saurbæ sunnan frá
Krossþingum í Rangárvalla-
sýslu, orti Jónas í Hólsgerði
þessa alkunnu vísu:
„Loks er snjóa leysti í ár,
lands um flóa kunnan,
kom með lóum grettur grár,
grallaraspói að sunnan.“
. Nú býr í Hólsgerði Hjálmar
Jóhannesson, skagfirzkrar ætt-
ar. — í Torfufelli bjó um 40 ár,
til 1939, Sigurður Sigurðsson
frá Leyningi. Kona hans var
Sigrún Sigurðardóttir, mikil
skýrleikskona. Hún er enn á
lífi nærri 96 ára. Nú býr í Torfu
felli sonarsonur þeirra Sigurður
Jósefsson. Kona hans er Svava
Friðjónsdóttir.
Ur Eyjafjarðardalnum skerst
afdalur, sem heitir að austan
Torfufellsdalur en að vestan
Villingadalur. Þar voru tveir
bæir: Syðri- og Ytri-Villinga-
dalur. Nú er Syðri-Dalurinn
kominn í eyði og landið lagt
undir Ytri-Villingadal. Þar
bjuggu, 1805 til 1828, hjónin
Randver Þórðarson og Berg-
þóra Jónsdóttir. Þau áttu níu
Skáldsstaðir, gamli bærinn.
böm, sem upp komust og ættir
eru frá. Urðu þau Villingadals-
hjón mjög kynsæl og er ætt frá
þeim nefnd Randversætt. Nú
búa í Ytri-Villingadal hjónin
Jón Hjálmarsson og Hólmfríður
Sigfúsdóttir. Vegna stórfelldra
húsabóta og ræktunar er kotið
í höndum þeirra orðið að stórri
og glæsilegri bújörð. Enn má
telja það til sérstæðra hluta í
Villingadal, að þar var til
skamms tíma ein sögufrægasta
kýr sveitarinnar, sem hlaut
læknisaðgerð með eigin hendi
yfirlæknis Fjórðungssjúkrahúss
Akureyrar með aðild landlækn
is íslands og héraðslæknis Eyja
fjarðar. Þessa Búkollusögu hef
ir Jón bóndi Hjálmarsson kynnt
landslýð með snjöllu útvarps-
erindi. Þannig getur sagan end-
urtekið sig frá Búkollu þjóð-
sögunnar til Búkollu í Villinga-
dal, þó söguefnið sé nokkuð
annað.
Utan við Torfufellsána taka
við Leyningshólar. Þar er tals-
verður birkiskógur frá fomu
fari, sem lifað hefir af hörm-
ungar kolagerðar, niðurrifs og
beitar. Mestur hluti skógarins
hefir nú verið afgirtur að til-
hlutan Skógræktarfélags Eyja-
fjarðar. í hólunum er Tjama-
gerðisvatn. Við það á Bílstjóra-
félag Akureyrar sumarbústað á
fögrum stað. í hólunum er einn
ig Hestvatn. — gamla daga var
þar nykur til heimilis. En í
seinni tíð hefir hans ekki orðið
vart. Hefir hann því annað
hvort geispað golunni í vatn-
inu, eða haft bústaðaskipti.
Utan til í hólunum er bærinn
Leyningur. Þar hafa búið ýmsir
mætir bændur, en fæstir lengi.
Einn af þeim, sem lengsta ábúð
mun hafa haft í Leyningi, var
Sveinn Sigurðsson, fæddur um
Finnur Kristjánsson bjó
fyrstu ár sín á Skáldsstöðum í
gamla bænum. En eftir að jörð-
inni var skipt, byggði hann sér
nýbýli sunnan og austan og
nefndi Ártún. Er það snoturt
býli með mikilli nýrækt. Kona
Finns er Indíana Sigurðardóttir
frá Torfufelli. Hjalti sonur
þeirra tekur þátt í búskapnum
með foreldrum sínum, og telja
kunnugir að hann skorti ekkert
til að vera ágætur bóndi, nema
þá helzt góða meðhjálp.
