Dagur - 21.11.1983, Blaðsíða 8

12 - DAGUR - 21. nóvember
Ingvar Gíslason alþingismaður:
Margbreytni þjóðfélagsins krefst
víðsýnnar stefnuskrár og tillits
til fjöljiættra áhugamála
Hér verður birtur kafli úr ræðu
Ingvars Gíslasonar alþingis-
manns á kjördæmisþingi fram-
sóknarmanna á Hrafnagili 3.
þ.m. I ræðu sinni kom hann
víða við, ræddi um núverandi
stjórnarsamstarf milli Fram-
sóknarflokksins og Sjálfstæðis-
flokksins, erfiðleikana sem við
væri að etja í efnahags- og
atvinnumálum og nauðsyn
þess að ráða fram úr þeim til
frambúðar. Þá gerði hann að
sérstöku umtalsefni þann
vanda sem Framsóknarflokk-
urinn virðist eiga við að striða
í þjóðfélagi, sem einkennist
af mikilli fjölbreytni og mis-
munandi þörfum og áhugamál-
um almennings.
Að vera í takt
við tímann.
„Þjóðfélagið er nú af allt annarri
gerð en áður var. Fjölbreytileiki
er einkenni nútímaþjóðfélags og
fjölbreytni hefur sífellt verið að
aukast á síðustu árum og áratug-
um. Greining í starfsstéttir er
gerólík þvt' sem var og stéttarvit-
und allt önnur, svo og skilningur
á því hvaða rétt menn telja sig
eiga á hendur samfélaginu í ýms-
um efnum. Búseta og lifnaðar-
hættir, lífsviðhorf og jafnvel sið-
ferðisvitund hefur allt tekið
stökkbreytingum á tiltölulega
stuttum tíma.
Hjá því getur ekki farið að allt
þetta hafi áhrif á almenn pólitísk
viðhorf manna og þar með á vöxt
og viðgang stjórnmálaflokka og
myndun stjórnmálasamtaka. Það
er því algert höfuðskilyrði að
stjórnmálaflokkur, sem ætlar að
hafa áhrif og lifa af verður að
vera í takt við sinn tíma án þess
Frá þinginu í Hrafnagilsskola.
þó að láta stjórnast af tískufyrir-
bærum eða félagslegum loftból-
um, hvað þá að slá nokkuð af
hvað varðar grundvallarsjónar-
mið eða aðalmarkmið í pólitísk-
um efnum.
Um hvað er
að velja?
En margbreytnin í þjóðfélaginu
sem gerir einnig kröfu til marg-
breytni í pólitískum viðfangsefn-
um og mikillar „breiddar“ í
stefnuskrám stjórmálaflokkanna,
- þessi margbreytni getur Ieitt af
sér, að hinn almenni kjósandi á
oft erfitt með að átta sig á hvaða
flokkur sinnir best ýmsum áhuga-
málum hans eða beinum hags-
munum. Það fer vaxandi, að
menn sjá svo margt jákvætt í
stefnum og málflutningi hinna
ólíkustu flokka, að þeir eiga erf-
itt með að gera upp við sig,
hverjum þeirra skuli veita kjör-
fylgi í það og það skiptið. Svo-
kallað lausafylgi fer vaxandi ekki
einungis í þéttbýli, heldur einnig
í dreifbýlinu. Ég hef mjög orðið
var við það, að margt sveitafólk,
sem viðurkennir fúslega forystu
Framsóknarflokksins í landbún-
aðarmálum og landsbyggðarmál-
um yfirleitt og á að því leyti til
samleið með flokknum, setur eigi
að síður ýmislegt annað fyrir sig
í stefnu og málflutningi flokksins
og lætur það ráða afstöðu sinni á
kjördegi, þ.e. kýs ekki Fram-
sóknarflokkinn vegna ágreinings
um mál, sem okkur er gjarnt að
líta á sem eins konar aukaatriði
miðað við brýn og augljós hags-
munamál heilla stétta eða
atvinnugreina. Enginn ásakar
Framsóknarflokkinn fyrir áhuga-.
leysi um atvinnumál, margs
konar fyrirgreiðslu á fjármála-
sviði né hlédrægni í stjórnar-
myndunum, þegar slíkt er á döf-
inni, en því miður liggur það orð
á, að framsóknarmenn séu ekki
eins brennandi í andanum í ýms-
um öðrum málum, sem kjósend-
ur láta sig varða og þeim finnst
miklu skipta.
