Dagur - 22.06.1984, Side 4

4 - DAGÖR - 22: juní 1984
ÚTGEFANDI: ÚTGÁFUFÉLAG DAGS
SKRIFSTOFUR:
STRANDGATA 31, PÓSTHÓLF 58, AKUREYRI
SlMI: 24222
ÁSKRIFT KR. 150 Á MÁNUÐI -
LAUSASÖLUVERÐ 22 KR.
RITSTJÓRI OG ÁBYRGÐARMAÐUR:
HERMANN SVEINBJÖRNSSON
RITSTJÓRNARFULLTRÚI: GlSLI SIGURGEIRSSON
BLAÐAMENN:
EIRlKUR ST. EIRlKSSON OG GYLFI KRISTJÁNSSON
AUGLÝSINGASTJÓRI: FRlMANN FRlMANNSSON
ÚTBREIÐSLUSTJÓRI:
HAFDlS FREYJA RÖGNVALDSDÓTTIR, HEIMASlMI: 25165
FRAMKVÆMDASTJÓRI: JÓHANN KARL SIGURÐSSON
PRENTUN: DAGSPRENT HF.
Eyjóljur Konráð ogfélagar
Mörgum hefur blöskrað
þær vægðarlausu árásir
sem landbúnaðurinn hefur
orðið fyrir á undanförnum
misserum. Þá hafa sam-
vinnuhreyfingin og kaup-
félögin fengið sinn skerf af
ósómanum og Framsókn-
arflokkurinn, enda telja
menn eins og Guðmundur
H. Garðarsson að með því
að setja Framsóknarflokk-
inn til hliðar megi hreinsa
til í íslensku stjórnmála- og
atvinnulífi og þá muni ís-
lendingar njóta „ sannra
verðmæta" um ókomna
framtíð. Ýmsum samflokks-
mönnum Guðmundar H. í
Sjálfstæðisflokknum varð
reyndar ekkert um þetta of-
stækistal, enda sáu flestir
að þetta var öfundarhjal
vegna velgengni sölufyrir-
tækis Sambandsins á fiskaf-
urðum í Bandaríkjunum, en
átti ekkert skylt við land-
búnaðarmál, samvinnu-
hreyfinguna eða Framsókn-
arflokkinn.
Hallgrímur Sveinsson,
skólastjóri að Hrafnseyri,
gerir þessi mál að umræðu-
efni í grein í Mogganum,
sem ber yfirskriftina
„Nokkrar línur úr sveitinni
til Eyjólfs Konráðs og fé-
laga". Hann varpar þar
fram nokkrum spurningum,
sem rétt þykir að koma á
framfæri og vekja athygli á.
Hallgrímur segir fyrst:
„Á málflutningi ykkar er
helst að skilja að íslenskir
bændur séu ánauðugir
þrælar, líkt og kollegar
þeirra á tímum Katrínar
miklu Rússakeisara, sællar
minningar. Hvernig má það
vera að þessir aumingja
menn, íslenskir bændur,
hafa byggt upp býli sín svo,
að líklega má telja með fá-
dæmum í menningarlönd-
um? Þetta sjá allir sem út í
sveitirnar aka.
Er ykkur kunnugt um að
líklega eru íslensk bænda-
býli einhver þau vélvædd-
ustu í heimi?
Er ykkur kunnugt um að
bændur hafa fengið óverð-
tryggð lán svo nemur millj-
örðum króna undanfarin
verðbólguár, hjá sölufé-
lögum sínum, til þess m.a.
að standa undir þessari
uppbyggingu allri saman?
Er ykkur kunnugt um að
líklega hafa bændur sjálfir
meirihluta í stjórnum 90%
kaupfélaga, samvinnufé-
laga og vinnslustöðva land-
búnaðarins á íslandi?
Hvar á að taka fjármagn
til að greiða bændum, þó
einkanlega sauðfjárbænd-
um, út í hönd sama dag ocj
þeir leggja dilkana inn? Á
að taka þetta úr ríkissjóði
eða þykir mönnum ekki nóg
vegið í þann knérunn?"
