Dagur - 14.12.1983, Blaðsíða 4
4 - DAGUR - 14. desember 1983
ÚTGEFANDI: ÚTGÁFUFÉLAG DAGS
SKRIFSTOFUR: STRANDGATA 31, PÓSTHÓLF 58, AKUREYRI
SlMI: 24222
ÁSKRIFT KR. 130 Á MÁNUÐI - LAUSASÖLUVERÐ 18 KR.
RITSTJÓRI OG ÁBYRGÐARM.: HERMANN SVEINBJÓRNSSON
FRÉTTASTJÓRI: GlSLI SIGURGEIRSSON
BLAÐAMENN: EIRfKUR ST. EIRlKSSON, GYLFI KRISTJÁNSSON,
AUGLÝSINGASTJÓRI: FRlMANN FRlMANNSSON
ÚTBREIÐSLUSTJÓRI: HAFDlS FREYJA RÖGNVALDSDÓTTIR
FRAMKVÆMDASTJÓRI: JÓHANN KARL SIGURÐSSON
PRENTUN: DAGSPRENT HF.
Afleiðing verðbólgu
„Það sem veldur vandanum eins og hann er í
dag er fyrst og fremst verðbólgan og afleið-
ingar hennar, sem gerir það að verkum að við
getum ekki starfað lengur," segir Haukur
Arnason, framkvæmdastjóri innréttingafyrir-
tækisins Haga h.f., sem starfrækt hefur verið
á Akureyri og síðustu árin einnig í Reykjavík.
Fyrirtækið er nú búið að segja upp öllum
starfsmönnum sínum og hættir rekstri um
mánaðamótin febrúar-mars á næsta ári.
Þetta er mikið áfall fyrir atvinnureksturinn
á Akureyri, ekki hvað síst vegna þess að þau
eru nú orðin fá fyrirtækin sem vinna að hús-
gagna- og innréttingasmíði, en fyrir aðeins
örfáum árum voru þau fjölmörg og þessi iðn-
aður blómstraði. Þetta er ekki hvað síst slæmt
þar sem rekstur af þessu tagi á að geta borið
sig og staðið fyllilega jafnfætis samkeppni er-
lendis frá. Þessi iðnaður á mikla möguleika
hvað varðar útflutning. Allt þetta kemur fram
í viðtalinu við Hauk Árnason, en þetta er bara
ekki nóg. Hagi, eins og fjölmörg önnur fyrir-
tæki í landinu, hefur búið við rekstrarfjárskort
og mikinn fjármagnskostnað. Talsvert utan-
aðkomandi fé þarf til að vinna fyrirtækið upp
úr þeim öldudal sem ytri aðstæður hafa komið
því í. Sömu söguna er vafalaust að segja um
fjöldamörg vel rekin og arðbær fyrirtæki í
landinu.
Haukur Árnason segir í viðtalinu: „Inn-
flutningurinn hefur ekki haft nein úrslitaáhrif.
Vegna þess hvernig við höfum staðið að okk-
ar málum hefur hann ekki orðið meiri en raun
ber vitni. Nú má hins vegar segja að innflutn-
ingurinn renni í það skarð sem við skiljum
eftir okkur, þannig að á þann hátt er það
skaði. Hitt er annað, að við ættum að breyta
okkar hugsunarhætti gagnvart innflutningi.
Hann er ekki af því slæma heldur eðlilegt og
sjálfsagt aðhald á þessum markaði. Við þurf-
um hins vegar einfaldlega að snúa þessu við
og selja útlendingum okkar vöru. Til þess
þarf hugsunarháttur fólksins og þeirra sem
fjalla um okkar peningamál að breytast gjör-
samlega. “
Vegna þess að um verksmiðjuframleiðslu er
að ræða hjá Haga hefur fyrirtækið verið sam-
keppnisfært. Hægt var að koma við ítrustu
hagkvæmni við framleiðsluna, en hún þarf
hins vegar að vera töluvert mikil svo dæmið
gangi upp. í viðtalinu bendir Haukur á að
verulegt átak þurfi að gera í því að mennta
fólk sem kann að selja íslenskar iðnaðarvörur
á erlendum markaði. Á hinum endanum þurfi
svo vel menntað fólk sem getur hannað vör-
urnar þar sem tekið er mið af útliti, notagildi
og framleiðsluaðferð.
Hlutdeild Haga í innanlandsmarkaði fyrir
innréttingar hefur verið upp í 20%. Möguleik-
ar á útflutningi eru fyrir hendi en fjármagnið
vantar. Menn verða að leggjast á eitt um að
þessi framleiðsla haldi áfram og sú mikla
verkkunnátta sem áunnist hefur, auk fjárfest-
inga í vélum og tækjum, nýtist áfram.
f
Minning
Einar Guttormsson
frá Ósi
Annan dag desembermánaöar sl.
var Einar Guttormsson frá Ósi til
grafar borinn að Möðruvöllum í
Hörgárdal, að viðstöddum göml-
um sveitungum hans og öðrum
þeim, sem fylgja vildu hinum há-
aldraða og sérstæða heiðurs-
manni til grafar. Hann var lagður
til hinstu hvíldar við hlið Gutt-
orms sonar síns og Jórunnar Páls-
dóttur eiginkonu sinnar í gamla
kirkjugarðinum.
