Dagur - 16.12.1983, Blaðsíða 9

16. desember 1983 - DAGUR - 9
r
!
í
:
i
aði sig á því hvernig mennirnir
hefðu getað smíðað þessa lista-
gripi, eins og Grundarstólinn og
fádæma vel skorna prédikunar-
stóla, með litlum og lélegum
verkfærum. Hann þekkti það að
þurfa að bjarga sér með litlu.
Fyrsta verkfærið sem hann
keypti sér var nafur og þá var
hann 12 ára. Áður hafði honum
verið gefinn hamar og steðji.
Nafurinn og steðjann á hann
ennþá. Hann seldi þrjú lambs-
skinn af sjálfdauðu fyrir 15 aura
stykkið og fékk fyrir nafurinn
sem hann notaði til að gera við
hrífur. Við skoðuðum gamlar
spiladósir, mjög flóknar og full-
komnar, og það kom í ljós að
handsnúnir grammófónar hafi
fljótt verið til á bernskuheimili
Ola. Hann átti sjálfur nokkrar
plötur og mundi í fljótu bragði
eftir söngvurunum Pétri Jónssyni
og Sigurði Skagfeld. Einnig voru
nokkrar dansplötur.
Við að skoða alla þessa gömlu
muni reikaði hugurinn heim í
sveitina, þegar rekið var til slátr-
unar í gamla sláturhúsinu í Gil-
inu. Þá var tún þar sem nú er
Barnaskóli Akureyrar. Hann
minntist þess einnig þegar hann
var 9 ára og kom fyrst til Akur-
eyrar, árið 1917, en þá var Akur-
eyri ekki nema lítið þorp. Óla
þótti meira til Reykjavíkur koma
í þessari fyrstu ferð sinni þangað
en þegar hann kom til Akureyrar
í fyrsta sinn.
„O, nei, ætli það,“ var svarið
þegar ég spurði hann að því hvort
hann gæti hugsað sér að búa í
höfuðborginni. En honum leist
ekki illa á höfuðstaðinn og kvaðst
vel geta hugsað sér að koma
þangað aftur í heimsókn.
Fyrirfram hefði ég haldið að
Ólafi yrði meira um þessa ferð en
raun bar vitni. Að fljúga í fyrsta
skipti, búa í fyrsta skipti á hóteli
og það á sjöundu hæð. Nei, öðru
nær, því ekkert raskaði ró hans
allan tímann. Hann var lítt snort-
inn af öllu glamrinu og glæsileik-
anum, hraðanum og hávaðanum.
Hins vegar minnti margt hann á
gömlu dagana heima í Hraun-
gerði. Sífellt leiddi eitthvað í höf-
uðborginni hugann að gamla
tímanum. Þetta ætti að minna
okkur nútímafólk á það, hversu
stutt er í raun síðan allt var með
öðrum hætti hér á landi og hve
þakklát við megum vera kynslóð-
unum á undan okkur, sem hver
og ein lagði sitt af mörkum til
uppbyggingar þess sem við njót-
um í dag. Þetta ætti einnig að
geta leitt huga okkar að því
hvernig verðmætamati okkar er
nú háttað og hvað það verður
sem standa mun upp úr minn-
ingahafinu undir lokin.
Það er næstum öruggt að Óli
gamli mun minnast fyrstu
Reykjavíkurferðar sinnar e.t.v.
með nokkurri gleði en örugglega
engri eftirsjá, að hafa ekki kom-
ist þangað fyrr. Þegar við spurð-
um harin að því hvort hann hafi
aldrei átt sína æskuást og staðið
til að hann kvæntist, sagði hann:
„Berklarnir sáu fyrir því.“ Þá var
hann um tvítugt. Hvað er ein
Reykjavíkurferð í samanburði
við lífsreynslu af þessu tagi?
sagðist aðeins einu sinni hafa
fundið á sér í réttum í gamla daga
- brugðum við okkur á nýjasta
staðinn í bænum, Gauk á Stöng,
eins konar bjórkrá. Þar var held-
ur hávaðasamt fyrir okkur og var
stutt staldrað við, en kvöldið tek-
ið snemma. Það tekur alltaf svo-
lítinn tíma að venjast nýjum
svefnstað.
í birtingu morguninn eftir fór-
um við á hæsta stað í borginni til
að fá útsýni yfir dýrðina - efst í
Hallgrímskirkjuturn. Útsýnið var
herlegt en þar uppi nísti stormur
merg og bein. Það getur tekið
sinn tíma fyrir aðflutta í Reykja-
vík - og jafnvel innfædda - að
glöggva sig á áttunum. Sérstak-
lega er þetta erfitt fyrir þá sem
alltaf hafa haft þröngan fjalla-
hring að miða við. Óli var ekki
frá því að hann væri hálf áttavillt-
í bjórkjallaranum, Gauki á Stöng.
tveimur árum eldri en Ólafur og
búinn að vera viðloðandi þingið
í hálfa öld, orðinn eins og hálf-
gert húsgagn þarna, nema hvað
hann er sífellt á þeytingi, óþreyt-
andi og ómissandi að því er
virðist. Hann sýndi okkur fund-
arsal sameinaðs þings og það virt-
ist gleðja Ólaf að sjá Dag á borði
eins þingmannsins, vitandi það
að hann hafði sjálfur haft hönd í
bagga við að koma blaðinu
þangað. í ráðherraherberginu
sýndi Jakob okkur ýmsa merka
muni sem erlendar þjóðir gáfu ís-
lendingum á Alþingisháti'ðinni.
En það var inni í sal sameinaðs
þings sem við fengum að heyra
kíminsögurnar, sem Jakob er
þekktur fyrir að reyta af sér með
viðeigandi raddbrigðum og lát-
bragðsleik. Þessa sagði hann
okkur af Oddi sterka á Skagan-
um:
„Já, já, sgo það logaði allt í
slagsmálum og ég óð inn í miðja
þvöguna með krepptan hnefann
í annarri hendinni, sgo, og gaf
þeim á kjaftinn bak við eyrun svo
að þeir steinlágu. Og þá kom ein-
hver náungi á móti mér, sgo, og
sló til mín en hitti mig ekki - ég
snéri mér eldsnöggt við og sló
hann á nákvæmlega sama stað
svo hann steinlá, já, já.“
Og aðra af föður Kristmanns,
sem nú er nýdáinn, Guðmundi
Helgastaða:
„Meiningin - ég átti byssu sem
enginn gat skotið úr nema ég,
það var tvíhleypa. Ég reri á henni
Hönnu minni út í bugt, þá
strokkar sig upp úr sjónum sá
stærsti úthafsselur sem ég hef
nokkurn tíma á ævi minni séð.
Ég spratt upp og tók byssuna
Þegar við ókum af flugvellin-
um bentum við Ólafi á það mark-
verðasta sem fyrir augu bar, fyrst
Hótel Sögu, bændahöllina. Eitt-
hvað kannaðist hann nú við það
fyrirbæri, þó hann hefði aldrei
fyrr barið það augum. Jú, hann
hafði nefnilega lagt sitt af mörk-
um þegar höllin var í byggingu,
eins og aðrir bændur á þeim
tíma, visst gjald á hvert kíló kýr-
kjöts í hans tilviki. Við ákváðum
með það sama að bóndinn frá
Hraungerði í Hrafnagilshreppi í
Eyjafirði skyldi einnig fá að líta
húsið sitt innan og njóta þeirra
lystisemda sem þar er boðið upp
á. Við borðuðum í Grillinu um
kvöldið. En er þetta nú ekki
dæmigert fyrir svo marga í okkar
þjóðfélagi? Allir leggja sitt af
mörkum, mismunandi mikið eftir
efnum og ástæðum, en sumir fá
aldrei að vita í hvað tíund þeirra
fór, hvað þá að þeir nytu nokk-
urn tíma nokkurs af því.
Leið okkar lá á Austurvöll.
