Dagur - 08.05.1980, Blaðsíða 5

SKJALA
Reiknistokkar
ARISTO
UTO —

Fræðslufundir um
A mánudag og þriðjudag voru
haldnir fundir á fjórum stöðum
við Eyjafjörð, þar sem fjallað
var um samvinnuhreyfinguna,
sögu hennar, markmið og
skipulag. Fundirnir voru á Ak-
ureyri, Freyvangi, Freyjuiundi
og Dalvík. Framsögumenn voru
tveir kennarar við Samvinnu-
skólkann að Bifröst — þeir
Þórir Páll Guðjónsson og Niels
Á. Lund.
Að sögn þeirra félaga eru þessir
fundir liður í skipulegu fræðslu-
starfi á vegum samvinnuhreyfing-
arinnar, sem Samvinnuskólinn
stendur fyrir.
Að undanförnu hafa verið
haldnir fundir á Hvammstanga og í
Reykjavík og í gær var fundur á
Svalbarðseyri. í dag er áætlaður
fundur á Húsavík, Þórshöfn á
föstudagskvöld og eftir helgi er
ráðgert að halda fund í verksmiðj-
um S.Í.S. á Akureyri. Síðar í maí
munu þeir Þórir Páll og Níels,
ásamt Hauki Ingibergssyni, skóla-
stjóra Samvinnuskólans, leggja leið
sína austur um land og vestur á
firði.
Nú eru framundan miklar um-
ræður, innan samvinnuhreyfingar-
innar, um markmið og skipulag í
framtíðinni.
„Áhugi fundarmanna á málefn-
inu hefur verið mikill og góður,“
sögðu þeir félagar i samtali við
Dag. „Það er samdóma álit fund-
argesta að umræður af þessu tagi
séu nauðsynlegar innan hreyfing-
ar.“
t
Björn Jóhannsson
frá Syðra-Laugalandi
Fæddur 11. apríl 1893. Dáinn 23. apríl 1980
Bjöm Jóhannsson fyrrum bóndi á
Syðra-Laugalandi í Öngulsstaða-
hreppi lést í Fjórðungssjúkrahús-
inu á Akureyri 23. apríl eftir stutta
legu, var jarðsunginn frá Akureyr-
arkirkju 30. apríl og fylgdu honum
margir til grafar.
Björn fæddist á Garðsá í Öng-
ulsstaðahreppi 11. apríl 1893. For-
eldrar hans voru hjónin Jóhann
Helgason frá Botni í Hrafnagils-
hreppi Eiríksson á Vöglum í sömu
sveit og Þóra Árnadóttir frá
Garðsá. Börn þeirra hjóna urðu
fimm: Elstur var Steinþór barna-
kennari, Björn, Áslaug og Bryn-
hildur, húsfreyjur á Akureyri og
Katrín, fyrrum húsfreyja á Garðsá
og lifir hún ein af þessum barna-
hópi.
Fjölskyldan flutti frá Garðsá að
Syðra-Laugalandi og þar ólst Björn
upp með systkinum sínum, tók þar
við búi 1920, ungur maður og
vaskur og ætlaði sér mikinn hlut.
Hann kvæntist sex árum síðar
Emmu Elíasdóttur, mikilli vask-
leika- og rausnarkonu. Þau bjuggu
á Syðra-Laugalandi til ársins 1966,
en þá brugðu þau búi, fluttu til
Akureyrar og áttu síðan heima í
Stórholti 7 í Glerárhverfi.
Syðra-Laugaland er grasgefin
jörð og flæðiengjar sprottnar fergin
og stör og hún var einnig allvel til
ræktunar fallin. Björn bóndi
reyndist athafnabóndi og á jörðinni
urðu víðlend tún og mikið og arð-
samt bú. Jörðin er í sveitamiðju og
um 15 kílómetra fjarlægð frá Ak-
ureyri. Þar var lítil laug og var
íbúðarhús snemma hitað upp með
henni, ennfremur sundlaug
skammt frá og síðar húsmæðra-
skóli. Prestsetur var á staðnum,
bamaskóli í sama túni og íþrótta-
leikvangur neðan við brekkurnar.
Þegar leit að heitu vatni fyrir Ak-
ureyrarkaupstað hófst, var byrjað
að bora á Syðra-Laugalandi.
Venjulegur búrekstur er nú aflagð-
ur á jörðinni, en þar er áfram
prestsetur og nýbýli hafa risið á
Laugalandsjörðunum.