Hér hefir nú í skjótri svipan
verið farið yfir allar sóknh-
Saurbæjarhrepps, en rúmsins
vegna aðeins stiklað á stærstu
steinunum. Sú var heldur ekki
ætlunin að rita byggðasögu. né
tæman(Ji landfræðilýsingu Saur
bæjarhrepps. Er því þetta hrafl
látjð nægja að sinni. En síðari
’tími mun umbæta. H. Þ.
LOKAORÐ
í FRAMANSKRÁÐUM þátt-
um hafa ekki verið nafngreind-
ir þrír bæir í Saurbæjarhreppi,
þeirra, sem í byggð eru: Sand-
hólar og Krónustaðir í Saur-
bæjarsókn, og Stekkjarflatir í
Möðruvallasókn. Sandhólar er
næsti bær sunnan við Saurbæ
og gömul hjáleiga þaðan. Þar
búa nú hjónin Sigtryggur Svein
bjömsson frá Saurbæ og Helga
Jóhannesdóttir, systir Garðars
bónda í Nesi Jóhannessonar.
Krónustaðir var ein af kirkju
jörðum Saurbæjar. Þar bjó fyr-
ir löngu síðan Hallur sterki
Jónsson, sem vegna afls og
margvísi þótti ekki dæll viður-
Tjamir.
1716. Hann var sonur Sigurðar
Jakobssonar í Gnúpufelli. Síðan
laust fyrir síðustu aldamót hafa
yfir 20 bændur búið í Leyningi,
en enginn eins lengi og Bjarni
Pálsson og Ólöf Ólafsdóttir, eða
frá 1867 il 1921. Ábúandi í Leyn
ingi er Kristján sonur Her-
manns Kristjánssonar, er áður
•bjó þar.
Utan við Leyning eru Jór-
unnarstaðir. Um 1770 bjó þar
Flóvent sterki Jónsson. Frá hon
um var séra Jónas á Hrafnagili
þriðji ættliður. Tryggvi Sigurðs
son bjó á Jórunnarstöðum í 40
ár, til 1921, og síðan afkomend-
ur hans til þessa dags. Núver-
andi ábúendur eru Tryggvi
Aðalsteinsson Tryggvasonar og
Sigtryggur Símonarson og
kona hans Hrafnhildur Aðal-
steinsdóttir Tryggvasonar.
Yzti bærinn í Hólasókn, vest-
an Eyjafjarðarár er Skáldsstað-
ir. Skriðuföll hafa þar spillt
miklu landi. Jörðinni hefir ver-
ið skipt í tvö ábýli: Skáldsstaði
og Ártún. Á Skáldsstöðum býr
Skjöldur Steinþórsson og kona
hans Friðlaug Eiðsdóttir. Hafa
þau byggt bæinn í nýjum stíl
og fært lengra frá fjallinu.
eignar misindismönnum, áraug
um og sendingum. Eru skráðar
sögur af honum í Grímu V.
hefti.— Á Krónustöðum bjuggu
Magnýs Hólm Árnason og kona
hans Guðbjörg Friðriksdóttir.
Magnús var gáfumaður og ljúf
menni. Eftir hann er bókin
„Ljúfa vor.“ Nú býr Tryggvi
Gunnarsson og kona hans Ólöf
Helgadóttir, þar.
Stekkjarflatir í Möðruvalla-
sókn er skammt sunnan við
Möðruvelli. Jörðin hefir breytzt
úr kotjörð í glæsibýli að húsa-
kosti og ræktun. Að því stóðu
þeir feðgar Ragnar Jóhannes-
son og Steingrímur sonur hans.
Núverandi ábúandi er Gunn-
laugur Halldórsson.
