Dagur - 17.08.1984, Blaðsíða 4

4 - DAGUR - 17. ágúst 1984
ÚTGEFANDI: ÚTGÁFUFÉLAG DAGS
SKRIFSTOFUR:
STRANDGATA 31, PÓSTHÓLF 58, AKUREVRI
SlMI: 24222
ÁSKRIFT KR. 150 Á MÁNUÐI -
LAUSASÖLUVERÐ 22 KR.
RITSTJÓRI OG ÁBYRGÐARMAÐUR:
HERMANN SVEINBJÖRNSSON
RITSTJÓRNARFULLTRÚI: GlSLI SIGURGEIRSSON
BLAÐAMENN:
EIRlKUR ST. EIRlKSSON OG GYLFI KRISTJÁNSSON
AUGLÝSINGASTJÓRI: FRlMANN FRlMANNSSON
ÚTBREIÐSLUSTJÓRI:
HAFDlS FREYJA RÖGNVALDSDÓTTIR, HEIMASlMI: 25165
FRAMKVÆMDASTJÓRI: JÓHANN KARL SIGURÐSSON
PRENTUN: DAGSPRENT HF.
Par lifa álver
og landbúnaður
í sátt og samlyndi
Mikið hefur verið rætt og
ritað um hugsanlegt álver
við Eyjafjörð; sumt af skyn-
semi, en því miður hefur
einnig heyrst og séðst mál-
flutningur, sem lýsir van-
þekkingu á þróun byggðar
við Eyjafjörð fyrr og síðar.
En allir hafa sama mark-
miðið; að efla svo eyfirskt
athafnalíf, að fjörðurinn
verði enn byggilegri fyrir
komandi kynslóðir og eng-
inn þurfi að leita út fyrir
heimahagana til að byggja
sér bú.
Fyrir viku lauk nokk-
urra daga heimsókn 11
Eyfirðinga til Kanada, þar
sem þeir skoðuðu álverk-
smiðjur og orkuver á veg-
um ALCAN, sem er eitt
stærsta álframleiðslufyrir-
tæki í heimi. Vonandi verð-
ur innlegg þeirra ellefu-
menninganna til að lyfta ál-
versumræðum á örlítið
„hærra plan“.
í sameiginlegri fréttatil-
kynningu sem ellefumenn-
ingarnir sendu frá sér við
heimkomuna segir m.a.:
„Það var samdóma álit sér-
fræðinga ALCAN í meng-
unarmálum og fulltrúa
bænda sem rætt var við um
þessa nýju verksmiðju að
engin mengunarvandamál
væru samfara rekstri
hennar. í þessu sambandi
telur hópurinn rétt að
leggja áherslu á að náttúru-
farslegar aðstæður í ná-
grenni verksmiðjunnar eru
að töluverðu leyti frá-
brugðnar aðstæðum í Eyja-
firði. “
Ingimar Brynjólfsson,
bóndi og oddviti á Ásláks-
stöðum 1 Arnarneshreppi,
er einn af ellefumenningun-
um og hann segir í blaða-
viðtali eftir heimkomuna:
„Við komum á búgarð í
eigu ALCANS, sem var í 5
km fjarlægð frá gömlu ál-
veri, sem er eitt hið stærsta
í heimi. Það er ekki meiri
vegalengd en svo, að álver-
ið væri á Reistará en fjósið í
Fagraskógi. . . Kýrnar voru
ljómandi fallegir gripir.
Fjósið var ekkert frábrugðið
íslensku fjósi eins og þau
voru byggð eftir 1950, með
básum og Alfa-laval mjalta-
vélum, svipuðum og við
notuðum. Kýrnar mjólkuðu
að meðaltali 5.500 lítra. Ég
hugsaði með sjálfum mér,
að ég væri vel til með að
skipta á þessum kúm og
mínum.“
í máli ellefumenninganna
hefur komið fram, að í
Saguenayhéraðinu í Quebec-
fylkinu í Kanada lifir
gróskumikill landbúnaður í
nábýli við stærstu álverk-
smiðjur heims. Það hefur
líka komið fram, að nýtt ál-
ver er hreinlegur vinnu-
staður og starfsfólkið er
ánægt með þá aðstöðu sem
því er ætluð.
