Dagur - 23.11.1983, Blaðsíða 4

4 - DAGUR - 23. nóvember 1983
ÚTGEFANDI: ÚTGÁFUFÉLAG DAGS
SKRIFSTOFUR: STRANDGATA 31, PÓSTHÓLF 58, AKUREYRI
SlMI: 24222
ÁSKRIFT KR. 130 Á MÁNUÐI - LAUSASÖLUVERÐ 18 KR.
RITSTJÓRI OG ÁBYRGÐARM.: HERMANN SVEINBJÖRNSSON
FRÉTTASTJÓRI: GlSLI SIGURGEIRSSON
BLAÐAMENN: EIRlKUR ST. EIRlKSSON, GYLFI KRISTJÁNSSON,
AUGLÝSINGASTJÓRI: FRlMANN FRlMANNSSON
ÚTBREIÐSLUSTJÓRI: HAFDlS FREYJA RÖGNVALDSDÓTTIR
FRAMKVÆMDASTJÓRI: JÓHANN KARL SIGURÐSSON
PRENTUN: DAGSPRENT HF.
Húsnæðis-
samvinnufélög
Samvinnustarf hefur löngum reynst vel sem
eins konar millistig milli ríkisreksturs og
einkaframtaks, þegar takast þarf á við meiri-
háttar verkefni, sem gjarnan eru ofviða ein-
staklingum. Oft og tíðum hefur einstakling-
um tekist að leysa slík verkefni með sam-
vinnu sín á milli og þekkt eru ýmis form sam-
vinnureksturs.
Byggingasamvinnufélög hafa sannað gildi
sitt svo um munar á undangengnum árum og
haft mikil áhrif til lækkunar íbúðaverðs. Nú er
nýtt samvinnuform í íbúðamálum að ryðja sér
til rúms hér á landi, en það eru húsnæðissam-
vinnufélög. Leigjendasamtökin beittu sér
fyrir stofnun eins slíks félags, komin er fram
þingsályktunartillaga á Alþingi um þetta fé-
lagsform og nefna má að á kjördæmisþingi
framsóknarmanna í Norðurlandskjördæmi
eystra fyrir skömmu var rætt um húsnæðis-
samvinnufélög sem lausn á ákveðnum vanda
í húsnæðismálum landsmanna.
Svo virðist af þessu að ná megi víðtækri
pólitískri samstöðu um framgang húsnæðis-
samvinnufélaga, sem þriðja kostsins í húsnæð-
ismálum, auk séreigna- og leiguhúsnæðis.
í greinargerð með þingsályktunartillögunni
segir m.a.: „Húsnæðissamvinnufélög eru
almannasamtök sem hafa forgöngu um bygg-
ingu eða öflun íbúða sem félagsmenn hús-
næðissamvinnufélagsins eiga eða reka í sam-
einingu. Húsnæðissamvinnufélög eru öllum
opin gegn greiðslu félagsgjalds og er þátt-
taka í hverjum byggingaráfanga háð stofn-
framlagi sem veitir svonefndan búseturétt.
Fjárhæð fyrir búseturéttinn ákveður stjórn
félagsins hverju sinni. Búseturéttur er ótíma-
bundinn. Hver byggingarhópur stofnar með
sér búseturéttarfélag sem sér um rekstur
íbúða félagsins.
Húsnæðissamvinnufélög hafa það að mark-
miði að gefa fólki kost á góðu og öruggu
húsnæði á viðráðanlegum kjörum. Jafnframt
er hér um að ræða frjálst framtak einstaklinga
sem ekki hlíta algjörlega forsjá einkafjár-
magns eða ríkisvalds. Að vísu krefst þetta
framtak ákveðinnar fyrirgreiðslu á lánamark-
aði og þá að hluta til frá hinu opinbera. En
framtakið hefur þó þann augljósa kost að fjár-
magn til bygginga á vegum húsnæðissam-
vinnufélags helst til frambúðar innan félags-
legs húsnæðiskerfis."
í þingsályktunartillögunni er rætt um að
undirbúin verði löggjöf sem taki mið af því, að
tryggður verði lagalegur réttur húsnæðissam-
vinnufélaga, búseturéttur verði lögbundinn
og að tryggð verði eðlileg fjármögnun til
húsnæðissamvinnufélaga. Þarna er gott mál
á ferðinni sem vonandi verður hafið yfir póli-
tíska þrætulist.
Jafnréttis-
svartnætti
Tilefni þessa greinarkorns
eru skrif nokkur um jafnrétt-
isnefnd Akureyrar, sem birst
hafa í bæjarblöðum og öðrum
að undanförnu. Að mínu áliti
hafa þau skrif einkennst af
fordómum sem ég taldi heyra
fortíðinni til, og finnst meir
en mál til komið að fleiri
sjónarmið fái áheyrn.
