Dagur - 28.01.1983, Blaðsíða 6
- Ég er fæddur og uppalinn í
Fjörunni, sem kallað er, en við
krakkarnir sem þar bjuggum vor-
um alltaf kölluð „Fjörupúkarnir".
Þetta var á árunum rétt fyrir stríð
og á stríðsárunum sjálfum og eins
gefur að skilja var oft mikið um að
vera. Við „Fjörupúkarnir“ áttum
í væringum við „Brekkusnigl-
ana“, sem bjuggu uppi á Brekku
og „Eyrarpúkana", sem bjuggu
úti á Oddeyri, og ég man sérstak-
lega eftir því að á stríðsárunum
varð hér innlyksa kvikmynd með
Hróa hetti sem var sýnd svona
einu sinni á vetri. Eftir þessar sýn-
ingar upphófust alltaf bardagai
milli krakkanna úr þessum bæjar-
hlutum. í þeirri baráttu var ekkert
gefið eftir og lurkum og öðrum
bareflum beitt óspart og svo mikil
var harkan á tíðum að krakkar
voru rotaðir, segir séra Birgir, en
bætir því við að hann hafi ekki
haft sig mjög mikið í frammi í
þessum átökum.
- Eru einhverjir sérstakir at-
burðir þér minnisstæðari frá þess-
um tímum en aðrir?
- Því er ekki að neita að stríðs-
árin eru minnisstæð, en sá atburð-
ur sem mér er einna minnisstæð-
astur frá uppvaxtarárunum er
þegar ég lenti í snjóflóði fyrir ofan
húsið sem ég bjó í, Aðalstræti 24.
Það var gífurlegur snjór hér þenn-
an vetur og í brekkunni fyrir ofan
húsið var stærðar snjóhengja. Við
bræðurnir vorum þarna að leik
ásamt félaga okkar og bróðir
minn hafði klifrað upp á hengjuna
en við biðum fyrir neðan. Það
skipti engum togum að snjóhengj-
an fór af stað og við sem stóðum
fyrir neðan áttum fótum fjör að
launa. Ég komst það langt að
flóðið bara skellti mér og gróf mig
aðeins að hálfu leyti þannig að
upp úr stóð höfuð og hendur. Fé-
lagi okkar var ekki jafn heppinn,
því að snjóflóðið fór alveg yfir
hann. Við gátum ekkert gert
nema að kalla á hjálp og það tók
fjölda manns um 20 mínútur að
grafa hann upp og hann var með-
vitúndarlaus þegar hann fannst.
Þetta fór allt vel að lokum, en
hann var þó rúmfastur í margar
vikur á eftir.
í sveit í sjö sumur
Líkt og mörg önnur börn og ung-
lingar var séra Birgir í sveit á
sumrin og telur hann sig mjög
heppinn að hafa komist að á jafn
góðum bæ og raunin varð á.
----------------------...........................
- Ég tók það upp eftir fermingarföður mínum, séra Friðrik J.
Rafnar, að halda skrá yfir prestverkin og fram til þessa dags
hef ég skírt 3499 börn, framkvæmt 1094 hjónavígslur og
jarðsett 1084. Ætli messurnar séu svo ekki farnar að nálgast
átjánda hundraðið.
Sá sem þetta mælir er séra Birgir Snæbjörnsson, prestur í
Akureyrarprestakalli, en um þessar mundir eru liðin 30 ár
síðan séra Birgir hóf prestskap. Hann er fæddur á Akureyri 20.
ágúst 1929, sonur hjónanna Snæbjöms Þorleifssonar,
bílaeftirlitsmanns frá Grýtu í Eyjafirði og Jóhönnu
Þorvaldsdóttur, frá Akureyri.
Séra Birgir hóf prestskap í Æsustaðaprestakalli í Austur-
Húnavatnssýslu og var þar prestur í sex og hálft ár. Þá flutti
hann sig um set og gerðist prestur í Laufási í Eyjafirði en árið
1960 komst séra Birgir svo heim, er hann var vígður prestur í
Akureyrarprcstakalli.
