Dagur - 14.06.1967, Blaðsíða 4

4
I
Skrifstofur, Hafnarstræti 90, Akureyri
Símar 1-1166 og 1-1167
Ritstjóri og ábyrgðarmaður:
ERLINGUR DAYÍÐSSON
Auglýsingar og afgreiðsla:
JÓN SAMÚELSSON
Prentverk Odds Björassonar h.f.
Kosninga-
* > irrr i
úrslitin
STJÓRNARFLOKK ARNIR- tvelf,'
Sjálfstæðisflokkur og Alþýðuflokkur,
héldu naumum þingmeirihluta sín-
um í nýafstöðnum kosningum, þótt
fylgi þeirra minnkaði. Þeir munu
því væntanlega fara með stjóm lands
ins 'afram og hafa til þess sama þing-
styrk og áður eða 32 þingmenn af 60
og hafa því þann meirihluta í báðum
þingdeildum, sem nauðsynlegur er,
þótt ekki megi tæpara standa. Þjóðin
hefur í þessum kosningum framlengt
umboð sitt til núverandi stjómar-
flokka og nýtur hún þess eða geldur
eftir atvikum. Vamaðarorð stjómar-
andstöðunnar í þessum kosningum
hafa ekki fengið þann hljómgmnn,
sem margir bjuggust við. Framtíðin
mun svo leiða í ljós, hvort þau voru
á rökum reist eða ekki. Enn eru lífs-
kjörin góð í þessu landi vegna undan
genginna góðæra. En efnahagskerfið
er á þann veg upp byggt, að höfðað
er til hóflausrar eyðslu hins opin-
bera og almennings einnig og getur
slíkt naumast staðist til lengdar, verð
bólgan heldur áfram sínu eyðingar-
starfi enda atvinnuvegirnir í miklum
örðugleikum og vaxandi. Að sjálf-
sögðu óska allir þess að betur fari en
nú horfir um framtíð atvinnuveg-
anna, en því miður er fremur ólík-
legt, að stjómarflokkarnir leysi þau
verkefni nú, sem þeir hafa ekki ráð-
ið við á undanförnum árum.
Stjórnarflokkamir hafa fram á
þennan dag neitað aðsteðjandi vanda
í efnahags- og atvinnumálum og tal-
ið útlitið mjög gott með óbreyttri
stjórnarstefnu. Þessu hefur þjóðin
trúað nægilega vel til þess að gefa
þeim meirihlutavald. Stjómin full-
yrðir, að aðalatvinnuvegir lands-
manna standi á traustum grunni yið-
reisnar. Hún segir líka, að komin sé
varanleg verðstöðvun og gengisfell-
ing komi ekki til neinna mála. Fram-
tíðin svarar þessum fullyrðingum.
En það verður hlutverk Framsóknar
flokksins að vera í stjómarandstöðu
eins og áður.
Meirihluti stjómarflokkanna er
mjög veikur og hlýtur stjómin því
að beita valdi sínu með varúð.
Hér í þessu kjördæmi voru úrslitin
ekki nógu hagstæð. Mun þar e. t. v.
mestu um ráða, að Karl Kristjánsson
þingmaður kjördæmisins og harð-
duglegur baráttumaður, hvarf úr
efsta sæti á lista Framsóknarflokksins
að eigin ósk. En slíkar breytingar,
að öðrum mönnum á listanum ólöst-
uðum, láta sig ekki án vitnisburðar.
Heilar sveitir samfelld gróðurbreiða
segir Gísli bóndi Magnússon í Eyhildarholti
BLAÐIÐ ræddi nýlega við einn
af gáfumönnum í skagfirzkri
bændastétt, Gísla Magnússon í
Eyhildarholti. Hann er fram-
kvæmdabóndi og félagshyggju- *
maður í fremstu röð.
Hvernig finnst þér staða
bændastéttarinnar í þjóðfélag-
inu?
Aflsit, eins og sakir standa.
Annars væri freistandi að hafa
ijér mörg orð. Staða bóndans er
í eðli sínu hin allra skemmti-
. legás'ta, þjóðnýtasta og þroska-
.yænlegasta staða í þjóðfélaginu.
