Dagur - 29.02.1984, Blaðsíða 4

4 - DAGUR - 29. febrúar 1984
ÚTGEFANDI: ÚTGÁFUFÉLAG DAGS
SKRIFSTOFUR:
STRANDGATA 31. PÓSTHÓLF 58, AKUREYRI
SÍMI: 24222
ÁSKRIFT KR. 130 Á MÁNUÐI -
LAUSASÖLUVERÐ 18 KR.
RITSTJÓRI OG ÁBYRGÐARMAÐUR:
HERMANN SVEINBJÖRNSSON
RITSTJÓRNARFULLTRÚI:
GlSLI SIGURGEIRSSON
BLAÐAMENN:
EIRlKUR ST. EIRlKSSON OG GYLFI KRISTJÁNSSON
AUGLÝSINGASTJÓRI: FRÍMANN FRlMANNSSON
ÚTBREIÐSLUSTJÓRI:
HAFDlS FREYJA RÖGNVALDSDÓTTIR, HEIMASÍMI: 25165
FRAMKVÆMDASTJÓRI: JÓHANN KARL SIGURÐSSON
PRENTUN: DAGSPRENT HF.
Útvarpsráð
á villigötum
Deild Ríkisútvarpsins á Akureyri hefur nú starfað í
á annað ár með miklum ágætum. Ótrúlega stór hluti
dagskrár hefur komið að norðan og ef marka má
ummæli fólks víðs vegar um landið og hlustenda-
könnun sem Ríkisútvarpið lét framkvæma á síðasta
ári, fellur hlustendum það efni vel í geð sem kemur
frá deildinni á Akureyri.
Hins vegar virðist annað uppi á teningnum þegar
háttvirtir útvarpsráðsmenn fjalla um norðlenska út-
varpið. Samkvæmt allöruggum heimildum hefur
deild útvarpsins á Akureyri tvívegis komist á blað í
fundargerðum útvarpsráðs. Ekki var farið orðum
um það ágæta efni sem þaðan kemur eða fjallað um
þá öflugu starfsemi sem þar er rekin. Ó, nei. í bæði
skiptin var verið að agnúast út í þá sérstöðu sem
deildin hefur skapað sér með því að vera með sér-
stakar kynningar og kynningarstef.
Fyrst var þetta kallað útburðarvæl í háttvirtu út-
varpsráði og nú síðast ofkynning. Hins vegar hefur
ekki eitt orð verið bókað um þann árangur sem orð-
ið hefur í kjölfar þeirra tímamóta í sögu útvarps á
Islandi, sem stofnun fyrstu sjálfstæðu dagskrár-
deildar þess utan Reykjavíkur svo sannarlega var.
Á sama tíma og hluti útvarpsráðsmanna vinnur
að afnámi einkaréttar útvarpsins til ljósvakafjöl-
miðlunar og vill aukið frelsi í þessum efnum, virðast
þessir sömu menn ekki geta unnt deild Ríkisút-
varpsins á Akureyri þess sjálfstæðis og frelsis, að
auðkenna það sem frá deildinni kemur með sex sek-
úndna löngu kynningarstefi. Þetta er því furðulegra
þegar haft er í huga að hlustendur eru almennt
mjög ánægðir með það efni sem kemur frá Akureyri,
samkvæmt niðurstöðum hlustendakönnunarinnar
sem áður var nefnd.
Um 80% þeirra sem svara segjast taka sérstak-
lega eftir því að dagskráin kemur að norðan, 54%
líkar dagskráin vel og 29% frekar vel, 86% hlust-
enda telur æskilegt að deildin á Akureyri haldi
áfram með svipuðum hætti og yfir 70% að svipaðri
starfsemi verði komið á víðar út um land. Hins veg-
ar vilja 48% að hluti af efni Akureyrardeildarinnar
verði staðbundinn og ekki nema 15% að Ríkisút-
varpið hefji útsendingar sem aðeins nái til afmark-
aðra svæða.
Þessi könnun gefur ótvíræða vísbendingu um að
efni útvarpsins á Akureyri mælist vel fyrir, áfram
skuli haldið á svipaðri braut og að efnið að norðan
fari inn á landskerfið. Ekkert af þessu hefði komið
fram ef dagskrárefnið að norðan væri ekki einkennt
með einhverjum hætti.
Starfsemi útvarpsins á Norðurlandi hefur sannað
tilverurétt sinn áþreifanlega. Það er nauðsynlegt að
þessi starfsemi hafi visst sjálfstæði og frumkvæði.
Útvarpsráð ætti að styðja við bakið á deildinni fyrir
norðan og vinna þar með að allsherjar eflingu Ríkis-
útvarpsins, í stað þess að nöldra út af sjálfum tilveru-
grundvelli deildarinnar, sem er auðkenningin.
Álver við Eyjafjörð
Staðarval og umhverfisrannsóknir
í umræðum um álver er mikið
rætt um hreinsibúnað og ijóst er
að hreinsun á loftmengandi efn-
um er orðin mjög fullkomin ef
beitt er öllum tiltækum ráðum og
búnaðurinn vinnur fullkomlega.
í Straumsvík er nýlega búið að
koma upp I. stigs hreinsun (þurr-
hreinsun) en völ er á tveimur
hreinsunarstigum til viðbótar, II.
stig er vothreinsun og III. stig
hreinsun á útblæstri frá kerskála.
Hreinsibúnaður er dýr og heyrst
hefur að ef þörf sé á III. stigs
hreinsun þá sé á mörkunum að
það borgi sig að setja upp álver á
þeim stað.
í áfangaskýrslu staðarvals-
nefndar frá júlí 1982 (1) er m.a.
fjallað um þá staði við Eyjafjörð
sem kannaðir hafa verið sem
hugsanlegir byggingarstaðir
álvers. Á mynd 1 eru merkt þau
tvö svæði sem helst koma til
greina þ.e. við Dagverðareyri og
Dysnes, hið þriðja er á Árskógs-
strönd en það er afskrifað vegna
jarðskjálftahættu, verri hafnar-
skilyrða og lítils vinnumarkaðar.
í skýrslunni segir m.a.: „Sérstaða
Glæsibæjarhrepps gagnvart um-
hverfisáhrifum orsakast annars
vegar af því hve innarlega við
Eyjafjörð staðurinn er og hve
þröngur fjörðurinn er þar, og
hins vegar af því að blómlegur
landbúnaður (nautgriparækt) er
alveg á næstu grösum við hugsan-
legt verksmiðjustæði. Við þetta
bætist að allt bendir til þess að
veðurskilyrði séu þannig að
mengunarefni í lofti beinist fyrst
og fremst yfir byggðir (inn og út
með firðinum) þar sem þau
kunna að valda skaða á beitilandi
og heyfeng og síðan á búfé sem
kynni að nærast að miklu leyti á
slíku menguðu fóðri.“ Á öðrum
stað er tafla er heitir „Lauslegt
mat á þörf fyrir hreinsun", þar
segir m.a.:
Staður
Ýmislegt er vitað um náttúru-
far við Eyjafjörð svo sem fram
kemur í skýrslu Náttúrugripa-
safnsins á Akureyri 1982. Þar er
einnig bent á hvaða athuganir
þarf að leggja áherslu á svo hægt
sé að tala um ítarlegar forrann-
sóknir og að kannað verði sem
best lífríki og veðurfar, eins og
áhersla er lögð á í skýrslu staðar-
valsnefndar. Meðal þess sem þar
var lögð áhersla á eru veðurat-
huganir og sjórannsóknir vegna
dreifingar á mengunarefnum, ít-
arlegar líffræðirannsóknir í sjón-
um og könnun á landnýtingu og
landnýtingarmöguleikum.
Menn spyrja, hvað hefur verið
gert með framantaldar tillögur. í
stuttu máli má segja að unnið sé
að veðurathugunum, lítilsháttar
sjórannsóknir voru gerðar síðast-
liðið sumar og dreifingarspá er
fyrirhuguð. Ekki er minnst á líf-
fræðiathuganir í sjónum né held-
ur á landnýtingu.
Til fróðleiks skal gerð nokkur
grein fyrir veður- og sjóathugun-
um sem unnið er að.
Venjulegar veðurathuganir
fara fram á Akureyri, hitamæl-
ingar eru gerðar á Möðruvöllum
og vindhraðamælir er búinn að
vera um 2 ár við Ytri-Bakka.
Hitamælingar standa yfir í Vaðla-
heiði, þar eru mælar í 40 m, 250
m og 350 m (við Menntaskólasel-
ið) og síðan er mælir í einni af
vélum Flugfélags Norðurlands.
Þessar mælingar verða búnar að
standa í eitt ár samfleytt í júlí
1984, þess ber að geta að mæling-
ar í flugvélinni eru háðar veðri og
mismargar í mánuði (ekki ein á
dag). Sjórannsóknir stóðu í tvo
mánuði síðastliðið sumar. Að
sögn Svend-Aage Malmberg haf-
fræðings á Hafrannsóknastofnun
sem sá um mælingarnar var sett
Viðkvæmni gagn- Aths.
vart mengun
hversu ítarlegar forrannsóknir
þurfa að vera til þess að hægt sé
að byggja á þeim jafn stóra
ákvörðun og hér er um rætt.
Kostnaður við rannsóknir er tals-
verður en ekki má horfa of mikið
í hann því dýrari geta orðið af-
leiðingar rangra ákvarðana.
Nokkra athygli vekur hversu
sjórannsóknum og sjávarlífi er
lítill gaumur gefinn, líkt og
niðurstöður slíkra rannsókna
hefðu ekkert að segja þegar
metnar verða afleiðingar meng-
unar. Mengunarhætta í sjó frá ál-
veri er ekki minni en frá kísil-
málmverksmiðju líkt og fyrirhug-
að er að reisa við Reyðarfjörð en
þar eru gerðar tillögur um eftir-
farandi rannsóknir á sjónum og
sjávarlífi (2).
1. Hafrannsóknastofnun:
a) „Lagnir með síritandi
straum-, hita- og seltumæli í
eitt ár, alls ca. 30 mælar sem
dreifast á 3 þversnið í Reyðar-
firði.“
b) Athuganir á kræklingi til
greiningar á málmum.
2. Líffræðistofnun Háskóla
íslands:
a) „könnun fjöru beggja
vegna fjarðar innan um 3 km
frá fyrirhuguðum verksmiðju-
stað.“
b) Botndýralíf. „Æskilegt er
að framkvæma yfirlitskönn-
un.“ Það felur í sér könnun 30
botnstöðva á 2-3 sniðum þvert
yfir fjörðinn og sunddýr verði
veidd á 10 stöðum. Þess er
ennfremur getið að æskilegt
væri að kanna botndýralífið á
lengri tíma t.d. á fáeinum
stöðum á 3ja mánaða fresti í 3-
4 ár, til þess að fá fullkominn
samanburð.
Reynslan sýnir að oft er ekki far-
ið að vinna að ítarlegum forrann-
Mat á þörf
hreinsunarstigs
Arnarneshreppur
Glæsibæj arhreppur
x' Þörf á III. stigs hreinsun verði
Dagverðareyri er aðeins 6 km
innar við fjörðinn en Dysnes,
dalurinn er jafn breiður og fjörð-
urinn að vísu helmingi mjórri (3
km), en hingað til hefur ekki ver-
ið talað um verulega hættu á sjáv-
armengun frá álveri. Ekkert
bendir til þess að veðurskilyrði
við Dysnes séu svo ólík að meng-
unarefni í lofti berist þaðan ekki
einnig inn og út með firðinum.
Ekki er ljóst hvaða umhverfis-
ástæður aðrar en landbúnaður
gera kröfur um III. stigs hreinsun
við Dagverðareyri, og ekki eru til
staðar við Dysnes. Telja verður
að frá byrjun sé rétt að gera einn-
ig ráð fyrir III. stigs hreinsun við
Dysnes.
