Dagur - 19.12.1983, Blaðsíða 4

4 - DAGUR - 19. desember 1983
ÚTGEFANDI: ÚTGÁFUFÉLAG DAGS
SKRIFSTOFUR: STRANDGATA 31, PÓSTHÓLF 58, AKUREYRI
SlMI: 24222
ÁSKRIFT KR. 130 Á MÁNUÐI - LAUSASÖLUVERÐ 18 KR.
RITSTJÓRI OG ÁBYRGÐARM.: HERMANN SVEINBJÖRNSSON
FRÉTTASTJÓRI: GlSLI SIGURGEIRSSON
BLAÐAMENN: EIRlKUR ST. EIRlKSSON, GYLFI KRISTJÁNSSON,
AUGLÝSINGASTJÓRI: FRlMANN FRlMANNSSON
ÚTBREIÐSLUSTJÓRI: HAFDlS FREYJA RÖGNVALDSDÓTTIR
FRAMKVÆMDASTJÓRI: JÓHANN KARL SIGURÐSSON
PRENTUN: DAGSPRENT HF.
Hlutverk
Framsóknarflokksins
í ályktun sem samþykkt var á stjórnar-
fundi Sambands ungra framsóknar-
manna var meðal annars fjallað um hlut-
verk Framsóknarflokksins í núverandi
stjórnarsamstarfi. Þar sagði m.a.:
„Sjálfstæðisflokkurinn er nú lengra til
hægri á kanti stjórnmálanna en hann
hefur verið um langt árabil. Hin nýja for-
ysta Sjálfstæðisflokksins virðist vera í
litlum tengslum við fólkið í landinu eins
og gáleysisleg ummæli þeirra um
atvinnuvegi og hag heimilanna í landinu
sýna. Það er því hlutverk Framsóknar-
flokksins að tryggja það að frjálshyggju-
eða hægri öfgastefna hinna nýju forystu-
manna Sjálfstæðisflokksins verði aldrei
ráðandi í stjórnarsamstarfinu. Forystu-
menn Framsóknarflokksins hafi það að
léiðarljósi að Framsóknarflokkurinn er
félagshyggjuflokkur sem hefur átt
stærstan þátt í að byggja upp það vel-
ferðarþjóðfélag sem við búum við í dag.
Forystumenn flokksins gæti ætíð að að-
gerðir ríkisstjórnarinnar dragi ekki úr
þeim jöfnuði og velferð sem flokkurinn
hefur unnið við að koma á.
Framsóknarflokkurinn hefur sýnt það
í gegn um árin að honum er best treyst-
andi til að fara með stjórn landsins.
Hann er forystuafl félagshyggjufólks í
landinu og frjálslyndur umbótaflokkur
sem hafnar öfgakenningum til hægri og
vinstri. Framsóknarflokkurinn byggir á
samvinnuhugsjón og metur manngildið
meira en auðgildið. Frjálslynd stjórn-
málaöfl ættu að sameinast um að styrkja
Framsóknarflokkinn, svo sjónarmið
þeirra nái frekar fram að ganga. Forystu-
menn flokksins ættu einnig að huga að
hugsanlegu samstarfi þessara afla."
Húsnæðissamvinnufélög
Á sama stjórnarfundi Sambands ungra
framsóknarmanna var lýst yfir sérstakri
ánægju með stofnun fyrsta húsnæðis-
samvinnufélagsins á íslandi og var ungt
fólk á höfuðborgarsvæðinu hvatt til að
gerast félagar: „Jafnframt er þeim til-
mælum beint til ungs fólks annars staðar
á landinu að fylgjast með þróun þessa
félags og hafa þessa leið í huga þegar
rætt er um húsnæðisvandamál ungs
fólks . . . Framkvæmdastjórn SUF lýsir
sig fúsa til samstarfs við húsnæðissam-
vinnufélagið og hvetur þingmenn
Framsóknarflokksins til að tryggja
réttarstöðu húsnæðissamvinnufélaga og
stuðla að viðgangi þeirra. Framkvæmd-
astjórn SUF telur að í húsnæðismálum
hafi samvinnuformið enn sannað ágæti
sitt og hvetur til reksturs húsnæðis- og
byggingasamvinnufélaga víðar en nú
er."
