Dagur - 24.08.1983, Blaðsíða 4

ÚTGEFANDI: ÚTGÁFUFÉLAG DAGS
SKRIFSTOFUR: STRANDGATA 31, PÓSTHÓLF 58, AKUREYRI
SlMI: 24222
ÁSKRIFT KR. 120 Á MÁNUÐI - LAUSASÖLUVERÐ 15 KR.
RITSTJÓRI OG ÁBYRGÐARM.: HERMANN SVEINBJÖRNSSON
FRÉTTASTJÓRI: GlSLI SIGURGEIRSSON
BLAÐAMENN: EIRlKUR ST. EIRlKSSON, GYLFI KRISTJÁNSSON,
ÓLAFUR JÓHANNSSON (SAUÐÁRKRÓKI) OG
ÞORKELL BJÖRNSSON (HÚSAVlK)
AUGLÝSINGASTJÓRI: FRlMANN FRlMANNSSON
ÚTBREIÐSLUSTJÓRI: HAFDlS FREYJA RÖGNVALDSDÓTTIR
FRAMKVÆMDASTJÓRI: JÓHANN KARL SIGURÐSSON
PRENTUN: DAGSPRENT HF.
Morgunblaðið og
samvinnuhreyfingin
Haft er eftir gamalreyndum forystumanni Iðn-
aðardeildar Sambands ísl. samvinnufélaga,
Hirti Eiríkssyni, að Morgunblaðinu sé í „nöp
við samvinnuhreyfinguna. “ Fljótt á litið virð-
ast þessi ummæli í ætt við stóryrði, en sögu-
legar staðreyndir styðja ótvírætt þetta álit
Hjartar Eiríkssonar, og trúlegt er að enn í dag
séu Morgunblaðsmenn engir hollvinir sam-
vinnuhreyfingarinnar. Reyndar þarf engan að
undra, þótt samvinnuhreyfingin eigi undir
högg að sækja hjá Morgunblaðinu og forystu
Sjálfstæðisflokksins. Miklu fremur er ástæða
til fyrir samvinnuhreyfinguna að gera ráð fyrir
óvild Morgunblaðsmanna í sinn garð og hegða
sér samkvæmt því.
Óþarft er þó að hafa uppi sérstaka stríðsyfir-
lýsingu í þessu sambandi, slíkt er naumast
viðeigandi, en hæpið verður að teljast að stríð-
inu milli samvinnumanna og Morgunblaðs-
manna, — sem stóð og hefur staðið áratugum
saman —, sé formlega lokið eða ljúki í bráð. Það
gerir samvinnuhreyfingunni reyndar ekkert
til. Hana sakar ekki þótt kaldir vindar blási á
hana frá Morgunblaðinu eða forystuliði Sjálf-
stæðisflokksins. Það getur ekki verið keppi-
kefli samvinnumanna að öðlast einhvers kon-
ar nirvana upp á náð Morgunblaðsins.
Samvinnuhreyfingin er að eðli og uppruna
alþýðleg fjöldahreyfing með rætur sína í þörf-
um og réttindamálum vinnandi fólks til sjávar
og sveita. Á íslandi hófst hún sem vakningar-
alda meðal framfarasinnaðra bænda meðan
hér var bændaþjóðfélag, en hún hefur vaxið og
þróast með þjóðfélaginu á hinu hraða breyt-
ingaskeiði þess í 100 ár. En kjarni samvinnu-
stefnunnar er að vera mótvægi og andspyrna
gegn auðvaldshyggju og erlendri íhlutun í
atvinnumálum og stjórnmálum. Þess er ekki
að vænta að Morgunblaðinu falli í geð þess
háttar félagsmálahreyfing og engin ástæða til
að lá Morgunblaðinu það.
Miðað við uppruna sinn og félagslegt eðli er
samvinnuhreyfingunni nauðsynlegt að við-
halda alþýðlegum einkennum sínum og
starfsháttum og sækjast ekki eftir óþörfum og
óviðeigandi fyrirmyndum hjá stórfyrirtækjum
og auðhringum í Bandaríkjunum eða annars
staðar þar sem slík fyrirtæki eru ráðamikil. Út-
breiðslu- og auglýsingastarfsemi er að sjálf-
sögðu nauðsynleg samvinnufyrirtækjum, sem
m.a. framleiða vörur fyrir almennan markað,
en leiðir og aðferðir í því efni verður samvinnu-
hreyfingin að velja í samræmi við eðli sitt og
uppruna og þjóðfélagslega stöðu. Þar er af
mörgu að taka.
