Dagur - 19.08.1983, Blaðsíða 6

Þorsteinn Davíðsson, starfsmaður
Iðnaðardeildar Sambandsins í 60 ár,
í Helgarviðtali
Iðnaðardeild Sambandsins á 60 ára afmæli á morgun.
Einn er sá maður hér í bæ sem starfað hefur við
skinnaiðnaðinn hér frá upphafi, Þorsteinn Davíðs-
son, en hann lét af störfum 1981. Það var Þorsteinn
sem hélt til Bandaríkjanna árið 1921 og kom þaðan
með þá þekkingu sem skinnaiðnaðurinn hér byggði
á í upphafi þegar um gærurotun var að ræða. Síðar
fór Þorsteinn til Þýskalands og kynnti sér skinnasút-
un og bar heim með sér þekkingu í þeim málum. Og
ekki er öllu lokið, til Svíþjóðar fór hann einnig og
sótti þekkingu, vélar og menn, þegar skóvinnslan
hófst á vegum Iðunnar. Þorsteinn kvæntist 1932 Þóru
Guðmundsdóttur frá Arnarnesi. Þau eignuðust þrjá
syni, þá Ingólf Helga, Guðmund og Héðin. Þóra lést
árið 1957. Það er ekki að tómum kofanum komið
hjá Þorsteini um Sambandsiðnaðinn hér á Akureyri,
en við byrjum að sjálfsögðu á ætt og uppruna.
Að passa kvíærnar
„Ég er Fnjóskdælingur að ætt.
Faðir minn var Davíð Sigurðs-
son frá Veturliðastöðum,
móðir mín var frá Arndísar-
stöðum í Bárðardal og þar
bjuggu foreldrar mínir fyrstu
árin. Síðar fluttu þau í Hall-
gilsstaði í Fnjóskadal og þar
fæddist ég árið 1899. Þegar
móðir mín dó 1904, fluttist
faðir minn með okkur systkin-
in þrjú til bróður síns, Helga,
að Hróarsstöðum. Ætli ég hafi
ekki verið 8 ára þegar ég var
farinn að sitja hjá ánum, auk
þess í ýmsum snúningum. En
það var aðalstarfið á sumrin að
passa kvíærnar.“
Til Bandaríkjanna
- Hvað kom til að þú fórst til
Bandaríkjanna?
„Þannig stóð á að ég var þá
nýbúinn að ljúka námi í
Bændaskólanum á Hvanneyri
og hafði hug á að búa mig bet-
ur undir eitthvert framtíðar-
starf. Og þegar mér svo bauðst
að fara í þetta ferðalag og búa
mig undir fyrirhugaða verk-
smiðjuvinnu, tók ég því.“
- Var þetta ekki heljar
ævintýri fyrir þig?
„Jú, þetta var það nú. Fyrst
fór ég til Leith í Skotlandi með
Botníu gömlu, þar hitti ég
fyrir Guðmund Vilhjálmsson
og hann útvegaði mér far til
New York. Eg fór síðan til
Johnstown, smáborgar þar
sem firmað sem ég ætlaði að
fara að vinna hjá, hafði verk-
smiðju. Það var ákaflega gott
að vera þarna, ég var hjá góðu
fólki og líkaði vel. I verk-
smiðjunni vann ég flest þau
störf sem tilheyrðu vinnslu á
gærum, byrjaði á byrjuninni
og síðan hvert skref þar til var-
an var fullunnin. Þetta fyrir-
tæki ætlaði að kaupa skinn frá
okkur þannig að þeim var ekki
síður í mun að ég lærði vel til
verka.“
- Hafðirðu eitthvað kynnst
störfum af þessu tagi áður en
þú fórst út?
„Nei, ég hafði ekkert komið
nálægt slíkum störfum áður.“
Smíðuðum tækin sjálfir
- Hvað tók svo við þegar þú
komst hingað heim?
„Þá hafði verið ákveðið að
setja á stofn gærurotun hér á
Akureyri. Fyrsta veturinn
fengum við pláss í sláturhúsi
Kaupfélags Eyfirðinga, þar
voru settar niður vélar til að
vinna þetta. Ég man nú ekki
nákvæmlega hversu margir
unnu við þetta til að byrja
með, ætli það hafi ekki verið
um tíu manns. Þetta var ein-
göngu vetrarvinna því að ekki
var heppilegt að geyma gær-
urnar fram á sumarið. Ég
hafði umsjón með þessum
störfum og réði menn í þau.
Þá hafði enginn æfingu í þess-
ari vinnu nema ég og þar af
leiðandi var ég í því að setja
menn inn í störfin. Það gekk
slysalaust, já já.“
- Hvert voru vörurnar
seldar?
„Skinnin fóru til Ameríku,
til firmans sem ég hafði unnið
hjá, en ullin var seld þangað
sem best verð fékkst fyrir hana
hverju sinni. Þá var þetta hag-
kvæmast, að afulla gærurnar
og selja skinnið og ullina að-
skilin.“
- Hvernig gekk að koma
þessu af stað?
