Dagur - 09.07.1984, Qupperneq 4
4 - DAGUR - 9. júlí 1984
ÚTGEFANDI: ÚTGÁFUFÉLAG DAGS
SKRIFSTOFUR:
STRANDGATA 31, PÓSTHÓLF 58, AKUREYRI
SÍMI: 24222
ÁSKRIFT KR. 150 Á MÁNUÐI -
LAUSASÖLUVERÐ 22 KR.
RITSTJÓRI OG ÁBYRGÐARMAÐUR:
HERMANN SVEINBJÖRNSSON
RITSTJÓRNARFULLTRÚI:
GÍSLI SIGURGEIRSSON
BLAÐAMENN:
EIRÍKUR ST. EIRÍKSSON OG GYLFI KRISTJÁNSSON
AUGLÝSINGASTJÓRI: FRÍMANN FRÍMANNSSON
ÚTBREIÐSLUSTJÓRI:
HAFDÍS FREYJA RÖGNVALDSDÓTTIR, HEIMASÍMI: 25165
FRAMKVÆMDASTJÓRI: JÓHANN KARL SIGURÐSSON
PRENTUN: DAGSPRENT HF.
Ný þjóðhagsspá
í endurskoðari þjóðhagsspá koma fram
markverðar breytingar frá því sem áður hafði
verið áætlað. Hin helsta er sú að þjóðarfram-
leiðsla dregst minna saman en spáð hafði
verið í ársbyrjun, eða um 1V2% í staðinn fyrir
4%. Þessi breyting er aðallega til komin
vegna rýmkunar á aflakvótanum og aukning-
ar loðnuveiði, en einnig út af því að eftirspurn
í landinu, og þar með umsvif, er meiri en
reiknað var með í ársbyrjun.
Það er athyglisvert, en kemur þó engan
veginn á óvart, hve aflabrögð til sjávar hafa
gífurleg áhrif á hagstærðir. Þetta sýnir enn og
aftur, svart á hvítu, hve íslendingum er mikil
nauðsyn að efla aðrar atvinnugreinar en þær
sem tengjast svo mjög nátúrufarslegum
sveiflum, eins og á sér stað í sjávarútvegin-
um. Eftir sem áður hlýtur sjávarútvegurinn
þó að verða meginundirstaða efnahagslífsins
á Islandi.
Önnur athyglisverð niðurstaða þjóðhags-
spár er sú að útgjaldaþróunin hefur orðið
þannig að samdráttur verður lítill sem
enginn. Samdráttur í einkaneyslu virðist lítill
ef nokkur og endurskoðun á fjárfestingarhorf-
um bendir til lítilsháttar aukningar í stað fyrri
spár um nokkurn samdrátt. í kjölfar þessa er
innflutningur mun meiri en reiknað var með,
sem veldur auknum viðskiptahalla, en hann
nemur allt að 4% af þjóðarframleiðslu saman-
borið við 1-2% í fyrri spá. Hrakspár Alþýðu-
bandalagsins um stórkostlegan samdrátt
vegna minni kaupmáttar hafa því ekki
staðist.
Aðrar helstu niðurstöður nýrrar þjóð-
hagsspár eru þær að hagur iðnaðar og ýmissa
greina annarra en sjávarútvegs virðist með
besta móti og sér þess stað í áformum um
framkvæmdir og ný fyrirtæki. Atvinnuástand
helst svipað og ekki virðast horfur á miklum
breytingum í þeim efnum. Spáð er 13—14%
verðhækkunum á árinu og að verðbólguhraði
um næstu áramót verði um 10% að óbreyttum
kjarasamningum og gengisstefnu. Kaupmátt-
ur ráðstöfunartekna er talinn verða svipaður
og á síðasta ársfjórðungi 1983, en 5-6% lakari
en að meðaltali það ár. Erlendar lántökur
verða afar miklar á árinu og skuldir erlendis
lækka ekki í hlutfalli við þjóðarframleiðslu.