í fyrrnefndri skýrslu staðar-
valsnefndar er nokkuð fjallað um
umhverfisrannsóknir og hver
hlutur þeirra er við ákvörðun um
staðsetningu álvers, þar segir.
„Ef böndin berast að svæði sem
er viðkvæmt fyrir mengun, eins
og t.d. Eyjafjarðarsvæðið og
Geldinganes er að líkindum
nauðsynlegt að gera ítarlegar for-
rannsóknir áður en áliðju yrði
endanlega valinn staður þar“. Á
öðrum stað segir á þessa leið.
„Vegna landfræðilegra skilyrða
við Eyjafjörð er hins vegar sér-
stök þörf á að rannsaka sem best
veðurfar og lífríki á þessum slóð-
um og hefur staðarvalsnefnd þeg-
ar hlutast til um slíkar athuganir
vegna almennra verkefna sinna.
Einnig þarf síðan að gera líkan-
útreikninga á sennilegri dreifingu
mengunarefna frá álveri á þess-
um stað.“
allmikil v.landbún. 1+11+(III)?
mikil v.landbún. og
af umhv.ást. 1+11+111"
athuguð áður en ákvörðun verður tekin.
út eitt dufl með tveimur mælum,
annar var á 10 m dýpi og hinn á
35 m (5 m yfir botni). Mælarnir
skráðu á 10 mínútna fresti hita,
seltu, straumhraða og stefnu. Á
Hafrannsóknastofnun er til
eitthvað af gögnum um hita og
seltu í Eyjafirði sem verið er að
vinna úr samhliða nýju mæling-
unum.
í „Aðaláætlun" staðarvals-
nefndar frá 16.11. 1983 er gert
ráð fyrir að dreifingarspá loft-
mengunar verði lokið um næstu
áramót og mat á afleiðingum
mengunar liggi fyrir í lok apríl
1985.
Það er að sjálfsögðu matsatriði
sóknum fyrr en búið er að ákveða
staðsetningu mannvirkis og
niðurstöður umhverfisrannsókna
breyta því engu um það. Er ekki
kominn tími til að breyta þeirri
stefnu?
Heimildir:
(1) Iðnaðarráðuneytið 1982:
Áfangaskýrsla staðarvals-
nefndar um staðarval álvers.
(2) Heilbrigðiseftirlit ríkisins,
Náttúruverndarráð 1982:
Kísilmálmverksmiðja á
Reyðarfirði - rannsóknir á
lífríki og umhverfi.
Akureyri 12. febrúar 1984
Þóroddur F. Þóroddsson
jarðfræðingur.
Leiðrétting
varðandi mengun
Emil Bóasson, starfsmaður stað-
arvalsnefndar um orkufrekan
iðnað, hafði samband við blaðið
út af misskilningi sem fram hefði
komið í grein Þórodds F. Þór-
oddssonar, jarðfræðings, þar sem
hann fjallaði um mengun frá ál-
verum. Þóroddur taldi að mis-
ræmis gætti milli texta í skýrslu
staðarvalsnefndar og myndar
varðandi mengun af brennisteins-
díoxíði. í skýrslunni er sagt að
brennisteinsdíoxíð sé 40 kg/tonn
af áli og segir Þóroddur að á
myndinni sé aðeins talað um 23
kg af brennisteinsdíoxíði á hvert
tonn af áli. Emil benti á að rétt
væri að í skýrslunni segði að 40
kg af brennisteinsdíoxíði (S02)
kæmi vegna hvers framleidds
tonns af áli, en á myndinni væri
hins vegar um að ræða tölur yfir
magn brennisteins (S), sem næmi
23 kg á hvert tonn af áli. Því væri
þarna ekki um misræmi að ræða.
Annars vegar væri rætt um
brennisteinsdíoxíð og hins vegar
brennistein, sem ásamt súrefni
myndar oxíðið.