Einhvern veginn lá það beint við
með mann sem hefur lifað full-
veldishátíðina 1918, Alþingishá-
tíðina 1930 og lýðveldisstofnun-
ina 1944 að líta á styttu frelsis-
hetjunnar Jóns Sigurðssonar, for-
seta. Þaðan lá leiðin inn í Alþingi
og undir leiðsögn Jakobs Jóns-
sonar, yfirþingvörðs, var húsið
skoðað hátt og lágt. Jakob er
í Gríllinu á Hótel Sögu.
hirða dýrið úr því ég var búinn að
drepa það. Svo ég dólaði að þvf
og dró fangalínu í gegnum gatið
á hausnum og setti fast um hnífil-
inn og reri til lands. Þegar lapp-
irnar kenndu grunns þá tók ég
sitt hvorri hendi í borðstokkinn
og labbaði með skektuna upp í
fjöru og geri aðrir betur.“
Reykjavík, en þótti mikið til
bílafjöldans koma, ekki síst þeg-
ar hann horfði yfir Suðurlands-
brautina úr hótelglugganum á
sjöundu hæð á Esju, en þar
skyldi gista.
Eftir vel heppnaðan kvöldverð
á Grillinu á Hótel Sögu - kaffi á
eftir en ekkert koníak, því Óli
í tumi Hallgrímskirkju.
Á tali við Guðmund Bjamason, alþingismann.
maður og stóð svona sitt hvorum
megin við kjölinn og skaut - og
gerði það sem enginn íslendingur
hefur gert eða getur gert, ég
skaut jafnt úr báðum hlaupunum
þannig að hvort skotið elti annað
og beint í hausinn á kvikindinu
og gatið var svo stórt að ég sá
Snæfellsjökul í gegnum það. En
byssan sló svo mikið að ég fór
með báðar lappirnar niður úr
súðinni upp að hnjám. Ég mátti
ekki hreyfa lappirnar, þá hefði
skektan sokkið, en ég vildi nú
í stórmarkaði Sambandsins, Miklagarði.
Óli var sammála því að Al-
þingishúsið væri gamalt og virðu-
legt og fallegt, en það var byggt
1881, og einnig sammála þvf að
margt misjafnt kæmi nú frá þeim
blessuðum þingmönnunum og þó
stundum skemmtilegt, en ekki í
líkingu við sögurnar hans Jakobs.
Eftir stutt spjall við einn af um-
boðsmönnum okkar Óla í stjórn
landsins, Guðmund Bjarnason,
alþingismann, helltum við okkur
út í umferðina. „Það fer ögn af
bensíni á alla þessa bíla,“ sagði
Óli og annað hafði hann ekki að
segja um umferðarmenninguna í
ur. Kirkjuklukkurnar í turninum
hringdu áður en við héldum
niður í lyftunni. Hringt var til
fyrirbænastundar og talsverður
fjöldi fólks, einkum miðaldra og
eldra en það, kom til að láta
biðja fyrir ástvinum.
Við ventum kvæði okkar al-
gjörlega í kross og fórum úr
guðshúsinu í stærsta musteri
Mammons í Reykjavík. Ekki
verða þeir nú hrifnir af orðalag-
inu, eigendur þess, en þar sem
við Óli teljum okkur báða þeirra
á meðal sem samvinnumenn leyfi
ég mér þetta orðalag. Þetta var
Sambandsmarkaðurinn stóri,
Mikligarður. Við gengum rólega
hring í versluninni og það tók
ekki nema ríflega hálftíma. Þar
sem Ársæll er gamall starfsmaður
í Moggaprentsmiðjunni fór hann
með okkur þangað til að líta á
„kollega" Ólafs. Það er vél sem
raðar og pakkar blöðunum. Svo-
lítið framandlegt en háttbundinn
prentvéladynurinn lét kunnug-
lega í eyrum.
Eftir góðan hádegisverð í Veit-
ingahöllinni í Húsi verslunarinnar
(musteri Mammons er meira rétt-
nefni á þeim stað) var haldið á
Þjóðminjasafnið. Það var há-
punktur þessarar stuttu ferðar til
Reykjavíkur. Þar kannaðist Óli
við eitt og annað. Hann útskýrði
fyrir mér verkan hinna ýmsu
gömlu tækja og tóla sem þar er
að finna og meðan ég var að rýna
á vélrituð merkispjöld til að sjá
hvað hlutirnir hétu hafði hann
það á hraðbergi. Það lifnaði yfir
honum á þeim stað. Hann furð-
I
I