JEða hvað er meira heillandi en
að sjá grösin gróa, gróðurlendin
stækka, lömbin og folöldin
hoppa og skoppa? Og hvað er
.göfugra starf og þroskavæn-
Iegra en að byggja og bæta
éjálfí landið, ávaxta þann arf,
sem þjóðin hefur dýx-astan þeg-
ið? Samlífið við náttúru lands-
ins^ Iifandi og dauða, er engu
öðru líkt.
Þetta eru gömul sannindi og
gild. Þó helzt sveitunum illa
á ungu fólki. Vegna hvers?
Vegna þess að illa er að íslenzk
um landbúnaði búið af opin-
berri hálfu — og stói-um verr
en í nokkru landi nálægu. Staða
bóndams þykir því síður en svo
eftirsóknarverð. Bændastéttin
vinnur mest allra stétta og ber
þó minnst úr býtum fjárhags-
lega þeirra allra. Haggar þar
engu um þótt Sjálfstæðisflokk-
urinn hafi, núna rétt fyrir kosn
ingamar, sent yngri kynslóð-
inni falleg myndablöð og fimm-
tíu og tveggja blaðsíðna skrum
auglýsingabók um ást ríkis-
stjórnarinnar á íslenzkum land
búnaði og umhyggju fyi-ir bænd
um, með formálsoi-ðum eftir
sjálfan forsætisráðheri-ann, þar
sem hermir, að „almannarómur
segi, að stjóm landbúnaðarmála
hafi farið Sjálfstæðisflokknum
svo úr hendi, að áður hafi eigi
betur til tekizt.“ Mundi þetta
,vera „almannarómur“ meðal
bænda? Eða — svo eitt dæmi
aðeins sé nefnt' af ótalmörgum
tiltækum um hina ágætu stjóm
landbúnaðax-mála — hvar í ná-
grannalöndum mundi sá háttur
vera á hafður, að bóndinn sé
látinn greiða 10—11% í vöxtu
af fjárfestingarlánum, eins og
íslenzki bóndinn verður að
gera, þegar hinn illræmdi lána-
skattur er með talinn? Og hvar
mnndu landbúnaðarlán vera
veitt til svo skamms tíma sem
á íslandi?
Hítt er svo annað mál, að
enda þótt þröngt sé fyrir dyr-
um bóndans í bili vegna óhag-
stæðrar veðráttu, vegna verð-
bólgustjómarfars, vegna algers
vanskilnings valdhafa á grund-
vallarþýðingu íslenzks landbún
aðar fýrir þjóðina í heild, sjálf-
stæði hennar, þjóðemi og
tungu, heilbrigði hennar og
hreysti, tjóar ekki annað en að
trúa og; vona, að úr f-ætist og
svéitimar eigi sér bjarta fram-
tíð. Öllu hlýtur að þoka fram,
jafnvel íhaldinu líka. Það sést
að vísu ekki frá einu ári til ann
ars. Þar þarf lengri tíma til. Sá,
sem vitrastur var meðal íhalds-
manna á sínum tíma, hélt því
fram fyrir nokkrum áratugum,
að Byggingar- og landnámssjóð
ur mundi gera bændur að ölm-
usumönnum. Nú mundi enginn
íhaldsmaður dirfast að bera sér
þvílík orð í munn. Eitt hið gagn
merkasta mál, sem flutt hefur
verið á Alþingi á síðari árum,
er frumvarp Gísla Guðmunds-
sonar um Jafnvægissjóð. Því
hefur ár eftir ár verið vísað frá
með þeim ummælum íhalds-
manna, að frumvai-pið væri „ó-
þarft", „út í hött“ o. s. frv. Nú
eru sumir þeirra manna, er svo
fávíslega mæltu, farnir að
ranka við sér og jafnvel að gefa
í skyn, að Atvinnujöfnunarsjóð-
ur, þessi allra meina íhaldsbót,
muni trauðla í-eynast einhlítur
til að lækna þau mein, sem
lækna þarf.
Einn er eitt, sem ekki er
minnst um vert, þegar hugleidd
er aðstaða bændastéttarinnar í
dag. Hagur og afkoma bænda
er svo samofin rekstri og af-
komu samvinnufélaganna, sem
Gísli Magnússon.
jafnan hafa reynzt'þeim örugg-
ust til fulltmgis í allri framfara
sókn, að þar má ekki í milli sjá.
