Dagur - 22.02.1983, Blaðsíða 4

ÚTGEFANDI: ÚTGÁFUFÉLAG DAGS
SKRIFSTOFUR: STRANDGATA 31, PÓSTHÓLF 58, AKUREYRI
SlMI: 24222
ÁSKRIFT KR. 90 Á MÁNUÐI - LAUSASÖLUVERÐ 10 KR.
RITSTJÓRI OG ÁBYRGÐARM.: HERMANN SVEINBJÖRNSSON
BLAÐAMENN: EIRlKUR ST. EIRlKSSON, GYLFI KRISTJÁNSSON,
ÓLAFUR JÓHANNSSON (SAUÐÁRKRÓKI) OG
ÞORKELL BJÖRNSSON (HÚSAVlK)
AUGLÝSINGASTJÓRI: FRlMANN FRlMANNSSON
ÚTBREIÐSLUSTJÓRI: JÓHANNES MIKAELSSON
FRAMKVÆMDASTJÓRI: JÓHANN KARL SIGURÐSSON
PRENTUN: DAGSPRENT HF.
Baktjaldamakk
um kosningaskipan
Sjaldan eða aldrei hefur almenningur á íslandi
haft það eins á tilfinningunni eins og nú síð-
ustu vikur, að stjórnmálastarfsemin í landinu
sé ekki til fólksins vegna, heldur flokkanna.
Það lýðræði sem við státum okkur af að starfa
eftir sé ekki lýðræði fólksins heldur lýðræði
flokkanna eða öllu heldur forystumanna
þeirra. Baktjaldamakkið um breytta kosninga-
skipan hefur ekki síst valdið þessu.
Undanfarið hafa átt sér stað viðræður milli
formanna flokkanna um breytingar á vægi at-
kvæða til alþingiskosninga, sem hefur raskast
verulega frá því reglurnar voru settar 1959.
Höfuðborgarsvæðið hefur þanist út. Á tímum
viðreisnarstjórnarinnar var atvinnulíf á lands-
byggðinni í lamasessi á sama tíma og upp-
byggingin blómstraði í höfuðborginni. Regl-
urnar um misvægi atkvæða sem áttu að hamla
gegn ofvexti höfuðborgarsvæðisins dugðu
ekki til þess að hindra fólksflóttann til höfuð-
borgarsvæðisins. Atkvæðavægið skipti í raun-
inni litlu þegar valdið og fjármagnið var ann-
ars vegar í Reykjavík. Nú á að kóróna mistökin
með því að draga enn úr áhrifamætti þeirra
reglna sem settar voru árið 1959 án þess að
ljáð sé máls á því að færa til valdið og fjármun-
ina út á landsbyggðina til mótvægis. Fólkið í
landinu hefur ekkert um þetta að segja, hinir
kjörnu leiðtogar hugsa fyrir fáfróðan almenn-
inginn. Hann getur látið álit sitt í ljós eftir á, en
þá verður vísast búið að beina athyglinni að
einhverjum allt öðrum málum. '
Slíkur er hamagangurinn í þeim sem harð-
ast ganga fram í þessu máli, leiðtogum A-
flokkanna og Sjálfstæðisflokksins, að nú má
ekki minna vera en kjósa tvisvar til Alþingis á
þessu ári og helst ekki nema með svo sem
tveggja mánaða millibili. Þrátt fyrir andmæli
Framsóknarmanna sem telja tímanum betur
varið til að bregðast við vaxandi efnahags-
vanda, skulu þessar breytingar barðar í gegn
og beint og óbeint látið í ljós að vilji þeir ekki
taka þátt í leiknum verði þeir bara skildir eftir
og ekkert við þá talað. Þar með er fjórðungur
kjósenda ekki talinn eiga að hafa nein áhrif á
þetta mikilvæga hagsmunamál, að því
ógleymdu að um helmingur þjóðarinnar býr
ennþá utan suðvesturhornsins. Ef þetta mál
væri kynnt í samhengi við önnur réttindamál,
aukið jafnrétti milli landhluta, er víst að lang-
mestur meirihluti kjósenda á landsbyggðinni
væri andvígur einhliða breytingum á vægi at-
kvæða án þess að nokkuð kæmi í staðinn. Þá
má einnig telja nokkuð víst að stór hluti íbúa
höfuðborgarsvæðisins tæki sömu afstöðu. Þeir
sem þurft hafa að flytja til Reykjavíkur vegna
lélegrar heilbrigðisþjónustu eða menntun-
armöguleika í heimabyggðunum úti á landi
vilja ekki þeim sveitungum sínum sem eftir
eru sama hlutskipti. Flestir höfuðborgarbúar
eiga rætur að rekja til staða á landsbyggðinni.
