Dagur - 29.07.1983, Blaðsíða 7

þarf ekki annað en að horfa á unga
fólkið sern vinnur við að hreinsa
bæinn, þar er ekki iðjuleysið. Að
vísu er orðið nokkuð um drykkju
unglinga, en það er nú svo að þegar
unglingar eru að sulla með vín þá er
það bara í gríni. Ég drakk svolítið
sjálfur hér í gamla daga og það var
bara upp á grín.
Á seinni árum vann ég oft mikið
og var þreyttur, þá hvíldist ég betur
á kvöldin ef ég fékk mér aðeins í
staupinu. Já, ég gerði dálítið af því
að fá mér aðeins út í kaffið á
kvöldin. En ég tel mig ekki vera
alkóhólista. Andstætt við drykkju
unglinganna, þá er það yfirleitt
vegna einhvers sálarangurs sem
menn eru að drekka þegar þeir eru
orðnir eldri.
Búinn að skrifa nóg
Ég hef alltaf verið heilsugóður og
lífið hefur verið dásamlegt. Þangað
til í vetur, að ég missti konuna mína,
það var óskaplegt áfall og
óbætanlegt.
Ég var nú að telja það saman um
daginn að ég hef víst skrifað í allt 17
bækur. Og það er víst komið nóg.
Jú, ég yrki hefðbundið, ég get
varla sagt að ég hafi neitt fengist við
þetta svokallaða atómform. Hann
heldur því fram, Gísli Jónsson, í
formálanum að afmælisritinu að í
fyrstu bókinni minni sé ég með
órímuð ljóð. Það er alveg rétt og þau
Ijóð eru í rauninni með því skásta í
bókinni.
En ég hef alltaf haldið því fram og
ég vil undirstrika það að það er
hvorki rímið né rímleysan sem gefur
ljóðinu það gildi sem það hefur.
Einhver mesta vitleysa sem sést
hefur í íslenskum bókmenntum
hefur verið rímuð. En aftur á móti
eigum við líka gull í rímuðum
ljóðum.
Nei, kveðskapurinn hefur lítið
breyst hjá mér gegnum árin. Það er
þá helst að ég hafi farið að vanda mig
meira. Ég hef þroskast og gert mikið
af því að búa til nýja bragarhætti, ég
er orðinn leiður á þeim gömlu. Ég
þorði nú ekki að segja það í
minningabókinni „Þannig er ég
viljirðu vita það“, að ég er orðinn
leiður á þríliðunum hans Þorsteins
Erlingssonar og það er varla nokkur
einasta lína í mínum kvæðum í
seinni tíð sem er þríliða. Allt saman
tvíliður.
Reyndar hef ég alltaf kunnað
betur og betur að meta Þorstein eftir
því sem tíminn líður. Hann var
auðvitað eitt af blómunum í
skáldastéttinni á sinni tíð. En hann
dó ungur. Þeir sem guðirnir elska
deyja ungir. En þeir sem guðirnir
elska ekki, þeir verða áttræðir.
Atómbransinn
Fólk ætti að fara varlega við að
andskotast út í atómskáldin því
þegar nánar er að gáð eru þeirra á
meðal tveir af okkar þekktustu og
dáðustu höfundum. Þeir Jóhann
Sigurjónsson og Jóhann Jónsson.
kki - þeir ver
, rithöfund, sem er áttræður
Viðtal og mynd: KGA
Af þeim fáu ungu höfundum sem
ég þekki í atómbransanum þykir mér
Stefán Hörður Grímsson einna
líklegastur til að gera góða hluti.
Lakast finnst mér þó þegar skáld
sem ég hef miklar mætur á og eru að
mínum dómi mjög skyld mér, þar vil
ég nefna Guðmund Böðvarsson frá
Kirkjubóli, láta undan þeirri pressu
að ríma ekki. En ég vil líka taka
fram að í því rímlausa hjá honum var
alltaf eitthvert vit. Einhver angandi
fegurð. Og þannig hafa ntörg gróin
n'mskáld látið undan þessari pressu -
til að þóknast nútímakrítíkinni,
skulum við segja. Sjálfur hef ég
aldrei látið undan, heldur farið yfir í
nýja hætti sem ég hef búið mér til
sjálfur.
Allt úr raunveruleikanum
Það hefur líklega verið 1962 að ég
I sagði við sjálfan mig, hingað og ekki
lengra. Nú skaltu ekki yrkja fleiri
ljóð. Ég sveik það nú aðeins, það eru
fáein ljóð í kverinu mínu „Undir
hauststjörnu“.
Þá fór ég að setja saman sögur. Að
vísu hafði ég gert það áður, það var
þegar ég var strákur og á móti
ljóðum. En það var semsagt árið
1962 að það voru að bögglast í mér
atburðir sem ég þekkti til úr
fæðingarsveit minni, byggðar á minni
eigin reynslu eða annarra. Og ég
sagði við sjálfan mig að nú væri best
að setjast niður og koma þessum
sögum á blað. Þá gerðist það sem er
einsdæmi hvað mig varðar, að ég er
hér heima að kvöldlagi og sest niður
við skrifborðið og lauk við sögu af
þessu tagi um kvöldið. Þetta er býsna
löng smásaga. Ég vélritaði hana
síðan upp um nóttina. En ef einhver
hefði farið að spyrja mig um hvað
sagan fjallaði þá hefði ég varla
munað meira en að eitthvað var
minnst á ákveðinn bæ á Langadal.