Sextíu ára verksmiðjurekstur samvinnu-
hreyfingarinnar á Akureyri er m.a. lifandi
auglýsing um heilladrjúgt starf þessara elstu
og mikilvirkustu almannasamtaka á íslandi.
Ávöxtur samvinnuframtaks í öllum landshlut-
um, ekki síst á Norðurlandi, er drýgsta sönn-
unin fyrir ágæti samvinnuhreyfingarinnar og
forystu hennar í atvinnu- og félagsmálum í
almannaþágu hér á landi. I.G.
Fjórðungssamband Norðlendinga:
Ársþingið
á Raufarhöfn
Á ársþingi Fjórðungssambands
Norðlendinga verður breytt staða
landsbyggðar og búseturöskun
aðalmálið eins og fram kemur á
forsíðu blaðsins í dag.
Þórður Skúlason, formaður
Fjórðungssambandsins mun hefja
umræðurnar og Hafþór Helga-
son, viðskiptafræðingur, mun
kynna athuganir þær sem gerðar
hafa verið á búsetu- og atvinnu-
þróun á Norðurlandi. Aðalfram-
sögumenn verða svo Alexander
Stefánsson, félagsmálaráðherra,
sem ræðir um byggðamál í víðara
samhengi og sveitarstjórnarmál-
efni og Birgir Isleifur Gunnars-
son, formaður stóriðjunefndar,
sem ræðir fyrst og fremst um
áform um stærri iðnþróun og
orkubúskap með tilliti til verk-
efna á vegum nefndarinnar og um
orkuframleiðslu.
Ýmsar tillögur verða lagðar
fyrir þingið, svo sem tillögur
atvinnuþróunar- og orkumála-
nefndar. Fjalla þær um atvinnu-
þróun á Norðurlandi, um rann-
sóknir og þjónustu við atvinnulíf-
ið og um störf iðnráðgjafa.
Tillögur samgöngu- og þjón-
ustumálanefndar fjalla í fyrsta
lagi um útgáfu kynningarbækl-
ings, í öðru lagi um norðlenska
vörukynningu, í þriðja lagi um
skipulagningu samgagna og einnig
um eftirfarandi: Ferðamálabækl-
ing og samstarf ferðamálaaðila,
stöðu öldrunarmála, langtíma-
áætlun í vegagerð, langtímaáætl-
un um þjóðbrautir flugsamgöngur
og loks um samræmingu á gjaldi
stofnana ríkisins á verkþjónustu
við sveitarfélögin.
Kynningarbæklingurinn sem
fyrst var nefndur verður gefinn út
í vetur ef samþykki þingsins fæst
fyrir útgáfu hans og er hér um að
ræða algert nýmæli hér á landi. í
honum yrðu upplýsingar um öll
iðn- og þjónustufyrirtæki á
Norðurlandi, samgöngur og ýmis-
íegt fleira. Öll sveitarfélög myndu
þá greiða ákveðið gjald fyrir að
vera inni í bæklingnum og síðan
yrði honum dreift inn á hvert ein-
asta heimili á Norðurlandi.
Áskell Einarsson og Hafþór
Helgason sögðu blaðamanni
Dags frá því að einnig væru uppi
hugmyndir um að koma á samtök-
um fyrirtækja á Norðurlandi sem
í framtíðinni settu upp stóra vöru-
sýningu hér í bænum, sem síðan
væri hægt að flytja og setja upp
annars staðar.
Þá verða lagðar fram tillögur
frá félags- og menningarmála-
nefnd, strjálbýlismálanefnd og
fjórðungsráði. Er þar m.a. að
finna tillögur um útvarpsstarfsemi
á Norðurlandi, um fræðslunám-
skeið um sveitarstjórnarmálefni,
um aukið atvinnuval í sveitum og
um breytta stöðu landsbyggðar.
Eins og annars staðar kemur
fram hefur búsetuþróun undan-
farin ár verið neikvæð á lands-
byggðinni gagnvart höfuðborgar-
svæðinu. Niðurstaða þeirra at-
hugana sem Fjórðungssambandið
hefur gert er að norðlenskar
byggðir hafa aldrei náð veruleg-
um árangri við að ná búsetujafn-
vægi við höfuðborgarsvæðið. Pau
sveitarfélög þar sem meginþungi
atvinnulífsins er á sviði iðnaðar
og þjónustu hafa staðið sig best.