Pennan dag var hið blíðasta
skammdegisveður, svo ekki
bærðist hár á höfði fólks að
Möðruvöllum á meðan jarðarför-
in fór fram og Iáglendi var næst-
um snjólaust. Séra Þórhallur
Höskuldsson, fyrrum prestur að
Möðruvöllum, nú sóknarprestur
á Akureyri, jarðsöng. Hef ég það
fyrir satt, að um það hafi þeir
fyrir löngu samið prestur og Ein-
ar.
Einar Guttormsson var fæddur
á Ósi í Arnarneshreppi 10. des-
ember 1888 og var því nær 95 ára
er hann andaðist. Foreldrar hans
voru hjónin Guttormur, sonur
Einars Ásmundssonar bónda og
alþingismanns í Nesi. Móðir Ein-
ars var Elín Gunnlaugsdóttir.
Bjó Gunnlaugur sá bæði í Fagra-
neskoti í Aðaldal og Miðhvammi
í sömu sveit og var ísleifsson.
Einar ólst upp með foreldrum
sínum að Ósi, ásamt systkinum
sínum sem nú eru látin nema
Þórunn, búsett á Akureyri. Ós
hefur ætíð verið talin góð bújörð
og lengi var þar vel búið, að því
er mér hefur verið sagt. Jörðin
var vel í sveit sett, átti land til
sjávar og að norðanverðri Hörgá.
Hafa varp- og silungsveiði löng-
um þótt góð hlunnindi. Á sjávar-
jörðum var jafnan rekavon og
bauð auk þess sjósókninni heim.
Þótti hagkvæmt fyrir bændur,
einkum fyrr á árum, að nýta
nærtæk fiskimið.
Slétt og grasgefin engjalönd á
bökkum Hörgár og í hólmum
hennar, æðarvarp, síkvikur og
fiskiauðugur sjór við sanda Hörg-
árósa og mikið fuglalíf, en til-
komumikill og traustlegur fjalla-
hringur að baki sveitar, heilluðu
snemma ungan dreng á Ósi og
átti síðan hug hans og hjarta
langa ævi. Aðdráttarafl heima-
haganna var svo ríkt, að þau köll-
uðu Einar Guttormsson heim til
sín frá prentiðn er hann ungur
nam hjá Oddi Bjömssyni á Ak-
ureyri og stundaði um árabil í
Reykjavík.
Árið 1904 hóf Einar prentnám
og varð handsetjari. Prentiðnin
hefur tekið svo miklum breyting-
um síðan, að furðulegt má
teljast. En á þeim tíma og
nokkru lengur byggðist öll prent-
un á handsetningu, hversu ótrú-
legt sem yngri mönnum þykir það
nú á síðustu tímum. Árin 1907-
1912 vann Einar við iðn sína f
Félagsprentsmiðjunni og ísafold-
arprentsmiðjunni, en starfaði þá
ötullega í Ungmennafélagi
Reykjavíkur, lagði sig mjög eftir
því að læra erlend tungumál og
var meðal lærisveina séra Frið-
riks Friðrikssonar. En þessi
kunni og áhrifamikli æskulýðs-
leiðtogi var tuttugu árum eldri en
Einar, fæddur að Hálsi í Svarfað-
ardal.
Einar Guttormsson var einlæg-
ur og ötull ungmennafélagi alla
tíð og mikill trúmaður.
Árið 1912 flutti Einar norður
yfir heiðar og vann þá ýmiss kon-
ar prentstörf á Akureyri í báðum
prentsmiðjunum í bænum, Prent-
smiðju Ódds Björnssonar og
Prentsmiðju Björns Jónssonar og
bjó jafnvel einhver misseri á Ósi
á þessum árum og liðu svo árin
fram yfir 1920.
En árið 1918 festi Einar ráð sitt
og kvæntist Jórunni Pálsdóttur
Jónssonar frá Hallgilsstöðum í
Arnarneshreppi. Móðir hennar
var Margrét Guðmundsdóttir.
Þau Einar og Jórunn hófu búskap
á Ósi og bjuggu þar til ársins
1943, að tveim árum undanskild-
um.
Síðan, allt til ársins 1958, áttu
þau hjónin heima á Litla-Ósi,
litlu býli í túni Óss. Þar höfðu
þau minni umsvif en á áðal jörð-
inni, lifðu á smábúskap, meðal
annars eggjaframleiðslu og
sumar hvert vann Einar á Hjalt-
eyri, á meðan vinnudegi hans var
enn ekki lokið.