Hallgrímur Sveinsson
segir síðan að til lítils sé að
hrópa sífellt úlfur, úlfur, því
þegar hann birtist loks í
sinni sauðargæru, þá taki
enginn mark á hrópandan-
um. Lokaorð hans eru
þessi:
„Þessi úlfur ykkar mun
ekki birtast undan sauðar-
gæru Sambandsins. Svo
mikið er alveg víst. Hann
mun vera einhvers staðar
annars staðar í þjóðfélag-
inu og þar liggur einka-
framtakið undir grun, engu
síður en aðrir."
Það er lialdið upp á ýmis afmæli
þessa dagana. Á einum og sama deg-
inum var þess til að mynda minnst að
fjögur hundruð ár eru frá því Guð-
brandsbiblía var prentuð, og að
fjörutíu ár voru liðin frá innrásinni í
Norniandie. Bæði þessi afmæli eiga
það sameiginlegt, þótt ólík séu, að
tengjast frelsinu með einum eða
öðrum hætti. Sjálfsagt hefur Guð-
brand karlinn Hólabiskup ekki órað
fyrir því að með útgáfustarfsemi
sinni myndi hann bjarga íslensku
þjóðerni og tungu svo ákafur sem
hann annars var að troða upp á þjóð-
ina hvaða fáránleika sem var úr
Danaveldi sbr. Stóradóm, eina þá
vitlausustu löggjöf sem saman hefur
verið sett á norðurhveli jarðar, en
þessi annars gáfaði maður gekk fram
í því með ótrúlegu ofstæki að fá lög-
leidda. Og hvað varðar innrás
bandamanna í Normandie, þá
blandast engum hugur um það að
hún markaði upphafið að hruni nas-
ismans. Pví miður verður það að
segjast að ekki finnst manni hinir
listahátíðarsjúku ríkisfjölmiðlar okk-
ar hafa gert þessum afmælum þau
skil sem skyldi eða reynt að setja
þessa atburði í samhengi við nútím-
ann.
Lýðveldi og
hallœrisprinsar
Þá er komið að því afmælinu sem
flestum íslendingum er sjálfsagt efst
í huga. Um þessar mundir eru nefni-
lega liðin fjörutíu ár frá því þjóðin
kom saman á sínum helgasta stað í
ausandi rigningu til að lýsa yfir stofn-
un lýðveldis. Þetta gerðist réttum tíu
dögum eftir fyrrnefnda innrás.
Heimurinn var allur upptekinn af
því að kljást við uppgjafaliðþjálfa og
róna einn úr Austurríki og fylgi-
sveina hans og mátti ekkert vera að
því að hugsa um það hvort nokkrar
hræður einhvers staðar norður í
Dumbshafi norpuðu saman í rign-
ingu við að stofna lýðveldi.
Um það má endalaust deila hvort
það hafi verið réttlætanlegt eins og
málum var háttað að fara að lýsa yfir
lýðveldisstofnun þennan rigningar-
dag í júní. Vera má að einhverjum
Dönum hafi sárnað að skilnaðurinn
skyldi verða með þessum hætti, en
sjálfsagt hefur nú danski meðaljón-
inn eða meðalpederseninn haft um
annað að hugsa en athafnir fólks í
einni af fyrrverandi hjálendum
sínum. Það má vera að réttara hafi
verið að bíða frelsunar Danmerkur
eins og lögskilnaðarmennirnir vildu.
En hafi það hins vegar verið ætlun
hinna „opinberu“ Dana að pranga
upp á okkur hallærisprinsi sínum við
skilnaðinn vegna þess að hann þótti
ekki hæfur í heimalandinu verður að
segjast að það var engin ástæða til að
bíða.
Gengið til góðs?
Hér skal ekki farið út í þá sálma að
gera einhverja úttekt á sögu þjóðar-
innar í þessi fjörutíu ár. Til þess
verða víst nógir að tíunda allar fram-
farirnar sem óneitanlega hafa orðið í
landinu. íslendingum hefur einhvern
veginn tekist að byggja upp velferð-
arþjóðfélag í þessu harðbýla landi,
enda raunar ekki vansalaust ef satt er
að við séum sjötta ríkasta þjóð í
heimi. Og okkur hefur að minnsta
kosti fram að þessu tekist að koma í
veg fyrir að fjallavötnin okkar fagur-
bláu hafi breyst í mórauða drullu-
polla, eins og hin bláa Dóná Strauss
hefur gert. En við höfum líka afrek-
að það að reka atvinnuvegi okkar
með aðstoð allsérstæðrar orkulindar
sem verðbólga er nefnd og við þá
orkulind mun sjálfsagt verða notast
um nokkra framtíð enn ef maður
þekkir pólitíkst hugrekki þjóðarinn-
ar rétt ... Þá má nefna það afrek
okkar að pólitísk spilling er sennilega
meiri á íslandi en í flestum ríkjum
sem kenna sig við lýðræði, og þarf
jafnvel ekki að grípa til hinnar vin-
sælu höfðatölureglu í því sambandi.