Af þessu öllu má sjá að enn er talsvert í
land svo viðunandi staða náist í efnahagslíf-
inu. Launahækkanir umfram gerða kjara-
samninga myndu valda aukinni verðbólgu og
meiri viðskiptahalla. Hjá því verður að
komast. Hins vegar er ekki við því að búast að
lægstu laun geti haldist óbreytt. Útlit er fyrir
að botni hafi verið náð í hagsveiflunni og
fyrstir til að njóta góðs af hljóta að verða þeir
sem hafa farið verst út úr aðgerðum stjórn-
valda, þeir sem hafa lægstu launin og búa
sumir við fátækt.
Ao sjá valkosti
Bernharð Steingrímsson skrifar í
DAG 27. júní um starfsemi and-
stæðinga álverksmiðju við Eyja-
fjörð og reynir að sýna fram á að
tillögur um aðrar leiðir séu með
öllu óraunhæfar. Pessi grein er
nánast hughreystandi. Bernharð
gerir sig svo algerlega að fífli með
skrifum sínum.
Samt langar mig að svara þessu
með því að fjalla lítillega um þær
leiðir sem Bernharð telur svo ó-
raunhæfar þ.e. meiri matvæla-
framleiðsu, fiskirækt, lífefnaiðn-
að og rafeindaiðnað.
Varðandi matvælafrarhleiðslu
er það ekki að öllu leyti rétt að ís-
lenskar kjötvörur séu ekki sam-
keppnishæfar á erlendum mörk-
uðum. Pað þarf hins vegar að
„hanna“ framleiðsluna miðað við
markaðinn og tryggja nægilegt
magn. Og þetta með magnið hef-
ur merkilegt nokk verið erfiðast.
Við höfum aðgang að mjög
góðu hráefni til margs konar mat-
vælaframleiðslu. Okkur vantar
hins vegar hugmyndaauðgi og
kjark til að nota það. Allar hug-
myndir eru þess virði að gefa
þeim gaum. Hvernig væri til
dæmis að sjóða niður marhnúta?
Ástæðan fyrir því að ekki er
meiri fiskigengd í ár hér í ná-
grenninu er sú að þær eru dragár
og þess vegna tiltölulega kaldar.
Ef þessi skoðun Bernharðs um
kalda sjóinn fyrir Norðurlandi er
almenn meðal álverssinna er
e.t.v. þekkingarskortur á um-
hverfinu ástæðan fyrir þeirra
kæruleysislegu afstöðu. En fiski-
rækt er alls ekki fráleit hér um
slóðir. Jarðhiti er víða þó ekki
þyki vænlegt að virkja hann fyrir
Hitaveitu Akureyrar. En hver
veit nema það gæti orðið hag-
kvæmt að leggja stofn frá Reykj-
um í Fnjóskadal ef stór notandi
á borð við fiskeldisstöð komi til
skjalanna.
Og svo um lífefnaiðnað: Bern-
harð telur að of dýrt sé að hirða
slóg. Ég held hins vegar að það
kosti fyrst og fremst aukabúnað
um borð í togarana. Til þess að
sá búnaður sé hagkvæmur fyrir
útgerðina verður að sjálfsögðu að
greiða fyrir slógið. Par með færa
skipin meiri verðmæti að landi og
ekki mun af veita.
Annars er athyglisvert að skipa-
smíðastöðvar virðast lítið hafa
reynt að laga sig að breyttum að-
stæðum. Þó hefur núverandi
staða blasað við síðan haustið
1980 þegar loðnuveiðar voru
bannaðar.
Mér hefðu þótt eðlileg við-
brögð að skipasmíðastöðvar
hefðu reynt að þróa tækni til að
nýta slóg, lifur og fieiri verðmæti
úr fiski um borð í veiðiskipum.
Forstjóri Slippstöðvarinnar hefði
e.t.v. átt að hugsa meira um sitt
eigið fyrirtæki og minna um álver
og þá væri e.t.v. útlitið bjartara
á þeim bæ.