Um nokkurra ára skeið átti ég
heima í næsta nágrenni Syðra-
Laugalands og kynntist þá fjöl-
skyldu Björns bónda og þó fyrst og
fremst honum sjálfum allvel og
ennfremur gáfumanninum, séra
Benjamín Kristjánssyni sóknar-
presti, sem bjó í sama húsi, ásamt
Jónínu Bjömsdóttur konu sinni og
voru þeir Björn og séra Benjamín
aldavinir.
Báðir unnu þeir bókum og lánaði
prestur bónda oft bækur til lesturs
og áttu þeir síðar bókmenntalegar
viðræður um efni þeirra. Björn fór
ekki dult með það, að hann teldi
prest mikinn veitanda í þessu efni
og lagði sér oft á minni orðrétt
ummæli prestsins um hin ýmsu
bókmenntalegu efni. En það hygg
ég, að sóknarprestinum hafi einnig
þótt nokkurs um það vert að ræða
um bækur og strauma og stefnur í
íslenskum bókmenntum við jafn
eðlisgreindan, sjálfmenntaðan og
sjálfstæðan bónda sem Björn var og
auk þess mann, er lítt eða ekki var í
þeim efnum litaður eða mótaður af
kennisetningum eða skólalærdómi.
Björn gat rætt hin margvíslegu efni
út frá reynslu bóndans, ekki síður
en prestur, út frá sinni reynslu og
lærdómi. Þessir bókmenntatímar
urðu margir og stundum langir.
Minnist ég þeirra orða Björns
bónda um það, að þeir hafi orðið
sér til aukins skilnings og sjálf-
stæðrar hugsunar um ýmsar grein-
ar bókmenntanna. Björn varð mik-
ill bókavinur og átti safn góðra
bóka.
Heimili Björns og Emmu á
Syðra-Laugalandi varð mann-
margt því þau eignuðust sex börn,
þrjár dætur og þrjá syni. Þessi syst-
kinahópur eignaðist svo fjögur
hálfsystkini, samfeðra og ólust
þessi böm nær alveg upp á Syðra-
Laugalandi og hefur þetta alla tíð
verið samhent fjölskylda. Auk
mikilla umsvifa í búskapnum á
Syðra-Laugalandi, var þar gest-
kvæmt og hallaðist ekki á með
þeim hjónum í rausn og gestrisni,
fremur en í atorku við búskapinn.
Björn Jóhannsson á Syðra-
Laugalandi var þess lítt fús að taka
að sér opinber störf og var laus við
að ota sínum tota á sviði félags-
mála, en hann naut óskoraðs
trausts sveitunga sinna og komst
því ekki hjá trúnaðarstörfum.
Mikill og einlægur samvinnumað-
ur var hann og var kosinn í stjórn
Kaupfélags Eyfirðinga frá 1948-
1966. Þótti hann þar bæði glöggur
og traustur.
Björn á Syðra-Laugalandi var
hár og þrekinn, myndarlegur mað-
ur og vasklegur, eðlisgreindur og
mikill vinur dýra og barna. Honum
var það óblandin ánægja, að leysa
vanda nágranna sinna og sveitunga,
var ráðhollur í bestu merkingu þess
orðs, maður sem bæði var treyst og
tekið mark á. Um þetta er mér jafn
ljúft að vitna og að þakka.
Meira en sextíu ára atvik segir
sína sögu um Björn bónda á
Syðra-Laugalandi. Hann var þá á
leið til kirkju í nágrannasókn og
heyrði barnsgrát skammt frá bæ
einum og stöðvaði hest sinn. Barn
það, er þarna grét með þungum
ekka og ekki var neitt álfabarn
hafði ekki fengið að fara til
kirkjunnar. Björn tók það á
hnakknefið, fékk leyfi foreldranna
til að reiða það til messunnar, hafði
það þar hjá sér á meðan biskup
landsins sté í stólinn. Hann skilaði
barninu glöðu til síns heima að
guðsþjónustu lokinni og kann það
nú kunnur borgari á Akureyri, frá
að segja.
Björn hélt andlegri heilsu fram
til hins síðasta en var orðinn stirður
til gangs síðustu árin. Hann talaði
oft í skrýtlum og smásögum og var
þar engu ófimari en þeir ágætu
hagleiksmenn andans, sem kallaðir
voru talandi skáld. Þessa naut hann
mjög vel og lét aðra njóta þess með
sér.
Ný hefur Björn Jóhannsson
safnast til feðra sinna. Þakklátar
kveðjur fjölda samferðamanna-
fylgja honum.
Vinir dýra og barna eru aldrei
einir á ferð, þótt þeir leggi upp í
nýjan áfanga.
E.D.
DAGUR.5