Peter Freuchen:
Laríon
Saga frá Alaska
Sverrir Pálsson íslenskaði. Útg. Skuggsjá
Peter Freuchen er einn af mestu
uppáhaldshöfundum mínum.
Bækur hans frá Grænlandi eru
ómetanlegt lesefni. Pessi risa-
vaxni sonur danskra kornakra
undi sér hvergi betur en við
fjallajökla og hafþök norður-
slóða. Mannúð hans og glettið
hugarþel gerðu hverja sögu hans
eftirsótta. Grænlendingar töldu
hann strax meðal „manna“, þ.e.
einn af þeim.
í þessari bók er hann á öðrum
slóðum, þó skyldum. Sagan fjall-
ar um hina hugdjörfu Indíána í
Alaska á þeim árum þegar
Rússakeisari átti það land. Loð-
skinnakaupmenn komu og reistu
sér bækistöðvar hér og þar m.a.
við Yukonfljót, og söfnuðu að
sér skinnum fyrir zarinn. Með
reykspúandi þrumufleygum sín-
um og eldvatni reyndust hvítir
menn hinum frumstæðu hetjum
hættulegir. Allir vita hvernig líf
þeirra og aldagömul menning var
lögð í rúst. En Rússar þeir er sag-
an fjallar um stuðluðu þó að friði
milli ættkvísla og drápu sem
fæsta á þessum tíma - því þeir
sáu að dauðir menn veiða ekki
dýr.
Bók þessi er tröllaukið skáld-
verk en nokkuð ólík öðrum verk-
um Freuchens. Pekking hans á
landsháttum og Indíánum, ásamt
mikilli frásagnagleði, gefur bók-
inni gildi.
Freuchen segist hafa nauðlent
í flugvél á Yukon rétt hjá Núlató
og hafst þar við um tíma. Þar
kynntist hann gömlum Indíána,
er þekkti sögu Laríons, hins
mikla stríðsmanns og ókrýnda
höfðingja ættbálks síns. Laríon
stóð fyrir vígum á hvítum „höfð-
ingjurn" á þessum stað á öldinni
sem leið. Eldvatnið og byssurnar
reyndust ekki duga gegn hinum
frumstæða krafti og heiftarhug
Indíánanna í það sinn.
Um þessa atburði og Laríon,
þjóðsagnahetjuna, fræddi gamli
Indíáninn höfund sögunnar en
móðurafi hans var með í þessum
hildarleik. Freuchen mun einnig
hafa viðað að sér fleiri heimildum
viðvíkjandi efninu og eitt er víst
að fáir hafa haft næmari skilning
á sálarlífi frumstæðra þjóðflokka
en þessi góðlyndi Dani.
Sagan um Laríon á 270 bls. er
hvorki við hæfi barna né við-
kvæmra sálna. En í snilldarþýð-
ingu Sverris Pálssonar er hún æsi-
leg lesning þeim er hetjusögum
unna og járnkaldri réttlætis-
hyggju „villimannanna“ á
norðurslóðum.
En bókin er um leið harmsag-
an mikla um stolt fólk er smátt og
smátt varð græðgi og slægvisku
hvíta mannsins að bráð.
Ég tala hiklaust um þýðingu
Sverris sem snilldarverk því hér
þarf hann að tjá íslenskum les-
endum hugtök mjög framandi
þjóðar. Þar nægir ekki frumtext-
inn einn, tilberastíll eins og oft
vill gæta í þýðingum; það þarf
nýsköpun. Þessi hugmyndaheim-
ur kann að vekja okkur andúð.
Áhöld eru þó um hvort menning
hvítingja var og er miklu prúðari
hinna rauðu þrátt fyrir að við
reynum að skýla okkur bak við
þá ímyndan.
Pað sem styrkir enn áhrif þess-
arar sögu er vitundin um að hún
er „sönn“. Vestramyndir eru í
miklu afhaldi hjá ýmsum: Sagan
um Laríon er vestramynd þó í
orðum sé. Má raunar undur heita
hafi hún ekki verið kvikmynduð.
