Dagur - 05.12.1983, Blaðsíða 9

5. desember 1983 - DAGUR - 9
Skólaheimili fyrir þroskahefta á Egilsá í Skagafirði:
Sambýlisform
sem hefur
marga kosti
Skólaheimili fyrir þroskahefta
tók í haust til starfa á Egilsá í
Norðurárdal í Skagafirði og
eru þar starfandi 5 kennarar og
leiðbeinendur sem aðstoða
þroskaheft böm á ýmsum aldri
við nám og leik.
Uppbygging og form starfsins eru
nokkuð óvenjuleg af stofnun að
vera. Starfsfólkið býr á stofnun-
inni og ekki aðeins starfsfólkið
heldur einnig börn þess. Hér er
því um „stórfjölskyldu" að ræða
þar sem öll börnin hafa svipaða
stöðu, nema hvað stefnt er að
því að þroskaheftu börnin komist
aftur til síns heima eins fljótt og
árangur hefur náðst með dvölinni
á Egilsá.
Sambýlisform af þessu tagi hef-
ur marga kosti hvað snertir
mannleg samskipti og mann-
eskjuleg bæði fyrir börnin og full-
orðna fólkið. f>að er einnig mikil-
vægt að með þessu fyrirkomulagi
nýtast starfskraftar betur en ella,
bæði hvað varðar tíma og gæði
starfsins. Persónuleg samskipti
barna og fullorðinna verða með
svipuðum hætti og gerist á heim-
ilum yfirleitt og ýmsir gallar
vaktafyrirkomulags starfsmanna
eru úr sögunni.
Sú spurning kann að vakna
hvernig fimm starfsmenn geti
leyst verkefni eins og það að reka
skólaheimili eins og á Egilsá.
Svarið er ekki síst fólgið í því að
starfsfólkið leggur á sig ákveðið
aukaálag og ábyrgð sem felst í
því að ekki eru skýr mörk á milli
vinnutíma og frístunda og getur
vinnudagurinn því á stundum
orðið mjög langur.
Pær raddir hafa heyrst að
heimilið á Egilsá sé skref aftur á
bak á þeim tíma þegar talað er
um að þroskaheft börn eigi að
vera með öðrum börnum við leik
og nám í venjulegum skólum.
Forráðamenn heimilisins á
Egilsá vilja í þessu sambandi
benda á eftirfarandi:
„Forsenda fyrir blöndun nem-
enda í skóla í heimabyggð þeirra
eru sérmenntaðir kennarar með
góða starfsþjálfun sem geta leið-
beint og aðstoðað almenna
kennara við kennslu barna með
sérþarfir í hinni almennu
kennslu. Auk þess þarf að vera
fyrir hendi velmönnuð ráðgjafa-
þjónusta í fræðsluumdæminu
sem getur fylgst með og stutt þá
skóla þar sem fram fer kennsla
nemenda með sérþarfir.
Það verður að taka tillit til
þess, að það munu alltaf vera
takmörk fyrir hversu langt við
getum gengið í bekkjarblöndun.
Lítil greind, ákveðin geðræn
vandamál og mikil fjölfötlun
hljóta að setja ákveðin mörk.
Hvar mörkin eru, er meðal ann-
ars háð áðurnefndri forsendu og
hvaða kennsluaðferðir eru notað-
ar.
Kennsla í sérbekkjum eða
deildum við hina einstöku skóla
á Norðurlandi vestra er ófram-
kvæmanleg vegna þess að fjöldi
nemenda með nokkuð ámóta sér-
þarfir í hinum einstöku skólum er
of lágur.
Aðalmarkmiðið með Egilsá er
„endurhæfing" eða (reintegrer-
ing), þ.e. að nemendur fari aftur
til heimahaga sinna, enn hæfari
en áður til að fást við raunveru-
leikann. Sumir munu fara á sam-
býli, sem vonandi verða sett á
stofn í nánustu framtíð.
Sú aðstoð er þjóðfélagið lætur
í té foreldrum barna með sérþarf-
ir er það lítil að byrðin á sumum
foreldrum er orðin alltof mikil.
„Opin“ stofnun (þar sem nem-
endurnir koma vikulega heim og
foreldrum mun verða boðin náin
samvinna) er mun æskilegri en að
senda einstaklingana á stofnun
utan héraðs, sem í mörgum til-
fellum mun hafa þær afleiðingar,
að tengslin við fjölskylduna
veikjast eða rofna.
Á Egilsá mun það fólk er
vinnur þar fá góða og mikla sér-
hæfða kennslu og geta aðstoðað
foreldra og skóla t.d. við að
koma nemendum aftur inn í skól-
ana.