Þessar niðurstöður styðja
þá stefnu sem Dagur hefur
fylgt; að það sé rétt að
rannsaka álverskostinn til
hlítar. Náttúrufarsrann-
sóknir verður að vanda og
það verður að liggja ljóst
fyrir, að við höfum rekstrar-
legan og þjóðhagslegan
ábata af slíkri stóriðju. En
menn mega ekki gleyma
þvi að álver dugir ekki eitt
og sér. Við þurfum auk þess
á öllum mögulegum arð-
sömum atvinnutækifærum
að halda, ef ekki á að ríkja
stöðnun eða samdráttur, í
stað framsóknar og upp-
byggingar, í blómlegum
byggðum Eyjafjarðar.
- GS.
Tryggvi Gíslason skrifar
Álbrœðsla
Alcan í
Umræða um hugsanlega ál-
bræðslu í Eyjafirði hefur nú stað-
ið um hríð og þótt bera nokkurn
svip af ómálefnalegu karpi. Mörg
orð hafa e.t.v. verið látin falla
sem betur væru ósögð en þó
tekur það tíma að átta sig á hlut-
unum.
Nú binda ýmsir vonir við að
upplýsingar, sem fengust í för
okkar ellefumenninganna til
Kanada á dögunum, beini um-
ræðunni á hollari brautir. Vona
ég að svo verði, þótt enn séu þó
blikur á lofti.
Eftir ferðina er gjarna um það
spurt hvort hún hafi breytt af-
stöðu rnanna til atvinnumála á
íslandi eða hugmyndum um ál-
bræðslu. Jafnvel er búist við að
einhverjir hafi látið turnast í
ferðinni og þeim hafi snúist
hugur, enda segir HS í grein í
Degi 13. þ.m. að við að skoða
nýjustu verksmiðju ALCAN hafi
margir í hópnum breytt um
skoðun varðandi vinnustað eins
og álver.
Snögg veðrabrigði geta oft
valdið tjóni, þótt gott sé að njóta
lognsins á eftir storminum. Fá-
gætt er að fólk skipti skyndilega
um skoðun, nema við hreinar op-
inberanir, og engan í þessum
hópi veit ég hafa skipt um skoðun
í efnahags- og atvinnumálum við
ferðina, enda var ekki um að
ræða neina opinberun, þótt ferð-
in væri mjög fróðleg og af henni
mætti draga margan lærdóm.
Enn er ég þó ekki búinn að átta
mig á öllu sem ég sá og heyrði.
ALCAN er mikið fyrirtæki og
traust. Hjá því vinna um 70 þús-
und manns í 35 þjóðlöndum, sém
mun vera um 60% af öllu vinnu-
afli á íslandi. Virkjað afl í raf-
orkuverum ALCAN en um sex
sinnum meira er virkjað vatnsafl
á íslandi nú (um 27.000 Mw eða
um 23.000 Gwh, Blönduvirkjun
verður fullbúin nær 170 Mw).
Hreinn ágóði fyrirtækisins síð-
ustu 5 ár nam 1,25 milljaðri
Bandaríkjadollara eða um 40
milljörðum króna, þrátt fyrir tap
árið 1982 og lítinn hagnað í fyrra
(aðeins 73 milljónir dollara).
Velta fyrirtækisins á síðasta ári
var um 5 milljarðar dollara eða
um 165 miíljarðar íslenskra
króna sem er um níföld fjárlög ís-
lenska ríkisins í ár.
ALCAN er því eins og marg-
falt íslenska ríkið að afli og fjár-
magni. í fyrirtækinu er að finna
margt mikilhæfra manna sem eru
bæði kurteisir og hýrir og hressir
við veg. Væru þeir án efa vel fær-
ir um að hafa mikil mannaforráð
á íslandi og jafnvel allt forræði í
iðnaði, landbúnaði og fiskveið-
um, því að á þeim sviðum öllum
kann ALCAN vel til verka og
mættu íslendingar margt af fyrir-
tækinu læra. Svo er ALCAN
annt um fólk sitt og borgar því
margföld laun á við íslenska at-
vinnuvegi. Var sagt að
starfsmenn, sem störfuðu í ker-
skálunum í álbræðslu ALCAN,
hefðu jafnvirði um 600 þúsund
króna á ári og lægstu tímalaun
væru um 250 krónur.
Mættu íslenskir atvinnurek-
endur taka ALCAN sér til fyrir-
myndar í þessu, reka fyrirtæki sín
betur og borga starfsfólki sínu
hærri laun, þótt einfaldur saman-
burður segi að sjálfsögðu ekki
alla söguna.
