Dagur - 06.02.1984, Page 4

4 - DAGUR - 6. febrúar 1984
ÚTGEFANDI: ÚTGÁFUFÉLAG DAGS
SKRIFSTOFUR:
STRANDGATA 31, PÓSTHÓLF 58, AKUREYRI
SÍMI: 24222
ÁSKRIFT KR. 130 Á MÁNUÐI -
LAUSASÖLUVERÐ 18 KR.
RITSTJÓRI OG ÁBYRGÐARMAÐUR:
HERMANN SVEINBJÖRNSSON
RITSTJÓRNARFULLTRÚI:
GÍSLI SIGURGEIRSSON
BLAÐAMENN:
EIRfKUR ST. EIRÍKSSON OG GYLFI KRISTJÁNSSON
AUGLÝSINGASTJÓRI: FRfMANN FRfMANNSSON
ÚTBREIÐSLUSTJÓRI:
HAFDfS FREYJA RÖGNVALDSDÓTTIR, HEIMASÍMI: 25165
FRAMKVÆMDASTJÓRI: JÓHANN KARL SIGURÐSSON
PRENTUN: DAGSPRENT HF.
Hver eða hverjir
standast prófið?
Umræðan sem fram fer í þjóðfélaginu þessa stundina
er að langmestu leyti um efnahags-, atvinnu- og
kjaramál sem er eðlileg afleiðing af því ástandi sem
þjóðin býr við í dag.
Við stöndum frammi fyrir minnkandi þjóðartekjum
þriðja árið í röð sem leiðir af sér minna atvinnufram-
boð, sem er komið á það stig að verulegt atvinnuleysi
gerir nú vart við sig víða um land. Af þessu leiðir að
allur þorri almennings hefur orðið fyrir verulegri kjara-
skerðingu sem er komin á það stig að þeir sem hafa
lægstu launin og börn á framfæri sínu, sér í lagi ein-
stæðir foreldrar eru í mörgum tilfellum í algjörri neyð,
sem getur haft og hefur mjög alvarlegar afleiðingar í
för með sér fyrir þau börn sem alast upp við slíkar að-
stæður.
Frammi fyrir þessum staðreyndum stöndum við og
ekki verður hjá því komist að leysa þessi mál með við-
unanlegum hætti. Eða hvaða ábyrgur aðili í þjóðfélag-
inu getur varið það fyrir sjálfum sér eða öðrum að það
ástand ríki í landi okkar á árinu 1984 að ýmsir þegnar
þjóðfélagsins búi við þær aðstæður sem ekki er hægt
að flokka undir annað en neyðarkjör, en þar eru fyrst
og fremst börn og uppalendur.
Uppeldisleg áföll barna munu oft stafa af óheyri-
legu vinnuálagi, fátækt og aðstöðuleysi foreldranna.
Nú vantar ekki yfirlýsingar flestra þeirra aðila sem
ættu að geta haft áhrif á hvernig staðið verður að
lausn kjaramálanna gagnvart þeim aðilum sem verst
eru settir. Alhr hafa þeir sungið í kór „þeir sem verst
eru settir verða nú að sitja fyrir, þeir verða að fá veru-
lega kjarabót, hinir sem skárri laun hafa verða að bíða
við þær aðstæður sem eru í þjóðfélaginu í dag“.
En er þetta spánnýtt lag? Hefur láglaunafólkið ekki
heyrt þennan söng áður svo að segja við hverja kjara-
samninga svo langt aftur sem menn muna? Hefur
þetta ekki verið kjörorð forystumanna í öllum kjara-
samningum? En hver hefur niðurstaðan orðið fram að
þessu? Hefur hugur fylgt máli?
Reynslan er ólygnust, láglaunafólkið hefur alltaf
setið eftir með þeim afleiðingum sem lýst er hér að
framan og eftir fregnum að dæma virðist allt útlit fyrir
að sagan muni endurtaka sig, að þeir sem umboð
hafa til að semja um kaup og kjör í þjóðfélaginu í dag
hafi ekki manndóm til að ganga frá þeim málum á
þann hátt að rétta hlut þeirra sem verst eru settir. Að
forystulið launþega muni enn falla á prófinu.
Mér verður það lengi minnisstætt sem láglauna-
kona sagði er hún ræddi við mig um þessi mál: „Ég er
nú komin á þá skoðun að sumir forystumenn laun-
þega vilji viðhalda ranglætinu til að geta í orði kveðnu
haldið áfram að berjast fyrir réttlætinu. Þetta virðist
vera atvinnuspursmál þeirra."
Þó þjóðin fagni þeim mikla árangri sem náðst hefur
í glímunni við verðbólguna og flestir segjast vilja
leggja mikið á sig til að koma í veg fyrir að allt snúist
á ógæfuhlið í því efni þá væri það mikið gæfuleysi ef
hugur fylgdi ekki máli í því efni hjá þeim sem betur
mega sín. En reynslan ein mun skera úr því.
Þó ég viðurkenni að þjóðin standi nú í nokkrum
vanda þá er óþarfi að mikla hann fyrir sér, en fyrst og
fremst ríður á því að þjóðin sé raunsæ og hegði sér
samkvæmt því. En umfram allt þá verður að koma í
veg fyrir að sár neyð þjaki nokkurn íslending. Slíkt
ástand á að vera liðin tíð. Um það ættu allir að vera
sammála, bæði í orði og verki. Þjóðin mun fylgjast vel
með því hverjir standast það próf. S.V.
„Og þú líka
barnið
mitt Brútus“
Þorrakveðja til Jóns Sigurðarsonar
frá Ystafelii
Þessi orð komu mér ósjálfrátt í
hug, þegar ég heyrði um fram-
gang þinn og tillögur um álverk-
smiðju við Eyjafjörð. Síst átti ég
von á slíku frá þér, því þótt þú
sért formaður atvinnumálanefnd-
ar Akureyrar er ástæðulaust að
setja allt á annan endann, þó
heyrst hafi að „Álfurstar“ utan úr
heimi væru væntanlegir í ná-
grennið, til athugunar á, hvort
fjörðurinn væri þess virði, að
hægt væri að nota hann sem
„serlablað“.
Mér finnst heldur ekki, að
hægt sé að sjá, að ýmsir Akureyr-
ingar hafi metið svo mikils upp-
byggingu SÍS og KEA á Akureyri
undanfarna áratugi, að þú megir
vænta mikils þakklætis við
verklok, fyrir unnið „brautryðj-
andastarf", og er ég þá ekki að
leggja álver að jöfnu við Sam-
bandsverksmiðjurnar.
Þú verður líka að gæta að því,
og muna, að þú ert sonarsonur
samvinnufrömuðarins og hug-
sjónamannsins, Jóns Sigurðsson-
ar í Ystafelli, sem mat samvinnu-
stefnuna og hið gróandi líf, fram
yfir flest annað. Ég held að hann
hefði seint dýrkað „lögmál frum-
skógarins „eða tilbeðið afl auðs-
ins“ (eins og t.d. í Dallas).
Þú ert líka alinn upp við angan
og ilm íslenskrar moldar. í
bernsku þinni, hefur þú eflaust
oft setið í gróðurreit frænda þinna
og afa í Ystafellsskógi, „í sólskini
og sunnanvindi,“ og beðið þess
og vonað að fyrr en varði „riði
Sörli í garð“.
Eins og við vitum báðir, þá er
Eyjafjörður ein allra gróðurrík-
asta og veðursælasta byggð
landsins, og óvíða munu vera
betri skilyrði til ræktunarbúskap-
ar en þar. Enda hafa eyfirskir
bændur líka sýnt það í verki að
þeir kunni að notfæra sér það.
Þeir báru líka gæfu til að hafa
sína uppbyggingu á félagslegum
samvinnugrundvelli.
Þá hafa þeir einnig verið svo
heppnir, að eiga hvern afburða-
manninn öðrum betri, til að veita
félagssamtökum sínum forstöðu.
Nefni ég þar til þá bræður Halb
grím og Sigurð Kristinssyni, Vil-
hjálm Þór, Jakob Frímannsson
og Val Arnþórsson. En við
megum samt ekki gleyma því, að
allir erum við breyskir, og getum
hrasað, og það þarf sterk bein og
staðfestu, til að standast útlent
auðmagn.
Hins vegar eru landfræðilegar
aðstæður þannig í Eyjafirði, að
óvíða mun hættulegra að setja
niður álver, á landi hér, ef eitt-
hvert óhapp kæmi fyrir. Og trúað
gæti ég, að þá yrði Eyjafjörður
ekki lengur „prýði vors prúða
lands“, í búskaparlegu tilliti, og
mörgum kotbónda myndi þá
finnast þröngt fyrir dyrum, ekki
síður en ef íslendingar hefðu gef-
ið Ólafi digra Grímsey forðum.
En ef á annað borð, við verðum
neyddir til að setja upp slíkt iðju-
ver, ætti það sjálfsagt best heima
á annesjum eða útskerjum.
Eins og þú veist og þekkir, þá
höfum við þingeyskir samvinnu-
menn, litið með nokkru stolti og
lotningu til samvinnufélaganna á
Akureyri, og velgengi þeirra, þó
e.t.v. hafi stundum ekki verið
frítt við öfund í tillitinu.