Þá hafa misritast bæjanöfnin
Nýibær í Austurdal, á að vera
Ábær. Ennfremur: Tryggvi Jó-
hannesson Miklagarði, en á að
vera Miðgerði. Við Sölvadal:
„Þormóði syni þeirra .... á að
vera Valgarði syni þeirra.
Hólmgeir Þorsteinsson.
Grímur meðhjálpari og sonur, Gunnar Amgrímss. og Jón Ólafss.
Leikhúslíf í Úlafsfirði
Öldur - Enarus Montanus - Maður og kona
LEIKFÉLAG ÓLAFSFJARÐ-
AR sýnir um þessar mundir
sjónleikinn Mann og konu eftir
Jón Thoroddsen. Félagið hefur
á undanförnum árum haldið
uppi líflegri starfsemi á hinu
prýðilega sviði félagsheimilis-
ins Tjarnarborgar og hefur auk
þess ferðazt til nærliggjandi
byggðarlaga með sum verk-
anna. Af leikritum undanfar-
inna ára má nefna t. d. Gildr-
una, Tengdapabba, Þrjá skálka
og Hamarinn svo að eitthvað sé
nefnt. Fyrra verkefni félagsins
á þessu starfsári var Öldur eft-
ir dr. Jakob Jónsson og var það
einnig sýnt á Akureyri i byrjun
þessa árs. Leikstjóri beggja
leikrita þessa starfsárs hefur
verið Kristján Jónsson frá
Reykjavík og hefur hann einn-
ig fært upp nokkur fyrri við-
fangsefni félagsins af forkunn-
ar dugnaði og vandvirkni. Leik
myndir fléstar hefur Kristinn
G. Jóhannsson gert hin síðari
ár og auk þess stjórnað einni
uppfærslu.
Án tillits til fólksfjölda er
ljóst að Leikfélag Ólafsfjaiðar
hefur unnið hið merkasta starf
á undanförnum árum og fylli-
lega þess vert að athygli sé
vakin á því.
Þá bar það til tíðinda í vet-
ur að stofriað var leikfélag inn-
an Gagnfræðaskólans og valdi
sér að fyrsta verkefni gleðileik-
inn Eranus Montanus eftir Hol-
berg og sýndi bæði hér heima
og á Dalvík undir stjórn skóla-
stjórans, Kristins G. Jóhanns-
sonar.
Af þessu verður ljóst, að Ól-
afsfirðingar hafa ekki farið
varhluta af leiklistinni í vetur
og hefur það vissulega lífgað
skammdegið til muna. Verkefni
það, sem nú er á fjölunum er
all erfitt í uppsetningu og fólks-
frekt en ekki verður annað séð
en leikstjórinn, Kristján Jóns-
son, hafi þar enn fima vel
að unnið Þá er ánægjulegt að
nú koma fram nokkrir eldri
leikarar bæjarins, sem ekki
hafa sézt á sviði um árabil og
nýliðar sem gefa góðar vonir
um áframhaldandi grósku í
leiklistarstarfsemi Ólafsfirðinga.
Leiktjöldin við Mann og konu
voru fengin að láni frá Leik-
félagi Fáskrúðsfjarðar en þar
voru þau gerð eftir teikningum
Magnúsar Pálssonar leikmynda
teiknara.
Ráðgert mun að fara með
Mann og konu í næstu byggð-
ir þegar sýningum er lokið her
heima.
Hið mikla starf Leikfélags
Óláfsfjaiðar hefur hvílt af
mestum þunga á stjóm félags-
Ins en aðalstjómin er skipuð
þessum mönnum: Formaður
Ásgeir Ásgeirsson, gjaldkeri
Stefán Ólafsson og ritari Sig-
mundur Jónsson.
Kr. Jóh.
ÚTIGÖNGUHROSS
Um 1930 voru 50 þús. hross tal
in vera hér á landi og allir ís-
lendingar áttu að geta setið á
hestbaki í einu með því að tví-
menna. Síðan hefur hrossum
fækkað til muna og mannfólki
hins vegar fjölgað mjög svo að
þessi möguleiki er úr sögunni.
