Dagur - 08.07.1983, Blaðsíða 6

Fæddur á Alþingi
for\stu fvrir Norðleii
Helgarviðtal við Áskel Einarsson, framkvæmdastjóra Fjórðungssambands 1N
r.tprkileeast við upp" -
Ætli það sé ekki ^lþingishúsinu og
, að ég er f*d«lur. £<Þ * svaraft
linn upp 4 sP«a“r að T'TZ*
,VÍ til þegar c8he'J bin„mennsku að eg hati
ssektist ekk. efW Einarsson, fram-
kVTí upphaH spjalls okkat a 8 a.
Itann !ar heðinu að gre.na^ J
^andsbyggðar.uálefnu,n
^ðaT‘kom"eins og fram ken.ur
- — hór fer á ettir.
því sem ner iei «
- Þaö er fyrst frá því að skýra,
sagði Áskell er viö höfðum kom-
ið okkur þægilega fyrir á skrif-
stofu hans í húsnæöi Fjórðungs-
sambandsins við Glerárgötu, - að
ég er sunnlenskra ætta. Móðir
mín, Ólafía Guðmundsdóttir,
var ættuð úr Hreppunum en faðir
minn, Einar Þorkelsson, er
Skaftfellingur og Breiðfirðingur
að uppruna. Faðir minn var skrif-
stofustjóri Alþingis þá er ég
fæddist 3. júlí 1923 en þau móðir
mín höfðu þá íbúð í sjálfu Al-
þingishúsinu, þar sem faðir minn
starfaði frá árinu 1908. Við fædd-
umst því í þinghúsinu ég og eldri
bróöir minn, á þeint stað sem
fjárveitinganefnd hafði síðar að-
stöðu og nú eru vinnuherbergi
starfsmanna Alþingis, segir
Áskell og getur þess jafnframt að
dvöl hans í þessu fræga húsi hafi
nú ekki verið löng.
Þingvellir
- Faðir minn lét fljótlega af
störfum, sökum heilsubrests, og
fjölskyldan fluttist þá suöur í
Hafnarfjörð að Linnetsstíg 2 en
þar var þá Stebbabúð í kjallaran-
um. Þetta var stór og rúmgóð ris-
íbúð og þarna bjó ég í tæp sex ár
eða allt þar til mðir mín lést á
haustdögum árið 1929. Þá fór ég
í fóstur til móðurbróður míns,
Jóns Guðmundssonar, b< nda á
Brúsastöðum og veitingamanns í
Valhöll á Þingvöllum og konu
hans, Sigríðar Guðnadóttur. Það
má því segja að ég hafi verið
alinn upp á Þingvöllum frá sex
ára aldri fram til fimmtán eða
sextán ára aldurs.
- Hvernig var að koma að
Þingvöllum?
- Eg man það nú ekki svo vel
en þessir fósturforeldrar mínir
voru ákaflega merkilegt fólk að
mörgu leyti. Þau tóku m.a. fimm
börn í fóstur og þar af vorum við
þrjú systkinabörn. Þetta voru erf-
iðir tímar og það segir sig sjálft
að þetta var þó nokkuð afrek og
ekki margirsem myndu leika það
eftir í dag. Fósturmóðir mín hélt
heimilinu saman af miklum
myndarskap og það breytti því
mikið um svip er hún lést. Ég var
12 ára þegar þetta gerðist.
- Hvað með skólagöngu?
- Barnaskólafræðsla okkar
birtist okkur í formi farkennara
og í þá tíð voru kröfurnar ekki
mikið meiri en að börn lærðu að
draga til stafs og lesa. Ég lauk
síðan gagnfræðaprófi frá Flens-
borg í Hafnarfirði ári 1940 en
þrálát veikindi á þessu skeiði ævi
minnar komu í veg fyrir að ég
færi í langskólanám. Það var þá
eins og nú að menn verða að
standa sig á tímabilinu frá ferm-
ingu fram til tvítugs en veikindi
mín komu sem sagt í veg fyrir að
ég færi út í langskólanám. Ég fór
hins vegar í Samvinnuskólann
nokkrum árum síðar og var þar
einn vetur áður en ég hóf störf
við Tímann.
Auglýsingastjóri
á Tímanum
- Hvernig atvikaðist það?
- Það atvikaðist þannig að
Vigfús Guðmundsson, fram-
kvæmdastjóri Tímans, var að
leita að auglýsingastjóra fyrir
blaðið og sneri sér til Guðlaugs
Rósinkranz, sem þá var yfir-
kennari við Samvinnuskólann.
Vigfús spurði Guðlaug hvort
hann vissi um einhvern harðdug-
legan mann og Guðlaugur benti
á mig. í framhaldi af því var ég
ráðinn og ég hóf störf sem auglýs-
ingastjóri áriö 1948.
- Hvernig var staða Tímans
þá?
- Tíminn var þá á miklu breyt-
ingaskeiði og útgáfudögum hafði
áður verið fjölgað í þrjá í viku og
blaðinu hafði verið breytt úr
vikublaði í daglegt fréttablað.
