Dagur - 08.02.1983, Blaðsíða 4
ÚTGEFANDI: ÚTGÁFUFÉLAG DAGS
SKRIFSTOFUR: STRANDGATA 31, PÓSTHÓLF 58, AKUREYRI
RITSTJÓRNARSlMAR: 24166 OG 24167
SlMI AUGLÝSINGADEILDAR DAGS OG AFGREIÐSLU: 24222
ÁSKRIFT KR. 90 Á MÁNUÐI - UVUSASÖLUVERÐ 10 KR.
RITSTJÓRI OG ÁBYRGÐARM.: HERMANN SVEINBJÖRNSSON
BLAÐAMENN: EIRÍKUR ST. EIRlKSSON, GYLFI KRISTJÁNSSON,
ÓLAFUR JÓHANNSSON (SAUÐÁRKRÓKI) OG
ÞORKELL BJÖRNSSON (HÚSAVlK)
AUGLÝSINGASTJÓRI: FRlMANN FRlMANNSSON
ÚTBREIÐSLUSTJÓRI: JÓHANNES MIKAELSSON
FRAMKVÆMDASTJÓRI: JÓHANN KARL SIGURÐSSON
PRENTUN: DAGSPRENT HF.
Aö ganga bæði upp
og niður stigann
Engu er líkara en heill og hamingja þjóðarinn-
ar sé undir því komin að kosningalögum verði
breytt hið snarasta og þjóðinni sett ný stjórn-
arskrá hið fyrsta. Komin eru fram í sviðsljósið
drög að stjórnarskránni sem í sárafáu eru frá-
brugðin þeirri sem hefur verið við lýði hér á
landi í yfir hundrað ár. Ekki er gert ráð fyrir
neinum meiriháttar breytingum varðandi
stjórnun landsins s.s. meiri aðskilnaði fram-
kvæmdavalds og löggjafarvalds, valddreif-
ingu sem auki áhrif og sjálfsstjórn sveitarfé-
laga og samtaka þeirra, ekkert er rætt um að
auka jöfnuð í þjóðfélaginu, nema hvað látið er
líta út sem jöfnun kosningaréttar sé það eina
sem eftir standi til að fullkomið jafnrétti ríki í
þjóðfélaginu. Að flestu leyti eru þessi drög að
nýrri stjórnarskrá aðeins árétting þess sem
viðgengist hefur hér á landi um áratuga skeið.
Ef eitthvert vit á að vera í stjórnarskrár-
breytingunni þarf miklu meiri umræðu um
málið. Þetta á ekki síst við um fyrirhugaðar
breytingar á kosninga- og kjördæmaskipan og
fjölgun alþingismanna sem þorri almennings
er mótfallinn. Engu er líkara en verið sé að
breyta breytinganna vegna, eða flokkanna
vegna, en ekki í þágu kjósenda. Ekki er fyrr
búið að finna reglu sem einhverjir eru ánægðir
með heldur en þeir hinir sömu finna henni
flest til foráttu. Regla sem þótti góð í gær er
orðin vond í dag. Þetta bendir tvímælalaust til
þess að það eitt vaki fyrir mönnum að koma
bara á einhverjum breytingum, burtséð frá því
hvort þær geti orðið til frambúðar eða ekki.
Það vill svo til, og ekki að ástæðulausu, að
Framsóknarflokkurinn hefur mest fylgi á
landsbyggðinni. Framsóknarflokkurinn hefur
alltaf barist fyrir jafnvægi í byggð landsins og
tekið upp hanskann fyrir landsbyggðina þeg-
ar á hefur hallað. Nú vill svo undarlega til að
þótt menn viðurkenni það í öðru orðinu að
vægi atkvæða skuli vera meira á landsbyggð-
inni, til að vega upp á móti ýmsu því óhagræði
sem af því hlýst að búa þar, þá skal sá flokkur
sem mest fylgi hefur úti á landi í engu njóta
þessa. A-flokkarnir og Sjálfstæðisflokkurinn
gera allt sem í þeirra valdi stendur til að draga
úr áhrifum Framsóknarflokksins á lands-
byggðinni, þannig að hann fái ekki áhrif í sam-
ræmi við fylgi.
Það er ekki von að vel gangi hjá þessum
flokkum að möndla og höndla með þessi mál
þegar þeir eru að reyna að ná markmiðum sem
eru ósamrýmanleg - viðurkenna rétt lands-
byggðarinnar í öðru orðinu en ekki í hinu. Það
getur verið erfitt að ganga samtímis bæði upp
og niður stigann.
Angantýr H. Hjálmarsson:
Mengun í mannlífinu
Grein eftir mig með þessu nafni
birtist í Degi 11. janúar sl. Þar
gerði ég lítillega samanburð á
þeirri mengun sem oftast er tal-
að um og kemur fram í umhverfi
manna sem ýmis konar úrgangur
og er því utanaðkomandi og
þeirri mengun sem býr í fólkinu
sjálfu, smitar út frá sér og veldur
mengun í mannlífinu. Þaö er
fyrst og fremst hin sívaxandi eit-
urlyfjanotkun sem veldur þess-
ari síðarnefndu mengun. í sjálfu
sér eru eiturlyfin alveg meinlaus
ef enginn neytir þeirra. Það má
líka segja um þá sem eru eitur-
lyfjaneytendur að þeir gerðu
ekki mikinn skaða í mannlífinu
ef þeir sýktu ekki sjálfir út frá
sér og kæmu öðrum til að neyta
sömu eiturefnanna og þeir eru
sjálfir ánetjaðir, en það gera
þeir stöðugt og þar er komið að
kjarna málsins. Þeir eru hinir
raunveruiegu mengunarvaldar.
í fyrri greininni benti ég líka á
það að oftast ná engin lög yfir
þessa mengunarvalda þótt þeir,
í flestum tilfellum, séu upphafs-
menn að miklu meira tjóni en
þeir sem einhverra hluta vegna
valda spjöllum í náttúrunni.
Hina síðarnefndu má sækja að
lögum, eins og sjálfsagt er, en
þeir fyrrnefndu ættu þó að hljóta
miklu þyngri refsingu fyrir sínar
gerðir.
Eiturlyfjanotkun er ótrúlega
margvísleg og hún skiptist í
marga þætti. I þetta skipti ætla
ég einungis að gera einn þáttinn
að umræðuefni. Það er alls ekki
talinn sá hættulegasti, en hann
er þó nokkuð lúmskur, lúmskari
en margan grunar. Þessi þáttur
er reykingar. Ég ætla fyrst að
leita svara við spurningunni:
Hvað kostar það að
reykja?
Reykingamaður, sem brennir
sígarettum, reykir að meðaltali
einn pakka á dag, en pakkinn
kostar nú um 30 krónur. Eftir
árið er þessi maður búinn að
kaupa sígarettur fyrir 10.585
krónur - sem sagt hann er búinn
að brenna - tíu þúsund fimm
hundruð áttatíu og fimm krón-
um af eigum sínum á einu ári.
Eftir þessu virðist enginn taka,
þetta er svo venjulegt og talið til
sjálfsagðra útgjalda. Ef þessi
sami maður hefði, í stað þess að
reykja, safnað þessum pening-
um saman, kveikt í þeim í lok
ársins og látið þá brenna til
ösku, hefði hann vakið mikla
eftirtekt og umtal með athæfi
sínu og sennilega mundi al-
menningur ekki telja hann heil-
an á geðsmunum. Sé málið rann-
sakað nánar, kemur í ljós að
maðurinn hefur þó valið þar
betri leiðina og er mun betur
settur með því að brenna pen-
ingunum beint en kaupa sígar-
ettur fyrir þá, reykja þær og
brenna peningunum þannig
óbeint.
Víkjum aftur að kostnaðinum
við að reykja. Einn pakki á dag
kostar 10.585 kr. áári,eins ogað
framan getur. Ef einhverjum
dytti í hug að leggja þessa fjár-
hæð í banka, í stað þess að
brenna henni, og vísitölutryggja
hana þar, myndi hann brátt
eignast dálítinn sjóð í bankan-
um. Vexti reikna ég ekki nema
2,5% sem reiknast ár hvert.
Sama upphæð lögð inn árlega
gerði þá.
eftir lár kr. 10.585
- 2- kr. 21.435
- 3- kr. 32.555
- 4- kr. 43.954
- 5- kr. 55.638
- 6- kr. 67.614
- 7- kr. 79.889
- 8- kr. 92.471
_ 9- kr. 105.368
- 10- kr. 118.587
- 11- kr. 132.136
- 12- kr. 146.025
- 13- kr. 160.261
- 14- kr. 174.853
- 15- kr. 189.809
- 16- kr. 205.139
- 17- kr. 220.853
- 18- kr. 236.959
- 19- kr. 253.468
- 20- kr. 270.389
- 21- kr. 287.734
- 22- kr. 305.513
- 23- kr. 323.735
- 24- kr. 342.414
- 25- kr. 361.559
- 26- kr. 381.183
- 27- kr. 401.297
- 28- kr. 421.915
- 29- kr. 443.084
- 30- kr. 464.710
Þetta er skárri aðferð en sú að
brenna peningunum og stórum
betri en sú að eyða þeim fyrir
sígarettur, vegna þess að heil-
brigðinni hefur þá ekki verið
raskað með reykingum , eins og
oft vill verða hjá þeim sem
reykja.
Hvað vinna menn
með tóbaksnotkun?
Svör við þessari spurningu liggja
ekki á lausu. Þó segja reykinga-
menn að þeim líði dæmalaust vel
meðan þeir eru að reykja. Ég
held að það hljóti að vera rétt,
en ég veit líka að þeim líður ekki
vel ef það líður langt milli þess
sem þeir fá sér reyk. Sú vanlíðan
kemur aldrei yfir þann mann
sem aldrei hefur reykt. Þess
vegna vil ég draga í efa að reyk-
ingamanni með pípu sína, vindil
eða annað þvílíkt líði nokkuð
betur en hinum sem aldrei hefur
reykt. Sá síðarnefndi er aftur á
móti laus við öll óþægindin sem
reyklausu millibilin valda reyk-
ingamanninum. Þetta eru helstu
rökin sem reykingamenn koma
fram með til réttlætingar á
verknaði sínum. Þessi rök verða
þó hlægilega léttvæg á móts við
óþægindin sem af reyknum
hljótast. Niðurstaðan af þessu
hlýtur að verða sú að ávinningur
við reykingar sé enginn.
Hverju glata menn
við tóbaksnotkun?
í fyrsta lagi eyða menn talsverðu
fé til tóbakskaupa, samanber
það sem áður er fram komið.
í öðru lagi fylgir alltaf nokkur
sóðaskapur tóbaksnotkun og
hann er ekki svo lítill í sumum
tilfellum.
í þriðja lagi hætta allir reyk-
ingamenn heilsu sinni. Hinir
allra sterkbyggðustu geta þó
þolað miklar reykingar furðu
lengi, en einhverjar afleiðingar
af reykingum koma þó fram hjá
öllum.
í fjórða lagi hætta allmargir
lífi sínu til að viðhalda þessu eld-
gamla tískufyrirbrigði. Af þeim
mörgu unglingum sem byrja
reykingar hér á landi á þessu ári
munu tvö til þrjú hundruð vera
að brugga sjálfum sér banaráð,
samanber fyrri grein mína.
Allt að þrjú hundruð manns
ifalla í valinn árlega vegna tó-
ibaksnotkunar. Það er mikið
mannfall en sagan er ekki öll
sögð með því að nefna þessa
tölu. Allar þjáningar sem þetta
fólk hefur orðið að þola áður en
að dauða var komið eru ótaldar
og þær er ekki hægt að mæla.