„Það gekk ágætlega. Við
þurftum að smíða sum af tækj-
unum hér, tréker og því um
líkt, borð og bretti sem þurfti
til. Eftir að við höfðum verið
fyrsta árið í sláturhúsinu flutt-
um við okkur í gæruverk-
smiðju sem var reist í Gilinu
og þar var unnið fram til ’34,
að Sambandið var búið að
kaupa Gefjun og nýtt hús var
reist, með áfastri ullarverk-
smiðju og þangað var gærurot-
unin flutt ’35.“
Aftur út
- Þú hélst aftur utan '211
„Já, gærurotunin lá niðri
frá 1927 til 1930 vegna þess að
þá fékkst betra verð fyrir gær-
urnar með ullinni á. I Banda-
ríkjunum vann ég þá við
sútun, fór síðan til Þýska-
lands. Síðan var aftur byrjað
að afulla hér 1930 og þá kom
ég heim. Síðar var svo tekið til
við skinnasútun hér, það mun
hafa verið ’36. Það var fenginn
hingað verkstjóri frá Noregi
og hann var hjá okkur í tvo
vetur. Sama ár var samþykkt
á aðalfundi að byrja á fram-
leiðslu skófatnaðar í sambandi
við sútunina. Þá var byggð ein
hæð ofan á sútunarhúsið og
þar var sett á stofn hanska- og
skógerð. Þá fór ég til Svíþjóð-
ar og þaðan fengum við vélar
og verkstjóra í skóvinnsluna.
Og ég held að vinnan hafi
gengið sæmilega þarna í upp-
hafi. Þannig var þetta lengi í
fjórum deildum, sem allar
heyrðu undir Skinnaverk-
smiðjuna Iðunni, gærurotun,
sútun, hanskagerð og
skógerð. Nú eru deildirnar að-
eins tvær, það er að segja sút-
un og skógerð.“
Skógrækt
- Gærurotunin var einungis
vetrarvinna, hvað varstu að
starfa þá á sumrin?
„Það var nú ýmislegt, bygg-
ingar og fleira. Þegar ég kom
heim frá Bandaríkjunum eftir
seinni ferðina fór ég til Noregs
og kynnti mér skógrækt. Vann
síðan næstu sumur við skóg-
ræktina að Vöglum í Fnjóska-
dalnum. Þar bjó ég í fimm ár
og vann hér á Akureyri á vet-
urna.“
Brann ’69
Þorsteinn lét af störfum hjá
Iðnaðardeildinni árið 1981,
þá búinn að vinna þar í sextíu
ár. Ekki er að efa að margt
hefur breyst og þróast á þess-
um árum.
„Ég man nú ekki sérstak-
lega eftir neinu sem gerðist
merkilegra en annað. Annars
er maður orðinn dálítið
gleyminn. Það hafa orðið
miklar breytingar, nú á síð-
ustu árum hvað varðar vinnu-
fyrirkomulag og stjórn. Sú
breyting sem hafði einna mest
áhrif fyrir mig, var þegar
skinnasútunin var lögð niður.
Eftir það starfaði ég aðallega
við afgreiðslu í gömlu verk-
smiðjunni."
- Hvað kom til að sútunin
var lögð niður?
„Það brann hjá okkur 1969
og þá eyðilögðust margar
vélar. Það voru keyptar nýjar,
en upp úr því voru aðallega
sútaðar gærur, sem að miklu
leyti voru unnar í mokka-
skinn.“
- Hefurðu aldrei, á löngum
vinnuferli, orðið ósáttur við
vinnuveitanda þinn, Sam-
bandið?
„Ónei, ég man ekki eftir
því að neitt hafi komið upp
sérstaklega. Ég hef náttúru-
lega orðið að lúta þeirra fyrir-
mælum, og okkur hefur ætíð
komið vel saman.“
- Nú er Iðnaðardeildin stór
og mannmargur vinnustaður,
hefur aldrei fokið í mannskap-
inn og komið upp vinnudeil-
ur?
„Það var verkfall um mán-
aðartíma ’39 og ’40, þá tókust
ekki samningar um kaup í
tæka tíð. Þetta held ég að sé í
eina skiptið sem til slíks hefur
komið. Annars er náttúrulega
alltaf verið að rífast um þessi
mál. Það hafa verið settar
fram kröfur um eitt og annað,
en um þær hecur náðst sam-
komulag í tíma.“
Ættfræði og bókband
- Við hvað fæst Þorsteinn í
frítímum sínum?
„Ég hef mikinn áhuga á ætt-
fræði og athuga margt í því
sambandi. Annars hef ég nú
ekki haft margar stundir
aflögu, verkefni hafa verið
næg að sinna. Ég Iærði einu
sinni bókband og vann við það
á tímabili og hef bundið inn
margar bækur.“
Og Þorsteinn sýnir mér ým-
islegt sem hann hefur bundið
inn, meðal annars hið þekkta
tímarit National Geographic,
allt frá 1918 og nýjasta tölu-
blaðið liggur á stofuborðinu
hjá honum.
„Eftir að ég hætti að vinna
hef ég dálítið verið að rifja upp
bókbindinguna. Annars tekur
maður þessu bara rólega."
Texti
og myndir:
- KGA.
5*
Okkur hefur ætíð komið vel saman
44
6 - DAGUR - 19. ágúst 1983
19. ágúst 1983 - DAGUR - 7