Nú hefur um hríð verið þrengt
svo kosti félaganna, svo fast að
soi'fið m. a. um fjárfestingarlán,
rekstrar- og afurðalán, fryst-
ingu innlánsdeildai-fjár o. m. fl.
að til mikilla óheilla horfir fyrir
bændur að óbreyttu stjórnar-
fari.
í Sjálfstæðisflokknxxm er að
sjálfsögðu margt góðra manna.
En sá er galli á, að flokkurinn
er svo óheill, svo ósamstæður
og sundraður í afstðu sinni til
sveitanna, að þar mundi marg-
Ur brunnurinn óbyrgður og
margt bamið detta ofan í, ef
flokkurinn hefði öll ráð um
sirm. Á Alþýðuflokkinn tekxir
ekki að minnast í þessu sam-
bandi. Hjá ráðamönnum hans
örlar ekki á hinum . minnsta
skilningsvotti á grundvallarþýð
ingu íslenzks landbúnaðar.
Þeirra fyrsta og helzta boðorð
er að þjarma svo að bændum,
að þeim fækki „sjálfkrafa", eins
og einn af hagfræðingum ríkis-
stjómarixxnar komst eitt sinn að
orði.
Þetta eru nú víst orðin of
mörg orð til andsvars spurn-
ingu þinni — og xnættu þó
fleiri vera.
Hefur veturinn leikið ykkur
hart að þessu sinni?
Segja má það. Haustið Í965
voru mikil hey og fymingar fyr
ir. Veturirm í fyrx-a var langur
og frostharður, en eigi séstakur
hagleysu vetur, þar sem ég
þekki bezt til. Vorið var kalt og
hey gáfust upp. Grasspretta í
rýrara lagi, uppsláttur hveff-
andi lítill. Heybirgðir í haust
voru því yfirleitt í minnsta lagi.
Veturinn afleitur, engar frost-
hörkur að vísu, en veðui-far ó-
stillt og umhleypingasamt,
snjóalög með mesta móti og ó-
venjulegir hagleysukaflar sakir
áfreða. Vorið, það sem af er,
ekkert vor. Hey víða nálega á
þrotum, en óvíða birgðir, svo að
teljandi sé. Kjamfóðurgjöf vafa
laust með langmesta móti. Hef-
ur að öllu samantöldu illa árað
fyrir bændxxr að undanföi-nu,
skuldir aukizt og stórum þyngzt
fyrir fæti.
Er mikið um jarðabætur og
húsabyggingar í sýslunni?
Já. Frá og með árinu 1964
mun Skagafjarðarsýsla hafa ver
ið önnur ag tveim hæstu sýslum
landsins um búnaðai-fi-am-
kvæmdix-. Á sl. ári var fi-am-
ræsla að vísu eitthvað minni en
næstu ár áður, en fi-amkvæmd-
ir í nýrækt og byggingum svip-
aðar.
Hvort er það satt, sem heyrzt
hefur, að sumir Skagfirðingar
eigi ekki hús eða hey fyrir stóð
hrossin?
Ég held að sá orði-ómur eigi
við næsta lítil rök að styðjast.
Það er vissulega hrein undan-
tekning, ef til er nokkur, að
hrossum sé ekki ætlað hey. Hitt
kynni fi-ekar að eiga sér stað,
að eigi væri alls staðar nægur
húsakostur og þá sízt nægilega
góður. En þá er á það að líta,
að útigangshross kunna illa
allri húsvist. Þau unna fx-elsinu
og útiloftinu. Þau eru loðin að
vetrinum og ekki viðkvæm, sízt
fyrri hluta vetrar. Þau þola vel
frost og kulda, jafnvel hríðar.
En á sumrin skjálfa þau og líð-
ur illa í kalsarigningum. Þá eru
þau snögg og viðkvaemari
miklu. Þá væri þeim gott að
geta hlaupið inn í hús. En þess .
eiga þau sjaldan kost, því mið-
ur.
Heima hjá mér var um helm-
ingur hrossanna í húsi frá því
skömmu fyrir jól og fram í maí
byi-jun, yngri hross og nokkrir
hestar. Hin voru úti. í hagleysu
köflunum var þeim að sjálfsögðu
gefið hey eins og þui-fti. Einnig
þau ætluðum við að taka í hús.
