Dagur - 11.11.1983, Blaðsíða 4

ÚTGEFANDI: ÚTGÁFUFÉLAG DAGS
SKRIFSTOFUR: STRANDGATA 31, PÓSTHÓLF 58, AKUREYRI
SfMI: 24222
ÁSKRIFT KR. 130 Á MÁNUÐI - LAUSASÖLUVERÐ 18 KR.
RITSTJÓRI OG ÁBYRGÐARM.: HERMANN SVEINBJÖRNSSON
FRÉTTASTJÓRI: GlSLI SIGURGEIRSSON
BLAÐAMENN: EIRÍKUR ST. EIRlKSSON, GYLFI KRISTJÁNSSON,
AUGLÝSINGASTJÓRI: FRlMANN FRlMANNSSON
ÚTBREIÐSLUSTJÓRI: HAFDlS FREYJA RÖGNVALDSDÓTTIR
FRAMKVÆMDASTJÓRI: JÓHANN KARL SIGURÐSSON
PRENTUN: DAGSPRENT HF.
Utanríkismál
Fyrirhugaðar framkvæmdir við nýjar ratsjár-
stöðvar komu til umræðu á kjördæmisþingi
framsóknarmanna á Norðurlandi eystra, sem
haldið var 4.-5. nóvember sl. Þingið andmælti
hvers kyns hernaðaráformum og þar með
byggingu ratsjárstöðva fyrir Bandaríkjaher.
Ályktun þingsins um utanríkismál var svo-
hljóðandi:
„Kjördæmisþingið lætur í ljós áhyggjur af
vaxandi ófriði, innrásum og vopnuðum átök-
um víða um heim. Þingið fordæmir árásir stór-
velda á önnur ríki, svo sem innrásir Sovétríkj-
anna í Afganistan og Bandaríkjanna í Gren-
ada.
Kjördæmisþingið lýsir andstöðu sinni við
hvers kyns áform um aukin hernaðarumsvif í
landinu. Þá leggur þingið til að aukið verði
eftirlit með varnarliðinu á Keflavíkurflugvelli,
með tilliti til smygls á eiturlyfjum. Ennfremur
verði tollfrelsi diplomata endurskoðað.
íslendingum ber að standa vörð um þjóð-
frelsi sitt og efla samskipti við þær þjóðir sem
virða lýðræði og mannréttindi.
Kjördæmisþingið lýsir stuðningi við mál-
stað óháðra friðarhreyfinga sem miða fyrst og
fremst að því að knýja stórveldin til að hætta
kjarnorkuvígbúnaði. Fagnar kjördæmisþingið
þátttöku íslensku þjóðkirkjunnar, undir for-
ystu biskups íslands, í alþjóðlegum friðar-
samtökum kristinna kirkjudeilda og trúfé-
laga.“
Húsnæðis- og
félagsmál
í ályktun um húsnæðis- og félagsmál var
fagnað þeim árangri sem félagsmálaráðherra
hefur náð í því efni að leysa vandamál hús-
byggjenda. Þingið beindi því til þingmanna
og ráðherra flokksins að vinna að uppbygg-
ingu húsnæðislánakerfis sem tryggi að
greiðslubyrði lánþega vegna staðalíbúðar fari
ekki yfir hæfilegt hlutfall af tekjum vísitölu-
fjölskyldu.
„í ofangreindu lánakerfi verði gert ráð fyrir
þörf aldraðs fólks að minnka við sig húsnæði
er það lætur af störfum og tekjur dragast
saman. Framkvæmd þessa málaflokks verði í
höndum sveitarfélaga. “
Þá vakti þingið athygli á bygginga- og
húsnæðissamvinnufélögum og að réttur
þeirra verði tryggður við endurskoðun á lög-
um um Húsnæðisstofnun ríkisins.
„Þingið vill vekja athygli á því að fjármagn
úr Framkvæmdasjóði virðist ekki hafa runnið
í sama mæli til landsbyggðarinnar og höfuð-
borgarsvæðisins," sagði ennfremur í ályktun
kjördæmisþingsins. Þá ályktaði þingið einnig
um aukin verkefni og meira sjálfræði sveitar-
félaga, gerð verði gleggri skil á verkaskipt-
ingu þeirra og ríkisins og sveitarfélögum ætl-
aðir nýir tekjustofnar til nýrra verkefna.
Kristján frá Djúpalæk
Mennlng eða
nesj amennska?
Afkimamenning?
Eitt sinn var dreifbýlismenning
okkar kölluð „nesjamennska"
af þeim sem bjuggu við hina
einu sönnu menningú höfuð-
borgarinnar. Enn hefur komið
hljóð úr sama horni; og er sá
einn munur á að nú heitir dreif-
býlismenningin „afkimamenn-
ing“.
