Dagur - 13.01.1984, Blaðsíða 6

6 - DAGUR - 13. janúar 1984
Þegar hann Gísli narraði mig til
þess að skrifa þennan pistil í þátta-
röðinni „Hvað viltu verða?“, þá
sagði ég já, meira til þess að losna
við kvabbið í honum en að ég
byggi yfir einhverjum stórasann-
leik um eðli blaðamennskunnar og
andlegrar innréttingar þeirra sem
valist hafa til þess að gera þetta
starf að ævistarfi. Slíkt er aðeins á
færi mikilla sálkönnuða.
Marga dreymir um það á ung-
lingsárum að verða blaðamenn.
Blaðamennskan er sveipuð ein-
hverjum rósrauðum Ijóma og á
seinni árum hefur dreymendum
þótt sjálfsagt að skipa blaðamönn-
um á bekk með tískuljónum,
glaumgosum og fegurðarstjörnum
alls konar. Nýliðar í hlaða-
mennsku ganga um með stjörnur
í augunum og töfraljóminn hverf-
ur ekki fyrr en eftir þrjár eða fjór-
ar útborganir. „Jet-settið“ er víðs
fjarri og raunveruleikinn leyfir
ekki annað en að menn sýni sam-
stöðu með ræstitæknum, kennur-
um og öðrum símaskúrum.
Áður en lengra er haldið er
rétt að vitna í fleyg orð sem lýsa
fyrirbrigðinu blaðamennska, á al-
heimsvísu. Það skal tekið fram
að það er ekki hægt að heimfæra
þau að öllu leyti upp á íslenska
blaðamennsku, nema með mjög
góðum vilja...
„Flestir blaðamenn eru óþreyju-
fullir „gluggagægjar" sem sjá
vörtuna á veröldinni, ófullkom-
leika fólks og staða. Heilbrigðu
þættirnir, sem eru megnið af líf-
inu, hinir stóru hlutar mannlífs-
ins sem eru óbrjálaðir, freista
þeirra ekki að sama skapi og upp-
reisnir og árásir, fallandi ríkis-
stjórnir og sökkvandi skip, útlæg-
ir bankamenn í Ríó og brennandi
Búddanunnur. - Lestir eru þeirra
leikur - uppákomur þeirra
ástríða og eðlilegheit þeirra óvin-
ur.
(Gay Thalese - Kingdom and Ihe power)
Þessi ummæli eru tekin úr bók
um The New York Times en um-
rædd bók var í sex mánuði á lista
sama blaðs yfir söluhæstu bækur
Bandaríkjanna. Þessi lýsing á
„alheimsjournalismanum" er
auðvitað lýsing á ríkjandi ástandi
á jarðarkringlunni eða réttara
sagt endurspeglun á ástandi. Um
leið er sett samasemmerki á milli
blaðanna og atburðanna. Ég er
hræddur um að það gengi samt
ekki (til að draga fram jákvæöu
hliðarnar líklega) að Dagur segði
sem svo. „Snjóflóð féll ekki á
Siglufirði í gær“ og Tíminn gæti
heldur ekki sagt: „Skafti Jónsson
var ekki barinn í Þjóðleikhús-
kjallaranum í gærkvöld" (sem
þó gæti út af fyrir sig verið frétt)
og þvt síður gæti The New York
Tintes skýrt frá því að: “Styrjöld
braust ekki út í Líbanon".
En nóg um eðli blaðamennsk-
unnar, væntingar og sálarflækjur.
Undirbúnings-
menntun
Þaö cr útbreiddur misskilningur
aö menn þurfi að vera spreng-
læröir til þess að verða blaða-
menn. Góðar gáfur og langt nám
eru þó síður en svo til trafala, enda
er íslensk blaðamennska óðum að
verða sérhæfðari. Þeim blaða-
mönnum fjölgar sem skrifa af
sérþekkingu um einstök málefni
og þetta hafa útgefendur viður-
kennt að því leyti að þeir meta
háskólapróf eða próf frá blaða-
mannaskólum til tveggja ára
starfsaldurshækkunar sem þýðir
í krónum talið miðað við launa-
stiga, frá tæpum 117 krónum
(þetta er ekki prentvilla) upp í
4650 kr. (Liprir menn útgefend-
ur.) í dag eru í flestum tilfellum
gerðar þær kröfur til þeirra sem
ráðast í blaðamennsku, að þeir
hafi stúdentspróf. Þetta er þó
engin ófrávíkjanleg regla og
klíkuskapur hefur líka dugað vel
fram að þessu. Menn verða þó að
vera sæmilega skrifandi og sýna
hvað í þeim býr, annars verða
þeir ekki gamlir í þessu starfi.
