Dagur - 18.11.1983, Blaðsíða 4

4 - DAGUR - 18. nóvember 1983
ÚTGEFANDI: ÚTGÁFUFÉLAG DAGS
SKRIFSTOFUR: STRANDGATA 31, PÓSTHÓLF 58, AKUREYRI
SlMI: 24222
ÁSKRIFT KR. 130 A MÁNUÐI - LAUSASÖLUVERÐ 18 KR.
RITSTJÓRI OG ÁBYRGÐARM.: HERMANN SVEINBJÖRNSSON
FRÉTTASTJÓRI: GlSLI SIGURGEIRSSON
BLAÐAMENN: EIRlKUR ST. EIRlKSSON, GYLFI KRISTJÁNSSON,
AUGLÝSINGASTJÓRI: FRlMANN FRlMANNSSON
ÚTBREIÐSLUSTJÓRI: HAFDlS FREYJA RÖGNVALDSDÓTTIR
FRAMKVÆMDASTJÓRI: JÓHANN KARL SIGURÐSSON
PRENTUN: DAGSPRENT HF.
Vandamálin
í sjávarútvegi
Gert er ráð fyrir að á þessu ári muni sjavar-
vöruframleiðsla okkar minnka um 10% og er
þetta annað árið í röð sem um samdrátt á
þessu sviði er að ræða. Þetta eru mikil við-
brigði frá því sem verið hefur undanfarna ára-
tugi. Með sívaxandi flota hefur okkur tekist
að afla sífellt meira sjávarfangs, en nú er
greinilega kominn afturkippur í þann vöxt,
svo alvarlegur að við blasir stórfelld skerðing
lífskjara okkar. Mikið er því í húfi að rétt verði
haldið á þeim spilum sem við höfum nú á
hendinni.
Allar áætlanir ríkisstjórnarinnar voru við
það miðaðar að afli á næsta ári gæti orðið
svipaður og á því sem nú er að líða, að því við-
bættu að búist var við því að loðnuveiðar
gætu hafist af nokkrum krafti á nýjan leik.
Ljóst er að loðnuveiðarnar verða ekki eins
miklar og gert hafði verið ráð fyrir og fiski-
fræðingar leggja nú til að ekki verði veiddar
nema 200 þúsund lestir af þorski, eða 150
þúsund tonnum minna en gert var ráð fyrir að
veiða mætti á þessu ári. Þetta er helmingi
minni veiði en talinn var möguleiki á að veiða
fyrir tveimur til þremur árum.
Þó að gagnrýna megi með einhverjum rétti
starfsaðferðir vísindamanna okkar í sjávarlíf-
fræði, þá er málið ósköp einfalt hváð þetta
varðar. Þeir hafa öruggustu heimildir um og
aðferðir til að mæla ástand og stærð fiski-
stofnanna sem völ er á. Aðferðir þeirra hafa
orðið nákvæmari með hverju árinu sem líður
og það er sífellt meiri ástæða til að taka
varnarorð þeirra alvarlega. Þeir geta hins
vegar ekki séð fyrir breytingar á náttúrlegum
aðstæðum sjávarins, frekar en veðurfræðing-
ar geta sagt okkur á þessari stundu hvernig
næsta sumar verður til heyskapar. Lífsaf-
koma okkar er undirorpin mikill óvissu um
ytri aðstæður og þó að við getum ekki séð þær
fyrir getum við beint sjónum okkar í auknum
mæli að rekstri sem er ekki eins háður sams
konar óvissuþáttum. Mikið hefur skort á að
markvisst hafi verið unnið að því á undan-
gengnum velferðarárum.
Varðandi sjávarútveginn má ennfremur
nefna það, að þó fiskifræðingar geti séð fyrir
afleiðingar stórfellds smáfiskadráps, þá hefur
ekki tekist að koma í veg fyrir slíkt, eftir því
sem fjölmargar heimildir herma. Sögusagnir
um slíkt eru svo sterkar og algengar að ekki
verður hjá því komist að koma í veg fyrir
þetta. Enginn veiðir undirmálsfisk vísvitandi,
en eftir því sem harðnar á dalnum aukast lík-
urnar á að smáfiskur slæðist með. Það er ekki
svo auðvelt að hverfa af miðum þar sem eitt-
hvað veiðist, jafnvel þótt smáfiskur sé í
bland, ef til einskis annars er að hverfa.
Meginmálið nú hlýtur að vera að auka afla-
verðmætið með öllum tiltækum ráðum. Ör-
ugglega er hægt að vinna þar mikið verk og
gott, ef allir sem að þessu vinna taka höndum
saman.
BÆKUR
Nýjar bækur
í fyrsta bókaþætti haustsins, fyrir
hálfum mánuði, var fjallað um
nokkrar nýútkomnar bækur frá
Skjaldborgarútgáfunni á Akur-
eyri og verður nú haldið áfram
þar sem frá var horfið.
Skjaldborg er um þessar
mundir að ráðast í tvö stórvirki,
þ.e. endurútgáfu af safnritinu
Göngur og réttir, sem Bragi Sig-
urjónsson ritstýrði og fylgir enn
eftir í 2. útgáfu, og svo hið mikla
þjóðfræðasafn Að vestan er
Bókaútgáfan Norðri gaf út fyrstu
fjögur bindin af á sínum tíma
undir ritstjórn Árna Bjarnar-
sonar. Þessi fjögur bindi eru nú
komin aftur, rúml. 300 bls. hvert,
og þess fimmta er von fyrir jól,
en alls verða bindin sextán.
