Dagur - 09.12.1983, Blaðsíða 5

9. desember 1983 - DAGUR - 5
fjallabílstjóra í lífsævintýri þess-
ara ára.
En hver er þá hlutur skrásetj-
ara þessarar viðburðaríku sögu?
f>ví miður verður að játa að þar
skortir mikið á. Margt bendir til
að Páll hafi talað inn á segul-
band, sagt frá atburðum eftir því
sem þá bar í minnið, síðan hafi
verið skrifað beint af bandinu, án
þess að „klippa saman“ sögu-
þráð. Hér er hvarflað mjög til í
tíma og rúmi og frásögn ýmist í
nútíð eða þátíð, jafnvel á sömu
síðu. Petta veldur manni leiða og
ruglar allt samhengi.
En bókin er fróðleg og
galvösk, hefði mátt vera helmingi
lengri og fyllri af smærri atriðum,
t.d. umhverfis- og mannlýsing-
um. Og nafnið á bókinni: Prjú
hjól undir bílnum, er vel valið
þótt því miður mætti eins segja:
Þrjú hjól undir stílnum.
Ritsafn Eiös Guðmundssonar
i Skriöuhreppi foma
Eiður Guðmundsson, ÞúfnavðUum:
Búskaparsaga í Skriðu-
hreppi forna
II. bindi ritsafns. Árni J. Haraldsson bjó
til prentunar. Útg. Skjaldborg
Pessi bók er beint framhald af
fyrsta bindinu í ritsafni Eiðs
Guðmundssonar, Mannfellirinn
mikli, sem út kom í fyrra. Rekur
hann hér ábúendatal í Öxnadal
frá og með Geirhildargörðum og
inn að austan ár, síðan niður að
vestan, þá inn Hörgárdal sólar-
sinnis út að Myrká. Fjöidi
byggðra bóla þátíðar er nú í eyði.
Fyrsta manntal á íslandi fór
fram 1703. Eftir því og síðan
jarðabókum fóta menn sig í
fræðum sem þessum, svo og
kirkjubókum sem þó eru ekki
alltaf fullkomnar. Mér sýnist að
þessi ábúendatöl nái flest eitt-
hvað aftur fyrir 1750 og fram á
okkar daga og eru bundin i
Skriðuhreppi hinum forna; en
1910 varð Óxnadalur sérhreppur.
Árni J. Haraidsson sér um út-
gáfuna eins og fyrr og á þakkir
skilið fyrir að koma verki þessu
á framfæri því hér er um mikinn
fróðleik að ræða um menn og
aldarfar sem alla varðar. Því,
eins og ég sagði viðvíkjandi 1.
bindi þessa verks, þá skulu menn
hafa það í huga að þó sögusviðið
sé ekki stórt hafa afkomendur
fólks þar dreifst vítt um landið.
Munu því margir finna forfeður
sína hér þó fjarri búi og sjá þá í
hörðu lífsstríði sínu. Slíkt gæti
verið hollt nú á tímum velsældar
er fáir kunna að meta sem vert
er; samanburð vantar við fortíð-
ina.
Þess má geta til vitnisburðar
um dreifingu afkomenda dala-
fólks þessa að núverandi og fyrr-
verandi tveir forsætisráðherrar
okkar eiga hingað ættir að rekja.
Auk þess nokkrir þingmenn og
allra stétta fólk.
Eiður Guðmundsson er þe(ckt-
ur af því að tala tæpitungulaust
um menn og málefni og er glögg-
ur fræðimaður. Hann segir hik-
laust persónusögu þeirra ábú-
enda hverrar jarðar sem heimild-
ir leyfa og sjálfur er hann lang-
minnugur og skrifar eftir eigin
mati og kynningu. Má hugsa sér
að ýmsum þyki að kyrrt megi
liggja ýmislegt þó satt sé skv.
framangreindu.
Mér þykir þessi bók taka hinni
fyrri fram sem skemmtilegt les-
efni, t.d. þáttur Hrauns-Jóku
með inngripi Bólu-Hjálmars, Sig-
urðar í Þverbrekku, Jóns Sveins-
sonar í Staðartungu, Jóns á
Framlandi og afkomenda hans,
Guðmundar á Nýjabæ, Sláttu-
Gvendar og Myrkár-Helgu.
Einn af kostum þessa ritsafns
er málfar höfundar og stíll. Gætu
yngri skrásetjarar fróðleiks margt
lært af Eið í þessu efni. Ég fagna
því að von er framhalds á ritsafni
þessu. í moldinni hjá rfkum og
snauðum búandkörlum og kerl-
ingum íslenskra dala og stranda
liggja rætur okkar sem nú þykj-
umst bera yfir þá höfuðið hátt og
herðar.
Síðan fékk mærin nýjan kúst og
vísa fylgdi:
Frímann Einarsson orti í
skammdeginu:
Nú sem aðrir yfirmenn
ég vil reynast vinur
og luma a ráði einu enn
ef að þessi er linur.
Karl Kristjánsson kvað:
Útigefst þér ágæt sjón
efþú bara vakir,
Það eru margir fífl og flón
fyrir Amors sakir.
Langra kvelda leið er tíð,
Ijós og eldar dvína,
myrkraveldi og vetrarhríð
vefja að feldi sína.
Björn Pétursson á Sléttu,
Skagafirði kallaði til manns er
sat að blaðalestri um sláttinn?
Ekkert þig til vinnu vekur.
Veðrið er að breyta sér.
Tíminn er þér tímafrekur,
taðan bíður eftir þér.
Þættinum lýkur með vísu til
Firðrik Hansen á Sauðárkróki leiðréttingar, að gefnu tilefni:
orti:
Nú skal hlaupa á hendingum,
hefja staupagaman.
Hafa kaup á hengingum
hlæja og raupa saman.
Þóáð ég á vinavegi
veiði í þáttinn hér og hvar
þær eru smíði þeirra á Degi
þáttafyrirsagnimar.
Jón Bjarnason.
Látið bragðið ráða