Freuchen var bæði höfundur
kvikmyndahandrita og leikari
sjálfur, lék þá venjulega rosaleg-
asta fantinn og bardagatröllið.
Hann einn var líklegur að skilja
og tjá lífsferil ofurmennisins Lar-
íons með sitt heita og miskunn-
arlausa hjarta; hinnar einmana
hetju.
Paula D’Arcy:
Óðurinn til Söru
Torfi Ólafsson þýddi. Úlg. Víkurútgáfan
Þeir sem hafa átt og misst ættu að
lesa þessa bók. Hún gæti hjálpað
þeim að sætta sig við það. Og
þeir sem eiga hamingjuna í húsi
sínu en gera sér þess ekki grein
ættu einnig að lesa bókina því
hún kennir þeim að þekkja ham-
ingjuna og meta hana, rækta
hana - og njóta hennar áður en
það er um seinan. Það eru nefni-
lega einföld sannindi að þeir einir
sem eiga geta misst.
Það væri t.d. hörmulegt fyrir
ung hjón, þar sem allt léki í lyndi
- kannski ættu þau indæl börn -
en þau mætu þetta ekki sem
skyldi, kynnu ekki að njóta þess.
En svo einn daginn væri allt
glatað. Þá fyrst sæju þau hve rík
þau voru. Það er of seint.
Bókin Óðurinn til Söru fjallar
um ung hjón. Þau voru ekki rík
af veraldlegum auði en aftur á
móti af ást og hamingju; og vissu
hvers virði það var. Svo varð
konan barnshafandi og þau
glöddust af öllu hjarta eins og
heilbrigt fólk hlýtur að gera þeg-
ar lögmál lífsins hafa framgang
sinn. Konan fór að skrifa fóstrinu
bréf í dagbókina sína, segja því
hvað hún fagnaði því og elskaði
mikið. Kannski gerði hún sér
ekki vitræna grein fyrir að fóstrið
í móðurlífi þarf ástúð eins og
barn sem er fætt. En móðureðlið
leiddi hana til þessa einfalda
sannleika. Svo fæddist Sara litla
og hamingja foreldranna óx enn.
Áfram hélt móðirin að skrifa
dótturinni og tjá henni ást sína og
umhyggju og þá djúpu gleði sem
þau ættu öll saman og mætu svo
mikils. Vitanlega skorti barnið
heldur ekki aðra umhyggju.
En þegar Sara var tveggja ára
fór fjölskyldan í ferðalag að
heimsækja afa og ömmu í annarri
borg. Á heimleiðinni ók drukk-
inn maður á bílinn þeirra með
þeim afleiðingum að Sara litla og
pabbi dóu. Og nú reyndi fyrst á
þrek þessarar konu. Áfallið var
næstum óbærilegt. En hún hélt
áfram að skrifa Söru litlu bréf -
og nú tjáði hún henni sorg sína
og örvænting. En hún gat huggað
sig við það að hafa þekkt ham-
ingjuna meðan hún átti hana og
notið hennar, ræktað hana. Hún
hafði veitt Söru og pabba allt sem
hún átti af umhyggju og uppskor-
ið í sama mæli frá þeim. Hún
þurfti í engu að ásaka sig þegar
hér var komið og það var ómet-
anlegt.
Tíminn, hinn mikli græðari, og
trúin, hinn mikli huggari, studdu
móðurina að sigri sínum. Hún
var vanfær að öðru barni þegar
slysið varð. Og nú beindist um-
hyggja hennar að því. Hún vann
sigur á sorginni og umbreytti
henni í fagra minningu.
Þýðandinn, Torfi Ólafsson, er
einstaklega snjall og málhagur
maður. Stíll þessa verks á ís-
lensku er ljóði líkur og mætti
samkvæmt nútíma mati kalla
þessa bók óbundið ljóð.
Mér er mikil ánægja að þakka
þýðanda bókina, svo og höfundi
og útgefanda, því hún er hrein.
Hún kennir okkur að bók um
hamingju er betri leiðarvísir til
hamingju en bók um vandamál;
og að sorgin getur breyst í bjarta
minningu.
Aö vestan
Vestur-Islcndingar segja frá.
Árni Bjarnarson safnaði og sá um útgáfuna.
V. bindi. Útg. Skjaldborg.
Þetta fimmta bindi af sögu
Vestur-íslendinga hefur ekki ver-
ið gefið hér út áður. Það er mikill
fengur að því; margt markvert og
vel sagt sem vert er að lesa. Okk-
ur varðar mjög lífsbarátta þeirra
Krístján frá Djúpalæk.
íslendinga sem hröktust héðan
frá landinu sínu snauða á öldinni
sem leið. Þeir fóru frá harðri lífs-
baráttu til kannski enn harðari.
En þeir unnu flestir sigur því
efniviðurinn var góður.
„Markland" heitir fyrsti og
lengsti kafli þessa bindis og er
mjög góður. Guðbrandur Er-
lendsson, austfirskur maður, seg-
ir frá. Hann nam land ásamt
nokkrum öðrum íslendingum á
svonefndum Mooselandshæðum
en þær hefur skáldið Jóhann M.
Bjarnason gert frægar í ágætum
sögum sínum. Hann var reyndar
um tíma léttadrengur hjá höfundi
þessa þáttar. Land þetta var ekki
vel fallið til búsetu, jarðvegur
grunnur og ýmis önnur vand-
kvæði. En þrautseigja landnáms-
mannanna var ótrúleg. Þó gáfust
þeir flestir upp eftir u.þ.b. tíu ár
og fluttu á aðrar slóðir. En þá
höfðu þeir vakið athygli fyrir af-
rek sín á þessum mosum.
Guðbrandur segir vel frá.
Hann er hlýr og mannlegur og
heimilislíf hans var fagurt, yljaði
mannlegri ástúð.
Annar þáttur, af Sumarliða
gullsmið, skráður af Friðriki J.
Bergmann, er einnig athygl-
isverður. Sumarliði var víðförull
ævintýramaður og þjóðhagi.
Saga hans gerist raunar meir
austan hafs en vestan. Eins er
með þátt Gunnars Þorbergssonar
frá Loðmundarfirði að hann segir
meir frá ævi sinni áður en farið er
vestur; og þar er engin loðmulla
á ferð. Mannraunir þær er þessi
maður lenti í eru fátíðar. En
hann var maður óloppinn og
sannur í lífi og starfi.
Fleiri þættir ágætir eru hér á
blöðum. Mörgum mun þykja
fróðlegt að kynnast sveitarbrag í
Kelduhverfi fyrir aldamótin í
endurminningum Kristjáns Ás-
geirs Benediktssonar, svo mjög
sem þar er allt með öðrum brag
en nú.
Góð viðbót þetta fimmta bindi
að vestan.
Björn Halldórsson í Sauðlauksdal:
Grasnytjar
2. útg. með skýringum.
Útg. B.O.B., Náttúrugripasafnið á Ak.,
Ræktunarfélag Norðurlands
Hér er á ferð tvöhundruð ára
gömul bók, ljósprentuð, gefin út
til minningar um höfundinn,
brautryðjandann Björn í Sauð-
lauksdal, og í tilefni af 80 ára af-
mæli Steindórs Steindórssonar og
tileinkuð honum. Það er vel til
fundið. Hann á heiðurinn skilinn.
Eins og nafnið bendir til fjallar
bókin um íslenskar jurtir og þá
helst nytjar þeirra til lækninga.
Hún kann að hafa verið til gagns
á sinni tíð. Helgi Hallgrtmsson,
náttúrufræðingur, skrifar formála
og skýringar og skrár sem eftir-
orð. Mun raunar ekki af veita.
Þessi gamla bók er nefnilega með
gotnesku letri og því seinlesin
fyrir þá sem aldrei hafa kynnt sér
þetta myndræna og fagra letur -
og tiltölulega léttlærða.
En þetta sakar ekki svo mikið
með letrið því ég hygg að bókin
sé nú meir til gleði en gagns. Það
hefur margt breyst í læknis- og
næringarfræðum sl. tvöhundruð
ár! En bókin er vel frágengin og
sannkölluð hilluprýði.
K.f.D.