íslendingar tileinkuðu sér
aldrei menningarleg viðhorf ná
grannaþjóðanna gagnvart hest-
um, sem vinnudýrum, nema að
litlu leyti. Þeir ræktuðu t. d.
aldrei tvö eða fleiri hestakyn
með tilliti til ólíkrar vinnu, en
reiðhestui-inn og dráttai’hestur
inn þurfa á ólíkum hæfileikum
að halda. Uppeldi og tamning
var í molum. Bóndinn og brúk-
unarhesturinn urðu í raun og
veru aldrei samstiga við vinn-
una. En bændur voru fljótir að
tileinka sér nýju tækin þegar
vélaöldin hélt innreið sína. og á
örfáum árum urðu flestir hest-
ar á íslandi óþarfar skepnur
nema til átu.
Þá spratt upp „stétt manna“,
sem haldin var af hrossum.
Þessir hestamenn hafa tekið
slíku ástfóstri við blessuð hross
in, að þau eru farin að þjóna
nýju hlutverki sem sporthross,
og notuð til reiðar af fjölda
manns. Samhliða þessu hafa
tamninganámskeið og reiðskól-
ar sprottið upp hér og hvar á
JÓNAS JÓNSSON )
RÁÐUNAUTUR I
LANDSMÁLAÞÁTTUR |
IV |
llllllllllllllllllllllllllltllv
Bættar samgöngur eiga að færa fólkið saman
í TVEIMUR síðustu þáttum hef
ur verið skýrt frá því, hve Norð
menn hafa tekið sín byggðamál
föstum tökum. Þeir hafa látið
athafnir fylgja orðum. Þeir gera
sér einnig ljóst, að málin eru
flókin, og að þeim þarf að vinna
frá mörgum hliðum og stöðugt
vera á verði. Þau verður að
hafa í huga við hverja einustu
stjómarathöfn, sem hugsanlegt
er, að geti haft áhrif á byggða-
þróunina, svo sem þegar skólar
eru reistir, hvers konar iðnfyrir
tækjum komið á fót, og við
fjölda opinberra framkvæmda
af ýmsu tagi. Þarna eru fleiri
möguleikar en fjöldann grunar.
Hugleiðum hvaða áhrif það
hefði haft á vöxt og stærð Akur
eyrar nú, ef þar hefðu hvorki
risið neinar af verksmiðjum
Sambandsins og Kaupfélags Ey
firðinga, sem lögðu grundvöll-
inn að iðnaði á Akureyri né
nein önnur iðnfyrirtæki, sem
þar eru rekin nú; eða ef ekki
hefði verið stofnaður Mennta-
skólinn á Akureyri. Á sínum
tíma þótti það goðgá að láta sér
detta í hug menntaskóla utan
Reykjavíkur og sams konar úr-
tölu mönnum fannst síðar
óhæft, að menntaskóli yrði á
Laugarvatni og töldu, að Sam-
vinnuskólinn yi'ði ekki til nokk
urs nýtur uppi í sveit.
Sjálfsagt hefðu margir talið
það hyggilegra að reisa verk-
smiðjur samvinnumanna nær
stærsta markaðssvæði landsins
en ekki á Akureyri, en víðsýnn
ir menn réðu, því betur.
Ekki er þar með verið að
segja, að fært sé að dreifa öll-
um sameiginlegum stofnunum.
Slíkt er vitanlega fráleitt.
Sterka höfúðborg og miðsöðvar
þurfum við líka að hafa, og
þangað verða allir landsmenn
að leita með margt, og fer þá
oft saman hjá mönnum að reka
erindi við margar mismunandi
stofnanir.