Staða
Framsóknarflokksins
Og í beinu framhaldi af þessum
orðum ætla ég að leyfa mér að
snúa mér að Framsóknar-
flokknum sérstaklega og hug-
•leiða hver sé styrkur hans og
staða í þessu margbrotna og sí-
breytilega þjóðfélagi nútímans.
Ég hlýt að segja sem er, að ég hef
•ekki alltaf verið ánægður með
umræður ýmissa flokksmanna
um stöðu og styrk flokksins, síst
af öllu ýmsar snöggsoðnar „skýr-
ingar“ manna í því sambandi,
hvort heldur flokknum hefur
vegnað vel í einn tíma eða verr í
annan. Ég hef skrifað nokkuð um
þessi mál í Dag og Tímann. Ég veit
að margir hafa lesið þessar greinar
mínar, og það gleður mig að þær
hafa orðið ýmsum hugleiðingar-
efni, enda var sá tilgangur minn
með þessum skrifum. Þeim var
ætlað að vekja flokksmenn til
umhugsunar um hvert stefnir um
styrk Framsóknarflokksins. Til
þess að átta sig á því taldi ég ein-
faldast að sýna hlutfallstölur um
kjörfylgi Framsóknarflokksins í
landinu í heild og einstökum
kjördæmum á árabilinu 1963-
1983, en á þessum 20 árum var 7
sinnum kosið til Alþingis. Við
þennan samanburð biasir við sú
mynd, að Framsóknarflokkurinn
fer að tapa fylgi svo að um munar
frá og með árinu 1971. Þetta
verður að teljast einkenni á
flokknum, tilhneigingin er aug-
ljós. Sígandi fylgistap er eins
konar hlutskipti Framsóknar-
flokksins síðustu 12 ár. Þetta
kemur fram í öllum kjördæmum,
og að sjálfsögðu í landinu sem
heild. Eins og ég hef orðað það
áður og sagt í greinum mínum í
Degi og Tímanum fyrr á þessu
ári, þá er e.t.v. mest áberandi að
Framsóknarflokkurinn er smám
saman að missa þá yfirburðaað-
stöðu, sem hann hafði löngum í
landsbyggðarkjördæmum, þ.e.
kjördæmum utan höfuðborgar-
svæðisins, sbr. það að nú hefur
Framsóknarflokkurinn 37% af
atkvæðum í Austurlandskjör-
dæmi, en hafði nærri 54% 1963
og reyndar 57% á árunum fyrir
1960. Atkvæðatapið á Austur-
landi (sem hefst fyrir alvöru
1971) stingur mest í augu, en til-
hneigingin er hin sama í öðrum
kjördæmum og dreifist yfir um-
rætt 12 ára tímabil 1971-1983.
Þar að auki hefur algerlega tekið
fyrir vöxt Framsóknarflokksins í
Reykjavík og á höfuðborgar-
svæðinu sem áður var kominn vel
á veg. Þar hefur orðið mikið fylg-
istap miðað við árið 1963.
Hvers vegna
fylgistap?
Ég bendi á að þessi ferill hefst á
því ári, sem framsóknarmenn
tóku við stjórnartaumum eftir 12
ára stjórnarandstöðu og heldur
áfram á þvf tímabili þegar flokk-
urinn hefur verið samfleytt í
ríkisstjórn í önnur 12 ár, að vísu
með ýmsum samstarfsaðilum ým-
ist-til hægri eða vinstri.
Ég kann því miður enga al-
gilda skýringu á þessari hnignun
Framsóknarflokksins og mér er
ekki kunnugt um að aðrir hafi
fullkomna skýringu á takteinum.
