Dagur - 24.10.1983, Blaðsíða 8

Lokagrein Wilhelms V. Steindórssonar um málefni hitaveitunnar
„Vel skal það vanda
sem vel á að standa“
í fjórum greinum hér að framan,
hafa verið sett fram þau atriði, er
talin hafa verið nauðsynleg til
þess að geta glöggvað sig á þróun
Hitaveitu Akureyrar fram til
dagsins í dag. Eru þetta aðeins
nokkur orð af öllum þeim, sem
við mætti hafa í þessu sambandi
og var reynt að setja þau þannig
fram, að lesendur gætu sjálfir
mótað sér skoðanir á þeim mál-
um er hér um ræðir. Eflaust þykir
einhverjum, að eitthvað af því
sem ritað hefur verið, hefði mátt
kyrrt liggja, en eins og í upphafi
var getið um, var nauðsynlegt til
að geta áttað sig á stöðu hitaveit-
unnar í dag, að draga saman þá
þætti er skipta máli hvort sem
þeir væru af hinu góða eður ei.
Óvinsælar ákvarðanir.
Það má nú ljóst vera, að þær
áætlanir og þeir draumar sem að
baki stofnákvörðun hitaveitunn-
ar lágu, hafa misvel staðist og
misvel ræst. Varast ber að dæma
of hart það sem í dag sýnist að
öðruvísi hefði mátt gera, án þess
að setja sig vel inn í allar aðstæð-
ur þess tíma þegar mikilvægar
ákvaðanir voru teknar. Öll fram-
vinda verður að byggjast á því að
tekið sé mið af því sem á undan
er gengið, viðurkenna mistök og
aðlaga hug sinn og gerðir í sam-
ræmi við það. Ef þetta væri alltaf
fyrir hendi, þá væri vel.
Það hefur aldrei verið vinsælt
að taka óvinsælar ákvarðanir,
hvort heldur sem ljóst væri að
þær væru nauðsynlegar eða ekki.
Þegar stjórna þarf erfiðum
þáttum, sem skipta almenning
máli eru til tvö megin sjónarmið
varðandi ákvarðanatökur. í
fyrsta lagi að láta ráðast af dæg-
urvinsældasnapi, þar sem eigin-
hagsmunir tiltölulega fárra ein-
staklinga og þrýstihópa eru látnir
ráða ferðinni, eða í öðru lagi að
taka mið af hagsmunum heildar-
innar til lengri tíma litið og vera
reiðubúinn að axla þær byrðar,
sem slíkum ákvörðunum oft á
tíðum fylgja.
Uppstokkun í
starfsemi veitunnar
Hvernig sem á það verður litið,
var rekstrar- og orkuöflunarstaða
Hitaveitu Akureyrar í byrjun árs
1981 orðin verulega slæm. Hver
hin raunverulega ástæða fyrir
þessari slæmu stöðu var skal hér
ekki fullyrt um en í undanfarandi
skrifum hefur verið reynt að tína
fram þá þætti, er skýrt gætu það
mál. Það má vera Ijóst að sú upp-
stokkun, sem fram þurfti að fara
á starfsemi Hitaveitu Akureyrar
þoldi ekki mikla bið. Stórfelld
innri skipulagsbreyting þurfti að
fara fram, endurskoða þurfti
spjaldskrárkerfi veitunnar með
tilliti til stillinga og skráninga á
vatnsskömmtun, en þeir eru
ákvarðandi um tekjur veitunnar.
Tryggja þurfti að þeir notendur
sem útundan höfðu orðið kæmust
á skrá og greiddu fyrir þann
heitavatnsskammt er þeir höfðu
fengið, nauðsynlegar voru að-
gerðir til minnkunar á vatnsnotk-
un sem ekki var þörf, frestun
óarðbærra framkvæmda, aðhald
í rekstri, breyttar aðferðir við
orkuöflun, endurskoðun samn-
inga um erlendar skuldbindingar
með tilliti til hagstæðari vaxta-
kjara, dreifing erlendra lána á
fleiri gjaldmiðla, endurskoðun
samninga við Orkusjóð með tilliti
til niðurfellingar á lánum er veitt
höfðu verið til jarðborana sem
ekki höfðu skiiað árangri, veru-
legar grunntaxtahækkanir á
gjaldskrá veitunnar og svo mætti
lengi telja.