Mér hefur ætíð verið það tor-
skilið hvers vegna Einar valdi sér
bóndastarfið, þar sem hann hafði
svo lengi og með góðum árangri
unnið að iðn sinni í höfuðstöðv-
um prentlistarinnar sunnan lands
og norðan. í búskapnum lét hann
sér annt um allan búpening og í
raun var hann einkar framfara-
sinnaður bóndi. En hann átti
hvorki nauðsynlegan hagleik til
hinna fjölhæfu búverka, né fjár-
magn til að láta drauma sína
rætast. Þrátt fyrir byltingatíma í
íslenskum búskap, sem á búskap-
arárum Einars breyttist úr alda-
gömlum búháttum til vélvæðing-
ar og viðskiptabúskapar og þrátt
fyrir ýmiss konar nýjungar, sem
Einar tók upp á búi sínu, náði
byltingin ekki nema að litlu leyti
að Ósi. En þar mun bóndinn þó
hafa notið þeirrar lífsfyllingar, er
notið varð á því óðali.
Þar gafst Einari kostur þess að
sinna ýmsum áhugamálum í tóm-
stundum, svo sem skáldskap og
ættfræði og liggur nokkuð eftir
hann á þeim sviðum, einkum í
handriti. Þá naut hann þess að
lesa og var maður stálminnugur,
svo hann varð fróður um margt
er árin færðust yfir. í blöð og
tímarit skrifaði hann hugvekjur
um félagsmál og almenn menn-
ingarmál, hafði ríka þörf til tján-
ingar og hafði ætíð nokkuð til
mála að leggja. Hann vandaði
málfar sitt, svo í rituðu máli sem
mæltu.
í allmörg ár, eftir að þau Einar
og Jórunn fluttu til Akureyrar,
vann Einar að dreifingu Dags og
ritaði á þeim árum nokkrar grein-
ar í blaðið, sem sjálfar vitna best
um höfundinn og áhugamál hans.
En meðan þau hjón enn áttu
heimili á Litla-Ósi, dvaldi ég þar
hjá þeim eina dagstund og þótti
gott að blanda við þau geði. Þar
var bæði bjart og hlýtt, gólf hvít-
skúruð í gamla torfbænum og
kolaeldavélin gljáandi svört. Best
man ég þó húsráðendur. Einar
naut samræðna, enda áhugamál
hans fjölmörg, þótt aldurinn væri
þá þegar orðinn nokkuð hár.
Stjórnmál og trúmál voru honum
mikil alvörumál, svo og almenn
félags- og framfaramál. Þá áttu
bókmenntirnar ríkan þátt í sam-
ræðum við þau hjónin, sem bæði
voru einkar bókhneigð og höfðu
ákveðnar lífsskoðanir. Einar
þýddi stundum greinar úr erlend-
um blöðum, einkum dönskum,
m.a. til að lesa upp á fundum
ungmennafélaga og annarra fé-
lagasamtaka í sveit sinni og næstu
sveitum og fyrir löngu hafði hann
þýtt eina af sögum Selmu Lager-
löf, Logann helga, sem út kom í
bókarformi 1926.
Jórunn húsfreyja var hin
gjörfulegasta kona, fríð sýnum,
örgeðja og góðum gáfum gædd.
Um hana var eitt sinn sagt: „Hún
þvær ekki aðeins raftana, heldur
einnig torfið.“
Síðan ég átti þessa dagstund
með þeim hjónum, hefur mér oft
orðið til þess hugsað, hve gaman
það væri að eiga sér á fögrum
stað álíka bæ og Litli-Ós var.
Árið 1958 fluttu þau Einar og
Jórunn til Akureyrar og áttu fyrst
heima í húsi dóttur sinnar og
tengdasonar þar til þau fluttu í
elliheimilið Hlíð, 1975. Þar
andaðist Jórunn eftir þriggja ára
dvöl. Á elliheimilinu dvaldi Ein-
ar síðan um hálfs árs skeið en var
síðan sjúklingur í Fjórðungs-
sjúkrahúsinu á Akureyri þar til
yfir lauk, hinn 24. nóvember sl.
Börn þeirra hjóna voru: Gutt-
ormur sem andaðist rúmlega tví-
tugur 1942, Páll Framarr, jarð-
vegsefnafræðingur, búsettur í
Svíþjóð, kvæntur sænskri konu
og eiga þau tvö börn. Yngst syst-
kinanna er Borghildur, hjúkrun-
arkona, ekkja Jónasar Jónssonar
kennara frá Brekknakoti. Þau
eignuðust tvær dætur, sem báðar
hafa stofnað eigið heimili. Heita
þær Valhildur Margrét, kennari
og Svanhildur Jórunn.
Síðustu æviárin var Einar
Guttormsson rúmliggjandi sjúkl-
ingur í Fjórðungssjúkrahúsinu á
Akureyri. Dag hvern heimsótti
Borghildur dóttir hans hann þar
og hlaut gagnkvæm ást þeirra og
trygglyndi dótturinnar að vekja
aðdáun.
Sjálfur minnist ég góðra kynna
við hinn látna á skrifstofum Dags
og víðar, með þakklæti og sendi
aðstandendum hans og ástvinum
innilegar samúðarkveðjur.
Erlingur Davíðsson.