Þetta var sagan „Tveir raftar“ og var
fyrsta smásagan mín sem kom á
prent. Þess vegna þykir mér einna
vænst um hana af mínum sögum -
hún er kannski ekki sú besta, það
má alltaf deila um hvað er best.
Tveir raftar er í raun sönn saga.
Og allar mínar sögur, að einni
undantekinni, eru spunnar úr
raunveruleika. Til dæmis sagan
Mýrarþoka, í afmælisritinu, segir
alveg frá minni lífsreynslu. Ég missti
tvær systur mínar með fárra vikna
| millibili, aðra 17 ára og hina 14 ára.
Og ég vakti yfir þeirri yngri í tjaldi
heilt sumar.
Erlendir höfundar
Það hefur orðið geysileg breyting á
íslenskum bókmenntum á seinni
árum. Kannski er hún til góðs, en
sjálfur er ég ckki of hrifinn af henni.
Átómformið er á undanhaldi og ég
held að rímið muni taka aftur við.
Margir þeirra sem nú eru fremstir í
ljóðagerð hér á landi hafa aldrei
yfirgefið rímformið alveg. Þar má
nefna Snorra Hjartarson.
Annars er ég mest í útlendum
höfundum, eins og ég nefndi áðan.
Erskine Caldwell þykir mér til dæmis
stórkostlegur. Og það var svolítið
skemmtilegt hvernig ég kynntist
bókum hans. Þannig var, að eitt sinn
þegar ég var kennari við
Gagnfræðaskólann, mætti ég
Ármanni Helgasyni, kennara, þar á
ganginum og hann segir mér af góðri
enskri bók sem hann hafði komist
yfir. Eftir sama höfund og Dagslátta
drottins og Tóbaksvegurinn. Nú, ég
skammaðist mín fyrir að viðurkenna
að ég kynni vart ensku, það litla sem
ég kunni lærði ég í Alþýðuskólanum
á Hvammstanga. Svo að ég fékk
bókina hjá honum. Og það get ég
sagt þér að þá bók las ég mér til
mikillar ánægju, hún er skrifuð á
einföldu og góðu ntáli. Síöan hef ég
sankað að mér öllu sem ég hef fundið
eftir Caldwell. En ég er ekki að segja
að ég telji hann fremstan sinna
; samtíðarhöfunda
I
Aldrei verið
klámhöfundur
Af íslenskum höfundum? Ég les
náttúrlega Laxnes, hann ber af þeim
öllum, lifandi og dauðum. Ég get
ekki sagt að ég sé verulega hrifinn af
neinum öðrum. Fyrstu bók
Guðbergs Bergssonar las ég á sínum
tíma, Tómas Jónsson metsölubók,
en hún höfðaði ekki til mín. Aðra
bók hef ég jú lesið eftir hann, Ástir
samlyndra hjóna. Þar segir meðal
annars af hjónum sem eðla sig úti á
götu og ef ég hefði skrifað það þá
hefði ég eflaust verið kallaður
klámhöfundur.
Ólafur Jónsson,
bókmenntagagnrýnandi. íaði að því
í ritdómi um Svartárdalssólina að
það holdlega sæti heldur í fyrirrúmi
hjá mér. En klámhöfundur hef ég
aldrei verið. Ég hef lýst ástríðum
fólks á mannlegan og kurteisan hátt,
en aldrei verið grófur.
í seinni tíð
Ég hef ferðast mikið í seinni tíð.
Konan mín sagði einu sinni að við
myndum hafa komist í kvnni við 9
> þjóðlönd. Líklega er þaö rétt.
Eftir að konan min dó hefur mig
| langað dálítið til að halda áfram að
j skrifa endurminningar mínar, ég
í komst ekki nema vestur í Miðfjörð í
í síðustu bók. Það hafa margir skorað
á mig aö halda áfram. Ég veit ekki
jj hvað verður, en hitt veit ég að ef hún
verður einhvern tíma skrifuð þá mun
hún heita Skrítlubók um skáld.
Það getur varla heitið að ég lesi
1 bók núorðið. Það er þá helst að ég
hvartli aftur í eitthvað sern ég las
| þegar ég var strákur, Stikkilsberja-
; Finn og því um líkt. Ég geri ákaflega
, lítið af því að fara í heimsóknir og
I þá ekki nema stranglega boðinn. Og
I það er nú svo skrítið með mig að ég
lokast einhvern veginn inni í sjálfum
mér. Nema þegar einhver kernur í
| heimsókn, þá get ég talað öll ósköp-
| eins og þú hefur fengið að heyra.
29. júlí 1983 - DAGUR - 7