Fjölmargir þeirra sem flust hafa hefðu heldur
viljað búa áfram á æskustöðvunum ef aðstæð-
ur hefðu leyft.
Angantýr H. Hjálmarsson:
Mengun í
mannl íf inu
í síðasta þætti með þessu heiti
sem birtist í Degi þriðjudaginn 8.
febrúar s.l. reyndi ég að vekja
menn til umhugsunar um tilgangs-
leysi tóbaksreykinga. Ég held að
mér hafi tekist að færa sönnur á að
þær gera engum manni gott en öll-
um ógagn sem nærri þeim koma.
Pó er tóbaksnotkunin tiltölulega
meinlaus saman borið við alkó-
hólneyslu eða notkun á hassi,
L.S.D., kókaíni, morfíni, heróíni
og ýmsum fleiri eiturlyfjum, sem
fólk sækist eftir í þeim tilgangi að
flýja raunveruleikann og lifa í ein-
hvers konar blekkingarheimi. Af
völdum tóbaksnotkunar deyja
ekki nema tvö- til þrjú hundruð
manns árlega hér á landi, en yrði
hin sterkari eiturlyfjanotkun
jafn algeng og tóbaksnotkunin er
núna, mætti búast við því að 15-
20 þúsund manns féllu árlega í
valinn af þeirra völdum
Eiturlyfjaplágan er verst af öll-
um þeim plágum sem yfir nokkurt
land geta dunið. Þess vegna er
það skylda allra hugsandi manna
að vera vel á verði gegn henni.
Flestir virðast halda að hér á landi
sé lítið um notkun hinna sterkari-
og lögbönnuðu eiturlyfja, en því
miður er svo ekki og það er vitað
að neysla þeirra fer sífellt vax-
andi. Brátt kemur að því að
neysla þeirra verður það mikil að
hinir stærri smyglhringir úti í
heimi sjá sér hag í því að koma
upp dreifingastöðvum hér á landi.
Eftir það verður tæpast við nokk-
uð ráðið. Þessi þrautþjálfuðu
dreifingamenn hafa lag á því að
gera vissa menn sér háða. Þeir
leita fyrst og fremst eftir mönnum
í röðum tollþjóna, lögreglu-
manna og annarra embættis-
manna, gefa þeim skammta af
sterkum, vanabindandi efnum
undir fölsku merki og eftir það er
auðvelt að hafa þá á sínu bandi.
Við megum ekki fljóta sofandi að
feigðarósi og leyfa slíku ástandi
að myndast hér. Allir verða að
viðurkenna að ástandið er nú þeg-
ar hættulegt, hættulegra en fyrir
einum áratug. Þá héldu menn að
það tilheyrði undantekningum að
menn hér á landi notuðu fíkni-
efni. Þessu var þó ekki þann veg
farið, eins og ég vil sýna fram á
með frásögn af því sem fyrir mig
bar fyrir 12 árum.