Skrefið hafði verið stigið til fulls
skömmu áður en ég hóf störf og
Tíminn var gerður að dagblaði.
Þetta var mikið stökk og ég man
að það tók a.m.k. ár að koma
öllum, og þá sérstaklega auglýs-
endum, í skilning um að Tíminn
væri orðinn að dagblaði. Til að
létta okkur róðurinn fundum við
upp slagorðið „Dagblaðið
Tíminn“ og það gerði sitt gagn.
- Hver var ritstjóri um þessar
mundir?
- Þórarinn Þórarinsson var þá
ritstjóri og Jón heitinn Helgason
gegndi þá störfum eins konar
fréttastjóra. Aðrir minnisstæðir
blaðamenn voru t.d. Andrés
Kristjánsson, sem síðar varð rit-
stjóri og Guðni Þórðarson, sem
síðar varð mikill ferðamálafröm-
uður.
Það voru lengst af fimm manns
sem störfuðu við fréttaskrif en
Þórarinn hafði svo menn sér til
aðstoðar við pólitísku skrifin og
gott ef Halldór á Kirkjubóli skrif-
aði ekki um pólitík um þær
mundir sem ég hóf störf á Tíman-
um.
- Hvernig var auglýsinga-
markaðurinn?
- Eins og nú þá bar Morgun-
blaðið höfuð og herðar yfir aðra
á auglýsingamarkaðnum en Tím-
inn hafði unnið sér ákveðinn sess
a.m.k. á landsbyggðinni
Þetta voru mikil haftaár en
mikið um opinberar auglýsingar
t.d. frá skömmtunarstofnun
ríkisins. Það var gífurleg vinna
að standa í þessum auglýsinga-
slag. Vinnudagurinn var frá því
snemma á morgnana oft langt
fram á kvöld og auglýsinga-
maðurinn varð eins og blaða-
maðurinn, að fylgja sínu efni
eftir og lesa auglýsingarnar yfir
áður en blaðið var prentað. Éng-
inn prófarkalestur þekktist þá og
engar auglýsingastofur voru
komnar. En smátt og smátt tókst
okkur að vinna Tímann upp sem
auglýsingablað en það kostaði
ógurlega vinnu. Þetta var eins og
laxveiðarnar. Maður dorgaði frá
morgni til kvölds, oft án þess að
verða var en stundum beit sá
stón á.
Nýjar aðferðir
- Þetta hefur verið mikil sam-
keppni.
- Það er víst óhætt að fullyrða
það. Morgunblaðið var, sem fyrr
segir, stærst á auglýsingamark-
aðnum og Morgunblaðsmenn
voru ákaflega harðir á því að
samkomulag sem blöðin höfðu
gert með sér um auglýsinga- >
verð væri haldið og menn stæðu
við gerða samninga. Það gerðist
merkilegt atvik í þessum málum
upp úr 1950 en þá brutu Alþýðu-
blaðið og Vísir, og gott ef Þjóð-
viljinn var ekki með líka, þetta
samkomulag og undirbuðu
Morgunblaðið og Tímann um
leið. Þetta mistókst allt hjá þeim
og við nutum þess að hafa átt
samflot með Morgunblaðinu og
hafa haldið gerða samninga.
- Hvað með blaðamennskuna
á þessum árum?
- Hún var um margt ákaflega
skemmtileg og við á Tímanum
áttum okkar þátt í að brydda upp
á ýmsum nýjungum sem önnur
blöð tóku svo upp. Ég get nefnt
það sem dæmi að við hófum á
þessum árum að gefa út auka-
blöð, t.d. fyrir jól og aðrar hátíð-
ar og eins landshlutablöð með
auglýsingum og þetta styrkti
blaðið fjárhagslega. Það var líka
lögð mikil áhersla á það á Tíman-
um að fylgjast vel með því sem
gerðist hér innanlands en sum
önnur blöð lögðu þá meiri
áherslu á erlendar fréttir. Við
urðum oft á undan öðrum blöð-
um með fréttir og eins sinntum
við atvinnulífinu af kostgæfni.
Það var mikið farið út á meðal
fólks, t.d. í verksmiðjur og síðan
reyndum við að fylgjast með því
á frekar frumstæðan hátt hvort
þessar ferðir borguðu sig, t.d.
varðandi lausasölu, áskriftir og
auglýsingar. Ég man t.d. vel eftir
einni ferð sem Guðni Þórðarson
gerði í Héðinn en þar tók hann
viðtöl við starfsfólk og myndaði.
Salan á blaðinu í næstu sjoppu
við vinnustaðinn rauk upp úr öllu
valdi dagana á eftir og við feng-
um þó nokkrar áskriftir út á
þessa einu ferð og svo var um
fleiri. Indriði G. Þorsteinsson
hafði bæst í hóp blaðamannanna
um þetta leyti og það var mikill
fengur í honum og það var ákaf-
lega samhentur hópur sem vann
við útgáfu blaðsins. En þetta stóð
þó ekki mjög lengi og fyrsta áfall-
ið var það er Jón Helgason hvarf
frá blaðinu um skeið en Jón hafði
þá verið eins konar foringi þeirra
starfsmanna sem héldu hvað
mest saman og vildu veg blaðsins
fréttalega séð sem mestan.