Rafeindaiðnaður er ekki endi-
lega stóriðnaður sem framleiðir
fyrir heimsmarkað. sérkenni
þessa iðnaðar er að tiltölulega
fáar einingar eru framleiddar í
lotu. Þá er um að ræða sérhæfð
tæki s.s. rafeindavogir fyrir frysti-
hús svo dæmi sé tekið. Próunin
verður þannig stór þáttur og þar
nýtist hátt menntunarstig hér-
lendis vel. En þessi iðnaður þarf
sína aðstöðu og sitt fjármagn þó
svo að stofnkostnaður fyrir hvert
starf sé lágur.
Hins vegar er ekkert fáránlegt
að hugsa sér að framleiða t.d.
sjónvörp fyrir Evrópumarkað.
Það dæmi gæti gengið upp vegna
þess að það kostar sennilega ca.
þrisvar sinnum meira að flytja
ósamansett sjónvörp en samsett
frá Japan til Vesturlanda. Þá má
spyrja hvort ekki geti verið hag-
kvæmt fyrir japanska framleið-
endur að semja við íslenskt fyrir-
tæki um að setja saman þeirra
tæki sem eiga að fara á Evrópu-
markað. íslendingar fengju sent
ósamsett skerma, myndlampa og
annað sem framleitt yrði í Japan
en kassinn yrði smíðaður hér og
tækin sett saman. Þessi hugmynd
er ekki fáránlegri en svo að Raf-
tækjaverksmiðjan Hafnarfirði
setur saman eldhússviftur fyrir
japanskt fyrirtæki til sölu á
Evrópumarkaði.
Hér hef ég fyrst og fremst sleg-
ið fram hugmyndum um hvað
hægt væri að gera. Það skal tekið
fram að ég hef ekki rannsakað
neinn þessara kosta sem ég hef
nefnt. En til þess að finna leiðir
verður að leita. Og það er talið
gott ef ein hugmynd af hverjum
hundrað er nothæf. Ég vil þess
vegna hvetja alla til að skrifa
niður hugmyndir sem þeir fá um
hvað væri hægt að framleiða hér
á Akureyri eða nágrenni. Og
e.t.v er hægt að koma upp hug-
myndabanka sem gæti orðið at-
vinnulífi hér til framdráttar og
myndi þannig minnka hættuna á
slysi.
Þessi grein er skrifuð sem svar
við grein Brenharðs Steingríms-
sonar það er e.t.v. ekki ástæða til
að hoppa hátt þó einhver ausi úr
andlegum forarvilpum sínum í
blöð. Hins vegar finnst mér ekki
að við sem ekki viljum fá álver
hér við Eyjafjörð þurfum að
skammast okkar fyrir okkar af-
stöðu. Það er rétt að okkar af-
staða byggist m.a. á tilfinningum.
En tilfinningar eru undirrót hug-
sjóna og án hugsjóna er lífið
einskis virði. En okkar afstaða
byggist einnig á yfirvegun. Það er
rangt að álver sé forsenda þess að
hér geti þróast þróttmikið at-
vinnulíf. Það er því kjaftæði að
það að vilja fara aðrar leiðir sé að
„leggja blóm á leiði eyfirsks at-
vinnulífs." Hér er einfaldlega
verið að takast á um stefnu í at-
vinnumálum. Og ég spyr: Hvað ef
rannsókn á hagkvæmni og
áhrifum álvers gefur neikvæða
niðurstöðu? Að hverju geta
menn þá hallað sér? Áð mínu
áliti er mun öruggara að íhuga
marga kosti og smærri í sniðum.
Á sumu verður hægt að byrja
strax en á öðru seinna. Það mun
líka leiða til jafnari og heilbrigð-
ari jjróunar en stóru stökkin.