En ein kenning álít ég að sé
varhugaverð, en hún er sú, að
bæir og borgir þurfi endilega
að ná ákveðinni lágmarksstærð
til þess að hægt sé að veita sér
þar ákveðna hluti: ýmiss menn
ingarverðmæti, svo sem söfn,
leikhús og óperur, eða ýmiss
landinu. Og reiðhesturinn er
kominn í hátt verð.
Enginn minnist á vagnhest,
sleðahest að plóghest. En
gangnahestar eru enn notaðir.
Dagar hinna þungu, sterku og
þolnu dráttarhesta eru liðnir,
ennfremur áburðarhestanna. —
Nútímakynbætur á hrossum,
sem enn eru á byrjunarskeiði,
eru eingöngu miðaðir við að fá
fram hina æskilegu kosti reið-
hrossa.
íslenzk hross ei*u hálfvillt, a.
m. k. í svokölluðum hrossasveit
um. Þar- ganga þau að mestu
úti allt árið, bjarga sér eins og
bezt gengur, berja gaddinn þeg
ar svo ber undir en njóta kjama
(Framhald á blaðsíðu 7.)
félagsleg þægindi, t. d. sérfræði
lega læknaþjónustu, sérskóla o.
fl., og að þess vegna þurfi að
hópa fólkinu saman til þess að
ná þessum tiltekna lágmarks-
fjölda. Tölur þar um eru fengn
ar erlendis frá, og mun ég síð-
ar víkja að því, að þær eru ekki
einhlítar miðað við okkar að-
stæður. Það mætti alveg eins
draga þá hliðstæðu fram er-
lendis frá, að við værum enn
allof fáir til þess að vera sjálf—
stæð þjóð .
Ekki fjölgar heldur fólkinu
neitt við það, að hópast saman
á fáa staði, þá fækkar þvert á
móti á tilfinnanlegan hátt, þar
sem fátt er fyrir og munar
sveitina eða þorpið, sem flutt er
frá, meira um það að missa þá,
sem flytja, en borgina munar
um að fá þá til viðbótar.
Það raunhæfasta er að færa
alla landsmenn nær hverjum
öðrum án þess að nokkrir þurfi
að skipta um búsetu, en það
gerist með bættum samgöng-
um, því að.Yéttára er að mæla
fjarlægðir á milli manna í
tíma en lengdareiningum. All-
ir, sem þekkja eitthvað' til stór
borga vita, hve langt getur orð-
ið og tímafrekt að kómast þar
til daglegrar vinnu. Það er líka
alkunna, að oft tekur lengri
tíma að komast inn í borgir. frá
flugvöllum en það tekur að
fljúga á milli landa, þó að þús-
undir kílómetra skilji að.
Góðar samgöngur færa alla
landsmenn saman, þá verður
heildin stærri, og mest tök á að
veita sér það allra mesta ög
bezta á menningar-, ; lista- og
félagssviðL
Ekki er allt fengið með
fjöldanum.
Lítum þá á einstök dæmi er-
lendis frá. 1 Osló var engin
ópera til fyrir tæpum 10 áium,
íbúar voru þá orðnir yfir fjögur
hundruð þúsund. Norðmerm
voru þó í vafa um, hvort ópera
gæti borið sig. Söngvarar í
Reykjavík eru þegar með
óperustarfsemi á prjónunum.
Edinborg er fom menningar-
borg og er höfuðborg Skotlands
með hálfa milljón íbúa; þar er
leikhúshf varla merkilegra en í
Reykjavík.
Mai-gir iðnaðarborgir eða
hverfi þeirra í Englandi virðast
hafa upp á lítið að bjóða, þó að
íbúamir skipti hundruðum þús
.unda, en í strjálbýlu héraði á
vesturströnd Walse er 15 þús.
manna bær, með 15 hundruð
stúdenta háskóla.
Við verðum að gera okkur
það ljóst, að það hvílá þeim
mun meiri borgaralegar skyld-
ur á hverjum einstaklingi, sem
hann er í smærri samfélagi.