Þau voru inni tvær nætur — og
síðan ekki söguna meir. Þeim
féll húsvistin illa, og var þó
ekki þrengslum um að kenna.
Þeim leið sýnilega miklu betur
úti, enda þess auðvitað gætt, að
þau væru ekki svöng. Þetta
munu flestir þekkja, þeir sem
„alast upp“ með útigönguhross-
um.
Hvemig er sambýli Sauðár-
króks og sveitanna?
í einu orði sagt: ágætt. Sauð-
árkróksbúar eru sveitamenn í
aðra röndina, enda gagnkvæm-
ur skilningur á báða bóga, að
því er ég bezt veit. Þetta kem-
ur glöggt fram á aðalfundum
Kaupfélags Skagfii-ðinga. Sauð-
árkróksdeild er langsamlega
fjölmennasta deild félagsins og
hefur því flesta fulltrúa á aðal-
fundum. Ég man ekki til að þar
hafi nokkru sinni skorizt í odda
með þeim og fulltrúum sveit-
anna.
Hvað er helzt að frétta af fé-
lagsmálas viðinu ?
Næsta lítið. Ýmiss konar fé-
lagsstarfsemi mun þó vera rek-
in í flestum hreppum eða öllum,
s. s. búnaðarfélög, kvenfélög,
ungmennafélög, svo að eitthvað
sé nefnt. En fámenni á heimil-
um er hér sem víðar hemill á.
Skemmtanir eru þó tíðar. Tveir
eru karlakórar í sýslunni, annar
austan Héraðsvatna, hirm vest-
.an. Syngja báðir fullum hálsi,
enda höfum við Skagfirðingar
löngum söngglaðir þótt.
Af almennxxm félagskap eru
samvinnufélögin að sjálfsögðu
víðfeðmust.
Hvemig gengur með skólann
og félagsheimilið í Varmahlíð?
Eigi skortir mikið á að félags
heimilið sé fullgert. Er það
glæsileg bygging og þeim til
sóma, sem þar standa að. Ung-
lingaskóli með heimavist og um
20 nemöndum var rekinn þar
í vetur og má hiklaust fullyrða,
að til fyrirmyndar hafi verið.
Skólastjóri var ungur stúdent á
Sauðárki-óki, Eiríkur Hansen,
og íeyndist með ágætum. Skóla
haldi mun fram haldið næsta
vetui-. Það verður að segjast,
þótt óskemmtilegt sé og illskilj-
anlegt, að við höfum litlum
skilningi eða góðvild átt að
mæta hjá fi'æðslumálastjóm-
inni, sem reynt hefur auk held-
ur að torvelda okkur þetta
skólahald — og er þá vægilega
til orða tekið. Það er ekki vand
gert við sveitii-nar í skólamál-
um, jafnvel þótt skilyrði skorti
til að veita imglingum lögboðna
fi-æðslu.
Hvenær fyllast Héraðsvötnin
af nytjafiskum?
Nú vefst mér tunga um tönn.
Við erum þai-na á eftir mörg-
um, Skagfirðingar, okkur til
tjóns og ekki til sóma. En von-
andi fer að rofa til. Á aðalfundi
sýslunefndar 1964 voru 7 rnenn
kosnir í nefnd til að vinna að
og undii’búa friðunaraðgerðir á
öllu vatnasvæði Héi-aðsvatna.
Hefur nefndin haft samx-áð við
veiðimálastjóra. Svæðið er
stórt, landeigendur fjölmargir,
þeir sem hér eiga hlut að máli,
og eitthvað skiptar skoðanir,
eins og gengur. Var því ekki að
vænta skjótra aðgex-ða. Ég ætla
þó, að fram hoi-fi til vaxandi
skilnings á þessu framtíðarmáli.
Hverju spáir þú um fram-
vindu landbúnaðarmála í þínu
héraði?
Ég er Skagfii-ðingur. Og vita-
skuld tek ég hjartanlega undir
það sem Nóbelskonan noi-ska,
Sigríður Undset, sagði, er hún
var að því spurð, hvað hún
hefði fegurst séð á leið sinni frá
Reykjavík til Hóla í Hjaltadal.