12V2%
grunntaxtahækkun
Takmarkið var og er, að á næsta
ári þurfi ekki að koma til aukn-
ingar á erlendum skuldum veit-
unnar. Eins og áður hefur fram
komið, bendir allt til þess að
þetta muni takast, en til að svo
megi verða þarf að hækka grunn-
taxta veitunnar um 12'/2% á árinu
til viðbótar því sem orðið er,
þannig að 45% grunntaxtahækk-
unarmarkinu verði náð. Eftir það
þarf gjaldskráin að fylgja þróun
á gengi dollarans miðað við ís-
lensku krónuna, svo lengi dollara-
vextir á alþjóðlegum fjármagns-
mörkuðum haldist óbreyttir.
Mikilvægt er að gera sér ljóst, að
þær fjárhagsskuldbindingar sem
við stofnum til, verða ekki
greiddar niður af öðrum en okk-
ur sjálfum. Sú hugsjón að ein-
hver óskilgreindur ytri kraftur
leysi þau mál fyrir okkur með
tímanum á ekki lengur við. Því
fyrr sem við sjálf náum tökum á
eigin skuldbindingum því betra.
Hve langan tíma við síðan eigum
að gefa okkur sjálfum, til þess að
losna fullkomlega frá skuldbind-
ingum er matsatriði, eftir að tök-
unum hefur verið náð, en höfum
hugfast að til þess höfum við í
mesta lagi 25 ár, ef ekki við ætl-
um að láta næstu kynslóð axla
hluta okkar mistaka.
Réttmæt gagnrýni?
Margir hafa komið við sögu í
uppbyggingu Hitaveitu Akureyr-
ar í gegnum árin. Öllum þeim að-
ilum eigum við Akureyringar
mikið að þakka, því margt hefur
gengið vel og sumt með ólíkind-
um. Ógjörningur er að tíunda
hér öll þau atriði sem ástæða væri
að nefna, en sem dæmi skal tekið
hið ótrúlega framtak pípulagn-
ingamanna bæjarins varðandi
tengingar og umbreytingar á
u.þ.b. 90% af upphitunarkerfum
húsa í bænum, sem unnið var á
næstan mettíma. Vegna þess erf-
iða tíma sem Hitaveita Akureyr-
ar hefur orðið að ganga í gegnum
af ástæðum sem lesendum ættu
nú að vera ljósar, hefur hið al-
menna starfsfólk veitunnar orðið
að þola harða og óréttmæta gagn-
rýni á undanförnum árum. Hvort
sem þessi gagnrýni hefur verið
réttmæt í eðli sínu eða ekki, hef-
ur hún verið óréttlát þar sem
henni hefur verið beint að starfs-
fólki, sem unnið hefur störf sín af
miklum sóma í þágu heildarinn-
ar. Gagnrýni skal beina að for-
stöðumönnum fyrirtækja og yfir-
stjórnum þeirra, það eru þeir
sem bera ábyrgðina og að þeim
skal vega.
Gagnrýni er hægt að setja fram
með ýmsu móti. Hún getur mót-
ast af réttmætum, sanngjörnum
og yfirveguðum aðfinnslukennd-
um og hún getur mótast af
augnabliks hugaræsingi, en hittir
þá sjaldnast í mark. Sem dæmi
um gagnrýni skal hér birtur út-
dráttur úr einu af fjölmörgum
bréfum, sem undirrituðum hafa
borist á þriggja ára embættisferli
sínum hjá Hitaveitu Akureyrar.
„Ég veit þú vilt vel fyrirtækinu
sem þú vinnur hjá, hins vegar
verður að fara að öllu með gát
eins og ég hef raunar sagt þér,
það er engum til gagns að eitra
allt andrúmsloft í kringum sig,
þú verður að breyta um stíl í
framgöngu þinni við aðra, af
hverju fóru 3 nafngreindir aðilar,
af hverju öll þessi ókyrrð um
málefni hitaveitunnar? Ég held
það væri hollt að staldra nú við
og hugleiða stöðuna, en það
máttu vita að Hitaveitu Akureyr-
ar hef ég aldrei troðið um tær, en
viljir þú átök, þá er það þitt mál
og verður þá gengið á milli bols
og höfuðs og ekkert minna.“
Skemmdarverk
fjölmiðla
Þegar fjallað er um fyrirtæki,
stofnanir og jafnvel einstaklinga
í fjölmiðlum, er það mjög al-
gengt að fjölmiðlarnir velti sér
upp úr því, sem þeir telja að mið-
ur hafi farið í lífshlaupi viðkom-
andi og hirða minna um rök og
málefnalega umfjöllun. Fjölmiðl-
um eða e.t.v. fréttamönnum má
skipta í tvo hópa hvað þetta við-
víkur. í litlum samfélögum þar
sem lífið byggir á samstöðu þegn-
anna og gagnkvæmum skilingi
þeirra um flest málefni er mjög
mikilvægt, að hinn ómálefnalegi
fréttaflutningur nái ekki fótfestu.