Það gildir bæði um einstakar
byggðir og heilar þjóðir. Þeim
mun meiri möguleikar hefur
einstaklingurinn líka til að láta
að sér kveða, sýna hvað í hon-
um býr og þroska sína félags-
legu hæfileika.
Góðar samgöngur um land
allt eru frumskilyrði fyrir fé-
lagslegum samskiptum, svo að
án þeirra verða vándamál
byggðanna aldrei leyst, en þær
eru meira, þær eru lífæðar at-
vinnulífsins. Síaukinn viðskipta
búskapur á öllum sviðum í
sveit og við sjó krefjast einnig
fullgreiðra samgangna allt árið
um kring. Það er óhugsandi, að
nokkur byggð uni lengur við
einangrun lengri eða skemmri
tíma.
i :]
Vegimir eru íyrir alla t
landsmenn.
Bílar eru nú að verða í allra
eigu, og sýnir það að eitt af því
fyrsta, sem menn veita sér fram
yfir daglegsr nauðþurftir, er
bíll. Það stafar af eðlisbundinni
ferða- og hreyfingarþrá. Til
þess að menn hafi nokkur not
bíla sinna, verða að vera vegir
fyrir hendi, þvi hlýtur þjóðinni,
sem ver þúsundum milljóna til
bílakaupa, að vera það vel þókn
anlegt, að miklu fé sé varið til
vegagerða. Enda eru allar bíla-
slóðir, hvar sem er á landinu,
troðnar ferðamönnum yfir sum
artímann. Á vetrum myndu
menn einnig kjósa að ferðast,
ef fært værj.
Hringbraut um landið, fær
allan ársins hring, sem tengdi
öll meginhéruð saman í órofa
heild, gerði það að verkum, að
enginn væri á yzta enda, allra
lengst frá miðstöðvunum. Slík
braut væri gerð í þágu allra
landsmanna.
Það cr ómögulegt að trúa því,
að við höfum ekki efni á að
leggja meira til vegamála nú
er gert er, og auðvitað eru það
ekki vegamálin ein, sem þurfa
úrbóta, allt samgöngukerfið er
of skipulagslaust, svo að ekki
verður unað við slíkt öllu leng-
ur.
Það sjá allir, að um hlutfalls-
Iega afturför er að ræða á síð-
ustu árum. Það, sem gert er nú
i samgöngumálum, er: borið
saman við ríkidæmi þjóðarinn-
ar, — við bíla og flugvélaeign
landsmanna, — við skattheimtu
ríkisins af umferð og tekjur af
samgöngum, — og borið saman
við þá miklu tækni, sem við
getum beitt við byggingu vega
og samgöngumannvirkja, langt-
um minna en áður var á fram-
faraskeiðunum á fyrra helmingi
aldarinnar. Tölur eru óþarfar
þessu til rökstuðnings svo aug-
ljóst er þetta hverju manns-
barni. Eða hver getur ekki
hugsað til þess og borið það
saman, þegar vegu- voru ruddir
og síðan byggðir upp með hand
afli nær eingöngu, — og nú þeg
ar tröllauknar jarðýtur, sem-
ráða yfir hundruðum hestafla,
skófla upp vegunum? Samt virð
ast nýju spottarnir á vegúm
landsins styttast með hverju
ári. q
Höföingleg
ÞANN 16. þ. m. afhenti bæjar-
fógetinn á Akureyri Sjálfs-
björg, félagi fatlaðra, dánargjöf
að upphæð kr. 50.000.00 frá látn
um félaga, Viggó Ólafssyni.
Um leið og þetta er tilkynnt
vill Sjálfsbjörg þakka Viggó
heitnum allan hans stuðning við
félagið bæði fyrr og nú.
Minning hans mun lifa með
félaginu og hljóðfæri því, sem
keypt hefur verið fyrir hluta aí
gjöf hans.
Einnig þakkar félagið erfingj
um Viggós Ólafssonar hlýhug J
garð félagsins.
Frá Sjálfsbjörg,