Dagur - 01.02.1984, Blaðsíða 8

8 - DAGUR -1. febrúar 1984
Wilhelm V. Steindórsson hitaveitustjóri:
Hugleiðingar um orku-
mál í upphafi árs
Orkumál hafa verið í nokkrum
brennidepli að undanförnu og ekki
að ástæðulausu. Orkunotendum
þykir orkuverð almennt hátt, hvort
htldur sem um raforku eða varma-
orku er að ræða. Vatnsaflsvirkjun-
armöguleikar okkar eru ekki ótak-
markaðir og þeir hagkvæmustu þeg-
ar nýttir. Jarðvarmasvæði okkar eru
ekki óendanlega stór og þegar hafa
verið virkjuð þau lághitasvæði, sem
viðunandi hagkvæm þóttu. Nokkuð
víða hefur síðan komið í ljós stöð-
ugt minnkandi orkuvinnslugeta á
þeim svæðum, sem virkjuð hafa
verið.
Viðbrögð viö
háu orkuverði
Viðbrögð notenda við háu orku-
veröi geta engin önnur orðið en
orkusparnaður og aðhald, þ.e.a.s.
skynsamlegri notkun orkunnar en
verið hefur. Orkuverðið á hverjum
tíma ræður mestu um það hve langt
skal gengið í þeim efnum og þekkj-
um við mörg dæmi um ofnotkun
orku, sem afleiðing of lágs orku-
verðs. Ekkert bendir til lækkandi
orkuverðs á íslandi á komandi árum
og undir það verðum við að búa
okkur. Jafnframt eiga notendur að
halda uppi kröfu um skýnsamlega
stjórnun þessara mála og vera þar
vel á verði.
Orkuráðgjafar
Hitaveitureikningar þykja ekki lágir
í dag, og þess heldur rafmagnsreikn-
ingar notenda. Hvað er til ráða?
Nota ég eldavélina óskynsamlega?
Nýtist þvottavéla- og þurrkaraorku-
notkunin nógu vel? Er ísskápurinn
og frystikistan óþétt? Á ég að þétta
glugga? Á ég að stækka ofna? Á ég
að einangra húsið betur o.s.frv.?
Það væri að æra óstöðugan að ætla
að tíunda allar jrær spurningar, sem
upp gcta komið hjá notendum í
þessu sambandi.
Ein lausnin við þessum vanda
væri, að Orkuveita Akureyrar (hita-
veita og rafveita) hefði til þjónustu
fyrir notendur orkuráðgjafa (encrgi-
konsulent). Orkuráðgjafi hefði það
að hlutverki að fara út til notenda til
skrafs og ráðagerða. Væri hæfur til
að meta hvaða möguleika hver og
einn hefði til aukinnar hagkvæmni f
orkunotkun. Hann þyrfti að vera í
standi til að geta reikningslega sýnt
fram á, hvaða hagkvæmni fælist í
t.d. breyttum vinnubrögðum við
eldavélina eða við að einangra þak-
ið á húsinu, svo dæmi séu nefnd.
Hann þarf að vera ráðgjafi fólksins,
sem það trúir á og treystir. Hags-
munir notenda eru hagsmunir veitn-
anna og öfugt. Skólun á aðila, sem
sinnt gæti þessu hlutverki myndi
skila sér margfalt inn í bæjarfélagið
í formi bætts orkubúskapar og
bættra samskipta veitnanna og not-
enda. Jafnframt þarf að auka og ein-
falda lánafyrirgreiðslur til þeirra,
sem ráðast vilja í varanlegar orku-
sparnaðarframkvæmdir. Ekki væri
óeðlilegt, að bæjarfélagið styrkti
þessar framkvæmdir með föstu hlut-
falli af eðlilegum kostnaði.
Samræmd vinnubrögð
veitustofnana
Þegar hugsað er um stjórnun orku-
mála t.d. hjá sveitarfélögum, reynist
fólki oft erfitt að átta sig á, hvað er
rétt og hvað er rangt f þeim efnum
og hvaða möguieikar eru fyrir
hendi. Einnig fara oft ekki saman,
hagsmunir heildarinnar og einstakra
þrýstihópa og eiginhagsmunaaðila.
Samræmd og ákveðin yfirstjórn
orkumála cr fyrsta skilyrði, til að
notendur fáist til samstöðu um þær
aðgerðir, sem oft eru nauðsynlegar,
til að orkubúskapur sveitarfélaga
geti orðið viðunandi hagkvæmur.
Hver þekkir ekki sögusögnina um
það, sem hlýtur eingöngu að geta
gerst einhvers staðar langt í burtu,
að einn góðan veðurdag hafi vatns-
veitustarfsmenn birst í götu nokk-
urri og grafið þar stóran og mikinn
skurð, lagt þar í lagnir og gengið
síðan vel frá öllu eftir sig og farið.
Fyrir dugnað þeirra og vandvirkni
áttu þeir ekkert nema gott skilið.