Við lítum svo á að það sé
mikilvægt að meginþorri starfs-
fólksins búi á staðnum (þ.e.a.s.
Hluti heimilisfólksins á Egilsá.
undir sama þaki) því reynslan
sýnir hversu mikilvæg stöðug og
náin tilfinningaleg tengsl eru, til
að einhver framför verði hjá
nemendunum. Þetta á í jafn
miklum mæli við andlega þroska-
heft börn og börn sem af mis-
munandi félagslegum ástæðum
hafa stöðvast námslega og upp-
eldislega. Hin svokallaða ADL-
þjálfun sem fram fer á öðrum
stofnunum mun á Egilsá vera
sjálfur hversdagsleikinn.
Fast starfsfólk (4-5) og tiltölu-
lega lítill nemendafjöldi gefur
góða möguleika á því að það
sjálfkrafa skapast gagnkvæm
ábyrgðartilfinning gagnvart
vandamálum daglegs lífs.
Nemendur hafa verið valdir út
frá eftirfarandi forsendum:
Að foreldrarnir séu jákvæðir
gagnvart vistun og séu jafnframt
jákvæðir gagnvart samvinnu.
Nemendurnir mega ekki vera
það líkamlega og/eða andlega
heftir að þeir þarfnist hjúkrunar
allan sólarhringinn. Það sama á
við börn sem hafa fengið sjúk-
dómsgreininguna „kronisk psyk-
ótiske“, eða á annan hátt verið of
þung byrði fyrir heildina.
Það verður reynt að hafa hóp-
inn þannig samsettan að mögu-
legt sé að taka tillit til einstakl-
inganna. Þ.e.a.s. ekki of mörg
börn í hinum „þunga enda“ og
ekki of mörg börn þar sem frum-
orsök þeirra er að leita í félags-
legu umhverfi eða í fjölskyld-
unni.
Það mun verða tekið tillit til
hvernig fjölskylduaðstæður eru
hjá hverjum og einum og einnig
hvernig aðstæður eru innan þess
skóla sem barnið gengur í.
Þau börn og unglingar sem
dvelja á Egilsá eru mjög misjöfn
m.t.t. andlegrar og líkamlegrar
fötlunar. Nokkur þurfa stöðuga
hjálp og stuðning, önnur eru til-
tölulega sjálfbjarga. Meginmark-
mið með dvöl þessara barna á
Egilsá er að þau geti, bæði í nán-
ustu framtíð og þegar til lengri
tíma er tekið, lifað eins ánægju-
legu lífi og mögulegt er með fjöl-
skyldu sinni og í samfélaginu
almennt. Til þess að uppfylla
þetta meginmarkmið þarf fyrst
og fremst að veita hjálp til sjálfs-
hjálpar.
Sjálfstæði næst með kennslu,
þjálfun í hagnýtri færni, líkams-
þjálfun og samvinnu við foreldra,
starfsfólk og kennara.
Ætlunin er að börnin á Egilsá
njóti almennrar kennslu í
Varmahlíðarskóla í þeim mæli
sem þroski þeirra og ytri aðstæð-
ur leyfa. Svokallað tveggja
kennara kerfi er m.a. notað þ.e.
einn starfsmanna á Egilsá kemur
inn í bekkinn sem viðbótar-
kennari og fer kennslan fram í
samvinnu þessara tveggja
kennara sem skipta með sér
verkum. Báðir kennararnir eru
ábyrgir fyrir nemendahópnum
sem heild. Einnig fer kennslan
fram sem sérkennsla og kennsla
í smáum hópum.
í Varmahlíðarskóla starfa tveir
sérkennarar og er annar þeirra
talkennari. Þeirra hlutverk er
auk beinnar kennslu að leiðbeina
um og samræma atriði varðandi
kennsluna.
Lögð verður áhersla á for-
eldrasamstarf. Börnin eru hluti af
fjölskyldu og meiriháttar breyt-
ingar og áhrif sem bömin verða
fýrir án þess að foreldrarnir fái
tækifæri til að fylgjast með og
helst taka þátt í og aðlaga sig því
sem er að gerast getur leitt til erf-
iðleika í samskiptum foreldra og
barna og þannig brotið niður það
sem á hefur unnist.
Fötluð börn njóta oft sérstöðu
í fjölskyldu og hefur það bæði
sínar jákvæðu og neikvæðu
hliðar. Foreldrar geta t.d. verið
haldnir sektarkennd sem gerir
þeim erfitt fyrir um uppeldi
barna sinna eða erfiðleikar geta
komið upp í samskiptum syst-
kina. Það getur því verið nauð-
synlegt að vinna tímabundið með
fjölskyldunni sem heild til að
finna lausn á slíkuin \^"damál-
um.“
Feykismynd: GM.