„Skagafjörðirm í skínandi sól“,
var svarið. En Skagáfjörður<«r •
ekki einxmgis fagurt hérað,
hánn er eirmig gott héi-að. Veð-
ursæld er þar meiri en annai’s
staðar víðast, einkum í fi-am-
héi-aðirxu og þó alveg sérstak-
lega í Blönduhlíð. Heilar sveitir
eru sahxfelld gi-óðui‘bx-eiða að
kalla, eins og Fljótin og Viðvík-
ursveit, og ræktunai-land víðast
hyar svo til ótakmai-kað. Jæð-
hiti í öðrum hverjum hreppi, ef
til vill víðar. Ef landbúnaður á
íslandi á sér einhvei-ja fi-amtíð
— og megum við efast um það?
—, þá hlýtur Skagafjöiður að
verða í fremstu röð. Slík eru
þar skilyrðin frá náttúrunnar
hendi.
Hvað viltu segja okkur um
félagslífið, og helzt ykkur vel á
unga fólkinu?
Helzt ekki fáum sveitum vel
á un’ga fólkinu? Á árunum 1963
—1965 fjölgaði aðeins í sveitun-
um, eða úm 20 manns, ef ég
man rétt. Á árinu 1966 fækkaði
sýslubúum hins vegar nokkru
meir en þessari þi-iggja ára fjölg
xm nairx. Hlutfallsleg fækkun er
því veruleg. Á Sauðáikróki hef-
ur fólki heldw fjölgað, þó ekki
nema um 70 manns á fjórum
árum. Á félagslífið er áður
minnzt. í sveitunum er það
varla vonum mirma, á Sauðár-
króki fjölþætt og blómlegt. Þar
er Leikfélag Sauðárkróks elzt
félaga og einna merkast. Mun
það Vera elzta leikfélag lands-
ins pg oftast athafnasamt.
Er það rétt sem heyrzt hefur,
að þú lesir mikið bókina Við-
reisn?'
Nei.-Ég las hana að vísu í
einni Iotu, mér til rhikxllar upp-
byggingar, - er mér var hún í
öndverðu gefin af hennar náð,
ríkisstjóminni. Þar voi-u svo
mörg og fallég fyrii-heit. Þegar
svo fyrirheitin voru svikin, eitt
af öðru, varð mér stundum að
(Frarphald á blaðsíðu 7)
Flest mannslát á aldrmum 1 til
45 ára eru af völdum slysa
WHO — Alþjóðaheilbrigðis-
málastofnunin — hefur kann
að lielztu dánarorsakir í 23
iðnaðarlöndum, þar á meðal
Norðurlöndunum öllum, og
17 vanþróuðum löndum. —
Niðurstaðan í iðnaðarlönd-
um sýnir m. a., að á aldrin-
um 1 til 45 ára deyja menn
fyrst og fremst af slysför-
um, þá aðallega umferðar-
slysum. f öllum öðrum ald-
ursflokkum eru hjartasjúk-
dómar algengasta dánaror-
sökin. Krabbamein er önn-
ur algengasta dónarorsök,
þegar allir aldursflokkar eru
teknir saman. Á tíu árum
hefur hlutfallið aukizt úr 15
upp í 18,6% af samanlögð-
um mannslátum. Sjálfsmorð
verður æ algengari dánaror-
sök og er sjötta algengasta
orsökin í löndum eins og
Danmörku, Finnlandi og Sví
þjóð. í Finnlandi voru berkl-
ar skæðir, og eru þar sjö-
unda algengasta dánarorsök
in.
Uxigverjaland er efst á
sjálfsmorðalistanum, en þar
í landi nema sjálfsmorð
2,9% af öllum dauðsföllum.
í öðru sæti eru Danmörk og
Finnland með 2,1% hvort, en
Svíþjóð kemúr þar á eftir
með 2%. í Nox-egi er hlut-
fallið 0,8%, en ísland gefur
ekki upp neinar tölur.
Fimm álgengustu dánar-
orsakir á Norðurlöndum eru
hjartasjúkdómai-, krabbi,
heilablóðfall, slys og inflú-
enza og lungnabólga saman.
í Svíþjóð deyja 36% úr
hjai-tasjúkdómum, 35,3% í
Finnlandi, 33,4% á íslandi,
: 33% í Danmörku og 32,1%
| í Noregi. Krabbameinsdauð-
; inn er mestur-í Danmörku,
: 22,4%, þá er Svíþjóð með
; 19,1%, Noregur 17,7%, Finn
land 17,1% og ísland með
15,2%. Heilablóðfall er al-
gengast í Noregi, 15,7%, þá
er Finnland með 13,9%,
Danmörk með 12,7%, Svx-
þjóð 12,1% og ísland 12%.
Slysadauði er mestur í Finn
landi, 6,1%, í Danmörku er
talan 5,2%, í Noregi 5%,
Svíþjóð 4,5% og á íslandi
3,1%. Inflúenza og lungna-
bólga leggja flesta að velli í
Noregi, 5,3%, 4,9% á ís-
landi, 4,5% í Sviþjóð, 2,7%
í Danmörku, og 2,3% í Finn
landi.
Sé miðað við aldursflokka
er útkoman sem hér segir:
1—4 ára: 32% af dauðs-
föllum bama stafa af slysum.
Fyrir 10 árum var hlutfalls-
talan aðeins 28%. Þar næst
koma svo meðfæddir gallai-,
ki-abbamein, inflúenza óg
lungnabólga — í breytilegx-i
röð í hinum ýmsu löndum.
5—14 ára: Hér eru slys
líka efst á blaði með 43% en
þar næst kemur krabbamein
með 15% — og er þar um
að ræða 2% aukningu á ein-
um áratug.
15—44 ára: Hér eru slys
enn efst á blaði með 27%.
Þar næst kemur venjulega
krabbamein og síðan hjarta-
sjúkdómar.
45—64 ára: Hér eru hjarta
sjúkdómar og krabbamein
algengustu dánarorsakir, og
valda þessir sjúkdómar hvor
um sig 30% dauðsfalla. —
Heilablóðfall er i þriðja sæti
með 8,6% og slys í fjórða
með 4,8%_.
65 ára og eldri: Hér eru
hjartasjúkdómar efstir á
blaði með 3,6%, næst koma
heilablóðfall og ki-abbamein
með 16% hvort, þar næst
inflúenza og lungnabólga
með 3,6% og loks slys með
2,5%.
BALDUR HELGASON smiður
er einn af eldri borgurum Akur
eyrarkaupstaðar, á sjötugasta
og níunda aldursári. Harm á
heima í Laxárgötu 4 og hefur
þar ennþá trésmíðaverkstæði
sitt, ásamt véluxn, vinnur enn
töluvert og á þá ósk heitasta að
geta unnið þar sem lengst. Bald
ur er maður yfirlætislaus, e.kki
mikill nxálskrafsmaður en hefur
stundað iðn sína á þann veg
sem keppt var að í fyrri daga;
að vera maður í verki.
Blaðamaður Dags hafði spurn
ir af sérstæðri mynd viðkom-
andi liinunx aldna smið, en á
henni voru fimm ættliðir í bein
an karllegg. Blaðið lagði nokkr-
ar spurningar fyrir Baldur
- Samþykkt KEA um áburðarframleiðslu
(Framhald af blaðsíðu 1)
stjóri, Akureyri. — í stjórn Menn-
ingarsjóðs til þriggja ára var
kjörinn Jóhannes Oli Sæmunds-
son, fyrrv. skólastjóri, Akureyri,
og varamenn í stjórn Menningar-
sjóðs til tveggja ára Hjörtur E.
Þórarinsson, bóndi, Tjörn, og
Arni Kristjánsson, menntaskóla-
Fimm ættliðir. Lengst til vinstri er Baldur Helgason, þá sonur lians
Kári, skipasmiður, og situr hann næstur. Hans sonur er Ellert bíl-
stjóri og er þriðji í röðinni. Sá fjórði er Baldur prentnemi og situr
hann með Jónas son sinn.
Stundaði sjóinn frá Látrum og
Þorgeirsfirði
Viðtal við Baldur Helgason smið á Akureyri
kennari, Akureyri. — Þá voru
einnig kjömir 15 fulltrúar á að-
alfund Sambands ísl. samvinnu-
félaga.