Hermann studdi
okkur
- Það hefur þá komið bakslag í
útgáfumálin?
- Það má segja það. Kóreu-
stríðið hafði t.d. mikil áhrif í þá
veru að allur pappír og annað
varðandi útgáfuhliðina hækkaði
og eins voru þarna ákveðin öfl,
pólkitísk öfl, sem vildu draga úr
útgáfu blaðsins og helst gera það
sem pólitíkast. Þáverandi for-
maður Framsóknarflokksins og
formaður blaðstjórnar, Hermann
Jónasson, lagði þó alltaf mikla
áherslu á að Tíminn væri óháð
fréttablað og það væri skrifað af
sanngirni um það sem var að ger-
ast í þjóðlífinu þá og þá stundina.
Ég veit ekki hvað hefði gerst ef
Hermanns hefði ekki notið við á
þessum árum en ég er viss um að
það hefði farið illa. Hermann
studdi alltaf við blaðamennina og
það hélst nokkuð gott jafnvægi á
blaðinu fram til ársins 1956.
Þá réðist Haukur Snorrason
sem ritstjóri á blaðið og skömmu
síðar var ákveðið að stækka blað-
ið úr átta síðum í tólf. Hvorki
auglýsingadeildin né blaðamenn-
irnir voru reiðubúnir að mæta
þessari stækkun og upp úr þessu
fór Tíminn að dala. I kjölfarið
fylgdu svo árekstrar milli blaða-
mannanna og stjórnenda blaðsins
og ýmsar nýjungar sem blaða-
mennirnir beittu sér fyrir í sam-
ráði við aðra starfsmenn mæltust
illa fyrir hjá stjórnendunum. Ég
get nefnt jrað sem dæmi að
myndamótin (klisjurnar) voru
þá allt að drepa og kostnaður við
myndir í blöðunum var kominn
fram úr öllu hófi. Við fréttum að
POB á Akureyri væru búið að fá
nýja vél til að gera myndamót og
í framhaldi af því höfðum við
spurnir af svipaðri vél í Kiel í V-
Þýskalandi sem gerði myndamót-
in á mun fljótlegri og auðveldari
hátt en áður. Tíminn rann á rass-
inn með að kaupa þessa vél og
þá ákváðum við starfsmennirnir
að kaupa vélina sjálfir. Með
þessu móti tryggðum við Tíman-
um og viðskiptavinum blaðsins
40% lægra verð á myndamótum
en áður hafði þekkst og svo fór
að lokum að Tíminn keypti sig
inn í þetta samstarf.
Annað dæmi er það að starfs-
menn Tímans ræddu um það að
koma upp auglýsingastofu, sem
þá voru óþekktar á Islandi, og öll
auglýsingamál voru á mjög frum-
stæðu stigi. Þetta fékkst ekki
samþykkt og heldur ekki hug-
mynd okkar um að koma á fót
sameiginlegri dreifingarmiðstöð
fyrir öll blöðin. Hugmyndin var
sú að ákveðnir umboðsmenn
myndu starfa í hverju hverfi fyrir
sig og þeir hefðu öll blöðin til
sölu og þar með yrði Tíminn, og
reyndar öll hin blöðin, boðin til
sölu í hverju einasta húsi, a.m.k.
í Reykjavík. Það var ákveðinn
hópur manna í forystuliðinu með
framkvæmdastjóra og ritstjóra í
broddi fylkingar sem stóð gegn
flestum framfaramálum af þessu
tagi en þeir vildu hafa Tímann
sem þröngt flokksmálgagn.
Bæjarstjóri
á Húsavík
Eftir að hafa starfað á Tímanum
að meira eða minna leyti um átta
ára skeið lét Áskell þar af störf-
um árið 1956. Næstu ár á eftir
vann hann um skeið hjá RARIK
en 1958 var hann ráðinn bæjar-
stjóri á Húsavík.
- Það var í maí ’58 sem ég var
ráðinn til Húsavíkur en forsaga
þess máls var sú að mig hafði
lengi langað í starf sem ég gæti
haft nokkuð frjálsar hendur. Mér
var boðin bæjarstjórastaðan og
ég ákvað að slá til og fluttist
norður.
Þessi ár á Húsavík voru upp-
gangsár. Ég var heppinn og
áhrifa stækkunar landhelginnar
var farið að gæta. Afkoma út-
gerðar og frystihúsa stórbatnaði
og þessi umbreyting var kærkom-
in eftir mörg mögur ár þar á
undan. Við stóðum í ýmsum stór-
framkvæmdum á þessum árum
og meðal þess sem var gert var að
lokið var við byggingu barnaskól-
ans, höfnin var stækkuð veru-
lega, byrjað var á félagsheimili
og sj úkrahúsbyggingu og grund-
völlur var lagður að varanlegri
gatnagerð í bænum. Á mínum
árum sem bæjarstjóri var gengið
frá öllum málum varðandi Kísil-
6 - DAGUR - 8. júlí 1983