Séra Birgir er kvæntur Sumarrós Garðarsdóttur og eiga þau
tvö börn, Jóhönnu Erlu, 19 ára, sem gift er i Odense í
Danmörku og Birgi Snæbjörn, 16 ára, sem stundar nám við
Menntaskóiann á Akureyri. í viðtalinu sem hér fer á eftir ræðir
séra Birgir um uppvaxtarárin og fyrstu prestskaparárin, en
gefum honum nú orðið:
- Ég var í sveit á sumrin frá því þegar ég var strákur, segir séra
að égvarsjö ára, allt til fjórtán ára Birgir hlæjandi.
aldurs, hjá systkinunum Böðvari - Þannig er mál með vexti að
Jónssyni og Guðnýju Jónsdóttur í við „Fjörupúkarnir" vorum að
Brekknakoti í Reykjahverfi. leika okkur í nágrenni kirkjunnar
Þarna var indælt að vera og ég er brúðarfylgd fór þar hjá. Þetta
hafði þann starfa m.a. með hönd- voru ákaflega glæsileg brúðhjón
um að vera kvíasmali en þetta var sem þarna voru á leiðinni til kirkj-
með síðustu bæjunum sem fært unnar ásamt fríðu föruneyti og
var frá á. Ég var einnig sendur einhvern veginn atvikaðist það að
að rjómabúinu að Brúum og við strákarnir eltum brúðarfylgd-
reiddi ég rjómann í brúsa öðrum ina, af einhverri rælni. Líklega
megin á hestinum en hinum meg- höfum við haldið að þetta yrði
in hafði ég stein svo að ekki hall- einhver skemmtun. En hvað um
aðist á. Ég varð svo að .finna mér það. Við eltum inn í kirjuna og
annan minni stein á heimleiðinni þar var okkur vísað upp á loft og
til að setja á móti brúsanum, sem síðan byrjaði athöfnin. Þetta hef-
þá var að sjálfsögðu tómur. ur e.t.v. ekki verið eins skemmti-
Þetta voru góðir tímar, segir Jegt og við héldum í byrjun því að
séra Birgir, en tekur jafnframt fljotlega foru flestir okkar að elt-
fram að þetta hafi ekki verið ein- ast Vlð flugur Þarna uppi a loftinu,
tóm sæla. - Það er mér ákaflega en af Þeim var en n°8- Þetta
minnisstætt að eitt sinn þurfti ég endaðl svo með ÞV1 að vlð vorum
að sækja meðöl út á Húsavík og a ir. settir ut fynr, enda mun ha-
fór ég ríðandi. Ég stytti mér leið vaðinn 1 okkur 1 eltingarleiknum
yfir svokallaðann Skarðaháls og á Vlð flugumar híifa keyrt fram ur
heimleiðinni vissi ég ekki fyrr til ®oðn hofi Siðan hefur mer aldrei
en skollin var á svarta þoka. Mér venð visað ut urklrkJu’ se8lr sera
varð ekki um sel þarna aleinn Birgir, en varla hefur hann grun-
uppi á hálsinum, sérstaklega fð þa er hann eltist við flugurnar a
vegna þess að þarna átti að vera k.rkjuloftinu að það ætti siðar
ákaflega reimt og þokan var svo ^11 honum að l.ggja að gerast
svört að ekki sá út úr augum. Ég Prestur °g sJa um hjonav.gslur og
varð því ákaflega hræddur en onnur þau storf sem prestar mna
greipþátilþessráðsaðsyngjaalla a endl'
þá sálma og fara með allar þær
bænir sem móðir mín og amma
höfðu kennt mér. Ég komst svo -------------------------------
yfir hálsinn í þokunni og þá fann ArXA QA Knrnitl fítri
ég vel vhers virði þetta vegarnesti WlclU dU UUi 11111 icli 1
er og hvað foreldrar gera börnum , Kr^clr
sínum gott með að kenna þeim ________________________________
bænir og vers og kenna þeim að „. „. . „ ....
trevsta Gnöi Sera Birgir Snæbjornsson rnnnt-
y ' aðist í Menntaskólann á Akureyri
árið 1943 og að eigin sögn á hann
margar góðar minningar frá
_____________________________ menntaskólaárunum.
-pv I . ' 1 • 1 ‘ - Þetta var ákaflega samstæður
KeKinn úr KirKjú hópur. Við vorum 54 saman í 6.
----------------------------- bekk og ég get nefnt til gamans að
- Voru foreldrar þínir trúhneigð- af þessum 54 nemendum urðu sex
ir? prestar, segir séra Birgir og bætir
- Já, það voru þau og afi minn því við að þeir hafi haldið þó
ogammalíka. Ég vandist því ung- nokkuð saman í skóla og þá sér-
ur að fara í kirkju með afa staklega í þeim deildum sem þá
mínum, Þorvaldi Helgasyni, sem voru innan skólans í trúmálum.
kallaður var keyrari, sökum - Hver af sambekkingum þín-
atvinnu sinnar. Þetta var í gömlu um frá þessum tíma er þér minnis-
kirkjunni á Akureyri sem stóð þar stæðastur?
sem Minjasafnskirkjan stendur - Það er varla rétt að nefna
nú en mér er það minnisstætt að neinn einn þar öðrum frekar, en
ég var einu sinni rekinn út úr þess- það leikur þó varla nokkur vafi á
ari kirkju, segir séra Birgir og því að Ingibjörg Magnúsdóttir,
brosir. frá ísafirði, hafði sterkust áhrif á
- Hvernig atvikaðist það? okkur í bekknum. Hún var mjög
- Þaðernúe.t.v. réttaðégtaki fötluð en stóð sig afburðavel og
það strax fram að þetta gerðist varsannkölluðhetjaaðmínu viti.
Ingibjörg varð síðar kennari á Isa-
firði og stóð sig mjög vel í því
starfi, en hún er nú látin fyrir
nokkrum árum.
Um samstöðuna í bekknum er
annars það að segja að við ákváð-
um snemma að fara öll saman í
ferð til útlanda að stúdentspróf-
inu loknu. Við byrjuðum einnig
snemma að undirbúa fjáröflunar-
leiðir til að borga ferðina, en þrátt
fyrir góðan vilja þá gekk þessi
fjársöfnun heldur erfiðlega. Fyrst
ætluðum við að setja á fót bóksölu
og selja nýjar og notaðar bækur á
lægra verði en gerðist á almenn-
um markaði. Við sóttum um leyfi
til skólameistara og sögðum hon-
um frá fyrirhugaðri ferð og að við
ætluðum að láta 5% ágóðans
renna í nemendasjóð. Skóla-
meistari hafði í framhaldi af þessu
samband við einn af aðal bóksöl-
um bæjarins í þá tíð og spurði
hann álits á þessu fyrirtæki.
Bóksalinn, sem þarna sá að hann
átti á hættu að missa spón úr aski
sínum, svaraði því að bragði að
þetta væri ómögulegt. Það væri
ekki hægt að hleypa blessuðum
börnunum út í braskið. Og þar við
sat. Við fengum ekki leyfið.
Annað sinn ætluðum við að
halda grímuball í fjáröflunarskyni
og sóttum um leyfi til skólameist-
ara. Þá fengum við það svar að
þetta væri nógu slæmt þó ekki
væri verið að fela það á bak við
grímu. Þannig var tíðarandinn í
þá daga og þessi utanlandsferð
varð þannig ekki annað en
draumur sem aldrei varð að veru-
leika.
Enginn dansar
ófullur . . .
- En skólaárin voru samt ákaf-
lega skemmtileg og kennararnir
mjög góðir og það er ekki annað
en hægt að vera þakklátur fyrir
það vegarnesti sem þeir veittu
okkur í lífinu. En þó skólaárin
væru skemmtileg þá bar þar vissu-
lega líka skugga á og t.a.m. lent-
um við í því að skólanum var lok-
að í tvo mánuði þegar ég var í
sjötta bekk. Þá skaut upp hinni
svokölluðu Akureyrarveiki sem
var lömunarveiki og af einhverj-
um ástæðum var hún einskorðuð
við Akureyri og næsta nágrenni
og varð aldrei vart annars staðar.