Það hlýtur því ávallt að verða
nokkurt álitamál hvort við höfum
gengið til góðs þessi fjörutíu ár.
Margt hefur óneitanlega áunnist, en
það er líka margt óunnið í okkar
nánast ónumda landi. Við búum svo
vel að eiga fagurt og gjöfult land en
ekkert ætti að vera því til fyrirstöðu
að það verði jafnvel enn fegurra og
gjöfulla að öðrum fjörutíu árum liðn-
um ef rétt er á málum haldið.
Jafnrétti og nýsköpun
Eitt brýnasta verkefnið sem fyrir ís-
lensku þjóðinni liggur er að auka
jafnrétti þegnanna. Það er til hábor-
innar skammar fyrir sjöttu ríkustu
þjóð á jarðarkringlunni að til skuli
vera dágóður fjöldi manna sem hefur
efni á að kaupa sér Rollsa, sambæri-
lega við drossíur arabískra olíufursta
eða bresks kóngafólks meðan aðrir
þegnar þessa lands lifa margir hverjir
á mörkum mannsæmandi lífs, eða
skrimta jafnvel innan þeirra
marka . . . Þá er brýnt að auka jafn-
rétti milli kynja, auka rétt fatlaðra og
allra þeirra sem við skarðan hlut búa.
Alsystir jafnréttisins er valddreif-
ingin. Nauðsynleg forsenda þeirrar
nýsköpunar sem svo mikið er talað
um þessa dagana er sú að valdinu
verði dreift frá ráðuneytunum og
embættismönnum í Reykjavík út til
fólksins. Ráðuneyti ættu fyrst og
fremst að þjóna þeim tilgangi að
marka heildarstefnu í þjóðmálum,
en ekki að vera fyrirgreiðslustofnanir
fyrir vini og vandamenn ráðherranna.
Óþarft ætti að vera að menn þurfi að
hlaupa jafnvel þvert yfir landið til
þess eins að ganga frá vínveitinga-
leyfi fyrir veitingastað eða sérleyfi til
hópferðaaksturs á einhverju land-
svæði. Þá þyrfti að gefa fleirum kost
á að koma fram með hugmyndir og
axla ábyrgð til dæmis með því að
gefa fleirum kost á því að sitja í opin-
berum nefndum. Þetta mætti gera
með því að setja lög er banna for-
stöðumönnum og háttsettum starfs-
mönnum ríkisfyrirtækja og stofnana
svo og stórra einkafyrirtækja nefnda-
setur á vegum hins opinbera. Varð-
andi nýsköpun þá verða menn aó
hafa það hugfast að hún þarf ekki
endilega að fela það í sér að einu
stykki álveri sé plantað niður við
hvern fjörð og hverja vík, stundum
án tillits til staðhátta. Sem betur fer
þá á þjóðin ýmis önnur tækifæri. Svo
dæmi sé tekið þá getum við nefnt að
við Eyjafjörð má koma á fót menn-
ingarmiðstöð og skólabæ fyrir allt
landið, auk blómlegs neysluvöruiðn-
aðar að ógleymdri líftækninni og raf-
eindaiðnaðinum sem svo oft er
nefndur.
Á fertugsafmæli lýðveldisins
stendur ísland á tímamótum. Veiði-
öld er lokið, þó svo við eigum von-
andi eftir að draga margan golþorsk-
inn að landi handa sveltandi heimi.
Hvað við tekur getur framtíðin ein
skorið úr um, en ef við berum gæfu
til þess að gera landið okkar að öðru
og meiru en láglaunasvæði fyrir er-
lenda auðhringi, þá er enginn vafi á
því að framtíðin verður björt. Þá
mun sannast á hinu unga íslenska
lýðveldi að allt geti vel verið fer-
tugum fært.
Reynir Antonsson.