Um kvöldið báða fundardag-
aná sýndi Leikfélag Akureyrar
fulltrúum og gestum þeirra sjón-
leikinn „Draumur á Jónsmessu-
nótt“ eftir Shakespeare. □
Helgason og fer samtalið hér á
eftir.
Þú munt vera Þingeyingur að
ætt?
Já, og sízt móti skapi að vera
það. Ég er frá Gi-und í Gxýtu-
bakkahreppi og ólst þar upp við
venjuleg sveitarstörf fram und-
ir tvítugt.
Þar hafa menn löngum stund
að sjósókn og landbúnað?
Ég kynntist sjónum þegar ég
var um tvítugt. Ég var t. d. við
útgerð á Látrum hjá Þórði og
Birni Gunnarssonur frá Höfða,
sem þar höfðu þrjá mótoi-báta,
einhverja þá fyrstu hér um slóð
ir og minnir mig að þeir væru
sex til átta tonn að stærð.
Hvað störfúðu margir við
hvern bát?
Það voru fjórir menn á hverj
um og svo landmaður og ein
línxistúlka. Auk þess var svo
ráðskona fyrir allan hópinn. Við
bjuggur í tveimur sjóhúsum og
fór vel um okkur. Oft var nokk
xxr gleðskapur, jafnvel dansað
þegar bezt lét, í lítilli stofu hjá
Tryggva bónda á Látrum, en
aðeins stöku sinnum, á sunnu-
dagskvöldum. Ekki stóð dans-
inn lengi hverju sirmi, en tím-
inn var þá vel notaður.
Hvemig var aðstaðan við sjó
inn?
Á hverju vori var sett upp
trébryggja og stxmdum tók brim
ið hana, en henni var þá tjaslað
upp á ný. En ekki þætti nú afl-
inn mikill núna, sem þá fékkst
DR. MARTIN LUTHER KING,
rithöfundurinn Jean-Paul Sar-
tre, suður-afríska söngkonan
Mariam Kakaba og sænski ráð-
herrann frú Alva Myrdal eru
meðal þeirra kunnu manna sem
boðnir hafa verið til ráðstefnu
Sameinuðu þjóðanna um kyn-
þáttamisrétti í Suður-Afríku,
sem Ixaldin verður í Dar es
Salaam í Tanzaníu dagana 15.
til 28. júlí næstkomandi.
55 lönd — þeirra á meðal Dan
mörk, Finnland og Sviþjóð —
hafa fengið boð xim að taka þátt
í ráðstefnunni og sama er að
segja um ýmsar stofnanir. Um-
ræðurnar verða lagðar til grund
vallar skýrslu sem Allsherjar-
þingið fjallar síðan um á kom-
andi hausti.
Ráðstefnan hefst með yfirliti
yfir pólitískt, hemaðarlegt og
efnahagslegt ástand í landinu.
hjá honum. Síðustu bændur á
Látrum voru þeir feðgar Stein-
grímur heitinn frá Skeri og
Hallur sonur hans. Eitt vor var
• ég háseti á Helgu frá því þxjár
' vikur fyrir sumar til tólf vikur
, af sumri. Skipstjóri var Sigurð-
ur Sumarliðason og vorum við
> á handfæri fyrir vestan. Þá var
úr sjó. Við fengum svoria.80 til
100 skipspund yfir suxngrið-
Fiskurixxn var saltaðúr en'SÍðan-
fluttur til Kljástraridar til verk-
unar. Það þótti sæmilegt að fá .. x-ysjótt tíð og þuiftum við stwxd
2000 pund í róðri á -24—26
stokka. :
Drógu þið ekki á færi líká?
Við höfðum spotta bæði háset
ar og fólkið í landi. Það var línu
stúfur með 60 önglum og var
það okkar kaúpuppbót. Hús-
bændumir keyptu svo fiskinn
af okkur. Stundum drógum við
líka dálítið á færi á meðan 3á
og var það einnig til tekjuauka.
Bátarnir, sem hér um ræðir
voru Reginn, Njöi-ður og Fáfnir
og var ég á þeim fyrstnefrida.
Formaður á honxim var Jón "Þor
geir. Hann gat skiþt skapi svö
um munaði en fjölhæfur var
um að hleypa inn á Aðalvík.
Hlutur minn þetta vor var
hundrað kx-ónur eða um það bil.