Hins vegar er þetta mál um-
hugsunarefni, sem ég efa ekki að
góðir og skynsamir flokksmenn
taka alvarlega.
Ljóst er þó að Framsóknar-
flokkurinn verður fyrir aukinni
„samkeppni“ á sínum hefð-
bundna pólitíska „markaði", þ.e.
í dreifbýlinu og á landsbyggðinni
yfirleitt. Þetta má þó ekki mis-
skiljast, því að ég er sannfærður
um að flokkurinn nýtur enn
mikils fylgis í sveitum og miklu
meira en aðrir flokkar, en hann
er fjarri því að vera einráður í
sveitum, hvað þá í þéttbýli víða
um land. Þar hefur flokkurinn á
ýmsum stöðum andbyr eins og
dæmin sanna, t.d. í Reykjavfk og
Reykjaneskjördæmi, þótt ekki
sé það einhlítt, sem betur fer,
enda má benda á þéttbýlisstaði,
þar sem flokkurinn hefur haft
mjög góða útkomu í sveitar-
stjórnarkosningum, enda er eng-
in regla án undantekningar.
Að hugsa ráð sitt
Eins og ég hef nú lýst aðstöðu
Framsóknarflokksins þarf engum
að blandast hugur um, að tími er
kominn til þess að flokkurinn
hugsi alvarlega ráð sitt. Hann
þarf endurnýjunar við, ekki ein-
ungis hvað varðar menn, sem ég
efa ekki, heldur og málefni. Ég
óttast að málefnastaða flokksins
sé ekki nógu góð, ekki fyrir það
að ályktanir skorti og flokkssam-
þykktir um hin ólíkustu málefni,
heldur af hinu að mörgum þeirra
fylgir ekki nægur hugur í
flokknum, þegar á hólminn er
komið. Sótt hefur í það horf að
raunverulegt málefnasvið flokks-
ins dregst saman. Áhuginn bein-
ist fyrst og fremst að atvinnu- og
efnahagsmálum í þrengstu merk-
ingu, glíman við skammtíma-
lausn efnahagsóreiðu hefur orðið
allsráðandi í umræðum innan
flokksins. Lifandi umræður um
önnur þjóðfélagsmál verða út-
undan. Og þetta gerist á þeim
tíma þegar margbreytnin í þjóð-
félaginu fer vaxandi!
Þörf endurnýjunar
Að mínum dómi er þörf á því að
Framsóknarflokkurinn einbeiti
sér af meiri flokkslegum áhuga
að fleiri málum en verið hefur.
Framsóknarflokkurinn þarf yfir-
leitt á meiri róttækni að halda, en
minni smáborgaraskap, sem oft
sækir á flokkinn, ekki síst ef hann
telur sig neyddan til að vera lengi
í stjórn með Sjálfstæðisflokkn-
um.
Hvað framtíðarmálefni Fram-
sóknarflokksins snertir kemur
reyndar til íhugunar, hvort flokk-
urinn verði ekki að taka sér af-
dráttarlausa stöðu gegn Sjálf-
stæðisflokknum, þ.e. stefna að
því að verða í reynd, - í orði og
á borði -, forystuflokkur íhalds-
andstæðinga, en láta hvorki Al-
þýðubandalaginu né öðrum eftir
þann hlut. Helst kysi ég að slík
stefna yrði tekin. Það kostar að
vísu nýjan hugsunarhátt og nýjar
forsendur fyrir þátttöku í ríkis-
stjórnum. Ég er engan veginn
úrkula vonar um að slík stefna
eigi eftir að sigra í Framsóknar-
flokknum. Ég held að hún yrði
flokknum til góðs. Með því væri
flokkurinn að nálgast uppruna
sinn, ekki til illkynjaðs aftur-
hvarfs og óraunsæis, heldur
endurnýjunar, sem hæfir nútíma-
þjóðfélagi og næstu framtíð."
Ingvar Gíslason flytur ræðu í kjördæmisþinginu í Hrafnagilsskóla.