Við þig, og störf þín á vegum
Sambandsins, höfum við bundið
miklar vonir. Þú ert framgjarn,
vel gefinn og áhugasamur dugn-
aðarmaður. En því er ekki að
leyna, að ég og ýmsir fleiri, bera
kvíðboga fyrir glímu þinni og
Samvinnuhreyfingarinnar, við út-
lenda auðhringinn. Aðstaðan
virðist svo ójöfn.
Þú þarft ekki að halda að þið
fáið orkuna á sama verði og
kjölturakkinn við Straumsvík.
Eða að þið komist í hálfkvisti við
þá í skattsvikum. Og hvar og
hvernig ætlið þið að taka „hækk-
un í hafi“. Því væri ég ekkert
undrandi, þó Hirti vini mínum á
Tjörn og öðrum forráðamönnum
Samvinnuhreyfingarinnar við
Eyjafjörð, yrði ekki allt of svefn-
samt um nætur á næstunni, því
varla mun búandkörlum ganga
betur að keppa við stóriðjuna um
starfskrafta unga fólksins, en
Sambandsverksmiðjunum, þó að
þeir búi í blómabyggðum Eyja-
fjarðar.
Furðuleg finnst mér framkoma
og viðhorf sumra sjálfstæðis-
manna í bæjarstjórn Akureyrar
til kvenna (J.G.S. og G.R.) og
lítt til eftirbreytni. Framkoma
þeirra virðist stundum minna á
„karlrembusvín". Það mættu þó
þessir góðu menn muna, að af
konu eru þeir fæddir, og blíðu
kvenna hafa þeir notið.
En það veit ég að þú þekkir og
vonandi kannt að meta, að á
mörgum sviðum standa konur
okkur miklu framar. Sérstaklega
hafa þær næmari skilning á
mannlegum tilfinningum og við-
horfum, og þörfum barna og
aldraðra, og annarra þeirra sem
höllum fæti standa í lífsbarátt-
unni. Því finnst mér ástæðulaust,
af bæjarstjórn Akureyrar, að líta
með fordómum og fyrirlitningu
á tillögur og viðhorf kvenna í
bæjarstjórninni. Og bágt á ég
með að trúa að Valgerður á
Lómatjörn eða aðrar eyfirskar
konur, muni ganga „hlæjandi til
sængur", ef mökkur frá álveri
kæmi siglandi austur og/eða inn
fjörðinn.
Eins og þú veist er ég nú farinn
að reskjast, og ekki til mikilla
stórræða lengur, en ég kvíði því,
ef ég á eftir að horfa upp á vin
minn og gamlan skólabróður,
Ingimar Brynjólfsson á Ásláks-
stöðum, svældan inni eins og
melrakka í greni, eða riðinn und-
ir á sínu eigin heimahlaði, af út-
lendum álfurstum. Og vel skil ég
og met, afstöðu og álit Stefáns
Valgeirssonar alþingismanns í ál-
málinu, og að hann langi ekki til,
að sjá skógarlund Önnu í Auð-
brekku, rétta krónur sínar til
himins eins og blásna beinagrind
á berangri.
Þá virði ég einnig afstöðu Ingv-
ars Gíslasonar, og mér finnst
hann hafa tekið með mjög mikilli
skynsemi aðvörun þeirri, sem
kjósendur gáfu Framsóknar-
flokknum hér í kjördæminu við
síðustu kosningar, og rétt sé að
flana ekki að neinu, í þessum
stjóriðjumálum.
Um afstöðu Guðmundar
Bjarnasonar er ég hins vegar
meira uggandi. En hér áður fyrr,
hefðu Þingeyingar goldið honum
„rauðan belg fyrir gráan“, að
vísu í óeiginlegri merkingu, ef
hann heldur lengi við trú sína á
amerískt auðmagn - þó hann hafi
sofið nokkrar nætur í amerísku
„móðurskipi“.
Og að endingu Jón minn: Nátt-
úrlega verður það fyrst og fremst
ákvörðun Eyfirðinga og Akur-
eyringa, hvort æskilegt verður
talið að reisa álver við Eyjafjörð,
og ekki er líklegt að við Þingey-
ingar blöndum okkur mikið í þau
mál. Samt vona ég, ef þér eða
öðrum samvinnumönnum við
Eyjafjörð lægi lítið við, að óhætt
væri að nefna nafnið okkar, þó
ólíklegt sé, að við eigum nú
nokkurn Ófeig í Skörðum, hvað
þá graðhesta, til að ríða til Eyja-
fjarðar, til að setja þar hnefann í
borðið. Hins vegar höfum við
Þingeyingar hingað til, fyllt flokk
Einars Þveræings, en ekki Guð-
mundar ríka. Og ég vona að svo
verði enn um langa framtíð.
Með vinarkveðju og fyrirbænum,
Grænavatni í fyrstu viku þorra
1984
Sigurður Þórisson.