Varðandi undirbúningsmenntun-
ina þá held ég að fléstir geti verið
sammála um það að alfarsælasta
blandan sé góður skammtur af
heilbrigðri skynsemi, hæfileg tor-
tryggni og forvitni, heiðarleiki og
samviskusemi, ásamt nokkurra
ára námi í skóla lífsins.
ISám í blaðamennsku
- Það er ekki hægt að læra blaða-
mennsku. Annað hvort eru menn
fæddir blaðamenn eða þeir eru
ekki blaðamenn. Eitthvað á
þessa leið mun Matthías Johann-
essen, ritstjóri Morgunblaðsins
einhvern tímann hafa sagt við
ungan blaðamann á Mogga
Víst er margt satt í þessu en hvað
sem því líður þá myndast þeir við
það í útlöndum að kenna fólki
blaðamennsku.
Héðan frá íslandi hafa menn
einkum sótt til Noregs, Bret-
lands og Bandaríkjanna til þess
að læra hina eðlu kúnst blaða-
mennskunnar. í Noregi er starf-
ræktur hinn ágæti skóli Norsk
Journalisthögskole en þar hafa
stjórnendur verið einstaklega
velviljaðir í garð íslendinga og
jafnan tekið inn einn „litla
bróður“ á hverju ári. Verður það
að teljast gott í skóla þar sem
teknir eru inn 40 nemendur á ári
en umsóknir eru venjulega á bil-
inu 300-400. Enginn íslendingur
kemst þó að öllu forfallalausu í
þennan skóla án þess að hafa
töluverða starfsreynslu og á það
reyndar við um heimamenn líka
nema þeir hafi þeim mun betri
háskólapróf. í Noregi er „dilem-
man“ nefnilega sú að fáir fá
vinnu við blaðamennsku nema
þeir hafi verið í blaðamannaskól-
anum og fáir komast í blaða-
mannaskólann nema þeir hafi
starfsreynslu.
Norski skólinn er tveggja ára
skóli, en auk hans munu aðrir
blaðamannaskólar á Norðurlönd-
um, m.a. danski skólinn, ætla að
opna dyr sínar fyrir íslendingum.
Reyndar hefur sá danski sem er
fjögurra ára skóli (eins og hálfs
árs starf við blaðamennsku á
skólatímanum er innifalið) verið I
galopinn íslendingum fram að
þessu, en gallinn er sá að landinn
hefur hingað til fallið hver um
annan þveran á inntökuprófinu.
Hafa danskir m.a. gert kröfur um
staðgóða þekkingu á dönsku
þjóðlífi og þjóðfélagsmálum en
á þessum kröfum munu þeir ætla
að slaka gagnvart íslendingum.
Nánari upplýsingar um nám í
blaðamennsku í hinum og þess-
um löndum fást hjá Blaðamanna-
félagi íslands, sími 39155 eða
hjá sendiráðum viðkomandi
landa.
A tvinnumöguleikar
Atvinnumöguleikar að loknu
námi í blaðamennsku verða að
teljast nokkuð góðir hérlendis.