Stuttu síðar koma hitaveitustarfs-
menn og leika svipaðan leik. Rífa
þeir í sundur alla götuna og virtist
hér, sem um ennþá viðameiri fram-
kvæmdir væri að ræða en hjá vatns-
veitunni. Ekki brugðust hitaveitu-
starfsmennirnir, því varla sást að
afloknu verki þeirra, að þeir hefðu
þar nærri komið. Ekki var Adam
lengi í Paradís, þv^nú var komið að
rafvæðingunni og rafveitustarfs-
mennirnir mættir. Það athyglisverða
var, að með rafveitumönnunum
voru hitaveitumenn. í ljós kom, að
þeir ætluðu að hlusta út hitaveitu-
pípuna, því rafstrengurinn átti að
liggja við hliðina á hitaveitupípunni
og mátti hún helst ekki skemmast,
þegar rafveitan græfi upp götuna.
Þar að auki varð aðalstrengur raf-
veitunnar að liggja lóðamarkamegin
við hitaveitupípuna, vegna þess að
tæknimönnum rafveitunnar þótti
eðlilegt að staðsetja stofnskápa raf-
veitunnar við lóðamörk. Verkið
gekk mjög vel og skemmdist nýja
hitaveitupípan ekki nema á þremur
Wilhelm V. Steindórsson.
stöðum, en við það var gert. Um
haustið var síðan sagt að síminn
hefði komið og grafið upp götuna,
til að leggja símakerfið. Töldu síma-
menn að þetta hafi ekki verið erfitt
verk, vegna þess að jarðvegurinn í
götunni hafi verið svo mjúkur. Að
vísu þurfti bæði hitaveitumenn og
rafveitumenn til að hlusta út sínar
lagnir, þannig að allt væri öruggt, en
höfuðstrengur símans þurfti að
liggja við hliðina á hitaveitupípunni,
öfugum megin við rafveituna, vegna
þess að tæknimenn símans höfðu
teiknað stofnskápa sína hinum meg-
in við götuna, öfugt við rafveituna.
Ekki var fullljóst hve margar
skemmdir urðu á nýju hitaveitupíp-
unni og nýja rafveitustrengnum af
völdum skurðgraftar símans, þvf
undir það síðasta var farið að snjóa
og því erfitt um vik. En það hefur
væntanlega gert vart við sig, þegar
líða tók á veturinn og raki hefur
komist í skemmdirnar. Töluvert
frost var komið þegar rafveitu-
mennirnir komu til að setja niður
ljósastaurana, en það gerði ekki svo
mikið til, því þeir gátu orðið sér úti
um svo stóran loftbor til að mylja
niður klakaðan jarðveginn.
fbúar götunnar fylgdust af undrun
og hrifningu með þessum fram-
kvæmdum hins opinbera, sem stóðu
yfir mest allt sumarið og fram á
vetur, því ekkert virtist fara úr-
skeiðis í stjórnuninni og nægur var
mannskapurinn og tækjakosturinn.
Að vísu höfðu álesari rafveitunnar
og álesari hitaveitunnar lent í ein-
hverjum hrakningum í götunni, við
að komast inn í eitt húsið, enda erf-
itt að komast þar inn. En eftir að
rafveituálesarinn hafði komist inn,
var ísinn brotinn fyrir hitaveituáles-
arann, því að mælarnir voru hlið við
hlið.
Aukin hagræðing
Fyrirtæki er hægt að reka vel sem
sjálfstæða einingu, þótt rekstur þess
geti engan veginn talist góður í
stærra samhengi. Hitaveita, rafveita
og vatnsveita heldur hver um sig
uppi vakt utan vinnutíma, sem mörg
dæmi eru um, að hægt er að leysa
með einfaldri þjónustuvakt. Hafa
slökkvistöðvar þar oft gegnt stóru
hlutverki.
Samræmdur mælaálestur er al-
gengur í dag, þar sem álestur fer
fram einu sinni til tvisvar á ári og
síðan áætlað út frá þeim, í sam-
ræmdu tölvuáætlunarkerfi og send-
ur út einn reikningur undir nafninu
orkureikningur. Þar með einfaldast
allt innheimtuskrifstofuhald og hver
stofnun yrði ekki lengur með sinn
lokunarmann og álesara.
Lagerhald, mannahald, húsakost-
ur og tækjakostur hefur hjá veitu-
stofnunum víða verið tekið til
endurskipulags á síðustu árum og
hefur niðurstaðan oftast leitt til auk-
innar hagkvæmni í rekstri.
Nokkur þróun hefur átt sér stað í
samræmingu á tækniteikningum.
Þekkt er að vinnuteikningar hita-
veitu, rafveitu, sfma og vatnsveitu
séu ein og sama teikningin og stuðl-
ar það að aukinni samhæfingu í
framkvæmdum. Þar að auki stuðlar
það að meira samræmi í vali inn-
taksstaða í húsum og þar af leiðandi
staðsetningar á mælabúnaði.
Einn skurður er grafinn af einu og
sama jarðvinnuúthaldinu, sem síðan
er notaður til niðurlagningar allra
lagna, sem únnar verða af fag-
mönnum, hverjum á sínu sviði.