Það var talið daglega í skólanum
og stöðugt veiktust fleiri og þar
kom að því að aðeins örfáa vant-
aði upp á til þess að skólanum yrði
lokað. Okkur langaði að sjálf-
sögðu í smá frí en það ætluðu
samt aldrei að verða nógu fáir
eftir til að það gerðist. Það var því
að síðast þegar átti að telja þá
hlupu nokkrir nemendanna niður
á klósett og földu sig þar á meðan
verið var að telja. Þetta dugði og
ákveðið var að loka skólanum um
stundarsakir. Þetta heyrðu þeir
sem á klósettinu voru og um leið
stukku þeir upp fagnandi, en þá
tókst ekki betur til en að þeir
stukku beint í flasið á kennurun-
um sem verið höfðu að telja, segir
séra Birgir og það er greinilegt að
honum er skemmt við að rifja upp
þessi strákapör. - En þetta var
samt allt í lagi, bætti hann við, -
við vorum víst of fá hvort eð er,
þannig að klósettferðin gerði ekk-
ert til eða frá. Svo kom okkur
þetta reyndar bara í koll síðar því
þó að skólinn væri lokaður í tæpa
tvo mánuði, þá urðum við að
- Rætt við Birgi Snæbjörnsson,
sóknarprest á Akureyri
standa skil á fullu námsefni og ég
man eftir því að það gekk erfið-
lega hjá sumum. Margir áttu erfitt
með að þýða, sérstaklega latín-
una og það var því dálítill beygur í
mér þegar ég kom upp í latínu-
prófinu, sem þá var munnlegt eins
og flest próf. Sem betur fer þá
lenti ég á tiltölulega léttum kafla
sem ég kunni nokkuð vel, en ég
gleymi aldrei upphafsorðunum í
kaflanum: Nemo saltat sobríus
nisiforte insanet, sem þýðir: Eng-
inn dansar ófullur, nema kannski
brjálaður.
Þá fékk maður
straum
í afturendann
- Ég útskrifaðist úr Menntaskól-
anum á Akureyri 1949, en á skóla-
árunum og fram til 1951 vann ég
flest sumur í Síldarverksmiðjunni
á Raufarhöfn. Svo vor og haust í
almennri verkamannavinnu hér á
Akureyri. Það voru fimm sumrin
sem ég var á Raufarhöfn og þetta
var ákaflega lærdómsríkur tími,
að því er mér finnst. Þetta var líka
mjög góð vinna fyrir námsmenn,
enda gífurlega mikið að gera og
hver og einn gat nánast unnið eins
og hann vildi og þessi sumarvinna
sá mér yfirleitt fyrir peningum
sem dugðu allan veturinn. Það var
því mikið á sig lagt og eitt sinn
man ég eftir því að ég stóð sam-
fleytt í 42 tíma án hvíldar og
kunningi minn einn stóð einu
sinni 48 tíma. Þá var hann líka
það þreyttur að hann gat ekki
staðið í sturtunni að vinnu lokinni
og varð að leggjast flatur á sturtu-
gólfið og láta buna á sig. En þetta
voru skemmtilegir tímar og allt
iðandi í lífi hvert sem litið var. Ég
vann mest á þrónum, sem kallað
var, eða úti í síldarþrónum og þó
vinnan væri erfið þá létu menn
sjaldan undan þeim freistingum
að tylla sér niður á plankana til að
hvíla sig. Rafkerfið þarna var
nefnilega það lélegt að það leiddi
oft út og ef við tylltum okkur
niður þá gat maður átt á hættu að
fá straum í afturendann, segir
séra Birgir og hlær.
- Við unnum svo í vegagerð-
inni í þorpinu þegar lítið var að
gera í síldinni, en Raufarhöfn var
að byggjast upp á þessum tíma og
varla götur að heita gæti í pláss-
inu. Enda kölluðum við götustíg-
ana eða slóðana sem þarna voru,
þeim virðulegu nöfnum, Sést-
varlagata, Ervarlagata og Finnst-
varlagata. Þetta voru ljómandi
skemmtilegir tímar og það var
gott að vera á Raufarhöfn. Ég
kynntist mörgu góðu fólki meðal
heimamanna og alls staðar var
mér tekið opnum örmum.