Höfundur þessa nýyrðis (sem
mun þó vera fræðiheiti innan
félagsvísinda) kallar sig ÓEF og
skrifaði nýlega grein í Dagblað-
ið-Vísi, helgaða sjónvarps- og
útvarpsefni úr dreifbýlinu. Par
lætur hann m.a. þessi orð falla
um þátt sjónvarpsins:
„Kvikmynd Guðlaugs
Tryggva Karlssonar, Sé ég eftir
sauðunum, var sérstakt fágæti.
Myndatakan var léleg, textinn
kannast við - og verið flengdur
fyrir. - Nú sé blygðun sú og hat-
ur á sveitinni sem þetta olli að
brjótast sem „duld“ upp úr
undirvitundinni og lýsi sér
í nefndum asnaspörkum.
En hvað um það: Enn þyrfti
að flengja kauða því að þessi
grein er nýtt skammarstrik gegn
landsbyggðinni! Nú er að vísu
ekki nýtt að köldu andi af síð-
um DV til sveitafólks. Hitt er
leitt að heyra að t.d. nafnið
Laugar í Reykjadal skuli vekja
upp jafnömurlegar kenndir í
því húsi.
Morgunblaðsmenning?
Morgunblaðið varð sjötugt ný-
lega og hamingjuóskir skulu
því færðar héðan, ásamt þökk-
um fyrir góða fréttaþjónustu á
mörgum sviðum. - Einnig fyrir
afmælisbarn þróast öfugt við
okkur mennina: Morgunblaðið
er frjálslyndara nú en þá er það
var yngra og hrærist í takt við
tímann. Okkur hættir til að
staðna.
Drif á öllum
Ég var staddur í stofnun
nokkurri hér í bæ rosadag einn
fyrir skömmu. Afgreiðslukonan
taldi stjórnendur veðurfars
óhæfa um þessar mundir. „Eig-
um við þá ekki bara að setja
Steingrím á tróninn og láta
hann stjórna veðrinu?“ sagði
ég. „Jú, bara Blazerinn dragi
þangað upp!“ svaraði konan.
Fetta þótti mér harla fyndið
svar.
En út frá þessu fór ég að
hugleiða allt það veður sem gert
^__________
MENNINGARARFLEIFÐ
SVEITAMENNSKUNNAR
, munHinn lífi cnda cr hann oröinn virðist vcra leif af þeirri me
inn með rfl,mið hrevtt'ur á leikaraskapnum og arfleiíð að hlera síma.
Um helgina
Maðurinn ------- .
skotraði sér inn á skerminn á
laugardagskvöldið og það þýddi að
undirritaður sat sem negldur fyrir
framan hann. Þessi ævintýramynd
eftir hinni frægu sögu Alexander
Dumas var vel leikin og vel gerð i
alla staði. Góð afþreying fyrir börn á
öllumaldri.
A sunnudagskvöld var SJðnvarp
næstu viku besU þátturinn, næst á
myndina liii, enaa er nanu
dulitið þreyttur á leikaraskapnum og
tekinn af vískidrykkju. Það er sama
hvað reynt er, hann verður alltaf
gamaU leikari og verður aldrei yngd-
urupp um tvotUþrjá áratugi.
Kvikmynd Guðlaugs Tryggva
Karlssonar, Sé ég efUr sauðunum,
var sérstakt fágæU. Myndatakan var
léleg, textinn vondur og þulurinn
hræðUegur, en samt er ég viss um að
ieif af þeirri menningar-
arfleifð að hlera síma, eins og
algengt er í þeim sveitum sem ekki
hafa sjálfvirkan síma. I þættinum er
malað um eitthvað sem engum kem-
ur viö nema spyrUnum og viðmæl-
anda hans og að minu maU ætti að
halda þessum þætU á símalínunni i
staö þess aö senda hann út. Má ég
frekar biðja um A tali með Eddu og
Helgu. Auk þess skil ég ekki þessa
_ •_ * ' -rpninct” * u~»*~*nni mcö
vondur og þulurinn hræðilegur,
en samt er ég viss um að sveita-
mennirnir í Flóa og á Skeiðum
hafa verið stórhrifnir. Fyrir
okkur hina, sem þekkjum
sveitamennskuna nánast aðeins
af afspurn var þetta skemmti-
legt (sic) sýnishorn af afkima-
menningu.“
Útvarpið fær einnig sitt. Er
þar einkum veist að þætti Hildu
Torfadóttur á Laugum í
Reykjadal, Á sveitalínunni, frá
Ríkisútvarpinu á Akureyri:
„(Það) eru nokkrir þættir sem
geta fengið mig til að stökkva
upp og slökkva á tækinu. Það
eru einkum síðdegistónleikar af
ýmsu tagi, messur, og þegar
Hilda einhver Torfadóttir malar
á sveitalínunni. Síðastnefndi
þátturinn virðist vera leif af
þeirri menningararfleifð að
hlera síma ... í þættinum er
malað um eitthvað sem engum
kemur við nema spyrlinum og
viðmælanda hans og að mínu
mati ætti að halda þessum þætti
á símalínunni í stað þess að
senda hann út.“
Ekki síst fer það í fínar taug-
ar þessa höfundar að kynnt sé
hvaðan Hilda er, sem sagt úr
sveit. Sjálfsagt finnst honum að
landshlutaútvarpið hljóti að
sækja efni sitt í sjálfan visku-
brunninn syðra?