A.m.k. veit ég ekki um neina rit-
stjórn sem er svo vel mönnuð að
hún hafi efni á að slá hendinni á
móti blaðamönnum, menntuðum
í faginu. Sannleikurinn er nefni-
lega sá að þeir eru tiltölulega fáir
sem koma inn á blöðin í dag sem
hyggjast staldra þar við til fram-
búðar. Blöðin og reyndar ríkis-
fjölmiðlarnir líka, eru stoppi-
stöðvar eða stökkpallar ungra
manna og kvenna á uppleið eða
niðurleið, allt eftir því hvernig á
það er litið. Á blöðin koma menn
í sumarvinnu. Eru að læra lög-
fræði og bissness á Melakleppi
eða í Melbourne og ætla að
meika það í framtíðinni, eins og
það heitir á alþýðumáli. Þar eru
líka skósveinar flokkanna sem
ganga um með þingmann í mag-
anum, rithöfundar sem eyði-
leggja stílinn á stundarfjórðungi
og menn sem hafa dagað uppi af
einhverjum ástæðum. Þeir sem
eru svo forhertir eða vitlausir að
hafa engar aðrar „ambisjónir" en
að vera blaða blaðamenn, þrátt
fyrir allar launatöflur - þeir erfa
líklega ritstjórnarskrifstofurnar
sem á flestum stöðum eru ekki til
að hrópa húrra fyrir. Það er
Eiríkur Stefán Eiríks-
son hefur starfað við
blaðamennsku um 6
ára skeið, lengst af
við Tímann þar sem
hann var m.a. urn-
sjónarmaður Sunnu-
dagsblaðs og frétta-
stjóri. Hann lauk
námi við Blaðamanna-
skólann í Osló vorið
1982 en hefur starfað
á Degi frá því í árs-
byrjun 1983.
reyndar nauðsynlegt að taka það
fram á þessu stigi málsins að hér
á Degi er búið ágætlega að
okkur. Við fáum ókeypis kaffi og
kaffibrauð, skrifum á IBM-kúlu-
ritvélar og launin eru það þokka-
leg að við ættum að endast í
þessu fram að fertugu...
Launin
Hér á eftir fer launatafla Blaða-
mannafélags íslands, gjörð í
góðu samkomulagi við útgefend-
ur. Taflan skýrir sig sjálf og skýr-
ir um leið af hverju góðir blaða-
menn og reyndar slæmir líka,
tolla illa í starfi.
Grunnlaun frá 1. október 1983
með 4% fyrirfram ákveðinni vísi-
tölu
Starfsaldur Mánaðarlaun
Byrjunarlaun 12.4o9.9o
Eftir 3 raénuði 13.417.1o
Eftir 1 ár 15.39o.6o
Eftir 2 6r 17.060.60
Eftir 3 ár 18.o66.9o
Eftir 4 ér 18.496.4o
Eftir 5 ár 18.9o9.1o
Eftir 6 ár 19.o58.3o
Eftir 7 ár 19.2o4.5o
Eftir 8 ér 19.351.6o
Ettir 9 6r 19.499.9o
Eftir 11 6r 19.865.7o
Eftir 13 6r 2o.232.8o
Eftir 15 6r 2o.359.lo
Startið
Hér að framan hefur verið sagt
eitt og annað um starf blaða-
mannsins en áður en ég set punkt
þá er rétt að eitt komi fram.
Blaðamennska er starf sem að
mestu leyti er unninn sitjandi á
rassinum við símann og ritvélina.
Blaðamennskan er í fæstum til-
vikum eins og sjónvarpsauglýsing
Morgunblaðsins þar sem blaða-
maðurinn nær í stórfréttina úti á
Keflavíkurflugvelli með aðstoð
lítils segulbands (ég var reyndar
að fá eitt slíkt í dag) eftir að hafa
ruðst í gegn um raðir örygg-
isvarða. Blaðamenn sem koma
svona seint heim, duga venjulega
skammt en það er hins vegar
laukrétt að starfið á betur við ein-
hleypinga en fjölskyldumenn.
Þessar langvinnu setur við sím-
ann valda örugglega einhverjum
atvinnusjúkdómum - mér er t.d.
stundum illt í bakinu - og því vil
ég ljúka máli mínu með því að
skora á Jóhann Karl, fram-
kvæmdastjóra Dags að fá mér
nýjan stól um leið og ég árétta að
þrátt fyrir allt er þetta heillandi
starf. Slæmu stundirnar eru vissu-
lega til en þær góðu, þegar þær
gefast - bæta það upp.
Eiríkur St. Eiríksson kynnir starf blaðamanns