Fékk prestakall sex
tímum eftir prófið
- Það var svo haustið 1949 að ég
innritaðist í Guðfræðideild
Háskólans. Náminu lauk ég á
þrem og hálfu ári og það vildi svo
skemmtilega til að sex klukkutím-
um eftir að ég lauk kandidatspróf-
inu þá fékk ég veitingu fyrir Æsu-
staðaprestakalli í A-Húnavatns-
sýslu.
- Hvernig líkaði þér Reykja-
víkurdvölin?
- Mér líkaði hún bara nokkuð
vel, en því er ekki að neita að ég
varð alltaf þeirri stundu fegnastur
þegar ég var sestur upp í bíl eða
flugvél og var á leiðinni heim. Ég
bjó allan tímann meðan ég var í
Háskólanum á Nýja Garði óg þar
var ágætt að vera. Það voru marg-
ir skólafélaga minna frá Akureyri
með mér í Háskólanum og það er
mér alltaf minnisstætt að skömmu
áður en ég útskrifaðist þá vorum
við tveir félagarnir að þrátta um
hvaða einkunn ég myndi nú fá á
guðfræðiprófinu. Hann hélt því
statt og stöðugt fram að ég myndi
fá 185 stig en það taldi ég af og frá
og sagði að ég myndi örugglega fá
miklu lægri einkunn. Það var svo
bundið fastmælum að sá sem
hefði rétt fyrir sér skyldi bjóða
hinum út í hádegismat. Við höfð-
um sleppt hádegismat í einn og
hálfan vetur til að endar næðu
saman fjárhagslega þannig að það
var til mikils að vinna. Þetta fór
svo þannig að ég fékk 184%.
- Manstu hver fyrstu embætt-
isverk þín, sem prestur, voru?
- Já, sama daginn og ég
vígðist, 15. febrúar 1953, gifti ég
tvo félaga mína úr MA og rétt
áður en ég fór norður til að taka
við prestakallinu, þá skýrði ég
fyrir annan félaga minn úr
Menntaskólanum og eins og nærri
má geta voru þetta mjög ánægju-
leg verk.
Ég flutti svo norður seinni part-
inn í febrúar og hún var nú ekki
merkileg búslóðin mín þá, einn
dívan, borð, stóll og bókaskápur,
en þetta var aleigan mín þá.
Það var komin hæna
á öngulinn
Það vakti strax athygli mína er ég
kom að Æsustöðum hvað það var
mikið félagslíf í sveitinni. Þetta er
tiltölulega fámennt prestakall,
eða aðeins um 430 manns, en
kirkjurnar voru fimm þannig að
yfirferðin var mikil. Ég lenti strax
í félagslífinu og meðal þess sem ég
tók þátt í var karlakórinn. Það var
mikið æft og menn lögðu mikið á
sig vegna kórsins. Eitt sinn fórum
við í æfingaferð norður í Skaga-
fjörð um vetur en sú ferð tók um
16 klukkutíma. Við urðum að
moka okkur áfram uppi á Vatns-
skarði og svitnuðum mikið af
átökunum en verst var að hafa
ekkert kalt að drekka. Við kom-
umst þó yfir og æfðum í Víðimel
en þegar við snerum til baka vor-
um við svo forsjálir að hafa með
okkur pilsner sem við ætluðum að
drekka í mokstrinum. Og auðvit-
að þurftum við að moka og þá
kom sér vel að hafa pilsnerinn.
Við tókum því pilsnerflöskurnar
fram og ætluðum að fara að svala
þorstanum þegar í Ijós kom að við
höfðum gleymt upptakaranum.