Sálfræðingar myndu trúlega
álykta út frá svo sjúklegri fyrir-
litningu á því sem hann kallar
„menningararfleifð sveita-
mennskunnar“ að höfundur
hafi verið í sveit í blábernsku,
framið þar eitthvert skammar-
strik sem hann þorði ekki að
það frjálslyndi að ljá mönnum
með andstæðar skoðanir rúm á
síðum sínum.
En það er tvennt sem ég vildi
fetta fingur út í hjá Morgun-
blaðinu. Annars vegar er hin
einstaka þjónustulund og aga-
klökkvi við stjórnvöld í Wash-
ington, þar sem blaðið er
kaþólskara en páfinn og hins
vegar umfjöllun þess um listir.
Er þó annar aðalritstjóranna
skáld gott og rithöfundur.
Meinið er að blaðið fær yfir-
leitt listamenn til að skrifa um
kollega sína í hverri grein: Mál-
ari skrifar um málara, tónlist-
armaður um tónlistarmenn,
ljóðskáld um ljóðskáld o.s. frv.
Sjálfur hef ég reynt að forðast
að skrifa um ljóðskáld þótt ég
geti bóka. Ég tel það algjöra
ósvinnu að listamenn á sama
sviði skrifi hverjir um aðra. Þeir
geta aldrei orðið hlutlausir. Þar
kemur til afbrýði, ismadekur og
sjálfsást. Það eru greindir list-
neytendur og listfræðingar sem
eiga að sinna slíkri þjónustu.
Stundum verður mér hugsað
er ég les listgagnrýni í Morgun-
blaðinu: Fjarska eiga þessir
menn gott að vita svona ná-
kvæmlega hvernig listaverk á
þeirra eigin sviði á að vera og
hvernig ekki! Slíkir hljóta sjálfir
aðeins að framleiða fullkomna
list. Oftar blöskrar mér þó að-
eins fimbulfambið.
En Lesbókin er gott blað hjá
Gísla Sigurðssyni þó mér þyki
arkitektúrinn fá þar óþarflega
mikið rúm.
Þrátt fyrir allt verður maður
að viðurkenna að þetta sjötuga
hefur verið út af því að forsætis-
ráðherra nýtti sér lögfestan rétt
til að kaupa bíl með ákveðnum
kjörum sem margir fleiri hafa
notfært sér átölulaust fram að
þessu. Hygg ég að þarna komi
til sú reynsla pólitíkusa, nú
andstæðinga ráðherrans, að
miklu auðveldara sé að vekja
upp storm um smá mál en stór.
Þetta bílamál skilur almenning-
ur sem ekki veltir stórum
summum. Við skynjum síður
misferli með milljónir. Það er
of loftborið fyrir okkur. Fólk
hefur jafnvel tilhneigingu til að
dást að þeim sem getur
„svindlað“ stórt á kerfinu.
Mér er enn í minni það sem
Steindór heitinn Sigurðsson,
einn af okkar góðu en gleymdu
listamönnum sagði um viðskipti
sín við nýríkan múgamann:
„Biddu hann aldrei um fimmtíu
krónur. Það er tala sem hann
skynjar sem stórfé og neitar þér
samstundis um. Biddu hann um
fimmhundruð krónur. Hann
nær ekki upp í það ennþá og
segir strax já.“ Þessi sál-
arfræði er enn í fullu gildi.
Það var því snjallt hjá stjórn-
arandstæðingum Steingríms að
nota þetta „smámisferli" til að
þyrla upp miklu moldviðri en
láta stóru tölurnar sem sognar
eru úr kerfiskúnni liggja í þagn-
argildi. Við skiljum bílverð,
ekki afréttarlanda.
Reikna má svo með að ef
Steingrími væri falin stjórn tíð-
arfars myndi hann banna þenn-
an eilífa útsynning og afnema
fárviðrin með bráðairgðalög-
um.
4 - DAGIIR - 11. nóyen\l?er,í9fi3