Fjölmiðill eða jafnvel einstakur
fréttamaður, sem af einhverjum
óskilgreindum ástæðum fjallar
ómálefnalega um aðeins hinar
neikvæðu hliðar málefnanna, er
á þöglan hátt að vinna skemmd-
arverk í sínu samfélagi. Þetta
sjáum við of víða í hinum stóra
heimi og við ættum það að
varast.
Niðurlag
Það er sannfæring undirritaðs, að
það hitaveitukerfi sem Akureyr-
ingar hafa byggt upp á undan-
förnum árum og sem þegar hefur
náð að spara þeim ómældar fjár-
hæðir við upphitun húsrýmis
bæjarins muni þrátt fyrir alla
byrjunarerfiðleika, innan ekki
margra ára, sanna ágæti sitt
ennþá frekar en orðið er í formi
hagstæðs hitaorkuverðs og full-
nægjandi yls á öllum þegnum
bæjarfélagsins.
Til að svo megi verða, þurfum
við að taka á okkur tímabundna
grunntaxtahækkun fram yfir það
sem orðið er. Við þurfum að
leggjast á eitt með það að nýta
hvern heitan dropa eins og kostur
er á, því hann er gulls ígildi til
lengri tíma. Við þurfum að sætta
okkur við að þau jarðhitasvæði í
næsta nágrenni bæjarins full-
nægja að öllum líkindum ekki
upphitunar- og neysluvatnsþörf
bæjarins ein og sér. Við þurfum
að vera opin fyrir öðrum leiðum
til öflunar orku. Engin leið þarf
endilega að vera annarri sjálf-
sagðari, þetta er spurning um það
hvað er hagkvæmt fyrir heildina
til lengri tíma litið, við þær að-
stæður sem ríkjandi eru á hverj-
um stað. Það er engum til góðs ef
anað er út í uppbyggingu á hita-
veitu, jafnvel þótt hún byggi á
jarðvarma eingöngu, ef raun-
verulegur framleiðslukostnaður
hverrar hitaorkueiningar verður
hærri, en hann þyrfti að vera ef
valin hefði verið önnur leið. Víst
skal það vanda sem vel á að
standa.
Að lokum kemur mér til hugar
lítil saga, sem við flest þekkjum
frá bernsku, en hún er af gamla
manninum, sem eitt sinn settist
niður og fór að dunda sér við að
tálga spýtustrák. Aldrei hafði
gamli maðurinn þótt mikill völ-
undur á tré, en spýtustrák tókst
honum samt að tálga. Áður en
hann vissi af varð sveinninn
ljóslifandi, en varð fljótt heldur
viðskotaillur, enda ekki sérlega
vel til hans vandað. Gamli
maðurinn missti fljótt stráksa úr
höndum sér, en sat eftir með
hnífinn góða og gjarnan hefði
hann viljað gera betur.
Margar og misjafnar sögur
fóru af stráksa, missannar eins og
gengur, en heldur þótti hann
framan af ódæll í samskiptum.
Ekki fylgdi sögunni hver endalok
hans urðu, en víst er að ævi hans
varð löng, enda gerður úr spýtu.
Það sem maður hins vegar sem
barn vonaði, var að einhverjum
högum mönnum á tré hafi tekist
að snyrta hann obbolítið til, þótt
eflaust hafi það ekki orðið and-
skotalaust, bæði hans sjálfs vegna
og ekki síst þerra sem hann þurfti
að umgangast.
Akureyri á haustdögum 1983.
WUhelm V. Steindórsson.
Wilhelm V. Steindórsson, hitaveitustjórí, hugar að heitu vatni á Glerárdal. Ljósmynd: G.S.
8 - DAGUR - 24. óktóbér 1983