Fyrir tólf árum var ég kennari
við Reykjanesskóla við ísafjarð-
ardjúp. Þá héldu menn að hass-
neysla væri svo til óþekkt hér á
landi og önnur sterkari lyf væru
enn sjaldgæfari. Ég hélt þettaeins
og flestir aðrir en komst brátt að
raun um annað, eins og nú skal
greina. Mér líkaði vel að vera á
Reykjanesskóla og við hjónin
höfum stundum verið að tala um
að gaman væri að vera þar ein-
hvern tímann seinna. Einn stór
galli var samt á þessum góða
skóla. Þar voru of margir nem-
endur úr þéttbýlinu. Margt af
ieim voru unglingar sem ekkert
réðst við á þeirra heimaslóðum.
Nokkrir þeirra settu líka svip sinn
á skólabraginn, enda fór svo að
við neyddumst til að vísa nokkr-
um úr skóla þegar á veturinn leið.
Einn nemandinn úr þéttbýlinu
hét Sævar Ciesielski. Hann var
ekki slæmur piltur. Ég varð þess
a.m.k. ekki var að hann hefði
gaman af því að gera illt af sér, en
hann sinnti náminu illa enda varð
námsárangur hans í samræmi við
það. Sævar var fremur viðræðu-
góður piltur. Ég spjallaði oft við
hann þegar tími vannst til. Það
var svo einhvern tímann fyrri-
hluta vetrar að tal okkar barst að
hassneyslu. Ég varð þess strax var
að Sævar var þessu máli eitthvað
kunnugur og spurði hann að
lokum, hvort hann hefði nokkurn
tímann prófað að reykja hass. Jú,
hann hafði gert það og var þó ekki
nema 15 ára gamall. Mér varð þá
á að spyrja hvers vegna í ósköp-
unum honum hefði dottið þessi
vitleysa í hug. Þá kom í ljós að
það var gild ástæða til þess. í
fyrsta lagi langaði hann til að
prófa hvernig það væri að reykja
hass, en hitt var þó þyngra á met-
unum, að hann átti svo marga fé-
laga sem reyktu hass og auðvitað
gat hann ekki verið örðuvísi en
þeir. Næst innti ég hann eftir því
hvort hann hefði eitthvað reykt
hass eftir að hann kom í skólann.
Það hafði hann ekki gert, en hann
sagði, að sig hefði langað til þess
fyrst eftir að hann kom. Þegar leið
„Pá héldu menn að
hassneysla væri svo til
óþekkt hér á landi og
önnur sterkari lyf
væru enn sjaldgæfari.
Ég hélt þetta eins og
flestir aðrir en komst
brátt að raun um
að jólum, langaði Sævar ekki
lengur í hass. Ég bað hann þá að
byrja ekki á því aftur, en hann var
afar tregur til að lofa því. Svo kom
jólafríið og Sævar fór suður en ég
fór norður.
Skömmu eftir að kennsla hófst
aftur eftir áramót spurði ég Sævar
hvort hann hefði reykt hass í jóla-
fríinu. Hann hafði gert það og þá
fann ég að viðhorf hans hafði eitt-
hvað breyst frá því sem áður var.
Hann sagði að sér liði illa að hafa
hassið ekki og hann virtist þrá þá
stund er hann kæmist til Reykja-
víkur aftur. Hann var sem sagt
ekki til viðtals um að hætta hass-
reykingum.
Eitt af því sem ég spurði Sævar
um var hvort það væri ekki erfitt
að ná í hass í Reykjavík. Þá upp-
lýsti hann, að það væri sko enginn
vandi. Vandinn var bara að geta
útvegað peninga til að kaupa það,
það var svo óskaplega dýrt. Þeir
sem áttu peninga gátu fengið nóg
af hassi ef þeir þekktu rétt
sambönd. Það kom flatt upp á mig
að heyra þetta s vo ég fór að rengj a
hann, en þá varð hann undrandi á
fávisku minni og hálf móðgaður
við mig í svipinn.
Sævar hresstist brátt og undir
vorið viðurkenndi hann að sig
langaði ekki lengur í hass, en
þrátt fyrir það vildi hann alls ekki
hætta neyslu þess. Hann beinlínis
lýsti því yfir að það fyrsta sem
hann gerði, þegar hann kæmi
heim til sín, yrði að útvega sér
hass og reykja það.