Enn eru ekki öll kurl komin til
grafar því ótalin eru þau óþæg-
indi sem þetta fólk (og annað
reykingafólk líka) hefur valdið
samborgurum sínum sem ekki
reykja.
í framhaldi af þessu vaknar
spurningin:
Eiga reykingamenn
að vera frjálsir að
því að spilla heilsu
sinni og annarra?
Samkvæmt almennum mann-
réttindum verða reykingamenn
víst að hafa rétt á því að spilla
sinni eigin heilsu, en þeir hafa
engan rétt á því að spilla heilsu
annarra manna og það ætti að
vera refsingarvert. Það hefur
nefnilega komið í ljós við seinni
tíma rannsóknir að maður sem
ekki reykir, en situr í sama her-
bergi og reykt er, er í sömu
hættu og reykingamennirnir.
Gerist þetta oft kann það að
valda lungnakrabba eða öðrum
krankleika sem af reykingum
hlýst. Alvarlegast er þetta þó
gagnvart börnum og þá sjálfsagt
oftast börnum reykingafólksins.
Ef annað hjónanna, eða bæði,
reykja að staðaldri meðal barna
sinna, sem mun gerast nokkuð
oft, hljóta börnin að anda að sér
talsverðum reyk á hverjum degi.
Afleiðingarnar hugsar fólk ekki
út í. Eitt er þó ótalið sem er enn
alvarlegra fyrirbæri, en það er:
Móðir sem reykir um
meðgöngutímann
Ef barnshafandi kona reykir
berast eiturefni úr tóbaksreykn-
um með blóði konunnar til fóst-
ursins. Þetta dregur mjög úr
þroska barnsins og oft svo mikið
að aldrei verður bætt. Það er
trúlegt að þessi sama kona reyki
einnig meðan hún hefur barnið á
brjósti. Barnið drekkur þá tó-
bakseitrið í sig með móður-
mjólkinni. Á fósturstigi og
fyrsta ári er þroski mannsins ör-
astur og þá er maðurinn einnig
viðkvæmastur fyrir utanað-
komandi áhrifum. Tóbakseitrið
frá móðurinni dregur því mikið
úr þroska barnsins og það hefur
komið í ljós með samanburðar-
rannsóknum (m.a. í Svíþjóð) að
börn reykjandi mæðra standa
öðrum börnum að baki í þroska
þegar skólaganga þeirra hefst og
þessi þroskavöntun vinnst aldrei
að fullu upp.
Það ætti ekki að vera þörf á
því að telja upp fleiri illar afleið-
ingar af reykingum foreldranna,
en þessi saga er bara ekki full-
sögð enn, því enn er eitt atriði
ótalið sem ég er ekki viss um að
jafn margir viti um. Þegar börn
reykjandi móður komast á
skólaaldur - eða þann aldur sem
flestir unglingar fara að fikta við
að reykja - bregður svo við að
þau verða strax sólgin í tóbaks-
reykinn. Móðirin hefur sem sagt
dæmt börnin til að verða reyk-
ingafólk meðan þau voru í móð-
urlífi eða lágu í vöggu.
Lokaorð
Þegar ég nú legg frá mér penn-
inn geri ég mér vel ljóst að ég
muni ekki ná til eyrna almenn-
ings. Fólk hvorki les svona
blaðagreinar né gerir neitt með
þær þótt það gluggi eitthvað lítil-
lega í þær. Það bókstaflega trúir
ekki að þetta sé satt. Ef til vill
leynast þó einn eða tveir meðal
fjöldans sem taka þessi orð til
greina og hætta að reykja. Það
mun gleðja mig að vita að svo
yrði vegna þess að flestir gleðj-
ast yfir því að hafa getað bjargað
einu mannslífi, þótt maðurhefði
reyndar þurft að bjarga þremur
hundruðum.
4 - DAGUR - 8. febrúar 1983