Það kemur einkennilega fyrir
sjónir, að hjá þjóð sem lögboð-
ið hefur jafnrétti kynjanna,
skuli umfjöllun um jafnréttis-
mál og stöðu konunnar vera svo
neikvæð sem raun ber vitni,
einkanlega hjá fjölmiðlum sem
þó hljóta að bera nokkra
ábyrgð á þeim viðhorfum sem
þeir dreifa. Ég efast um að
fjölmiðlum leyfist óátalið það
sem kaila má andþjóðfélagsleg-
an áróður, við getum nefnt sem
dæmi að hvetja unglinga til að
neyta eiturlyfja. En er ekki nei-
kvæð umfjöllun um jafnrétti
karla og kvenna og lítilsvirðing
í garð kvenna andþjóðfélagsleg-
ur áróður? Ég bara spyr. Vald
fjölmiðla er heilmikið, þeir sem
fara með það vald ættu að sjá
sóma sinn í að nota það til upp-
byggingar en ekki til niðurrifs.
Islendingar eru ekki einir í
heiminum. Þeir vilja teljast til
menningarþjóða hins vestræna
heims, þeir eru aðilar að Sam-
einuðu þjóðunum og þátttak-
endur í norrænu samstarfi.
Flestar menningarþjóðir heims
hafa viðurkennt sjálfsagða
nauðsyn þess að karlar og kon-
ur hafi sömu mannréttindi í
raun. Sameinuðu þjóðirnar
hafa gert sérstaka samþykkt,
sem íslendingar eru aðilar að,
þess eðlis að vinna skuli mark-
visst að því að bæta stöðu
kvenna. í mörgum löndum og
þá einkum á Norðurlöndum
hefur þeirri samþykkt verið
fylgt eftir með ýmsum aðgerð-
um til úrbóta, lagasetningum,
aðgerðum stjórnvalda, jafnrétt-
isnefndum og með fræðslu og
hvatningu til atvinnurekenda,
skóla, foreldra og alls almenn-
ings. Á öllum Norðurlöndum
nema íslandi eru sérstök ráðu-
neyti eða deildir innan ráðu-
neyta sem sinna eingöngu jafn-
réttismálum. Á íslandi eru
menn enn að TALA; um það
hvort það sé nokkurt misrétti,
að þetta sé nú allt að koma, að
þetta sé konunum sjálfum að
kenna, að konurnar þurfi fyrst
að sýna hvað þær geta (ganga
fyrir dómarann og verða létt-
vægar fundnar, en hver er
dómarinn og hvers er mælistik-
an?).
Ekkert ráðuneyti hérlendis
ber beinlínis ábyrgð á fram-
gangi jafnréttismálanna. Lög
hafa verið sett, en við þeim eru
engin viðurlög (enda erfitt að
setja viðurlög við fordómum)
og koma að litlu gagni, að því er
best verður séð á því að lög
þessi eru brotin dagsdaglega, án
þess að nokkuð sé við því gert.
Nú liggur fyrir þingi nýtt frum-
varp til jafnréttislaga og verður
fróðlegt að sjá hvaða viðtökur
það fær hjá ráðamönnum þjóð-
arinnar.
Samkvæmt tilmælum frá jafn-
réttisráði, samþykkti Samband
sveitarfélaga árið 1978 að koma
á fót jafnréttisnefndum hver í
sínu héraði í því skyni að bæta
stöðu kvenna. Sveitarfélögin
stóðu misjafnlega við þessa
samþykkt, einungis örfá stofn-
uðu jafnréttisnefndir og víðast
hvar voru þær fjárvana og verk-
efnalausar frá hendi sveitarfé-
lagsins.
íslensk stjómvöld hafa þann-
ig haft ýmsan hátt á að hundsa
alþjóðasamþykkt Sameinuðu
Guðrún HaHgrínMdótttr.
þjóðanna og gera hana að engu
í landi sínu.
Á Akureyri var stofnuð jafn-
réttisnefnd fyrir rúmu ári, og
enn hafa ekki allir áttað sig á
gagnsemi hennar, ef dæma má
af blaðaskrifum. Nefndir eru á
ýmsan hátt tilkomnar. Sumar
era lögskipaðar, aðrar eru skip-
aðar samkvæmt heimild eða til-
mælum og enn aðrar eru skip-
aðar að framkvæði viðkomandi
sveitarfélags. Allar nefndir fá
verkefni sín og starfssvið sam-
kvæmt lögum og/eða frá stjórn-
völdum á hverjum stað, Svo er
einnig um jafnréttisnefndir.