Bókaflokkurinn Að vestan er
vel úr garði gerður og nytsamur
enda sýnir hann okkur eindæma
elju Vestur-íslendinga að rita
þjóðleg fræði. Hugurinn var allt-
af hálfur á ættarslóðum og sumir
þeirra urðu höfuðskáld. Hvar
sem þeir fóru báru þeir hróður
ættlandsins með sér og deildu
með öðrum. Þeir voru engir
handarbaksmenn Sigmundur M.
Long og Guðmundur í Húsey; en
af þessum fjórum bókum eiga
þeir sitt bindið hvor. Merkilegast
er þó hve mikill fjöldi landa okk-
ar vestra sat við skriftir í frístund-
um og rit þeirra eru ótrúlega
mikil að vöxtum.
En hvernig er þetta mikla safn
ritverka Vestmanna komið til
okkar yfir hafið? Þar hefst Árna
þáttur Bjarnarsonar. Hann hefur
um áratugaskeið verið óþreyt-
andi að safna gullkornum meðal
Vestur-íslendinga, búa þau undir
prentun (sbr. þetta mikla verk),
gefa út sjálfur eða fá aðra til þess.
Árni gaf m.a. út hið mikla ritsafn
Jóhanns M. Bjarnasonar, ævin-
týraskáldsins góða sem nú er
aftur kominn upp á hornskákina
eftir að Laxness veitti honum
þann gæðastimpil er hann átti
skilið. Þá gaf hann út Almanak
Ólafs S. Thorgeirssonar, 60 ár-
ganga upp á 9000 bls. (!) og fleira
og fleira eða samtals um hundrað
bækur og rit.
Ekki veit ég hvort menn meta
enn að verðleikum þetta þjóð-
nýta menningarstarf Árna og
þakka sem skyldi - en sú mun
koma tíðin.
Það er vissulega gott að Skjald-
borg tekur nú upp þráðinn með
útgáfu þjóðfræðasafnsins Að
vestan. Það verður eigulegt er
lýkur. Þessi fyrstu bindi lofa
a.m.k. góðu á allan hátt.
&
Einar Kristjánsson frá Hermundarfelli:
Andardráttur
mannlífsins
Þetta er 5. bindi af verkum Ein-
ars, úrval úr smásögum hans, 20
sögur, þar af ein ný. Bókina
prýða afbragðsteikningar eftir
þekkta listamenn.
Einar er einn af snjöllustu
smásagnahöfundum okkar. Hafa
bækur hans sannað það, hver um
sig. Þá er sjálfgefið að „úrval“
þeirra hlýtur að standa fyrir sínu
- enda hver sagan annarri betri.
En það má kannski segja að svik-
ist sé aftan að kaupendum rit-
safnsins með því að endurprenta
ekki allt smásagnasafn hans í
heild. Venjulega felst það í hug-
takinu „ritsafn“ að um sé að ræða
heildarútgáfu af verkum höfund-
ar en ekki aðeins fleyttur rjóminn
ofan af þeim.
Einar er þekktur gamansagna-
höfundur og raunar í-sérflokki
því að ýmsir telja slíka iðju fyrir
neðan virðingu sína nú um sinn.
Þó verður að segjast að alvöru-
sögur Einars eru hinum gaman-
samari miklu fremri sem lista-
verk. Það vekur til að mynda at-
hygli hve hann virðist geta sett sig
af mikilli nærfærni inn í hugar-
heim kvenna, t.d. er köld rök-
hyggja okkar karlanna og draum-
hygli þeirra rekast á. Þessu bera
Sérstök
dráttarréttindi
Páll Helgason sendir þættinum
fyrstu vísurnar fimm. Á skrif-
stofu Iðnaðardeildar Sam-
bandsins á Akureyri starfa
ásamt höfundi, þeir Sigurður
Friðriksson, Reykvíkingur og
Fram-ari og Árni Ingimundar-
son, KA-maður. Sumarið 1982
féllu knattspyrnulið þessara fé-
laga beggja í 2. deild. Þá kom
þetta:
Næðir um hjartað nístingssár
nepja þrungin harmi.
Siggi og Árni sorgartár
saman fella afhvarmi.
En á þessu sumri komust svo
bæði liðin í 1. deild aftur. Þá var
léttara yfir þeim félögum:
Hugarástand hér er breytt,
hyggja finnst ei svikin.
Siggi og Árni gleiðir gleitt
glotta í bæði vikin.
Þegar vinnuskálarnir við Ullar-
verksmiðjuna Gefjun voru
byggðir, var Friðjón Axfjörð
þar byggingameistari, en höf-
undur hafði á hendi ýmsa út-
reikninga í sambandi við bygg-
inguna. Eitt sinn hringdi maður
á skrifstofuna og bað fyrir smá-
orðsendingu til Friðjóns. Höf-
undur skrifaði þá heila blaðsíðu
með orðsendingunni og sendi út
til Friðjóns. Fékk hann blaðið
um hæl til baka, ásamt þessari
vxsu:
Pitt mig ávallt þreytir raus,
þú hefur fáu að sinna.
Eitthvað verður iðjulaus
aulans hönd að vinna.
Nokkru seinna sendi Friðjón
einhver verkefni inn á skrifstof-
una, höfundi til úrlausnar. Þá
fylgdi þeim til baka þessi vísa:
Pung er raun við þig að stríða
þeim, sem vilja hafa frið.
Fjandinn má því fyrir kvíða
að fá þig inn á heimilið.
Á gjaldeyrisverðskrá bankanna
er nýlega kominn liður, sem
nefndur er „Sérstök dráttarrétt-
indi“. Þetta vakti umtal á skrif-
stofunni og varð þá þetta til: