Dagur - 11.01.1984, Qupperneq 4

4 - DAGUR -11. janúar 1984
ÚTGEFANDI: ÚTGÁFUFÉLAG DAGS
SKRIFSTOFUR:
STRANDGATA 31, PÓSTHÓLF 58, AKUREYRI
SlMI: 24222
ÁSKRIFT KR. 130 Á MÁNUÐI -
LAUSASÖLUVERÐ 18 KR.
RITSTJÓRI OG ÁBYRGÐARMAÐUR:
HERMANN SVEINBJÖRNSSON
RITSTJÓRNARFULLTRÚI:
GÍSLI SIGURGEIRSSON
BLAÐAMENN:
EIRIKUR ST. EIRÍKSSON OG GYLFI KRISTJÁNSSON
AUGLÝSINGASTJÓRI: FRÍMANN FRÍMANNSSON
ÚTBREIÐSLUSTJÓRI:
HAFDÍS FREYJA RÖGNVALDSDÓTTIR, HEIMASÍMI: 25165
FRAMKVÆMDASTJÓRI: JÓHANN KARL SIGURÐSSON
PRENTUN: DAGSPRENT HF.
Hvar á að
draga saman?
Það er alkunna, að þegar á bjátar og erfiðleikar gera
vart við sig, eykst tilhneiging manna til að finna
sökudólga, kenna einhverjum um ófarirnar. Erfið-
leikarnir sem nú er við að etja í sjávarútvegi hafa
orðið mönnum hvati til slíkrar leitar að sökudólgum.
Æði oft er byggðastefnan nefnd í þessu sambandi.
Með byggðastefnunni komu jú skuttogararnir og
stórfelld endurnýjun varð í fiskverkunarfyrirtækjun-
um. Menn gleyma því hins vegar gjarnan að þessi
sama byggðastefna hefur að stærstum hluta staðið
undir þeim gífurlegu framförum sem orðið hafa hér
á landi á liðnum árum.
Menn gleyma því gjarnan líka að víðar hefur verið
fjárfest en í sjávarútvegi, þó honum hafi nær ein-
göngu verið ætlað að standa undir öllum framförum
í landinu. Meiri afli og betri nýting hans vegna auk-
ins og bætts tækjakosts hefur m.a. valdið því að höf-
uðborgin hefur tekið stakkaskiptum á liðnum ára-
tug hvað stóraukna fjölbreytni í þjónustu varðar.
En hvernig vilja menn svo að brugðist verði við
þeim erfiðleikum sem við er að etja í sjávarútvegi?
í Reykjavíkurbréfi Morgunblaðs „allra lands-
manna" sl. sunnudag er ýjað að lausnum, sem virð-
ast velþóknanlegar á þeim bæ. Spurt er hvort sú
stefna að dreifa stórvirkum togurum um landið allt,
sem hafi verið þungamiðja byggðastefnunnar, hafi
valdið því að afli hefur dregist saman. Þessar hug-
leiðingar koma í framhaldi af útreikningum útgerð-
armanns á Suðurnesjum, sem sýna að afli hefur
aukist mest á Norður- og Austurlandi á liðnum ára-
tug. Er ekki með þessu verið að segja óbeinum
orðum, að þeir landsmenn sem mesta verðmæta-
aukningu hafa skapað í þjóðfélaginu skuli nú draga
úr sinni útgerð meira en aðrir? Er Morgunblaðið að
koma því inn hjá fólki og taka undir þau sjónarmið
sumra útgerðar- og sjómanna á Suðurnesjum, að
þorskurinn eigi að fá að ganga óáreittur kringum
landið og veiðast aðeins, eða að stærstum hluta, í
net þeirra Suðurnesjamanna? Þessum spurningum
er varpað hér fram til umhugsunar og umræðu.
Og má þá ekki spyrja annarrar spurningar, nefni-
lega þeirrar, hvort ekki þurfi að draga stórlega úr
yfirbyggingunni í þjóðfélaginu, sem auknar þorsk-
veiðar Norðlendinga og Austfirðinga og reyndar
annarra íbúa landsbyggðarinnar, hafa staðið undir?
Það ætti þá varla að vefjast fyrir mönnum hvar sá
samdráttur yrði, því uppbygging þjónustustarfsem-
innar, sem margir kalla yfirbyggingu í þjóðfélaginu,
hefur að langstærstum hluta orðið á höfuðborgar-
svæðinu.
Þessi orð verða sjálfsagt af mörgum talin af hinu
illa og til þess líkleg að efla væringar milli lands-
hluta. En er það ekki skrýtið, að það er aðeins þegar
landsbyggðafólk ber hönd fyrir höfuð sér og krefst
réttlátrar skiptingar gæðanna, sem umræðan er tal-
in af hinu illa?
Hafþór Helgason:
Fólksf jölgun langt
undir meðaltali
Akureyri 6. janúar 1984.
í Síðdegisvöku útvarpsins, þann
4. janúar sl. var vitnað til úttekt-
ar Fjórðungssambands Norðlend-
inga á búsetuþróun á Norður-
landi. Fyrir svörum í þættinum,
sem stjórnað var m.a. af Ólafi H.
Torfasyni á Akureyri, sátu al-
þingismennirnir Lárus Jónsson og
Stefán Valgeirsson. í framhaldi
af fyrirspurn til Fjórðungssam-
bandsins frá blaðamanni Morg-
unblaðsins, daginn eftir útsend-
ingu umrædds þáttar, þykir rétt
að gera nánari grein fyrir því efni
sem hér er um að ræða þó ekki
sé nema til að forðast allan
misskilning.
Á árunum 1981 og 1982 hefur
íbúum á Norðurlandi fjögað um
526 manns sem skiptist þannig á
milli kjördæma að fjölgunin nem-
ur 139 íbúum á Norðurlandi
vestra og 387 íbúum á Norður-
landi eystra. Þetta lítur nokkuð
blómlega út, þar til maður gerir
sér grein fyrir því að þessi fjölgun
íbúa er langt undir meðaltais-
fjölgun á landinu á sama tíma.
Óg þar sem fæðingar- og dánar-
tíðni er svipuð í öllum kjördæm-
um landsins skýrist fólksfjölgun
undir landsmeðaltali á tilteknu
svæði af brottflutningi fólks frá
því. Það er einkum ungt fólk með
nýstofnað heimili í leit að hent-
ugu ævistarfi sem flyst búferlum
á íslandi.
Ef landsmeðaltal fólksfjölgun-
ar er sett sem hundrað kemur í
Ijós að fjölgunin á Norðurlandi
vestra er aðeins 75% af lands-
meðaltalinu árið 1981 og ekki
nema 26.7% af því árið 1982.
Fyrir Norðurland eystra eru þessi
hlutföll 58.3% á árinu 1981 og
53.3% árið 1982. Það sem á vant-
ar í landsmeðaltalið segir nokkuð
til um umfang fólksflutninga frá
kjördæmunum.
Ef fjölgað hefði samkvæmt
landsmeðaltali á Norðurlandi
vestra hefði íbúum þar fjölgað
um 1.2% árið 1981 eða 128
manns og 1.5% árið 1982 eða 161
mann. En raunveruleg fjölgun
varð aðeins 92 menn árið 1981 og
47 menn árið 1982, upp á vantar
36 íbúa fyrra árið og 114 hið
seinna. Noðurland eystra saknar
á sama hátt 122 íbúa fyrra árið og
187 íbúa seinna árið:
íbúafjölgun Noröurland vestra: 1981 1982
Landsmeðaltal 128 161
(Raunv. fjölgun) (92) (46)-
Mismunur -36 -114
Nordurland eystra: 1981 1982
Landsmeöaltal 308 388
(Raunv. fjölgun) (186) (201)
Mismunur -122 -187
Ibúafjölgun í kaupstööum Sauðárkrókur: 1982
Landsmeðaltal 33
(Raunverul. fjölgun) (74)
Mismunur 41
Hafþór Helgason.
Siglufjörður:
Landsmeðaltal 30
(Raunverul. fjölgun) (-67)
Mismunur -97
Ólafsfjörður:
Landsmeðaltal 18
(Raunverul. fjölgun) (-2)
Mismunur -20
Dalvík:
Landsmeðaltal 20
(Raunverul. fjölgun) (33)
Mismunur 13
Akureyrí:
Landsmeðaltal 201
(Raunverul. fjölgun) (153)
Mismunur -51
Húsavík:
Landsmeðaltal 37
(Raunverul. fjölgun) (41)
Mismunur 4
Reynsla síðustu áratuga sýnir
að fólki fækkar ört í dreifbýli og
fjölgar að sama skapi í þéttbýli.
Þannig hefur, frá árinu 1960,
fækkað um 13.7% í dreifbýli á
Norðurlandi vestra og um 14.5%
á Norðurlandi eystra. Á sama
tíma hefur fjölgað um 20.2% í
þéttbýli í vestari hlutanum og
51.5% í eystri hlutanum. Maður
hefði því ætlað að á árinu 1982
hefðu helstu þéttbýlisstaðir á
Norðurlandi sýnt umtalsverða
fólksfjölgun. Sú er líka raunin
með Sauðárkrók, Dalvík og
Húsavík en á þeim stöðum er
fólksfjölgun á þessu ári yfir
landsmeðaltali. En á Siglufirði,
Ólafsfirði og Akureyri horfa mál-
in öðru vísi við. Á árinu 1982
varð bein fólksfækkun á Siglu-
firði og Ólafsfirði og á Akureyri
vantaði 51 íbúa í fjölgunina til að
ná landsmeðaltalinu. Höfuð-
staður Norðurlands og helsti
þjónustukjarni landshlutans náði
því aðeins 75% landsmeðaltals
fólksfjölgunar á árinu 1982:
Eins og getið var hér framar
ráða búferlaflutningar einna
mestu um hvort tiltekið svæði
nær landsmeðaltali íbúafjölgunar
eða ekki. Með því að líta á jöfn-
Allir kaup-
staðir á Norð-
urlandi, nema
Ólafsfjörður,
misstu fleira
fólk til
höfuðborgar-
svæðisins, en
fluttist frá-
höfuðborgar-
svæðinu til
viðkomandi
staða
uð fólksflutninga kaupstaða á
Norðurlandi og höfuðborgar-
svæðisins má sjá hvort mikil
fjölgun í tilteknum kaupstað á
rætur sínar að rekja til lítilla
flutninga suður eða mikilla flutn-
inga úr aðliggjandi svæðum til
viðkomandi kaupstaðar en þessir
tveir þættir ráða langmestu þar
um:
Fólksflutningar til og frá höfuðborgarsvæði
Jöfnuður 1982
Sauðárlcrólcur -14
Siglufjörður -41
Ólafsfjörður 3
Dalvík -7
Akureyri -51
Húsavík -19
Alls -129
Allir kaupstaðirnir, að Ólafsfirði
undanskildum, missa fleiri íbúa
suður en þeir fá til baka. Eins og
áður sagði fjölgaði á Sauðár-
króki, Dalvík og Húsavík yfir
landsmeðaltali árið 1982. Þeir
tapa þó fólki á höfuðborgarsvæð-
ið sem gefur vísbendingu um að
fólksfjölgun þeirra megi rekja til
fækkunar í sveitarfélögum í
næstu héruðum. Ólafsfjörður
„græðir“ 3 íbúa af höfuðborgar-
svæðinu en vantar þó 20 tbúa upp
á landsmeðaltalsfjölgun. Siglu-
fjörður og Akureyri, sem voru
undir landsmeðaltali fólksfjölg-
unar 1982, missa umtalsverðan
hóp fólks suður. Og athyglisvert
er að Akureyri vantaði á árinu
1982 51 mann upp á landsmeðal-
tal fólksfjölgunar en það er ná-
kvæmlega sá fjöldi fólks sem
kaupstaðurinn tapaði til höfuð-
borgarsvæðisins á umræddu ári.
F.h. Fjórðungssambands Norð-
lendinga.
Hafþór Helgason.
Frá Ólafsfirði.