Sennilega þekkja flestir sögu
Sævars. Hún varð sorgarsaga. Því
miður er hætt við því að saga
sumra þeirra sem nú eru að reykja
fyrstu hasspípurnar verði eitthvað
á svipaða leið. Við því verður víst
lítið að gert úr því sem komið er,
en öflugt almenningsálit og ár-
vekni gegn eiturlyfjanotkun ætti
að geta dregið úr fjölda þeirra
sem nú eru tilbúnir að feta inn á
þessa ógæfubraut en ekki komnir
inn á hana enn.
Ég hef hér fyrst og fremst talað
um hassnotkun, en hassið dugir
mönnum ekki lengi, þeir leita
brátt í enn sterkari efni, efni sem
hafa kvalafull fráhvarfseinkenni
sem enginn losnar við nema með
því að fá sér nýjan skammt af
sama efni. Þegar svo er komið eru
menn orðnir alger reköld og hug-
urinn snýst um það eitt með hvaða
ráðum þeir geti útvegað sér nýjan
og nýjan skammt, allt annað er
einskis virði og allt annað verður
að víkja fyrir þessu eina mark-
miði. Löggjöf, boð, bönn og eftir-
lit hafa lítið að segja gegn þessum
ófögnuði. Það er aðeins brot af
þeim fíkniefnum sem til landsins
koma, sem tollvörðum tekst að
hafa upp á. Ég hef þó trú á að toll-
verðir standi vel í starfi sínu, en
aðferðirnar til að smygla þessum
efum inn í landið eru oft svo ótrú-
legar að maður getur ekki vænst
þess að hægt se að finna þau, allra
síst þegar fólk flytur þennan
óþokka inni í sínum eigin líkama,
ýmist í meltingarfærum eða konur
flytja það í kynfærum sínum, sem
er víst að verða það algengasta.
Það eina sem eitthvað dugir til að
hamla á móti vaxandi eiturlyfja-
notkun er aðgát almennings.
Menn verða í fyrsta lagi að gera
sér hættuna ljósa, en það er þó
ekki nóg menn verða líka að ótt-
ast hættuna og umfram allt að
kenna börnum sínum að hræðast
hana. Fíkniefnin eru hámark
þeirrar mengunar sem þróast í
mannlífinu. Það getur enginn
maður verið öruggur né óhultur
með líf sitt og eigur fyrir eitur-
lyfjaneytanda er leitar að ein-
hverju verðmæti sem hugsanlega
mætti nota fyrir skammt af fíkni-
efni. Hver og einn sem ekki vill
sjá afkvæmi sitt í manndrápshug
vegna skorts á fíkniefni, ætti í
tíma að kenna því að varast slík
efni. Það er næstum eina hugsan-
lega leiðin til að verja það fyrir
hættunni.
Niðurlagsorð
Ég reikna með því að þetta verði
síðasta greinin sem ég skrifa
a.m.k. í bili í þessum greina-
flokki. Ég hef reynt að benda
fólki á hvaða voði er fram undan
ef fyllstu varúðar er ekki gætt
gagnvart eiturlyfjaneyslunni.
Fíkniefnaneytandanum líður
öðru hvoru vel, eða meðan áhrifin
vara, en svo kemur að skuldadög-
unum og sá sem innheimtir skuld-
ina sýnir enga vægð. Oft verður
fólk að greiða þessar fölsku gleði-
stundir með aleigu sinni, heilsu og
einnig lífi sínu að lokum og það
stundum á ungum aldri. Þetta
þarf almenningur að gera sér ljóst
og einnig þá staðreynd að rhargs
konar eiturlyf eru nú þegar í notk-
un meðal okkar og það getur eng-
inn vitað með vissu hvar
eiturlyfjaneytandinn leynist eða
efnið í hann. Verið því vel á verði.
4 - DAGUR - 22. febrúar 1983