Þótt upphæðin væri ekki há, er
þess að geta, að þá var ki-ónan
-meira virði en nú. Ég gæti ti-ú-
að því, að þessi upphasð hefði
nægt til að kaupa fyrir nýjan
og góðan árabát.
Varztu ekki einhvemtíma úti
í Fjörðum?
Þar var ég landmaður við dá-
lítinn mótorbát, sem hét Island
og þeir gerðu út, Jörundur Jör-
undsson í Hrísey og Ái-mann
Sigui-ðsson frá Urðum. Þar var
eg í tvö sumur. Seinna sumarið
harin til verka og syo snjáíl ýið yorú þar gerðir út tveir bátar.
vélar, að hann kom þeim í gárig Útgerðinni var hagað á líkan
þótt aðrir gengju frá. ‘" • ,';hátt og á Látrum, sem áður er
Það er oft talað úm súmar- sagt fi-á. Aflinn var fremur lítill
fegurð á Látrum? { á þessum árum eða um 70 skips
Mörg vorkvöldin á Látxum- - pund á bát.
eru mér ógleymanleg. Ég 4é erin- Manstu eftir sérstægu {ólki á
fyrir mér sólarlagið, Sém bvergiSf Fjörgum frá þessum árum?
er fegurra en þar. Nú er LátthK'* Mér virtist vera traust fólk f
strönd öll komin í eyði inn-'áð»,'þessum byggðum> Fjörðum og
Hjalla og Finnastöðum eri þélr 'piateyjardal, en nú eru þær
bæir eru stutt frá GrenivíkýÉg' 'komnar j eyði. A Hóli bjó Jó-
var Þnú sumur á Látrum.-fÓr -' hann Sigurðsson> sem
þangað þegar tugur var Éð'Öiii /flutti inn á Látraströnd ásamt
af þessaii öld. . | ' Sigríði konu sinni, á Botni
Rérir þú í sel? bjuggu Geirfinnur og Kristjana
Nei, selaskyttumar kom-ú að og var Geirfinnur dálítið skrýt-
Látrum mjög snemma á voríh . inn karl. Hann var foi-nlegw- að
Luther King og Sartre á ráðstefnu um kynþáttamál
og voru farnar þfegar við ko’ih'-J,"sjá og leyfði engum að líta inn
um þangað til aðfiska. En suria- f skemmu sína á sjávai-kamb-
ar skyttumar þekkti égog ýmsa inum, en annars var þetta
Þvínæst verður farið rækilegt
út í erlenda efnahagsmuni í
landinu og hlutverkið sem þeir
gegna til viðhalds kynþáttamis-
réttinu — apartheid. Exmfrem-
ur verður rætt um það, hvaða
afleiðingar ástandið í Suður-
Afríku kunni að hafa fyrir
heimsfriðinn og hvaða alþjóð-
legar ráðstafanir beri að gera til
að uppræta kynþáttamisréttið
og nýlendustefnuna á þessu
sem með þeim voru ár- efti-r ár.
í þeirra hópi var Sigwður Ring
steð, Trausti á Hauganesi og
svo var þarna Sigui-ður frá
Bi-attavöllum, þékktúr fyrir afl
sitt. Á þeim árum var mikið lagt
upp úr hreysti og-þoli manna
og var það flestum keppikefli
að duga vel til átaka: og erfiðr-
ar vinriu. Tryggvi Jónsson bjó
á Látrum ásamt Sigurlínu konu
sinni. Hann hafði ekki mikið bú
og var heldur þxmgw til vinnu
í landi en góður sjómaður. Sjó-
menn gripu stundum í að slá
■vænsti maður. Margir vildu
. koma að Kussungsstöðum því
að þar voru hinar fegui-stu
heimasætur. Um þa'ð heyx-ði ég
sögur, en þessar meyjar voi-u
flognar xir Hvalvatnsfii-ði þegar
ég var til sjós í Þorgeirsfirði.
En milli fjarðanna er lágur liáls.
Á Eyri bjó Stefán og á Kaðals-
stöðum Halldór Stefánsson og
Irigibjöi-g Lýðsdóttir kona hans.
Þau örmuðust bú Björns Lín-
dals og þannig gæti ég lengi
talið.
(Framhald á blaðsíðu 7)