Álverksmiðja mun orsaka
þenslu hér á svæðinu á sama hátt
og Kröfluvirkjun og Hitaveitan
á meðan þessi mannvirki voru í
smíðum. Það atvinnuástand sem
við nú þekkjum hér er að ein-
hverju leiti bakslag eftir þessi
ævintýri auk þess sem á sama
tíma hafa fiskveiðar dregist veru-
lega saman vegna ofveiði undan-
farið. Þetta er vel þekkt fyrirbæri
í hagfræði og kallast kreppa. En
yfirleitt lýkur kreppum með því
að fólk og fyrirtæki laga sig að
breyttum aðstæðum. Og við
erum að því. Sóknartakmarkanir
í fiskveiðum skila sér tiltölulega
fljótt í meiri afla sbr. loðnuna.
Og það gerist áreiðanlega áður
en óhætt er talið að segja af eða
á um byggingu álvers. Og á þess-
um tíma kemst mun betra jafn-
vægi á atvinnulífið sem gefur síð-
an möguleika á nýjum atvinnu-
greinum auk þess sem rekstur
þeirra gömlu batnar.
Fyrst ég er að þessu á annað
borð vil ég víkja lítillega að
undirskriftasöfnunum sem nú eru
í gangi. í reynd tel ég að þær segi
lítið um reunverulegan vilja
fólks. í dag hef ég tvisvar sinnum
verið beðinn um að skrifa undir
stuðningsyfirlýsingu um álver. í
bæði skiptin voru þar á ferð
verkstjórar í sútunarverksmiðju
Iðnaðardeildar Sambandsins og
annar þeirra hellti sér yfir mig
með óbótaskömmum þegar ég
vildi ekki skrifa. Ekki finnst mér
mikið að marka það sem út úr
svona skrifum kemur. Og ekki
finnst mér neinn sérstakur sómi
að þeim atvinnurekendum sem
gera út svona menn í sínum fyrir-
tækjum.
Oft hef ég verið sakaður um
ofstæki þegar ég hef gert grein
fyrir minni afstöðu í þessu máli.
Fólk getur metið það hvort þær
skoðanir sem ég hef sett fram hér
séu ofstæki. Eða er það e.t.v. of-
stæki að sjá aðeins eina leið.
28, júní 1984
Steinar Frímannsson
verkfræðingur
Strákarnir stóðu sig vel
Dagana 21. til 23. maí sl. fór
fram alþjóöleg reiöhjóla- og
vélhjólakeppni í Budapest í
Ungverjalandi á vegum P.R.I.
- alþjóðasamtaka umferðar-
ráða.
Til leiks mættu þátttakendur
frá 18 þjóðum í Evrópu og víð-
ar með alls 62 keppendur.
Fjórir íslenskir piltar voru þar
á meðal. Haukur Hauksson og
Sveinbjörn Jóhannesson frá Ak-
ureyri kepptu á reiðhjólum, en á
vélhjólum kepptu þeir Sigmund-
ur Sæmundsson og Sævar Ólafs-
son úr Reykajvik. Vélhjólapilt-
arnir lentu í áttunda sæti en hjól-
reiðamennirnir ungu urðu númer
sjö. í keppni einstaklinga varð
Haukur í fimmta sæti hjólreiða-
keppninnar - fremstur Norður-
landabúa, og er það mjög góður
árangur.
Undirbúning, þjálfun og farar-
stjórn önnuðust þeir Bendt Ped-
ersen lögregluþjónn frá Keflavík
og Guðmundur Þorsteinsson
námsstjóri í umferðarfræðslu, en
Vörður Traustason lögreglu-
þjónn á Akureyri veitti ómetan-
lega aðstoð við þjálfun Akureyr-
arpiltanna.
Budapestfarar 1984. Frá vinstrí: Guðmundur og Bendt sem önnuðust farar-
stjórn og þjálfun, Reykvíkingarnir Sævar og Sigmundur sem kepptu á vél-
hjólum, og Sveinbjörn og Haukur frá Akureyri, keppendur á reiðhjólum.