Pótt þær séu stofnaðar sam-
kvæmt tilmælum frá jafnréttis-
ráði, er það ekki jafnréttisráð
sem útvegar nefndunum verk-
efni, það er stjórnvalda á hverj-
um stað.
Jafnréttisnefnd Akureyrar er
þannig fyrst og fremst tæki í
höndum bæjaryfirvalda til að
stuðla að framgangi jafnréttis í
bænum, til að fylgjast með
stöðu jafnréttismála og gera til-
lögur um úrbætur.
Bæjaryfirvöld á Akureyri
hafa ekki, svo mér sé kunnugt
um, rætt verksvið jafnréttis-
nefndar eða markað stefnu í
jafnréttismálum. Það er vissu-
lega rétt, að það var fyrir til-
stuðlan Kvennaframboðsins, að
nefndin var stofnuð, en hún er
ekki á einkaábyrgð þeirra af
þeim sökum. Aðrir aðilar að
meirihlutasamstarfi, svo og öll
bæjarstjóm, samþykktu skipan
nefndarinnar og bera því jafna
ábyrgð á verkum hennar. Ef
nefndin er þarflaus, er það ein-
ungis af því að jafnréttisstefna
bæjaryfirvalda er gagnslaus,
því varla dettur nokkram manni
í hug, að jafnrétti sé í góðu lagi
á Akureyri, af öllum stöðum á
landinu. Hafi hins vegar nefnd-
in verið stofnsett af hálfu flokk-
anna í þeim tilgangi einum að
hafa kvennaframboðskonur
góðar, segir það okkur ýmislegt
um viðhorf flokkanna til jafn-
réttismála, þeim lítt til sóma.
Einn bæjarfulltrúa hefur lýst
því yfir að verði hans flokkur í
meirihluta í bæjarstjórn næsta
kjörtímabil, verði engar konur
í bæjarstjórn. Hvar skyldi þessi
flokkur vera staddur í jafnrétt-
isumræðunni?
En mitt í þessu jafnréttis-
svartnætti má þó greina týra og
það eru konurnar sjálfar sem
hana hafa tendrað. Konur era
nú í fyrsta skipti í meirihluta í
bæjarstjórn Akureyrar og nú
nýlega komu allar þessar konur
fram á opnum fundi, sem Jafn-
réttishreyfingin stóð fyrir, og
ræddu opinskátt og hreinskilnis-
lega um stöðu sína og um
möguleika á samstöðu kvenna
þvert á flokksbönd. Var þetta í
fyrsta skipti sem allar konurnar
hittust og ræddu saman en þær
létu allar í Ijósi áhuga á áfram-
haldandi samstarfi.
Framsóknarkonur hafa riðið
á vaðið og hafið baráttu við
flokksveldið og alþýðuflokks-
konur héldu afar merkilega
„þverpólitíska" ráðstefnu um
stöðu konunnar í atvinnulífinu.
Þvert á allar stjórnmálaskoðan-
ir eru konur almennt nú að taka
höndum saman. Þær eru að átta
sig á því að það sem þær eiga
sameiginlegt skiptir jafn miklu
eða meira máli heldur en
flokksböndin, og er sjórnmála-
afl út af fyrir sig.
Karlmennirnir, vormenn
íslands, láta enn eins og þeim
séu málin gersamlega óviðkom-
andi. Líklegt er að enn um sinn
muni þeir gera sitt besta til þess
að troða konunum aftur í sínar
gömlu umbúðir. Vald karla er
mikið ekki síður en fjölmiðl-
anna. Peir geta með viðhorfum
sínum haft mikil áhrif á stöðu
kvenna.
Að lokum langar mig að
benda á að gefnu tilefni, að
konur eru ekki „hópur“ og það-
an af síður sérþarfahópur. Því
ef svo er, hljóta karlmenn ver-
aldar líka að vera „sérþarfahóp-
ur“. Þeir eru jú álíka margir og
konurnar.
Guðrún Hallgrímsdóttir.
Jafnréttisnefnd Akureyrar er þannig fyrst
og fremst tæki í höndum bæjaryfírvalda til
að stuðla að framgangi jafnréttis í bænum,
til að fylgjast með stöðu jafnréttismála og
gera tillögur um úrbætur.
Framsóknarkonur hafa riðið á vaðið og haf-
ið baráttu við flokksveldið og alþýðuflokks-
konur héldu afar merkilega „þverpólitíska“
ráðstefnu um stöðu konunnar í atvinnulíf-
inu. Þvert á allar stjórnmálaskoðanir eru
konur almennt nú að taka höndum saman.
Þær eru að átta sig á því að það sem þær
eiga sameiginlegt skiptir jafn miklu eða
meira máli heldur en flokksböndin, og er
stjórnmálaafl út af fyrir sig.