Menn dóu þó ekki ráðalausir og
einn okkar brá á það ráð að bíta
tappann af flöskunni. Það tókst
þó ekki betur en svo að stúturinn
brotnaði og glerbrot hrukku ofan
í flöskuna. Þeim sem beit tappann
af tókst þó að dreka talsvert úr
flöskunni og rétti hana svo til
bróður síns og sagði: „Láttu grön
sía, bróðir". Sá fór ekki nógu var-
lega þannig að glerbrotin hrukku
ofan í háls og sátu þar föst. Við
þessu var ekkert að gera þarna
uppi þannig að það varð að bíða
með allar læknisaðgerðir þangað
til við komum til byggða. Þegar
þangað var komið borðaði
maðurinn heilan sláturkepp og
við það hrukku glerbrotin niður í
maga. Þau skiluðu sér síðan út úr
líkamanum og ég hef aldrei heyrt
að manninum hafi orðið neitt
meint af, segir séra Birgir.
- Annað skemmtilegt atvik
sem ég minnist er tengt veiðiferð
sem ég fór með ungum pilti að
Móbergsselstjörn í Litla-Vatns-
skarði. Þetta þykir ágætt veiði-
vatn, en svo fór að við fengum
ekkert nema einn smátitt. Mér
var því nokkuð þungt í skapi er ég
kom heim aftur og kastaði veiði-
stönginni frá mér á bæjarhlaðið.
Síðan fór ég inn í bæ og veit ekk-
ert fyrr en ég heyri að það þýtur út
af veiðihjólinu. Ég stökk þá út og
sá mér til mikillar skelfingar að
það er komin hæna á öngulinn. Ég
hafði engin ráð önnur til að ná
henni en að grípa stöngina og hala
inn. Það gekk þó ekki átakalaust
og leikurinn barst niður að þjóð-
veginum þar sem mikil bi'laum-
ferð var og ekki veit ég hvað fólk
hélt þegar það sá sóknarprestinn
með veiðistöng og hænu á færinu.
Þá óskaði ég mér niður úr jörð-
inni, en ekki gat ég skilið hænuna
eftir svo ég hélt áfram að hala og
að lokum náði ég hænunni. Þá
kom í ljós að hún hafði gleypt
öngulinn og ekki nokkur leið að
ná honum úr. Ég klippti því á girn-
ið við gogginn og það var svo ekki
að sjá að hænunni yrði meint af.
Hún lifði lengi á eftir og verpti
vel.
■
; '
Kvígan var með
derhúfu
- Eitthvað hef ég heyrt um sögu
af þér sem tengist nautgripaflutn-
ingum?
- Já, það gerðist eftir að bænd-
urnir í sveitinni vildu að ég tæki
upp búskap eins og þeir. Þeir
reyndust mér mjög vel og gáfu
mér 17 gimbrar, einn hrút, þrjár
kvígur og sláttuvél og margt ann-
að sem til búskapar þurfti. Ég
byrjaði svo búskapinn og það
gekk átakalaust nema hvað það
gekk illa að fá kálf í eina kvíguna.
Ég átti opinn blæjujeppa um þetta
leyti og með vissu millibili þurfti
ég að fara með kvíguna út og
suður um dalinn til að reyna að
ráða bót á kálfleysinu. Kvígan var
orðin þessu svo vön að hún hopp-
aði á eftir mér upp í bílinn og það
passaði að hausinn var alveg við
framrúðuna en afturendinn nam
við afturhurðina. Það var svo eitt
sinn að ég var á þessu ferðalagi
með kvíguna að einhver strákur
kom upp í mér þannig að ég setti
derhúfy á kvíguna. Skömmu
síðar mætti ég svo fínum bíl úr
Reykjavík og sökum þess hve
vegurinn var þröngur þá þurftum
við að aka ákaflega hægt framhjá
hvor öðrum. Þetta skal tekið fram
að þetta var ákaflega myndarleg
kvíga með rauð eyru og rauða
hringi í kringum augun, þannig að
þetta gat e.t.v. litið út eins og
virðuleg frú. Ég ók svo framhjá
bílnum en þegar ég leit við þá sá
ég að ökumaðurinn hafði snar-
stoppað bílinn og allir farþegarnir
voru komnir út og störðu stórum
augum á eftir jeppanum. En kvíg-
an hún dillaði bara halanum í
kveðjuskyni.
Mynd og texti: ESE
6 - DAGUR - 28. janúar 1983
28. janúar 1983 - DAGUR - 7