Hins vegar er ljóst að á síðustu
tveimur árum hefur búseturöskun
gagnvart höfuðborgarsvæðinu
einnig náð til þeirra, sem best sést
á hraða í búseturöskun Akureyr-
ar og Sauðárkróks. Röskunin á
Akureyri var t.d. fimmföld árið
1982 miðað við árið á undan, eða
51 einstaklingur á móti 8. Sé gerð-
ur samanburður við Sauðárkrók
er ljóst að staðan gagnvart höfuð-
borgarsvæðinu er breytileg eftir
árum, þó virðist mega draga þá
ályktun að fyrir 1978 hafi gætt
fólksflutnings frá höfuðborgar-
svæðinu til Sauðárkróks vegna
uppbyggingar útgerðar og fisk-
vinnslu, en eftir 1978 megi rekja
aukninguna til uppbyggingar fjöl-
brautaskólans. En á síðasta ári
bregður til búseturöskunar á ný.
Norðurlandi. Norðurland hefur 511 plús frá Vesturlandi og 13 frá Austur-
landi. Flutningar eru hins vegar Norðurlandi í óhag bæði gagnvart Suðurlandi
og Suðvesturhorninu. 67 fleiri hafa flust á Suðurland en þaðan til Norðurlands
og munurinn er hvorki meira né minna en 287 manns gagnvart Suövestur-
hominu.
Er ekki samvinnu-
fálag lausnin?
Ríkisstjórn Steingríms Her-
mannssonar hefur meðal annars
í málefnasamningi sínum það
markmið að endurskoða for-
sendur fyrir rekstri ýmissa
ríkisfyrirtækja með það að leið-
arljósi að selja þau í hendur ein-
staklinga. Það mun vera lífs-
skoðun allmargra, að einka-
rekstur sé heppilegri en rekstur
þess opinbera, sérstaklega ef um
er að ræða framleiðslu- eða
þjónustufyrirtæki sem gefa von
um hagnað. Ríkisreksturogsala
ríkisfyrirtækja eru nú í athugun
eins og skýrt kom fram í sjón-
varpsþætti föstudaginn 19. þ.m.,
en þar kom fram skoðun núver-
andi fjármálaráðherra um ríkis-
rekstur og fyrirhugaða sölu
ríkisfyrirtækja.
í þessum sjónvarpsþætti var
kaupstaður hér norðanlands
tekinn sem dæmi um hugsanlega
yfirtöku einstaklinga á fyrirtækj-
um í eigu ríkisins. í máli fjár-
málaráðherra kom fram mikil
trú á íbúum kaupstaðarins til að
gera betur en ríkisforsjáin í
rekstri og uppbyggingu fyrir-
tækjanna og hvatti hann mjög til
að fólkið tæki við rekstri þeirra
úr hendi ríkisins. Það var hálf
undarlegt að horfa á fyrr-
nefndan sjónvarpsþátt og heyra
þar ekki minnst einu orði á sam-
vinnuhugsjónina, sem einn
valkost, þegar rætt er um
atvinnuuppbyggingu og rekstur
fyrirtækja til hagsældar fyrir
fólkið en því miður voru þessir
tveir herrar svo uppteknir af eig-
in lífsviðhorfum að heil hugsun
komst vart að í málskrúði
þeirra. Þeir sem hafa kynnt sér
samvinnurekstur er byggir á
grundvelli og markmiðum sam-
vinnuhreyfingarinnar á íslandi
hljóta að vera sammála um, að
hreyfingin eigi fullt erindi í at-
vinnuuppbyggingu og atvinnu-
rekstur á þeim stöðum þar sem
leita þarf nýrra leiða í rekstri
fyrirtækja.
I stefnuskrá samvinnuhreyf-
ingarinnar er samþykkt var á
aðalfundi hennar 1982 stendur
þetta meðal annars: Samvinnu-
hreyfingin skal byggja á traust-
um fjárhags- og félagslegum
grunni, stefnt skal að því að efla
og treysta atvinnuöryggi byggða
til hagsældar fyrir félagsmenn.
Hreyfingin vill vera öflugur þátt-
takandi í framfarasókn íslensku
þjóðarinnar og vinna með öðr-
um þjóðhollum öflum við að
byggja upp traust efnahagslíf,
réttláta viðskiptahætti, bætt lífs-
kjör og heilbrigt mannlíf í land-
inu öllu. Samvinnuhugsjónin er
lífsviðhorf, sem virðir jafnan
rétt til lífsbjargar og andlegs
þroska.
Samvinnuhugsjónin og sam-
vinnustefnan er byggð á grund-
velli félagshyggju og hefur
mannúð og réttlæti í heiðri. Eitt
markmið samvinnuhreyfingar-
innar er að menn leysi saman
þau verkefni sem sameiginlegt
átak þarf til og styðji með því
eigin velferð og hag annarra
jafnframt. Því er samvinnu-
hugsjónin lausnin þegar leita
þarf betri leiða.
Á.B.E.
4 - DAGUR - 24. ágúst 1983