Þetta krefðist meiri samræmingar en
nú er og vart framkvæmanlegt öðru-
vísi, en til væri Veitustofnun Akur-
eyrarbæjar (hitaveita, rafveita og
vatnsveita).
*
Utvíkkun
rafveitukerfísins
Rafveita Akureyrar þjónar hlut-
verki dreifingar- og söluaðila á raf-
orku á Akureyri. Raforkuna kaupir
rafveitan af Landsvirkjun á heild-
sölutaxta við Rangárvelli. Hitaveita
Akureyrar þjónar hlutverki vinnslu-,
flutnings-, dreifingar- og söluaðila
á varmaorku á Akureyri, stærstum
hluta Öngulsstaðahrepps og stórum
hluta Hrafnagilshrepps.
Til varmaorkuvinnslunnar þarf
Hitaveita Akureyrar mikla raforku.
Þessa raforku kaupir hitaveitan af
Rafmagnsveitum ríkisins (Rarik)
við Laugaland og Botn í Eyjafirði.
Raforkuna hefur Rarik keypt af
Landsvirkjun á heildsölutaxta við
RangárveFi, við hlið afhendingar-
staðar Landsvirkjunar til Rafveitu
Akureyrar. Raforkuna flytur Rarik
eftir háspennulínu, sem Hitaveitu
Akureyrar var gert að greiða, að
Laugalandi og Botni. Þar að auki
hefur Hitaveitu Akureyrar verið
gert að greiða allan rafbúnað varð-
andi orkuafhendinguna, jafnt utan
húss sem innan. Ástæðan fyrir að
Orkuveita Akureyrar ekki sjálf
kaupir raforkuna á heildsölutaxta af
Landsvirkjun við Rangárvelli og
flytur eftir eigin línu að Laugalandi
og Botni er að samkvæmt lögum á
Rarik einkarétt á dreifingu raforku
í strjálbýli, hér utan Akureyrar.
Raforkan sem Rarik selur Hitaveitu
Akureyrar við Laugaland og Botn,
er þar seld á smásölutaxta Rarik.
Miðað við 1,4 MW aflkaup og 6000
stunda nýtingartíma hitaveitunnar,
þarf hún að greiða Rarik 14,8 millj-
ónir króna á ári, fyrir raforku sem
Rarik hefur greitt Landsvirkjun 6,9
milljónir króna fyrir við Rangár-
velli, miðað við gjaldskrá frá í ágúst
1983. Álögur á Hitaveitu Akureyrar
vegna þessara raforkukaupa eru
þvíu.þ.b. 115%. Innifalið í þessuer
söluskattur og verðjöfnunargjald,
samtals 42,5%. Ef þessi raforka yrði
keypt í nafni Orkuveitu Akureyrar,
væri hægt að losna undan megin-
hluta þessara álaga, því að með
verðlagningu orkunnar er hægt að
hafa veruleg áhrif á söluskatt og
verðjöfnunargjald. Það skal tekið
fram, að heildsölutaxti Landsvirkj-
unar miðast við 132 KV afhending-
arspennu, en Rarik kaupir orkuna
á 66 KV spennu við Rangárvelli.
Af þessum ástæðum hefur hita-
veitan leitað eftir heimild, til flutn-
ings á eigin orku frá Rangárvöllum
að Laugalandi, en ekki haft árangur
sem erfiði. Nú hins vegar virðist,
sem opnast hafi leið til þessara hag-
kvæmnisbreytinga fyrir Akureyrar-
bæ, sem felst í því, að yfirtaka raf-
orkudreifinguna framan Akureyrar.
Spurningin er hvort Rafveita Akur-
eyrar ætti ekki að útvíkka raforku-
dreifingarsvæði sitt þannig, að það
næði einnig til raforkudreifingarinn-
ar á þeim stöðum, þar sem hitaveit-
an hefur með varmaorkudreifing-
una að gera. Eða með öðrum
orðum, að eini og sami aðilinn sjái
um orkudreifingu sama svæðis, og
orkuveitusvæði Orkuveitu Akureyr-
ar verði útvíkkað fram í botn Eyja-
fjarðar. Einnig ber að hafa í huga,
fyrirhuguð aukin dælingarumsvif
vatnsveitunnár á Þelamörk og hugs-
anlegar virkjunarframkvæmdir hita-
veitunnar þar á næstu árum.
Akureyri í febrúar 1984.
Wilhelm V. Steindórsson.
Áskrift&auglýsingar
9624222
LETTIH
4» Í.D.L.
AÐALFUNDUR
fimmtudaginn 2. febrúar í Lundarskóla kl. 8.30 e.h.
Venjuleg aöalfundarstörf.
Munið árgjöldin. Stjórnin.
Málmiðnaður
Garöar Sigurðsson, starfsmaöur málmtækni-
deildar löntæknistofnunar, verður á Akureyri á
vegum iðnráðgjafa Fjórðungssambands Norð-
lendinga að Glerárgötu 24 nk. fimmtudag og
föstudag.
Upplýsingar í síma 22453.
Iðnráðgjafi Fjórðungssambands Norðlendinga