Dagur - 13.08.1984, Side 9

13. áqúst 1984 - DAGUR - 9
Gengið um kerskálann í nýja álverinu Grande Baie.
Hlýtt á útskýringar framkvæmdastjóra Shipshaw-orkuversins.
Aldursforsetarnir í ferðinni Jón G. Sólnes og Ingimar Brynjólfsson á leið
yfir hafið í Alcan-þotunni. Myndir: Hermann Sveinbjörnsson.
Valur Arnþórsson, sem var fararstjóri hópsins, ásamt framkvæmdastjóra
nýja álversins.
Lærdómsrík ferð og
flest jákvæðara en
menn áttu von á
Ferð sú sem hópurinn fór í var í
alla staði ákaflega lærdómsrík og
um það voru allir þátttakendur
sammála. Miðað við þá reynslu
sem íslendingar hafa af samstarfi
við alþjóðleg stóriðjufyrirtæki,
þ.e. Alusuisse, kom mönnum
mjög á óvart hve starfsmenn Al-
can voru opinskáir og hreinskiln-
ir. Þegar þeir heyrðu hve mikinn
áhuga 11-menningarnir höfðu á
að ná sambandi við fulltrúa
bænda og náttúruverndarmanna,
var allt gert til að auðvelda það
og dagskránni, sem var mjög
þröng og erfið, var breytt í sam-
ræmi við óskir Eyfirðinga. Hvar-
vetna voru háttsettir starfsmenn
Alcan með í för, nema hvað þeir
hurfu af vettvangi þegar hópur-
inn ræddi við stjórnarmenn í
bændasamtökum svæðisins. Gat
því farið fram mjög opinská um-
ræða um samskipti bænda við
Alcan.
Eins og fram kemur í sameig-
inlegri fréttatilkynningu hópsins,
sem allir tóku þátt í að semja á
heimleiðinni aðfaranótt föstu-
dags, töldu fulltrúar bænda að
sambúðarvandamál álverksmiðj-
anna og landbúnaðarins væru úr
sögunni. Á því svæði sem hópur-
inn heimsótti er mikil skógrækt
og skógarhögg. Að öðru leyti er
þetta fyrst og fremst mjólkur-
framleiðslusvæði, en þarna er
einnig korn- og kartöflurækt.
Engin merkjanleg áhrif hafa orð-
ið á grasframleiðslu þrátt fyrir
stóraukna álframleiðslu í hérað-
inu og skemmdir hafa ekki komið
fram á trjám af völdum áliðnað-
arins. Fulltrúar bændanna sögðu
að ekki hefði orðið nein merkj-
anleg breyting á jarðvegi í hérað-
inu þau 60 ár sem áliðnaður hefur
verið þar.
Upphaflega var engin andstaða
gegn því að álver yrðu reist á
svæðinu. Menn litu á það sem
guðsgjöf að stórt og öflugt iðnfyr-
irtæki vildi hefja þar rekstur,
enda var svæðið afskekkt og
strjálbýlt. í upphafi þekktu menn
ekki mengunarhættuna af stór-
iðjurekstri af þessu tagi. Síðar
þegar sú vitneskja var fyrir hendi
hófst barátta fyrir bættum meng-
unarvörnum og stóð hún í um 25
ár. Smátt og smátt var gengið að
kröfunum og bændur telja
ástandið fullkomlega viðunandi í
dag. Á þröngu svæði umhverfis
verksmiðjurnar er ekki stunduð
grasrækt af öryggisástæðum,
nema hvað Alcan hefur sitt eigið
nautgripabú þar sem mengunar-
hættan er hvað mest, um 5 km
frá verksmiðjuvegg gamallar
verksmiðju og í rtkjandi vindátt.
Það er eins konar tilraunabú-
garður til að kanna hugsanleg
áhrif á dýrin og framleiðsluna.
Þau hafa ekki verið merkjanleg,
enda er mengunin á búgarðinum
aðeins 6-7 ppm (parts per mill-
ion) af flúor í grasinu, en við
náttúrlegar aðstæður er slík
mengun 4-5 ppm. Kröfur sem
gerðar eru í Quebecríki hljóða
upp á 40 ppm.
Áðalálframleiðslusvæði Alcan
er í Sagueny-St. Jean og það
svæði skoðaði hópurinn. Parna er
stærsta súrálsverksmiðja í Kan-
ada, þarna er Arvida álbræðslu-
verksmiðjan, sem er sú stærsta
sinnar tegundar í Kanada og með
þeim stærstu í heimi, með 432
þúsund tonna ársframleiðslu. Á
stríðsárunum var verksmiðjan
sem þarna var fyrir stækkuð í það
sem hún er nú og endurbætt og
þá þegar var öllum kerum í ker-
skálum lokað. Aldarfjórðungi
síðar var reist álverksmiðja á ís-
landi með opnum kerum, eins og
mönnum er kunnugt. í héraðinu
eru einnig tvær aðrar álverk-
smiðjur, í Alma með 73 þúsund
tonna ársframleiðslu, og sú allra
nýjasta og fullkomnasta í Grande
Baie, með 171 þúsund tonna
framleiðslu. í tengslum við þess-
ar álbræðslur eru rafskautaverk-
smiðjur og raforkuver sem Alcan
á og má segja að áliðnaðurinn
þarna sé að öllu leyti sjálfum sér
nægur, nema hvað báxít þarf að
flytja frá öðrum löndum.