í tæknilegum málum virðist
fyrirtækið á undan í mörgum
greinum. Hins vegar stendur það
óhaggað að hvert atvinnutækifæri
í áliðnaði er 50 sinnum dýrara en
í öðrum iðnaði. Hugsanleg áhrif
flúors og brennisteins í byggðum
Eyjafjarðar hafa enn ekki verið
könnuð en veðrátta og náttúru-
aðstæður í Saguenay-héraðinu í
Kanada eru án efa mjög ólíkar
því sem er í Eyjafirði. Félagslegt
og menningarlegt ástand í þess-
um tveimur löndum er gerólíkt
05 atvinnuleysi í Kanada hefur
lengi verið 12 til 15%, og slíkt
hefur sín áhrif. Erlendar skuldir
íslendinga ykjust um a.m.k.
fjórðung ef raforkuver fyrir 130
þúsund lesta álver yrði reist á
kostnað íslenska ríkisins. Lítið
fé yrði þá eftir handa öðrum at-
vinnugreinum sem við þörfnumst
sárlega, því að ein álbræðsla með
600 starfsmenn leysir ekki allan
atvinnuvanda íslendinga heldur
verður fleira að koma til.
Síðast en ekki síst yrði forræði,
yfirráð í höndum erlendra aðilja.
Það hefur lengst af í sögu þessar-
ar þjóðar verið talið óæskilegt og
verið eitur í beinum manna,
hvort heldur í hlut áttu danskir
kaupmenn eða ensk útgerðarfyr-
irtæki.
Þótt gott sé að eiga ALCAN
að vin er örðugt að gera svo ríkan
aðilja að leiguliða sínum. Ef slíkt
yrði reynt verða íslendingar að
halda betur á málunum en þeir
gerðu í Straumsvík. Enn er ég
hins vegar þeirrar skoðunar að ís-
lenskt atvinnulíf eigi að byggja á
auðlindum lands og sjávar, á inn-
lendri orku og íslensku hugviti og
þori og menntun sem sækja verð-
ur víða um lönd. Stóru stökkin
hræða og sígandi lukka er best,
þótt ýmsir vilji helst ekki trúa
því heldur fá stóra vinninginn
strax.
Margra kosta er völ í íslensku
atvinnulífi. Nýta má t.d. betur
þann fisk sem á land berst, auka
verðmæti sjávarafla að mun og
minnka tilkostnað við veiðarnar,
ef eftir því er leitað. En ekkert
gerist af sjálfu sér. Auka má
fiskirækt og með því tvöfalda
þjóðartekjur íslendinga á 10
árum, að því er Eyjólfur Konráð
Jónsson segir, og hann veit hvað
hann syngur. Efla má smíðaiðn-
að af ýmsu tagi, hvað sem úrtölu-
menn segja, ef saman fer vilji og
þor. T.d. má margfalda mannafla
í skipasmíðum á fáum árum, ef
stjórnvöld þora. Félag íslenskra
iðnrekenda hefur fyrir mörgum
árum gert tillögur um margs kon-
ar eflingu íslensks iðnaðar til að
viðhalda fullri atvinnu handa
fjölgandi þjóð. Þar hafa kjörorð-
in verið efnahagslegt sjálfstæði,
varðveisla óspillts umhverfis og
aukin tækifæri fyrir vel menntað
fólk. Og ný tækifæri eru sífellt að
gefast í fleiri og fleiri greinum í
tengslum við matvælaiðnað og
nýja tækni, ef hugvit og þor er
virkjað og einstaklingar og félög
fá tækifæri.
Ástæðan til þess að enn er ver-
ið að tala um álbræðslu í Eyja-
firði eru hins vegar þeir erfiðleik-
ar, raunverulegir og tilbúnir, sem
nú steðja að í efnahags- og at-
vinnumálum þjóðarinnar. Ef á
íslandi væri eðlileg fjármuna-
myndun og ekki óreiða og
undansláttur að ekki sé sagt mis-
rétti væri ekki verið að rétta að
okkur það neyðarbrauð sem ál-
bræðsla er, þrátt fyrir alla hina
glæstu mynd.
Þótt flúormengun sé minni en
áður (aðeins 500 til 700 g á tonn
af áli á ári eða 65 til 90 tonn á ári
úr 130 þúsund lesta álbræðslu) og
þótt álbræðslur séu þokkalegri
vinnustaðir en áður, stendur
krafan um íslenskt forræði í ís-
lensku atvinnulífi óhögguð í huga
mér. Sú krafa verður ekki hreins-
uð burt.
Tryggvi Gíslason.