Upphaflega var okkur sagt að
ekki mætti taka myndir inni í
verksmiðjunum vegna fram-
leiðsluleyndarmála. Pó fékk hóp-
urinn ljósmyndara með sér í
Shipshaw orkuverið fyrsta daginn
og einnig í Arvida álbræðsluna.
Tók hann myndir að beiðni
hópsins. Seinni daginn fékk einn
fulltrúi hópsins að taka með sér
myndavélar í nýjustu verksmiðj-
una, en þá var ljósmyndarinn
ekki tiltækur að sögn Alcan-
manna.
Geysilegur munur var á þessari
gömlu verksmiðju í Arvida og
þeirri nýjustu. Þó hafa miklar
endurbætur verið gerðar á þeirri
gömlu. Að bera þetta saman var
eins og svart og hvítt og þurfti
enga sérfræðinga til að sjá þenn-
an mun. í gömlu verksmiðjunni
var töluvert ryk að sjá og sums
staðar mikill hiti. í þeirri nýju var
þetta með allt öðrurn hætti,
hreinlegra og snyrtilegra en við
eigum að venjast í mörgum iðn-
fyrirtækjum á t.d. Akureyri. í
nýju verksmiðjunni voru vinnu-
skilyrði öll til mikillar fyrirmynd-
ar og auk þess hefur verið komið
upp geysimikilli sjálfvirkni,
þannig að mannshöndin þarf
óvíða að koma nálægt nema í
sambandi við eftirlit. Þessi verk-
smiðja var byggð í þremur 57
þúsund lesta áföngum og var
þeim síðasta lokið á þessu ári.
Við að skoða þessa nýjustu
verksmiðju, sem nýtir að veru-
legu leyti allt aðra tækni en eldri
verksmiðjur og er líklega sú
tæknilega fullkomnasta í heimin-
unt í dag, breyttu margir í hópn-
um um skoðun varðandi vinnu-
stað eins og álver. Enda á þessi
vinnustaður eiginlega ekkert
sameiginlegt með þeim álverum
sem íslendingar þekkja til nema
nafnið. Þarna fer flest fram í
meira og minna lokuðum
kerfum.
í þessu héraði virðist vera mik-
il gróska, mikill og fjölbreyttur
trjágróður, bæði barr- og lauftré.
Héraðið er í dal, mjög víðum,
umhverfis ána Saguenay. Lands-
lag er með allt öðrum hætti en í
Eyjafirði, þar sem allt er miklu
þrengra. Þrátt fyrir þetta má full-
yrða að margir í hópnum sem líta
hvað mest til mengunarhættu
varðandi uppsetningu álbræðslu
við Eyjafjörð, óttast hana nú
ekki svo mjög sem áður. Mengun
er hverfandi lítil frá nýtískulegri
verksmiðju, enginn reykur kem-
ur frá henni og flúormengun er í
lágmarki. Til marks má nefna
það að kröfur eru gerðar um það
í Kanada að flúor á hvert tonn af
framleiddu áli megi ekki verða
meiri en 1,45 kíló. í þessu nýja
veri er talan 0,5-0,6 kíló af flúor
á hvert framleitt tonn. Þar næst
99% af þeim flúor sem verður til
við framleiðsluna og í þurr-
hreinsiturnunum eða reykháfun-
um er þessi árangur 99,5%.
Stefna Alcan er að byggja
smærri álverksmiðjur en áður var
gert og þeir sögðust sjálfir lítt
hrifnir af Arvida verksmiðjunni,
sem framleiðir 430 þúsund tonn.
Á næstu áratugum verður fram-
leiðslan endurbætt í líkingu við
nýju verksmiðjuna og byggðar
smærri einingar. Fram kom í við-
ræðum við bændafulltrúana að
eitt starf í áliðnaði skapar 2,3
störf í öðrum greinum. Áliðnað-
urinn greiðir mjög há laun, eða
að meðaltali 14,50 Kanadadoll-
ara á tímann (um 11-17 dollara
eftir tegund starfa). Um 25%
starfsmanna Alcan eru með há-
skólagráðu af einhverju tagi,
33% með menntun sambærilega
menntaskólanámi og aðrir með
minni menntun.
Það er mjög líklegt að öll um-
ræða um álver við Eyjafjörð
muni taka breytingum eftir þessa
ferð til Kanada. I ferðinni voru
bæði fulltrúar þeirra sem ekki
hafa mátt heyra minnst á álver
við Eyjafjörð og hinna sem hafa
viljað skoða þessa hluti gaum-
gæfilega. Margt kom á óvart í
þessari ferð og flest ef ekki allt
var mun jákvæðara en menn gátu
búist við. HS

■: